Table Of Content

PIOTR KROPOTKIN POCHODZEŃ IE I ROZWÓJ MORALNOŚCI 5PÖTDZ1EEN 1A WDAWICZÄ • PIOTR KROPOTKIN ETYKA POCHODZENIE I ROZWÓJ MORALNOŚCI PIOTR KROPOTKIN ETYKA POCHODZENIE I ROZWÓJ MORALNOŚCI PRZEKŁAD Z ORYGINAŁU ROSYJSKIEGO SPÓŁDZIELNIA WYDAWNICZA „SŁOWO“ ŁÓDŹ 1949 Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reserved Copyright by Spółdzielnia Wydawnicza ,.Słowo" Łódź Printed in Poland — Grudzień 1948 r. — M—36278 Tłoczono 6000 egz. Format 70X100. Papier dziełowy KI. V.80gr. Obj.20,4 ark. Państwowe Krakowskie Zakłady Graficzne, Kraków, Wielopole 1. T R E Ś Ć ROZDZIAŁ I: WSPÓŁCZESNA POTRZEBA ZDOBYCIA PODSTAW MORALNOŚCI.................................................................9 Osiągnięcia nauki i filozofii w ciągu ostatnich stu lat. — Po stęp współczesnej techniki. — Możliwość stworzenia etyki ugruntowanej na naukach przyrodniczych. — Teorie moralno ści nowych czasów. — Zasadnicza wada współczesnych syste mów etycznych. — Teoria walki o byt; nieprawidłowe jej ko mentowanie. — Pomoc wzajemna w przyrodzie. — Przyroda nic jest amoralna. — Pierwszą naukę moralności człowiek czerpie z obserwacji przyrody. ROZDZIAŁ II: ZARYSOWUJĄCE SIĘ PODSTAWY NO WEJ ETYKI..........................................................................................26 Co stanowi przeszkodę w rozwoju moralności. — Rozwój in stynktu towarzyskości. — Entuzjazmująca siła etyki ewolucyj nej. — Idee i pojęcia moralne. — Poczucie obowiązku. — Dwa rodzaje czynów moralnych. — Znaczenie samodzielności. — Po trzeba osobistej twórczości. — Pomoc wzajemna, sprawiedli wość, moralność — jako podstawy naukowej etyki. ROZDZIAŁ III: PIERWIASTEK MORALNY W PRZYRO DZIE ...................................................................................................39 Teoria Darwina o pochodzeniu uczucia moralnego u człowie ka. — Zaczątki uczuć moralnych u zwierząt. — Pochodzenie uczucia obowiązku u człowieka. — Pomoc wzajemna — jako źródło powstania uczuć etycznych u człowieka. — Towarzy- skość w świecie zwierzęcym. —• Obcowanie dzikich ze zwierzę tami. — Narodziny pojęcia sprawiedliwości wśród plemion pierwotnych. ROZDZIAŁ IV: POJĘCIA MORALNE U LUDÓW PIER WOTNYCH .........................................................................................68 Rozwój instynktu towarzyskiego u dzikich. — Dwojaki cha rakter wymagań moralnych u dzikich ludów — wypełnianie jednych jest obowiązkowe, wypełnianie zaś drugich jest tylko pożądane. — Sposoby społecznego oddziaływania na poszczególnego człowieka wśród dzikich w przypadku niewy- pelniania wymagań o charakterze obowiązującym. — Wpro wadzenie zwyczajów i obyczajów (moeurs) pożytecznych dla społeczeństwa. — Życie rodowe i sprawiedliwość rodowa. — Zróżnicowanie warstw społecznych na klasy i stany oraz dąże 5 nie poszczególnych grup do władzy i panowania nad innymi. — Ewolucja pierwotnych pojęć moralnych. — Niezbędna potrzeba zbadania tej ewolucji i określenie głównych podstaw etyki. ROZDZIAŁ V: ROZWÓJ DOKTRYN MORALNYCH. — STAROŻYTNA GRECJA.......................................................................87 Moralne pojęcia starożytnych Greków. — Nauka sofistów o mo ralności. — Sokrates. — Platon. — Arystoteles. — Epikur. — Stoicy. ROZDZIAŁ VI: CHRZEŚCIJAŃSTWO. — WIEKI ŚRED NIE. — EPOKA ODRODZENIA...................................................113 Chrześcijaństwo. — Przyczyna powstania i powodzenia nauki chrześcijańskiej. — Chrześcijaństwo jako religia ubogich. — Chrześcijaństwo i buddyzm. — Główna różnica między chrze ścijaństwem i buddyzmem a wszystkimi poprzedzającymi je religiami. — Społeczny ideał chrześcijaństwa. — Przekształce nie pierwotnego chrześcijaństwa. — Przymierze Kościoła z Państwem. — Średniowiecze. — Protest ludowy przeciwko uciskowi Państwa i Kościoła. — Walka ludu z oficjalnym Ko ściołem i Państwem w wiekach średnich. — Wolne miasta i ru chy religijne (albigensi, lolardzi, husyci). — Reformacja. — Epoka Odrodzenia. — Kopernik i Giordano Bruno. — Kepler i Galileusz. — Franciszek Bacon iz Werulamu). — Nauka Ba cona o moralności. — Hugo Grotius. — Postęp doktryn moral nych w XVI stuleciu. ROZDZIAŁ VII: ROZWÓJ TEORYJ MORALNOŚCI W CZA SACH NOWOŻYTNYCH (XVII I XVIII STULECIE) . . 142 Dwa kierunki w etyce czasów nowożytnych. — HobbeB i jego teoria moralności. — Cudworth i Cumberland. — Etyka Spino zy. — John Locke. — Clarke. — Shaftesbury. — Hutcheson. — Leibniz. ROZDZIAŁ VIII: ROZWÓJ TEORYJ MORALNOŚCI W CZASACH NOWOŻYTNYCH (XVII I XVIII STULECIE) . 170 Początek nowej filozofii we Francji. — Montaigne i Charron.— Descartes. — Gassendi. — Bayle. — La Rochefoucauld. — La Mettrie. — Helvetius. — Holbach. — Encyklopedyści. — Morelly i Mably. — Montesquieu. — Voltaire i Rousseau. — Turgot i Condorcet. — Dawid Hume. — Adam Smith. ROZDZIAŁ IX: ROZWÓJ TEORYJ MORALNOŚCI W CZA SACH NOWOŻYTNYCH (KONIEC XVIII I POCZĄTEK XIX STULECIA)...............................................................................202 Rozwój teoryj moralności w Niemczech. — Kant. — Wola i ka tegoryczny imperatyw w etyce Kanta. — Metafizyka obycza jów. — Fichte. — Schelling. — Hegel. — Schleiermacher. 6 ROZDZIAŁ X: ROZWÓJ TEORYJ MORALNOŚCI. WIEK XIX 218 Teorie moralności angielskich myślicieli pierwszej połowy XIX stulecia. — Mackintosh i Stewart. — Bentham. — John Stuart Mili. — Schopenhauer. — Wiktor Cousin i Jouffroy. — August Comte i pozytywizm. — Kult ludzkości. — Moralność pozytywizmu. — Littré. — Feuerbach. ROZDZIAŁ XI: ROZWÓJ TEORYJ MORALNOŚCI (WIEK 244 Rozwój pojęcia sprawiedliwości. — Etyka socjalizmu. — Fou rier, Saint-Simon i Robert Owen.'— Proudhon. — Etyka ewo lucyjna. — Darwin i Huxley. ROZDZIAŁ XII: ROZWÓJ TEORYJ MORALNOŚCI (WIEK XIX). (C. d.)........................................................................’ . .269 Herbert Spencer. — Jego teoria moralności. — Zagadnienia etyki ewolucjonistyczncj. — Rozwój pojęć moralnych u czło wieka z punktu widzenia socjologicznego. — Egoizm i al truizm. — Sprawiedliwość i dobroczynność. — Państwo i jego rola w życiu społecznym. ROZDZIAŁ XIII: ROZWÓJ TEORYJ MORALNOŚCI (WIEK XIX). (C. d.) . 300 Teoria moralności M. Guyan. — Moralność bez powinności i sankcji. — „Moralna płodność“. — Zagadnienie poświecenia w teorii moralności Guyau. — „Pełnia“ życia i pragnienie ry zyka i walki. — Indywidualistyczny charakter teorii moral ności Guyau. — Konieczność uzasadnienia etyki z punktu wi dzenia społecznego. ZAKOŃCZENIE . 310 POSŁOWIE (N. Lebiediewa) . 315