Euripidis Phoenissae (German Edition)

204 Pages·1988·6.972 MB·Ancient Greek, Latin

by  Euripides, Donald John Mastronarde (editor)

AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN DER DDR
ZENTRALINSTITUT
FÜR ALTE GESCHICHTE UND ARCHÄOLOGIE
B I B L I O T H E CA
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM
T E Y B NE RIANA
E
utKia
Β S Β Β.G. TEUBNER VERLAGSGES ELLSCHAFT
1988
EVRIPIDES
PHOENISSAE
EDIDIT
DONALD JOHN MASTRONARDE
£
um»
BSB B.G. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT
1988
Bibliotheca
scriptorum Graecorum et Romanorum
Teubneriana
ISSN 0233-1160
Redaktot: Günther Christian Hansen
Redaktor dieses Bandes: Günther Christian Hansen
ISBN 3-322-00461-9
© BSB B. C. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig, 1988
1. Auflage
VLN 294/375/18/88 · LSV 0886
Lektor: Manfred Strümpfei
Printed in the German Democratic Republic
Gesamtherstellung: INTERDRUCK Graphischer Großbetrieb Leipzig,
Betrieb der ausgezeichneten Qualitätsarbeit, III/18/97
Bestell-Nr. 666 453 1
05900
T. C. W. Stintati (1925—1985)
in memoriam
PRAEFATIO
§ 1 — 8 de codicibus Phoenissarum ; § 9 de gnomologiis; § 10 de papyris;
§11 — 12 de testimoniis et scholiis; §13 —14 de interpolationibus; § 15 — 16 de
editionibus; § 17 —19 de huius editionis ratione; §20 — 21 de rebus orthographicis;
§ 22 peroratio
1. Codicum anno 1600 vetustiorum, si e summa apographa excludimus,
exstant ca. 115 qui Euripidis Phoenissarum textum continent, et horum
codicum1) et ceterorum conspectum invenies in studio praeclaro ab
A. Turyn confecto2) necnon nonnullorum ampliorem cognitionem in
opere maxime necessario ad triadis Euripideae traditionem extricandam
a K. Matthiessen confecto.3) codices qui maximi momenti esse videban-
tur ad Phoenissarum textus traditionem cognoscendam una cum viro
docto et amico J. M. Bremer Amstelodamensi contuli, de quibus studia
varia a me conscripta alibi edita sunt.4)
Horum codicum stemma aegre construas, eoque magis quod Phoenis-
sae iam antiquitus lectitatae primum inter fabulas scholiis instructas
numeratae sunt, deinde tertia fabula triadis quam dicunt Byzantinam
factaesunt, unde magistri, scribae, lectores saepe codices unum cum altero
contulerunt sic ut traditio maxima ex parte contaminata vel (ut nunc
dicimus) aperta eveniret. genera autem atque familias codicum cogno-
scas, modo ne postules ut constanter fideles codices adfines sint.
2. Quinqué sunt codices quos veteres nomino, anno 1260 antiquiores, ω
quippe qui exarati sint antequam floruerunt nova studia aetatis Palaeo-
1) Praeter Vaticanum graecum 1824, foil. 31r — 53r, de quo vide sis quae scripsi
GRBS 26, 1985, 99-102.
2) Alexander Turyn, The Byzantine Manuscript Tradition of the Tragedies of
Euripides (Illinois Studies in Language and Literature, vol. 43), Urbanae 1957.
3) Kjeld Matthiessen, Studien zur Textüberlieferung der Hekabe des Euripides
(Bibl. der kl. Altertumswissenschaften,N. F., 2. Reihe, Bd. 52), Heidelbergae 1974.
4) Donald J. Mastronarde and Jan Maarten Bremer, The Textual Tradition of
Euripides' Phoinissai (Univ. of California Publications: Classical Studies, vol. 27),
Berkeleiae 1982 (quod dehinc breviter Text. Trad, citatur). addenda et corrigenda
nonnulla edidi in Notes on Some Manuscripts of Euripides' Phoenissae, GRBS 26,
1985, 99-109.
V
PRAEFATIO
loganae litteris Graecis dedicata et a viris doctis quorum nomina cogno-
scimus et a scribis nunc anonymis. his adfines sunt duo codices, C et Ad
(quod ad versus 1 — 400 attinet). consensum codicum MHBOVC(Ad)
siglo ω designo.
M Marcianus graecus 471, membraneus, saeculo xi scriptus, scholiis ve-
teribusinstructus. correctionesplerumque a prima manu (Mlpc) et a manu
quae paene eiusdem aetatis est (M2) factae sunt, raro a manu rudi et
recentiori (M3), hic est princeps codicum Phoenissas continentium, lec-
tionibus insignis perraris (plerumque veris vel vero proximis: ex. gr. 101,
625, 1438; cf. infra ad μ).
H Hierosolymitanus patriarchalis 36, membraneus, saec. x—xi scriptus,
scholiis veteribus instructus. codex rescriptus est sic ut Euripidea nunc
vix legi possent nisi ope lucis inusitati.1) hodie exstant Phoenissarum ver-
sus tantum 811-899 et 1601-1700.
Β Parisinus graecus 2713, membraneus, saec. x —xi scriptus, scholiis vete-
ribus instructus. insunt correctiones a prima manu (Blpc), a manu quae
paene eiusdem aetatis est (B2), a manu quae aetatis Palaeologanae esse
videtur (B3) factae.
0 Laurentianus 31. 10, chartaceus (e charta fortasse in Hispania ad mo-
dum chartae orientalis facta), ca. 1175 scriptus.2) correctiones maxima
ex parte a prima manu (01: scribae Ioannicii) factae, paucae ab altera
manu (02). in primis sescentis vel septingentis Phoenissarum versibus
codici M adfinis est (cf. infra ad μ), in reliqua autem dramatis parte non
magis M adfinis quam aliis veterum saepe veterrimus evenit testis lec-
tionum in recentioribus codicibus vulgatarum.
V Vaticanus graecus 909, chartaceus (e charta orientali), ca. 1250—1280
scriptus, scholiis veteribus instructus. correctiones et a prima manu
(Vlpc) et a paulo recentiore manu (Y2, Palaeologanae aetatis indolem
prae se ferente) factae; nonnumquam non potest decerni utra manus
correctionem fecerit (Vpc); etiam perrarae correctiones a tertia manu
(Y3) factae.3)
1) Stephan G. Daitz, The Jerusalem Palimpsest of Euripides. A Facsimile Edition
with commentary, Berolini 1970; vide etiam S. G. Daitz, The Scholia in the Jeru-
salem Palimpsest of Euripides. A Critical Edition (Bibl. der kl. Altertumswissen-
schaften, Ν. P., 2. Reihe, Bd. 64), Heidelbergae 1979.
2) Nigel G.Wilson, A Mysterious Byzantine Scriptorium: Ioannikios and his
colleagues, Scrittura e Civiltà 7, 1983, 161 —176; vide etiam J. Irigoin, La tradition
manuscrite des tragiques grecs dans l'Italie méridionale au XIIIe siècle et dans les
premières années du XIVe siècle, in: Bisanzio e l'Italia. Raccolta di studi in me-
moria di Agostino Pertusi (Univ. Catt. del Sacro Cuore, Milano. Scienze filologiche
e letteratura, 22), 1982, 132-143.
3) Vide sis quae scripsi GRBS 26, 1985, 106-108.
VI
PRAEFATIO
Taurinensis Β. IV. 13, chartaceus1), ca. 1300—1350 scriptus, Phoen. C
1 — 1164 continet scholiis veteribus instructos.
Athous Dionysii 334, chartaceus, saec. xv scriptus. adfinitatem insignem Ad
cum codicibus MO in versibus 1 — 400 (etiam aliquando in 401 — 600)
praebet Cef. infra), post versum 400 maxima ex parte cum recensione χ
congruus nonnisi perraro notatur.
In versibus 1 — 400 (raro in 401 — 600) codices MO Ad saepe inter se μ
congruunt in lectionibus non alibi praebitis, plerumque falsis (ex. gr. 62,
125, 134, 199, 237, 263) sed nonnumquam veris vel vero proximis (186,
198, 223, 264, 301-302, 309). consensum MO Ad siglo μ designo.
Praeter familiam μ non facile discernes duo tresve codicum veterum
inter se constanter consentientes, quandoquidem nunc hic nunc ille ab
ceteris recedit. monendum est ne hos quidem codices, quamquam aetate
Palaeologana antiquiores sint, coniecturis manifestis scribarum carere,
praecipue Β (572, 909, 1456) et 0 (302-303, 945, 1240, 1353, 1574,
1596).
3. Recentiores nomino duodeviginti codices post annum 1260 scriptos
qui vel omnino non vel parum arte cum recensionibus virorum doctorum
Moschopuli, Thomae, Triclinii cohaereant. ex quibus duo sunt indolis
mixtae2):
Cremonensis 130, chartaceus, saec. xiv medio scriptus, Phoen. 1 —1065 Cr
et 1231 —1586 continens, saepe cum Ρ vel cum L vel cum Λ (vide infra)
facit.
Ambrosianus L 39 sup., chartaceus, ca. 1320 scriptus, saepe cum χ G
(vide infra) consentit sed saepe etiam cum V vel cum P. correctiones
pleraeque a manu prima (Glpc), paucae ab altera manu (G2) factae.
nonnullas coniecturas (etiam métricas) suo Marte fecisse videtur scriba
doctus (ex. gr. 618, 773, 1282, 1322, 1352, 1656).
4. Sex sunt codices recentiores familiae Θ, ad quam cognoscendam vide θ
errores communes in app. crit. ad 70, 90, 239, 413, 1335, 1587, alibi (cf.
Text. Trad. 41 sqq.).
1) Nisi verba 'e charta orientali' adduntur, intelligas sis codices ehartaceos e
charta occidentali factos esse.
2) Diu mecum volvi an hos in editione hac citari oporteret, tandemque statui ut
apparatus criticus amplior in quoMn vel Rw vel codices Thomano-Tricliniani cita-
rentur etiam hos recte complecteretur.
VII
PRAEFATIO
Ab Ambrosianus F 74 sup., chartaceus, ca. 13001) in Italia meridionali
scriptus, Phoen. 1 — 702 continet. correctiones ab altera manu (Ab2)
factae.
Β Vaticanus graecus 1135, membraneus, saec. xiii exeunte (vel fortasse
medio) in Italia meridionali scriptus. correctiones et a prima manu
(Rlpc) et ab altera manu (R2) factae.
Mn Monacensis graecus 560, chartaceus, saec. xiv scriptus, Phoen. 1 —1586
et 1632—1742 continet, scholiis veteribus instructos.
S Salamantinus 31, chartaceus, anno 1326 a scriba Ioanne Calliandro
scriptus, scholiis veteribus instructus, continet Phoen. 1 — 871,921 —1424,
1487-1766.
Vr Palatinus graecus 343, chartaceus, ca. 1500 scriptus ab uno Gregoropu-
lorum (Ioanne, ut mihi videtur, qui etiam editionem Aldinam cura vit:
vide § 15), Phoen. 63 — 1766 scholiis veteribus instructos continet.
W Athous Iberorum 209 (olim 161), chartaceus, ca. 1300 scriptus, Phoen.
1150—1766 continet. correctrices manus plerumque aegre distinguuntur
(Wpc, W2).
£ Intra familiam Θ consensum Ab II (in vv. 1 — 702) siglo « designo,
consensum Μη S Vr β. codex Yr nonnumquam ab Μη S dissentit quoniam
exemplar de quo descriptus est correctum esse videtur adhibito codice
aliae familiae (nonnumquam traditionis χ). ubi Vr cum aliis facit, con-
sensum Μη S y nomino, etiam codex W saepe contaminatam traditionem
praebet, unde consensum RMnS Vr û nomino ubi W a familia sua desciscit.
familiae Θ traditionem fideliter praebet etiam codex Hauniensis 417
(Hn) cuius lectiones hic illic ab editoribus citatae sunt.
Φ 5. Tres sunt codices familiae Φ, ad quam cognoscendam vide errores
communes in app. crit. ad 66, 95, 924, 925, 984, alibi (cf. Text. Trad.
39sqq.). omnes chartacei sunt (e charta orientali), scripti saec. xiii
exeunte a scribis doctis quorum similes sunt manus.
F Marcianus graecus 468. scriba ipse nonnullas correctiones fecit eodem
atramento usus quo textum scripsit (Flpc), deinde atramento mutato
διορΰωτον partibus functus plures intulit (Fc) ; etiam a manu recentiori
(F2) nonnullae correctiones illatae sunt.
Pr Remensis 1306 Phoen. 1 —123a et 879—1766 continet scholiis veteribus
instructos.
1) Chartam huius codieis orientalem esse dixit Matthiessen; Irigoin autem (in
opere in p. VI adn. 2 supra citato) chartam in Italia factam esse affirmat necnon
codicem annis 1305 — 1315 scriptum esse, chartae signis inspectis.
VIII
PRAEFATIO
Vaticanus graecus 1345 a quodam Theodoro scriptus, scholiis veteribus Sa
selectis instructus.
Ubi deficit Pr vel a familia desciscit, consensus F Sa designatur φ. codex φ, ®c
Sa saepe cum familia Θ vel aliqua eius parte consentit contra F vel FPr.
nonnumquam in parte altera dramatis F1 ab Pr Sa dissentit, sed Fc lec-
tionem codicibusPrSa communem intulit, unde consensumF°Pr Sa siglo
Φ' nomino.
6. Quinqué sunt codices familiae Ψ, ad quam cognoscendam vide Ψ
errores communes in app. crit. ad 291, 351, 417, 444, 523 alibi (cf. Text.
Trad. 44 sqq.). errores communes vere familiae Ψ proprii pauci sunt,
quoniam non solum unus alterve horum codicum saepe a familia sua
desciscit contaminationem traditionis praebens sed etiam familia ipsa
saepe cum familia Θ facit vel lectiones testatur quae etiam in codicibus
Thomano-Triclinianis vulgantur.
Ambrosianus C 44 sup., chartaceus, saec. xiv scriptus, Phoen. 1 — 1651 Aa
continet. correctiones plerumque a manu altera (Aa2) et tertia (Aa3)
factae, sic ut lectiones correctae saepe cum recensione χ congruerent.
nonnumquam Aa1 a familia sua desciscens cum Θ consentit.
Laurentianus conventi soppressi 172, membraneus, ca. 1320—1325 Ρ
scriptus in circulo scribarum Tricliniano. manus prima (P1) sescenties
inepte in scribendo erravit, sescenties se ipsa correxit. paucae correctio-
nes a manu recentiori (P2) factae sunt, saepissime a codicibus familiae
suae dissentiens contaminatam traditionem praebet P, tum recensioni χ
vel codicibus Thomano-Triclinianis tum alteri alicui codici communem.
Laurentianus 32. 33, chartaceus (e charta orientali), ca. 1300 scriptus, Rt
Phoen. 1—1726 continet, scholiis veteribus instructos. correctiones ple-
rumque a manu prima factae (Rilpc), nonnullae autem ab altera manu
(Rf2).
Vaticanus graecus 1332, chartaceus (e charta orientali), saec. xiv (vel Rv
1300-1350?)1) scriptus, Phoen. 1001-1766 continet scholiis veteribus
instructos. textum scholia correctiones nonnullas atramento fusco
scripsit Rv1, glossemata personaram notas correctiones alias scripsit co-
dicie rubricate»* (Rvr), deinde alias correctiones intulit manus altera
(Rv2), nigro atramento usa.
Vindobonensis philologicus graecus 119, chartaceus (e charta orientali), Rw
ca. 1300 scriptus, Phoen. 1—1271 continet, scholiis maxima ex parte
1) De aetate huius codicie vide GRBS 26,1985, 108, ubi corrigitur id quod Text.
Trad. 9 dixeram alii testi confisus.
IX
PRAEFATIO
veteribus ad versus 1 —1028 instructos. qui codex proprios errores ple-
rosque praebet, scriba glossemata in textum inferente vel verba traiciente
vel aliter confundente.
6, ε Intra familiamV saepe inter se consentientes invenies codices Rf Rv Rw
(vel horum qui duo exstent): vide app. crit. ad 362, 381, 515, 1009,1308,
alibi necnon lectiones codici W communes ad 1244, 1409, 1446, 1482,
alibi, consensum RïRvRw (vel ex his duorum qui exstent) ε nomino,
commoditatis gratia etiam consensum AaP ό designo, familiae Ψ acce-
dit etiam codex multo recentioris aetatis, Harleianus 6300 (J) qui aut e
gemello codicis Rf pendet aut e apographo leniter correcto.
6. Quinqué sunt codices recentioribus similes quos citare supersedendum censui :
Athous Vatopedianus 671 (At) qui nihil bonum idemque novum adferat;Marcianus
516, Vaticanus 1824 (quod ad folia 86r —86v attinet), Coislinianus 169 (quod ad folia
277r —282v attinet), qui tantum paucas lineas contineant; Leidensis Vossianus
graecus Q 33, qui mixtae indolis esse legitur. etiam codicum inter Moschopuleos infra
recensitorum sunt qui mixtam indolem praebeant, tum Moschopuleae recensioni
tum recentiorum alicui familiae consentientes.
7. Reliqui codices saltern aliquam in partem cum viris doctis aetatis
Palaeologanae Moschopulo Thoma Triclinio aliquo modo consociari pos-
sunt.
Ξ Quinqué sunt codices qui variis modis inter se cohaereant non solum
minutias orthographicas easdem saepe testantes sed etiam alia indicia
diligentiae scribarum doctorum aetatis Palaeologanae (vel etiam aetatis
prioris?) prae se ferentes. horum codicum consensum (AMtXXaXb)
commoditatis causa Ξ nomino.
A Parisinus graecus 2712, membraneus, ca. 1300 scriptus. manus prima
correctiones paucas fecit (Alpc), plurimas eadem manus vel rubricatoris
vel διορΰωτον partibus functa (Ar, Ac); nonnullas lectiones rescripsit
vel correxit manus recentior (A2).
Mt Matritensis 4677, chartaceus (e charta orientali), saec. xiv (ineunte?)
scriptus, Phoen. 1 — 1708 continet. Mtpc saepe lectiones proprias recen-
sionis Moschopuleae intulit necnon paraphrases et scholia quaedam Mo-
schopuli addidit.
χ consensum AMt nomino κ, ad quam cognoscendam vide app. crit. ad
295, 340, 525, 569, 744-745, alibi (cf. Text. Trad. 47sq.).
χ in hac codicum serie (Ξ) numeranda est recensio quam dicunt Moscho-
puleam (χ): cave autem ne putes omnes lectiones recensionis χ proprias
Χ