Escort in Amsterdam Revisited

100 Pages·2007·1.33 MB·Dutch

Escort in Amsterdam Revisited
een beeld van de Amsterdamse escortbranche anno 2007
Marnix Eysink Smeets
Leon van Lier
Renée Römkens
Margreth Egelkamp
Jenneke van Ditzhuijzen
Escort in Amsterdam Revisited
een beeld van de Amsterdamse escortbranche anno 2007
Verslag van een onderzoek
uitgevoerd in opdracht van
de gemeente Amsterdam
(Directie Openbare Orde en Veiligheid).
Amsterdam, september 2007
Marnix Eysink Smeets
Leon van Lier
Renée Römkens
Margreth Egelkamp
Jenneke van Ditzhuijzen
m.m.v.
Peter Klerks
Pauline Naber
Marnix Eysink Smeets bv
Werk aan Veiligheid

Voorwoord
Zes blinde mannen komen een olifant tegen. Ze willen weten hoe de olifant eruit ziet, en beginnen te
voelen. “Een olifant is als een muur!”, zegt de eerste man, die de fl ank van de olifant betast. “Welnee”,
zegt zijn buurman, die een poot vast heeft, “een olifant is als een zuil!” De man die een slagtand
bevoelt schudt zijn hoofd om zoveel dommigheid. Want voor hem is het toch glashelder dat de
olifant op een speer lijkt. Wat echter weer wordt betwijfeld door de man die bij toeval de staart van
de olifant betast, want: “een olifant is als een touw!”
Elk van de mannen heeft zijn eigen perceptie van wat een olifant is, en elk heeft – in ieder geval voor
een deel - gelijk. Maar ook niet. Elk van de mannen ziet immers slechts een klein deel, maar kan de
verleiding niet weerstaan dat deel gelijk te stellen aan het geheel. Het totaal is voor hen niet
waarneembaar, en blijkt veel complexer dan kan worden bevroed.
Deze parabel van de zes blinde mannen en de olifant is in het kader van criminologisch
onderzoek geen onbekende. Kort geleden nog bouwde Gabry Vanderveen haar dissertatie
over veiligheids beleving rond deze parabel op (Vanderveen, 2006). Toch is er geen onderzoek
waarop deze parabel meer toepasselijk is dan het onderzoek dat nu voor u ligt.
De escortbranche in Amsterdam is de in dit onderzoek voorliggende ‘olifant’. Het was de
uitdaging in dit onderzoek om “het onzichtbare zichtbaar te maken”, om maar door te borduren
op de titel van een recente prostitutienota van de Amsterdams raadsleden Asante en Schaap-
man. De harde waarheid is: het onzichtbare láát zich nauwelijks zichtbaar maken. Zeker niet
als de belangen om onzichtbaar te blijven groot zijn, en de mogelijkheden om uit het zicht te
blijven legio. Zoals in – in delen van! – de Amsterdamse escort het geval is.
Dit onderzoek pretendeert dan ook niet het fi nale woord te geven over de escortbranche
in Amsterdam. Wel hebben wij, met ons zeskoppig onderzoeksteam, als het ware de ‘voel-
capaciteit’ van de zes blinde mannen uit de parabel een tijdlang kunnen verdubbelen.
Daarmee is meer, naar onze mening zelfs véél meer, over de Amsterdamse escortbranche
duidelijk geworden. Maar nogmaals, wij pretenderen nu niet de gehele olifant te pakken
te hebben.
Tijdens het onderzoek, het voelen, tasten, zoeken, hebben wij daarbij aan de olifant van
de Amsterdamse escort een aantal ‘knobbels’ gevonden wij waar ons zorgen over maken.
Die knobbels zijn ook groter dan wij bij aanvang van het onderzoek hadden verwacht.
Wij hopen dat dit onderzoek een bijdrage kan vormen aan het verhelpen daarvan.
Amsterdam, september 2007
Marnix Eysink Smeets
Leider van het onderzoeksteam

V
Escort in Amsterdam Revisited: de Amsterdamse escortbranche anno 2007

Managementsamenvatting
Dit rapport omvat het verslag van een doorlichting van de Amsterdamse escortbranche. Deze
vond plaats in opdracht van het gemeentebestuur van Amsterdam. Input was gewenst voor
een herziening van het beleid ten aanzien van de prostitutiesector als geheel en de - tot nu toe
grotendeels ongereguleerde escortbranche - in het bijzonder. Bijzonder aandachtspunt daarbij
vormt de voorgenomen vergunningsplicht ten aanzien van de escortbranche.
De centrale vraag van het onderzoek is drieledig: (1) waaruit bestaat en hoe functioneert deze
branche, (2) welke misstanden doen zich daarin voor en (3) wat is nodig en mogelijk om deze
misstanden te reduceren en voorkomen?
Het onderzoek
Het onderzoek in deze, notoir lastig te onderzoeken, branche werd uitgevoerd op basis van een
zogenaamde multi-bronnen-aanpak. Hierin werden bevindingen uit literatuur, deskresearch
(diverse registers, internet) en dergelijke op systematische wijze gecombineerd met inzichten
van professionals in en om de branche, zoals toezichthouders, hulpverleners, toeleveranciers,
escortondernemers, escorts en klanten. Het onderzoek werd uitgevoerd tussen september
2006 en september 2007. In begin 2007 heeft het enige tijd stilgelegen toen op mensenhandel
werd gestuit en daarbij een onderzoek van de Nationale Recherche voor de voeten dreigde te
worden gelopen.
De branche is gegroeid, ‘Amsterdams’ is een relatief begrip
Het onderzoek vormt min of meer een herhaling van een vergelijkbaar onderzoek uit 1999. Ten
opzichte van de toen aangetroff en situatie zijn aanzienlijke veranderingen geconstateerd. Het
aantal aangetroff en spelers is toegenomen, zowel waar het gaat om bureaus (nu: een 120-tal,
eerder zo’n 60) als om al dan niet zelfstandige escorts (nu: 1.000-1.200 versus circa 500 in 1999).
De genoteerde toenamen zijn méde toe te schrijven aan de grotere ‘vindbaarheid’ van bureaus
en escorts door het toegenomen gebruik van internet. Ook wanneer hiervoor wordt gecorri-
geerd, is echter nog steeds sprake van een reële stijging.
De aanbieders op de Amsterdamse markt zijn niet alleen gevestigd in Amsterdam zelf, maar
ook in de regio om Amsterdam, tot zelfs in het buitenland. De markt die door deze aanbieders
wordt bediend strekt zich óók tot ver buiten Amsterdam uit.
Forse bewegingen in de branche
De branche is de afgelopen jaren fors in beweging geweest. Hoofdtrends zijn ‘neerwaartse druk’
(prijsdruk, groei aanbieders lager in de branche), ‘fragmentatie’ (met name door een verschuiving
van bureaus naar zelfstandig opererende escorts) en ‘toename misstanden’. Deze trends zijn
aangewakkerd door uiteenlopende ontwikkelingen, waarvan de opheffi ng van het bordeel-
verbod er slechts één is. Enige verbetering lijkt zichtbaar te zijn waar het gaat om de mate waarin
escort ondernemers zich inspannen om aan administratieve of fi scale verplichtingen te voldoen.
Vier segmenten
De branche bestaat uit twee grote subsegmenten en twee kleine. De grote segmenten zijn
de vrouwen voor mannen (de meest bekende escortvorm) en de mannen-voor-mannen
(gay-escort). De kleine segmenten betreff en de transgenders en gigolo’s. De aard, omvang,
ontwikkelingen en misstanden verschillen sterk per segment. De branche kent daarmee ook
vele gezichten, van redelijk goede tot uitgesproken slechte.
1 - Het vrouwen-voor-mannensegment
Zie voor de huidige opbouw van dit segment de fi guur op navolgende pagina. Het segment is
gegroeid, zowel bezien in het aantal bureaus als in het aantal actieve escorts. De groei heeft zich
vooral voorgedaan in het midden- en lagere deel van de markt. Daarnaast deden hoger in de
markt enkele buitenlandse partijen hun intrede en zijn meer zelfstandige escorts zichtbaar dan
voorheen. Er zijn persistente aanwijzingen dat sprake is van escort in enkele kleinere, meer
besloten circuits (met name in etnische gemeenschappen), op de omvang hiervan kon echter
geen nader zicht worden verkregen.
VII
Escort in Amsterdam Revisited: de Amsterdamse escortbranche anno 2007
Rond het VvM-segment zijn verder faciliteerders, pimps en mensenhandelaren zichtbaar.
Deze houden nauw verband met de situatie in – met name - het midden- en onderste deel van
de bureaumarkt. Hier is de situatie op het vlak van dwang, drang en mensenhandel zorgwek-
kend te noemen. Dit lijkt op dit moment vooral geconcentreerd rond de grootste groep
escorts in dit deel van de branche: de jonge Roemeense vrouwen. Verder staan de prijzen in
de (bureau)markt onder druk, hetgeen de neerwaartse tendens in de markt versterkt en
mogelijk ook de kans op misstanden bevordert.
top
buitenlandse 2-3
aanbieders >5 midden-hoog
3-5
midden-laag
± 50
zelfstandigen
kleinere
circuits laag
< 50
faciliteerders • pimps • handelaren
2 - Mannen-voor-mannen: gay-escort
In dit segment heeft zich ten opzichte van 1999 een aardverschuiving voltrokken: het
aantal bureaus is meer dan gehalveerd (van 10 naar 4), het aantal zelfstandige escorts is
geëxplodeerd (nu: 250-400). In het uitgaanscircuit is nog steeds een relatief kleine groep
actief. Van verregaande misstanden in de branche lijkt geen sprake. Afwijkingen van wat
als ‘algemeen aanvaard’ moet worden geacht zijn vooral te signaleren rond de mate van
safe sex en, net als in alle andere segmenten, rond de mate waarin zelfstandige escorts
waarschijnlijk aan de beoogde belastingverplichtingen voldoen. Verder zijn de omstandig-
heden waaronder de relatief kleine groep ‘gelukzoekers’ in het uitgaanscircuit hun werk
doen niet florissant te noemen. Van drang, dwang of mensenhandel is in dit segment niet
of nauwelijks sprake.

zelfstandigen bureaus
uitgaanscircuit
3 - Transseksuelen en gigolo’s
Twee ‘splintersegmenten’ met elk hooguit enkele tientallen escorts en een enkel bureau.
Binnen het segment van de transseksuelen is sprake van verhoogde gezondheidsrisico’s.
Doelstellingen van de opheffi ng van het bordeelverbod nog niet gerealiseerd
Van een signifi cante verbetering wat betreft de (zes) doelstellingen van de opheffi ng van het
bordeelverbod is vooralsnog geen sprake. Het ontbreken van een gericht reguleringsbeleid ten
aanzien van de branche en een gebrek aan toezicht daarop vormen hierin een belangrijke factor.
VIII
Escort in Amsterdam Revisited: de Amsterdamse escortbranche anno 2007
Vergunningsplicht
Een vergunningsplicht lijkt gewenst, doch zal maar een gedeeltelijke oplossing van het
probleem vormen. Dat geldt zeker wanneer alleen de escortbureaus onder een regime worden
geplaatst. Ook ten aanzien van zelfstandige escorts zal enige regulering nodig zijn, mogelijk in
de vorm van een pasjesregeling.
Aanvullende maatregelen nodig
Zonder aanvullende maatregelen zal een vergunningsplicht uiteindelijk echter weinig zoden aan
de dijk zetten. Een brede omslag is nodig van een reactief naar een proactief beleid ten aanzien
van de sector. Toezicht en handhaving, proactieve politie-inzet en hulpverlening vormen daarvan
onderdelen. Verbetering van de informatievoorziening en het bouwen van allianties met diverse
partijen in en om de branche zijn conditio-sine-qua-non. Verdere intensivering van de opsporing is
gewenst.
Trek de touwtjes gestaag aan
Met een gerichte aanpak van de branche kan op redelijk korte termijn een aanzienlijke
verbetering worden bereikt. Daarbij heeft een aanpak waarbij, over een zekere periode, stap-
voor-stap de touwtjes strakker worden aangetrokken (‘het leegknijpen van de tube tandpasta’)
de voorkeur boven een aanpak waarin getracht wordt alles in één klap te regelen (‘het blazen in
een volle asbak’). Daaraan ligt onder meer ten grondslag dat bij de eerste werkwijze het
makkelijker zal zijn uitwassen de kop in te drukken zonder ook meteen de – zeker óók aan-
wezige – prille, goede ontwikkelingen in de knop te breken. Maar vooral ook zal het met de
eerste werkwijze mogelijk zijn sneller en beter in te spelen op strategisch ontwijkingsgedag,
dat in deze branche met een ‘rizomatisch’ karakter zeker te verwachten valt.
De aanpak van mensenhandel kan nú
Voor de aanpak van de geconstateerde drang, dwang en mensenhandel is het afwachten tot
een brede aanpak is geformuleerd nodig noch wenselijk. Voldoende mogelijkheden zijn
aanwezig om deze nu al eff ectiever aan te pakken.
Diegenen die geen tijd hebben het hele rapport te lezen, maar tóch nog iets meer willen
weten adviseren wij de hoofdstukken 9 en 10 te lezen.
IX
Escort in Amsterdam Revisited: de Amsterdamse escortbranche anno 2007

0
Inhoudsopgave
Managementsamenvatting VII
1 - Inleiding 1
2 - Voorgeschiedenis en doelstelling van het onderzoek 3
3 - Vraagstelling en werkwijze 5
3.1 Vraagstelling 5
3.2 Werkwijze 5
4 - Escort en de (Amsterdamse) escortbranche: een afbakening 7
4.1 Wat is escort? 7
4.2 Escort is ‘overal’ 8
4.3 Escort als branche 10
4.4 De Amsterdamse escortbranche 10
5 - De Amsterdamse escortbranche: de eerste hoofdlijnen 11
5.1 Startpunt: de situatie rond 2000 11
5.2 Anno 2007: geen up-to-date overzicht voorhanden 11
5.3 Het verkrijgen van een goed overzicht is ook bijna ondoenlijk:
de Amsterdamse escortbranche als glazen labyrint 12
5.4 De eerste geschoonde telling 14
5.5 Een opdeling in vier deelsegmenten 14
6 - Het bekendste deel van de escortbranche: vrouwen voor mannen 17
6.1 De omvang van dit segment anno 2007 17
6.1.1 Aantallen bureaus en hun escorts 18
6.1.2 Zelfstandige escorts op internet 19
6.1.3 Kleine circuits 20
6.1.4 De drie circuits gecombineerd 22
6.2 De bureaus nader bekeken 22
6.2.1 Organisatie en rechtsvormen 24
6.2.2 De ondernemers 24
6.2.3 Bedrijfsvoering 25
6.2.4 Bedrijfseconomische aspecten 25
6.2.5 Werving en zorg voor de escorts 27
6.3 De escorts 28
6.4 Onvrijwilligheid, uitbuiting, mensenhandel: een wezenlijk probleem 31
6.5 Overige misstanden en risico’s 37
6.6 Klanten 39
6.7 Het streven naar een gereguleerde branche 40
6.7.1 Verwachtingen en behoeften t.a.v. de vergunningsplicht 41
6.7.2 Wat volgens betrokkenen (wel) zou moeten gebeuren 41
6.8 Alles overziend: de vrouwen-voor-mannensector anno 2007 43

XI
Escort in Amsterdam Revisited: de Amsterdamse escortbranche anno 2007