es-seyyid osman hulûsi efendi vakfı yayınları

63 Pages·2007·1.52 MB·Turkish

by  Basın Yayın-3

Dîvân-ý Hulûsî-i Darendevî
Darende Tarihi ve Temettuat Defterleri
2 Cilt, 850 sayfa, 2. Baský
1024 Sayfa, 3 Cilt,
ES-SEYYÝD
OSMAN HULÛSÝ EFENDÝ VAKFI
YAYINLARI
Es-Seyyid
Osman Hulûsi
Efendi Vakfý,
Tanýtým Cd’si
Mektûbât-ý Hulûsî-i Darendevî
424 sayfa,
Dîvân-ý Hulûsî-i Darendevî’den
Seçme Ýlahiler, 90 sayfa, 5. Baský
Ýhramcýzâde Ýsmail Hakký
Toprak (K.S), 321 sayfa
Hulûs-i Kalb
Mehmet
Emin Ay
Þeyh Hâmid-i Veli Minberinden
Kültür Armaðaný,
Hutbeler, 340 sayfa
405 sayfa
Somuncu
Baba ve
Hulûsi
Efendi
Kültür
Ektinlikleri,
402 sayfa
Zaviye Mah. Hacý Hulûsi Efendi Cad. No:71 44700 Darende/Malatya Tel:[phone]
w w w . e s h e v . c o m
BU SA
8
Gül Neslini Seven Gönüller
Ýsmail PALAKOÐLU
Somuncu Baba
KÜLTÜR-EDEBÝYAT ve ARAÞTIRMA DERGÝSÝ
Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfý’nýn Yayýn Organýdýr
Ýki Ayda Bir Yayýnlanýr
ISSN:1302-0803
YIL:9 SAYI:43
Murat HARMANBAÞI
MART - NÝSAN 2003
11
ES-SEYYÝD OSMAN HULÛSÝ EFENDÝ
VAKFI ADINA ÝMTÝYAZ SAHÝBÝ
A.Þemsettin ATEÞ
Dünyayý
GENEL YAYIN YÖNETMENÝ Saran
A.Tacettin ATEÞ
Savaþ
YAZI ÝÞLERÝNDEN MESUL MÜDÜR
Av. Haki DEMÝR
REKLAM ve HALKLA ÝLÝÞKÝLER
Ahmet KARACA - Adem KOZANOÐLU
Yusuf MUTLU - Ýbrahim GÖKMEÞE
Hulusi GÜLSEREN - Ali AYDOÐAN
Ali GENCAL - Mehmet ÞEN
Nurdal ÞAFAK
KAPAK 12
Sultan II.Selim Minyatürü
Dia: Hasan Âli GÖKSOY
TEKNÝK YAPIM
AJANSSSBB / Darende Tel:[phone]
GRAFÝK - TASARIM
Aslan TEKTAÞ
YAZIÞMA ADRESÝ XIX Yüzyýlda
Zaviye Mah. Hacý Hulûsi Efendi Cad. No:71 Osmanlý
44700 Darende / MALATYA
Devleti-ABD
Tel:[phone] Fax:[phone]
http/www.eshev.com Siyasi
Ýliþkileri
BASIM-YAYIM-DAÐITIM-PAZARLAMA
VÝSAN Ýktisadi Ýþletmesi
TEMSÝLCÝLÝKLER
DAÐITIM
ADANA (322) 457 66 54 ÝZMÝR (535) 616 95 93 KARAPINAR (332) 755 21 11
Yay-Sat
AMASYA (358) 218 20 28 ÝSKENDERUN (326) 615 73 56 MALATYA (536) 437 58 50
RENK AYRIM - FÝLM ÇIKIÞ ANKARA (542) 453 79 18 KAYSERÝ (352) 221 00 26 MERSÝN (324) 320 06 11
Bizim Repro (312) 231 26 72 ALANYA (242) 511 11 43 K.MARAÞ (344) 221 98 99 OSMANÝYE (322) 812 78 21
BURSA (224) 254 53 26 ELBÝSTAN (532) 572 50 47 SAKARYA (264) 274 34 38
BASKI ÇAYCUMA (372) 615 19 21 KARABÜK (370) 412 38 23 SAMSUN (362) 431 44 55
Poyraz Ofset (312) 384 19 42 G.ANTEP (342) 234 21 45 KARAMAN (338) 214 57 04 SÝVAS (346) 224 53 08
GÖLCÜK (262) 413 22 67 KONYA (332) 251 83 00 TOKAT (356) 212 24 63
Dergide Yayýnlanan Yazýlardan Yazarlarý DENÝZLÝ (258) 372 11 66 EREÐLÝ (332) 713 01 71 TURHAL (356) 275 80 07
Mesuldür Kaynak Gösterilerek Ýktibas ÝSTANBUL (216) 472 08 92 ILGIN (332) 882 73 64 ZONGULDAK (378) 251 48 31
Edilebilir.
Somuncu Baba 2 Mart-Nisan 2003
AYIDA
ÝÝÇÇÝÝNNDDEEKKÝÝLLEERR
Bir Kutlu Yolculuk 26
Hicret
Resul KESENCELÝ
Darende Editörden......................................................
Zengibar 4
Baþyazý/
Kalesi
Yaþar BAÞ Ýnsanca Yaþamak......................................... 5
Kapak/
Osmanlý Padiþahlarý Hakkýnda Bir Ýslam
Hukukçusunun Yerinde Tesbitleri.................. 6
Tasavvuf/
Gül Neslini Seven Gönüller........................... 8
Güncel/
Dünyayý Saran Savaþ................................... 11
Tarih /
XIX Yüzyýlda Osmanlý Devleti-ABD
Siyasi Ýliþkileri............................................... 12
Edebiyat/
Okumamak Hastalýðýmýz............................... 16
Þiir/ Bizim Ýçin.............................................
18 17
Ýnceleme/
Darende Zengibar Kalesi............................... 18
31 Edebiyat/ Akif’in Bir Þiirinde
Hilye-i Saadet Karamsarlýk ve Ümit......................................23
Muhammed HALICI Güncel/
Bir Kutlu Yolculuk Hicret............................... 26
Kur’an Sanat/
Nur Yüzlünün Kaðýda Yansýyan Güzelliði
Iþýðýnda
Hilye-i Saadet............................................... 31
Yaratýlýþ Tabiattan/ Mucize Aðaç Zeytin....................
ve Kadýn 35
Saðlýk/
Stresin Fazlasý Zarar.....................................36
Altun Silsile/
Hace Kadý Muhammed Zâhid (K.S).............. 38
Þiir / Men Bende-i Kur’an’em........................
39
Toplum/
Kur’an Iþýðýnda Yaratýlýþ ve Kadýn..................40
Edebiyat/ Þiirimizin Kökeni...........................
43
Edebiyat/ Ýstiklâl Marþý Þairinin
Fikret TONTU
59 Çanakkale Destaný......................................... 44
Edebiyat/
Ispanaklý Ekmek
40 Ey Veli Nimetim Ey Câným Baba................... 46
Makale/
Edebiyatýmýzda Bahar...................................50
Hatýra/ Hatýra Fotoðraflarý ile
Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi.................... 52
Hanýmlara Özel /
Evlilikte Saygý-Sevgi Dengesi.......................53
Hikaye/
Sýdýka SARI
Halis, Orhan ve Ziya...................................... 56
Tomurcuklar/
Somuncu Baba 3 Mart-Nisan 2003
EEDDÝÝTTÖÖRRDDEENN
Aziz Okuyucular,
Dergimizin bu sayýsýnda yine sizlerle olmanýn hazzýný yaþý-
yoruz. Duygu ve düþüncelerimizi sizlerle paylaþýyor, kültür ve
edebiyat alanýnda yeni araþtýrmalar, makaleler ve þiirler neþret-
meye devam ediyoruz. Dergimiz hakkýnda bu defa bir okuyucu-
muzun duygu ve düþüncelerini bu satýrlarda sizlerle paylaþacaðým.
Ýstanbul'dan bize mektup gönderen Emrehan Öztürk isimli okuyu-
cumuz mektubunda þunlarý yazmýþ;
"Bir gün çok saygý duyduðum edebiyat öðretmeni olan
komþumuza; "Okuyabileceðim birkaç dergi adý söyleyebilir
misiniz?" diye sormuþtum da; bir müddet düþündükten sonra acý
acý gülümsemiþti. Bu acý gülümsemeye anlam verememiþtim.
Demek ki bana bir çýrpýda düþünmeden tavsiye edebileceði bir
dergi yoktu. Aslýnda bir yýðýn dergi vardý ama, komþumuz benim
ne aradýðýmý çok iyi biliyordu. Hemen cevap vermemesinin sebe-
bi belki de buydu.
Ben dergi istiyordum günlük basit politikadan uzak. Ben
dergi istiyordum ahlâk kurallarýna baðlý. Ben dergi istiyordum;
millî-dînî deðerlere saygýlý, saygýlý deðil vurgun! Ben dergi istiyor-
dum; kültür deðerlerimizi, tasavvufî kýymetlerimizi öðretecek,
yoluma ýþýk tutacak, yarama neþter vuracak. Ben dergi istiyordum;
Allah dostlarýný tanýtacak, gönül sultanlarýný anlatacak, gerçek bir
dergi.
Aradan birkaç gün geçti, edebiyatçý komþumuz elinde birkaç
dergi ile bize geldi. ‘Dergi çok ama, bunlarý tavsiye edebilirim’
dedi. Okudum inceledim ve buldum. Elimde Somuncu Baba
Dergisi'nin bir sayýsý vardý. Ýçinde hep aradýðým þeyler vardý. Artýk
þimdi mutluyum. Derhal abone oldum. Her sayýsýný seve seve
okuyorum. Arkadaþlarýma, komþularýmýza okutuyorum, gazete ve
dergi bayiilerinden alabileceklerini hatýrlatýyorum. Ýnternet vasý-
tasýyla ulaþabileceklerini anlatýyorum. Sevinerek belirteyim ki en
yakýn arkadaþým o þimdi. Evet þimdi aradýðýmý bulduðum için mut-
luyum."
Kýymetli dergi dostlarý; bizler ekip olarak güzel þeyler yapa-
bilmek için gece-gündüz demeden çalýþýyor, elinizdeki bu dergiyi
hazýrlýyor, sizlere ulaþtýrýyoruz. Her geçen gün okuyucu kitlemiz,
abone sayýmýz artýyor. Bu arada edebiyat ve kültür dünyamýzýn
âþina isimleri, yeni yazarlarýmýz var. Umarým severek ve beðe-
nerek okuyacaksýnýz.
Hoþça ve dostça kalýn...
A.Tacettin Ateþ
Somuncu Baba 4 Mart-Nisan 2003
BBAAÞÞYYAAZZII
Ýnsanca Yaþamak
Bir savaþ çýðlýðý sardý dört yaný. Ýnsanlar, çaðýn Celâl-zâde Mustafa Efendi, Selim-nâme adlý eserinde
tehlikeli âletlerinin yaðdýrdýðý bombalarla yanýyor, cihan padiþahý Þanlý Yavuz'dan þöyle bahsediyor;
evler yýkýlýyor, ma'mur þehirler vîran oluyor. Hakkýn “...Dileði iyi olmak olup, iyi adý caný gibi severdi.
hâkim olduðu deðil, güç ve kuvvetin hükmettiði bir Korkusuz kimseleri beðenir, iyilik, kapýsýna kul
asýrda, insanlýk kendi yaptýðýndan utanýyor. Anasýz- olurdu.
babasýz kalan bebeklerin, yürekleri yakan feryatlarý Olgun kimselere iltifat eder. Bilgisiz kimselerde
gökkubbeyi inletiyor. Ýþte bu tür, sözde medenî(!) kaçardý.
ülkelerin çýkar kavgalarý arasýnda, Anadolu toprak- Mal, mülk ve cevherin onun yanýnda hiçbir
larýnda biz de gönül burkan, içimizi kan aðlatan man- deðeri yoktu. Bütün âleme hükümdâr olmaktansa
zarayý seyrediyoruz. Belki de bir an kendimizi bu zavallý bir gönlü, gamdan kurtarmayý tercih ederdi.
ateþin içinde bulacaðýz, o da belli deðil. Teknolojik Þahsiyetsiz kimselere iltifat, kadýn tipli erkeklere hüsn-
geliþmelerin insanlarýn öldürülmesi için bu kadar hun-
i nazar onun yanýnda kanla beraber, soysuz ve mayasý
harca kullanýlmasý ne kadar acý deðil mi?
bozuk, cimri bir þahsa hizmet etmek, onca büyük günah
Oysa bizim ecdâdýmýz âleme Allah'ýn nizamýný
ve en kötü bir derecede idi. Her hizmete liyâkat göster-
yayma gayreti ile muharebe meydanlarýnda bile
mekte pehlivan, nükteden, cahillerle konuþmaktan
adâleti, insafý elden býrakmamýþlardý. Þanlý Osmanlý
uzak, þaný yüce bilgili bir padiþahtý.
Sultanlarý Ýslâm'dan aldýðý kuvvet ve kudretle bütün
O, olgunluk ve marifet ülkesinin þâhý, ve fazilet ve
dünyaya hürriyet düzenini kurarken, bu gün vahþi bir
güzellikler memleketlerinin þehinþahý, ayýn külâhýna
saldýrýnýn merkezinde bulunanlar, insanlýktan habersiz,
baþ eðmezdi ve tac ve tahttan âr ederdi. Halifelik kaf-
dünya ile irtibatý olmayan, insan eti yiyen bir topluluk
taný, saðlýklý uzun boylarýna lâyýkýyla varis olmuþken,
olarak yaþýyorlardý. Batýlý zihniyetle Doðu'yu beðen-
fakirlere yaraþýr elbise ve kisveler seçip, atlas ve altýn
meyen o zümreler; Doðu medeniyetinin etkisiyle, der-
yaldýzlý, ipekli sýrmalý ve gösteriþlere önem vermezdi.
me-çatma bir topluluktan birleþik devlet hüviyetini
Þerefli cisimleri þekillenmiþ ruh, yüce beden kalýbý baþ-
kazandý.
tan ayaða zaferler hazinesi idi. Yemeye ve uyumaya
Bütün dünyaya örnek bir hayat nizamý, örnek bir
düþkün deðildi. Akþam sabah gayretleri insanî olgun-
medeniyet, örnek bir devlet düzeni ile hükmeden ced-
luðu kazanmak, gece gündüz çalýþýp çabalamalarý
dimiz asýrlar boyu bütün insanlýða hizmeti tahakküm
mukaddes iyi iþleri tamamlamaya idi. Hoþ gönülleri
esasýna göre deðil, hizmet esasýna göre tesis etmiþti.
kalb köþklerine iyilik ve ihsan ýþýðýný eriþtirmeye,
Bu gün çeþitli devletlerin baþýnda bulunan insan-
sabahtan akþama kadar, parlak güneþ gibi aydýnlatan
larýn acýmasýz ve insanlýktan nasipsiz bir þekilde, baþka
gönülleri ýþýk saçan nur idi..."
milletlerin ellerindeki kaynaklarý alarak, onlara zul-
Þimdi bu satýrlarý okuduktan sonra diyoruz ki,
metmek için yarýþ halinde olduklarýný görünce, þanlý
Dünyayý yönetmeye kalkýþanlarýn bu öðütlerden insan-
mâzimizi hatýrlýyor, bir kez daha hatýrlatmada fayda
lýk dersi almalarý gerekir. Bu kültür birikimi insanca
görüyoruz. Doðu kültürünü beðenmeyenler, þimdi
yaþamak isteyen, insana deðer veren tüm toplumlarýn
Doðu ve Orta Doðu için savaþlar yapýyor, sinsi planlar
ihtiyacýna cevap verecek kültür birikimidir, insanlýðýn
kuruyorlar. Üç kýtaya âdaletle hükmeden Osmanlý Sul-
tanlarýnýn hayatýný, onlarýn nasýl devlet idare ettiklerini kurtuluþ reçetesidir. Yoksa, kurtuluþu zulme ve men-
iyice okumalý, gönüllerimize nakþetmeliyiz diyorum. faate dayalý, insan haklarýný yok edece bir kýsým batýlý
Çünkü buna içinde olduðumuz bu asýrda çok ihtiyaç zihniyetin köhne kalýplarý içerisinde aramak, kayýptan
vardýr. Bizim devlet adamlarýmýz ve baþka devletlerin baþka bir þey deðildir. Tüm insanlýða zulümdür.
yönetiminde olanlarýn bu hakikatlere çok ihtiyacý var. Ýnsanca yaþamak hakký, insanlarýn en temel
Çünkü, "ilim müslümanýn yitiðidir", onu nerede bulur- hakkýdýr. Bu hak da ancak, insanlarýn çoðunluðunun
sa oradan alýr. güzel deðerler etrafýnda birleþmesiyle mümkündür.
Dergimizin kapaðýnda minyatürü bulunan Sultan
II. Selim'in dedesi Yavuz Sultan Selim Han'ý anlatan A.Þemsettin Ateþ
Somuncu Baba 5 Mart-Nisan 2003
AARRAAÞÞTTIIRRMMAA
Osmanlý Padiþahlarý Hakkýnda
Bir Ýslam Hukukçusunun
Yerinde Tesbitleri
Prof.Dr.Ahmet AKGÜNDÜZ
II- OOssmmaannllýý PPaaddiiþþaahhllaarrýý vvee TTaahhssiissaatt Ýslamýn emrine raðmen iktidardaki idareciler
KKaabblliinnddeenn VVaakkýýffllaarr MMüünnaakkaaþþaassýý tarafýndan söz konusu gelirler harcanmazsa
Bilen bilmeyen herkes, Osmanlý padi- veya suistimal edilirse, bu hizmetler nasýl
þahlarý ve onlarýn tasarruflarý hakkýnda yürüyecektir? Ýþte bu sorunun cevabý, Ey-
konuþmaktadýrlar. Halbuki inceleyenler; çok yubilerin deðerli devlet adamlarýndan Nured-
iyi öðrenmiþlerdir ve inceleyecek olanlar da din Eþ-Þehid ve Selahaddin Eyyûbî tarafýn-
çok iyi öðreneceklerdir ki, Osmanlý padiþah- dan, Ýslam hukukçularýna dayanýlarak bu-
larý, býrakýnýz, bütün Ýslam hukukçularýnýn lunmuþtur. Buna göre, haracî arazi denen
ittifak ettiði þer'î bir meselede, ihtilaflý olan arazi çeþitlerinin devlet hazinesine ait olan
içtihâdî bir meselede dahi Ýslam hukukçu- gelirleri, daha sonraki iktidarlar tarafýndan
larýndan fetva ve müsâ'ade almadan hiç bir maksadýndan saptýrýlmamasý için, devletin
tasarruf yapmamaya gayret göstermiþlerdir. devam ve bekâsýnýn sebebi olan hastahane,
Þahsî hayatlarýndaki bazý günahlarý ile Ýsla- medrese ve benzeri hayýr hizmetlerine, vakýf
ma ve onun hükümlerine karþý olan onlarýn adýyla tahsis edilebilecektir. Sadece devlet
samimiyetlerini birbirine karýþtýrmamak icab reisinin veya onun izniyle diðer yetkililerin
etmektedir. Herhalde Osmanlý padiþah- yapabileceði bu vakýf tahsisler sayesinde,
larýnýn masum olduklarýný iddia eden kimse mezkûr kamu hizmetleri, kesilmeden ve ikti-
yoktur. Þimdi ihtilaflý olan bir þer'î meseleyi dar deðiþikliklerinden etkilenmeden devam
önce özetleyecek, sonra da Osmanlý padi- edecektir.1
þahlarýnýn bu mesele karþýsýndaki tutumlarý Ýþte Osmanlý padiþahlarý da, özellikle
hakkýnda, Mýsýrlý büyük Hanefi Hukukçusu yeni fethedilen arazileri mîrî arazi ilan
ve Mecelle'nin kaynaklarýndan olan El-Eþbâh etmiþlerdir. Mîrî arazi bir mânada, mahiyet
Ven-Nezâir'in þerhini yazan Hamevî'nin be- itibariyle haracî arazi demektir. Bu araziler-
yânlarýný aktaracaðýz. den devlete ait olan gelirleri, tahsisat kabilin-
Osmanlý padiþahlarý, hastahaneler, mes- den vakýflar adýyla hayýr hizmetlerine tahsis
citler, köprüler, âlimler, kadýlar ve benzeri etmiþlerdir. Dünyanýn ilk üniversitelerinden
kamu yararý bulunan âmme hizmetlerini Ýs- olan Fâtih Ünivesitesi'nin gelir kaynaklarý bu
lam hukukuçularýndan aldýklarý fetvalara çeþit vakýflar olduðu gibi, Muhteþem Kanû-
dayanarak, devlete ait bir kýsým gelirleri bu nî'nin Süleymaniye Üniversitesi'nin gelir-
tip hayýr cihetlerine vakýf adýyla tahsis ede- lerinin çoðu da bu çeþit vakýflardýr.
rek yürütmüþlerdir. Ýslam hukukuna göre IIII- HHaammeevvii''nniinn OOssmmaannllýý PPaaddiiþþaahhllaarrýý ÝÝllee
haracî arazi denen bir arazi çeþidinin gelir- AAllââkkaallýý ÖÖnneemmllii TTeessbbiittii
leri, beyt'ül-mal'il-harâc adýyla anýlan bütçe Zenbilli Ali Efendi baþta olmak üzere,
faslýnda toplanýr. Bu fonda toplanan gelirler, bazý Ýslam hukukçularý bu çeþit vakýflarýn
biraz önce saydýðýmýz kamu hizmetlerine meþrûiyet dayanaðý hakkýnda tartýþmalar
harcanýr. Ancak eðitim hizmetleri, saðlýk yapmaya baþlayýnca, bunlara Büyük Hanefi
hizmetleri ve sosyal hizmetler gibi hayýr Hukukçusu Seyyid Ahmed Hamevî de
cihetlerinden olan bu kamu hizmetlerine, katýlmýþtýr. II. Selim devrinde Mýsýr'da yaþa-
Somuncu Baba 6 Mart-Nisan 2003
yan bu âlimin, Osmanlý
padiþahlarýnýn önemli ta-
sarruflarýndan olan bu
vakýflar hakkýnda yazmýþ
olduðu "El-Es'ilet'ül-Ha-
nefiyye Bil-Ecvibet'il-Ha-
meviyye"2 adlý eserinde
bakýnýz neler diyor:
"Þafiî hukukçusu
Ýbn-i Ebi Asrûn, tahsisat
kabilinden vakýflara fetva
vermiþtir. Buna zamanýn-
daki Malikî, Hanbelî ve
Hanefî hukukçularý da
muvafakat etmiþtir. Bu-
nun üzerine Eyyubî dev-
let adamý Nureddin Eþ-
Þehîd, beytülmala ait ara-
ziden bir çoðunu, Þam'da
hayýr cihetlerine vakýf yo-
luyla tahsis etmiþtir. Sela-
haddin Eyyubî de, Ku-
düs, Þam ve Mýsýr'da bu
tür çok vakýflar yap-
mýþlardýr. Bunlara daha
sonra gelen Türk ve
Çerkez Sultanlarý tabi ol-
muþlardýr. Nihâyet salta-
nat ve devlet, ZAMANIN
EN ÂDÝL HÜKÜMDAR-
LARI OLAN OSMANLI
PADÝÞAHLARINA geç-
miþtir. OSMANLI PADÝ-
ÞAHLARI, EHL-Ý KEÞÝF
VE ÝRFANIN KÝTAPLA-
RINDA SAHABEDEN
Sultan II. Selim*
SONRA EN ÂDÝL HÜ-
larýnýn görüþleri istikâmetinde bunlarýn iptal
KÜMDARLAR olarak vasýflandýrýlmýþlardýr.
edilmesi fikrini ileri sürmüþlerdir. Böyle bir
Daha sonra Sultanýmýzýn dedesi Yavuz
teklifi reddetmekle kalmayan Yavuz Sultan
Selim, Mýsýr'ý fethetmiþ ve Hz. Yusuf'un
Selim, onlarý ayýpladýðý gibi görevlerinden de
koltuðuna oturmuþtur. Beytül-mallara ve
uzaklaþtýrmýþ ve þu tarihî cevabýný yapýþtýr-
gelir durumlarýna nazar eylemiþ ve beytül-
mýþtýr: "Bunlar, bizden öncekilerin yaptýklarý
mala ait gelirlerin üçte ikisinin cami, med-
hayrattýr. Bizden öncekilerin hayratýný azalt-
rese ve tekke gibi hayýr cihetlerine yukarýda
mak deðil, çoðaltmak bize yakýþýr."3
bahsedilen yolla vakfedildiðini görmüþtür.
DÝPNOTLAR
Devlet hazinesine üçte biri kalmýþ durum-
[1] Akgündüz, Ahmet, Vakýf Müessesi, 438 vd.
dadýr. Bazý vezirleri, hazineye ait mallarýn
[2] Tek nüshasý, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, No: 1152, Vrk.
üçte birinin hayýr cihetlerine vakýf olmasýný 129/a-131/b.
[3] Süleymaniye, Esad Efendi, No: 1152, Vrk. 131/a.
çok görmüþ ve bir kýsým Ýslam hukukçu-
* Sultan II. Selim Topkapý Sarayý Müzesi Kütüphanesi H.1321
Somuncu Baba 7 Mart-Nisan 2003
TTAASSAAVVVVUUFF
Gül Neslini Seven
Gönüller
Ýsmail PALAKOÐLU
Ýslam ttarihinde HHz. HHasan Ev halký anlamýna gelen Ehl-i Beyt terkibi ev sahibi
ile onun eþini, çocuklarýný, torunlarýný ve yakýn
(r.a) nneslinden ggelenlere
akrabalarýný kapsamýna alýr. Cahiliyye devri Arap
"Þerif", HHz. HHüseyin ((r.a) toplumunda kabilenin hakim ailesini ifade eden
Ehl-i Beyt tabiri, Ýslami dönemden itibaren günü-
soyundan ggelenlere
müze kadar sadece Hz. Peygamber (s.a.s)'in ailesi ve
"Seyyid"adý vverilmiþ, kkendi- soyu manasýna gelen bir terim olmuþtur.
Kur'an-ý Kerim'de ehl ve beyt kelimeleri bir çok
lerine hhürmet vve mmuhabbet
ayette geçer. Bu ayetlerden anlaþýldýðýna göre ehl
göstermek HHz. PPeygamber "sahip, taraftar" gibi sözlük anlamlardan baþka "ayný
mekaný paylaþanlar; bir dine yahut peygambere inanan-
(s.a.s)’i ssevmenin bbir tteza-
lar; zevce"; beyt de" "ev, Allah'ýn evi (cami)" ve "aile"
hürü kkabul eedilmiþ, hhalk manalarýnda kullanýlmýþtýr. "Ehl-i Beyt" terkibi ise, üç
ayette geçmektedir. Bunlarýn birinde Hz. Ýbrahim (a.s)’
arasýnda ttanýnmalarý iiçin
in,1 birinde Hz Musa (a.s)’nýn,2 birinde de Hz. Peygam-
berin (s.a.v)’in Ehl-i Beyti zikredilmiþtir.
farklý kkýyafetlerle ddolaþ-
"Ey Peygamber hanýmlarý, evlerinizde oturun;
malarý ssaðlanmýþtýr. ÝÝsim- eski cahiliyedeki gibi açýlýp saçýlmayýn; namazý
kýlýn, zekatý verin, Allah'a ve peygambere itaat e-
leri, þþecereleri vve aahlâki
din. Ey Peygamberin ev halký, Allah sizden kusu-
durumlarýný ttespit eeden ru giderip sizi tertemiz yapmak ister.”3 Resulullah
(s.a.s)’ýn eþlerinin diðer bir deyimle mü'minlerin anne-
teþkilatlar kkurulmuþtur.
lerinin ev halkýndan olduðu bu ayetten anlaþýlmaktadýr.
Somuncu Baba 8 Mart-Nisan 2003
Ayette, "Ey ev halký" ifadesiyle 2- Söz konusu ayet Hz.
"Ey Peygamber hanýmlarý,
onlar kasdedilmektedir. Çünkü Peygamber (s.a.s)’in haným-
evlerinizde oturun; eski
ayetin baþýnda "Ey Peygam- larýna hitap ettiðine göre Ehl-i
berin hanýmlarý" hitabý vardýr.4 cahiliyedeki gibi açýlýp saçýl- Beyt'ten öncelikle onlar anlaþýl-
Bu terim, bir zâtýn hanýmlarýný mayýn; namazý kýlýn, zekatý makla birlikte, müzekker zamiri
ve çocuklarýný kapsamaktadýr. verin, Allah'a ve peygambere itaat kullanmak suretiyle Ehl-i
Ýbn Abbas, Urve b. Zübeyr ve Beyt'in Hz. Peygamber (s.a,s)’
edin. Ey Peygamberin ev halký,
Ýkrime bu ayetteki ehlü'l-beyt in bütün çocuklarýný, kadýn
Allah sizden kusuru giderip sizi
lafzýndan Hz. Peygamber erkek bütün torunlarýný, hatta
(s.a.s)’in hanýmlarýnýn kastedil- tertemiz yapmak ister.” bütün akrabalarýný yani Beni
diðini söylemiþlerdir. Hz. Pey- Ahzab, 33 Haþim'i kapsamýna alacak þe-
gamber (s.a.s)’in Ehl-i Beytine
kilde geniþ bir muhtevaya sahip bulunduðu ileri
kimlerin dahil olduðu meselesinde farklý görüþler
sürülmüþtür. Ehl-i Beyt bu derece geniþ kapsamlý
mevcuttur. Bazý rivayetlere göre Resul-i Ekrem
olduðunu bildiren rivayetlerin varlýðý da bunu
(s.a.s), Hz Zeyneb (r.a) ile evlendiði gün baþta Hz.
iþaret etmekte, örfen de Ehl-i Beyt bu manada
Aiþe (r.a) olmak üzere bütün hanýmlarýnýn
anlaþýlmaktadýr. Ehl-i Sünnet alimlerinin çoðun-
odalarýný dolaþmýþ, her birine "Allah'ýn selamý
luðu bu görüþtedir.10
üzerinize olsun ey Ehl-i Beyt!" diye hitap etmiþ ve
Ehli Sünet alimlerine göre Ehl-i Beyt men-
onlarýn Ehl-i Beyt'in asýl mensuplarý olduðunu
suplarý Hz. Peygamber (s.a.s)’in neslinden gelmek
vurgulamýþtýr.5 Diðer bazý rivayetlere göre ise Ehl-i
þerefini taþýmakla birlikte hiçbir zaman hata ve
Beyt'e iliþkin ayet6 Hz. Peygamber (s.a.s) haným-
günah iþlemekten korunmuþ deðillerdir.
larýndan Ümü Seleme (r.a)’nin odasýnda iken
Ýslam tarihinde Hz. Hasan (r.a) neslinden
nazil olmuþ, Resulullah (s.a.v) da orada bulunan
gelenlere "Þerif" Hz. Hüseyin (r.a) Soyundan ge-
veya sonradan gelen Hz. Ali (k.v), Hz. Fatýma (r.a)
lenlere "Seyyid"adý verilmiþ, kendilerine hürmet
Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin (r.a)’i abasýnýn altýna
ve muhabbet göstermek Hz. Peygamber (s.a.s)’i
alarak "Allah'ým bunlar benim Ehl-i Beyt'imdir,
sevmenin bir tezahürü kabul edilmiþ, halk arasýn-
onlarý günahlardan temizle!" diye dua etmiþtir.
da tanýnmalarý için farklý kýyafetlerle dolaþmalarý
Bunun üzerine Ümmü Seleme (r.a) kendisini Ehl-
saðlanmýþtýr. Ýsimleri, þecereleri ve ahlâki durum-
i Beyt'ten olup olmadýðýný sormuþ, Peygamberimiz
larýný tespit eden teþkilatlar kurulmuþtur.11
(s.a.s) ona, "Sen zaten kendi yerindesin, sen hayýr
Ýþte Hulusi Efendi de, bu pak soydan hem
üzeresin" þeklinde cevap vermiþtir.7 Diðer bir
anne hem de baba tarafýndan iki koldan da
telakkiye göre sadaka almalarý haram kýlýnan Ebu
gelmesi sebebi ile Ehl-i Beyt'ten bir Seyyid olmasý,
Talib, Akil, Cafer ve Abbas (r.a) ýn ailesine men-
ayrýca da Ehl-i Beyt'e duyduðu sevgi ve saygýsý ile
sup olarak yanýnda Abdullah b. Mes'ud ile
Salman'ý Farisi (r.a) gibi sahabilerde Ehl-i Beyt’e takdire þâyandýr.
dahildir.8 Hulusi Efendi, Ehl-i Beyti güle benzetmiþ ve
Ehl-i Sünnet alimlerinin Ehl-i Beyt kapsamý- kendisinin de oraya Altýn Silsile olarak adlan-
na dahil olanlara iliþkin görüþlerini iki noktada dýrdýðý, bir yolla baðlý olduðunu þu þiiriyle beyan
toplamak mümkündür. etmiþtir;
1- Ehl-i Beyt kapsamýna sadece Hz. Peygam- "Hulusi sulbümüz el-hak
ber (s.a.s) hanýmlarý dahildir. Zira Ýbn Abbas'tan Resul'ün âline mülhak
(r.a) nakledildiðine göre Ehl-i Beyt ayeti onlar Altun silsilenin mutlak
hakkýnda nazil olmuþtur Hep kavmi kardaþý güldür."12
Nitekim ayetin öncesiyle sonrasýnda Pey- diyerek, Resulün âline nesep yoluyla baðlý
gamber (s.a.s) hanýmlarýna hitap edilmekte ve olmasýný, o altýn silsilenin bir halkasý olmasýný ifti-
sadece onlarla ilgili bazý ilahi emirlerden bahse- harla dile getirip, Seyyidlerin tümünü (akraba) o
dilmektedir.9 gül neslin bir parçasý olduðunu ifade etmiþtir.
Resulün âline buðzun Resulullah'a buðzundur,
Resulullah'a buðzun Allah'a buðzundur.
Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi (K.S)
Somuncu Baba 9 Mart-Nisan 2003
Fotoðraf: KERBELÂ - Fatih Pýnar / Atlas
Bir baþka þiirinde ise; rastlamak mümkündür.15 Biz konu ile alâkalý bun-
Bülbül gibi gülzârýna ol gamze-i sehhârýna larý naklediyoruz. Ayrýca konuya Mektubat'ýnda
Kurbaným her etvârýna bakmam cihânýn vârýna da oldukça yer vermiþ olup örnek olmasý açýsýn-
Bir gün gelip bakmadýnýz Âl-i Resulün zârýna dan bunlardan bir tanesini naklediyoruz.
Ey hâk! Tinet-i pakýn þol nurdandýr ki, zübdei
Derdiyle giryân olduðum aþkýyla nâlân olduðum mahlukatýn sulb-i pakinden intikal etmiþ ve ol
Hal-i periþân olduðum hep olduðum pazârýna mefhar-ý dü- cihanýn silsile-i miracýna imtisal etmiþ
Bir gün gelip bakmadýnýz Âl-i Resulün zârýna.13 ve cevher-i ruh-i pur-fütuhunun ol tariki tutup ve
ol harem-sarayýn kapýsýna kurbanlýða baþ koyup
diye devam eden þiirinde ise, "Bir evladý Resul kesb-i nakdi visal etmiþ. Bu kemale þol sözler þahit
olan, Hulûsi bir çok sýkýntýlara katlandý, zorluklar- leter ki hakkýnýzda ol þahid-i adil ve ol arif-i kamil,
(hiyaru ümmeti ihibbaühüm) hadis-i þerifiyle iþa-
la karþý karþýya kaldý. Gül için gül yüzlü için
ret buyurup Hatib Efendi Ýhvan-ý kirâm arasýnda
dertlere düþtü. Ancak bunu takdir edemeyen
eshab-ý güzinin güzidelerinden Cenab-ý Ömer'e
vefasýzlar bir gün bu durumlarla ilgilenmedi. Yarýn
(r.a) benzer” diye tebþir buyurmuþlardýr.16
huzur-ý mahþerde Allah Resul’ü Ehl-i Beyt'ine
yapýlan haksýzlýklarý ve insanlarýn ilgisizliðini, DÝPNOTLAR
Er Razi, c, XXV., s.209; Ýlahi Zahir,
hürmetsizliðini elbetteki soracaktýr. Sizler o zaman 1-Hud, 11/73
s.19
2-Kasas, 28/12
ne yapacaksýnýz?" ifadeleri ile de Ehl-i Beyt'e 11-T.D.V.,Ýslam Ansiklopedisi, c.II.,
4-Mevdudi, Tefhim'ü-l Kur'an terc.,
s.304.
sahip çýkýlmasý gerektiði hususunu belirtmiþtir. Ýstanbul 1983, c.IV., s.370
12-Ateþ, Hulusi, Divan, c.I., s.101
5-Buhari, Tefsir, 33/8
Buna benzer bir baþka beyitte ise, 6-Ahzab 33/33 13-A.g.e., c.I., ss.300-301
14-A.g.e. c. I., s. 448
Resulün âline buðzun Resulullah'a buðzundur, 7-Tirmizi, Menakýb,31. 15-Bkz. A.g.e., c.I, ss. 134,380,c.II.,
8-Buhari, 'Feza'ilü'l- Ashab' 27,
ss.71,142
Resulullah'a buðzun Allah'a buðzundur.14 Müslim, Faza'ilü'l- Sahabe, 37; 16-Ateþ, Hulusi, Mektubat, 63.
buyurarak Ehl-i Beyt’e yapýlan buðzun ve Tirmizi, Zekat 25, Ýbn Hiþam, c.III., Mektup. S.173-174. Ayrýca. Bkz.
s.224. A.g.e., 66.Mektup, s.177;
kötülüðün, Resul’e ve Allah'a yapýldýðýna dikkat 9-Ýbn'l-cevzi, c.II, s.381, Þevbani, 13.Mektup,s.39; 37.Mektup,s.100; 42.
çekmiþtir. Bu konuda Divanýnda birçok beyite cIV.,ss278-279 Mektup; ss.117-118; 48. Mektup,
10-Maturidi, c.II; vr.584 a; Fahreddin s.135;56.Mektup, s.155.
Somuncu Baba10Mart-Nisan 2003