ervaringen van 70 deelnemers aan sjamanistisch - De Gewijde Reis

170 Pages·2008·0.8 MB·Dutch

Onderzoek naar effecten van ayahuasca op geestelijk en
lichamelijk welbevinden; ervaringen van 70 deelnemers
aan sjamanistisch/ therapeutische sessies

Door Lars Faber en Maria Groot
Uitgave van de Stichting: In Search of Essence.

Schilderij “Het oog van de wereld”, van Maria Groot

2
Inhoudsopgave

Definities pagina 5
Samenvatting 6
Voorwoord 8

1. Inleiding 11

2. De Gewijde Reis: een holistische kijk op geestelijke gezondheid 11
2.1 Achtergrond 11
2.2 Definitie geestelijke gezondheid 12
2.3 Therapeutische aspecten 13
2.4 Sjamanistische aspecten 13
2.5 Religieuze aspecten 14
2.6 Rituele aspecten 14
2.7 Niet-Westerse aspecten 15
2.8 Het belang van de kindertijd 16
2.9 Mythologische aspecten 16
2.10 Somatische aspecten 17
2.11 Rol van de activeringscyclus 18
2.12 Focussing 19
2.13 Intake 19
2.14 Doelstelling 20
2.15 Gebruik van ayahuasca 21
2.16 Hypothese 22

3. Onderzoeksopzet 23
3.1 Onderzoeksgroep 23
3.2 Set, setting en middel 23
3.2.1 Set (intentie, verwachting, motivatie) 24
3.2.2 Setting 24
3.2.3 Middel 26
3.3 Parameters 28
3.3.1 De ervaring zelf 28
3.3.2 Heilzaam 28
3.3.3 Transformatie 29
3.3.4 Positieve effecten van het transformatieproces 29
3.3.5 Belang van de begeleiding en voorbereiding 29
3.3.6 Lichamelijke effecten en naeffecten 30
3.4 Kwalitatieve vragen 30

4. Resultaten 30
4.1 Respons op de vragenlijst. 30
4.1.2 Achtergrond deelnemers 30
4.2. Ervaring 31
4.2.1 Effect op geestelijke en lichamelijke gezondheid 31
4.2.2 Heilzaam 31
4.2.3 Transformerend effect 32
3
4.2.4 Positieve effecten van de transformatie 32
4.2.5 Rol van de begeleiding en voorbereiding 33
4.2.6 Lichamelijke effecten en naeffecten 33
4.2.7 Visie deelnemers op gebruik ayahuasca 33
4.3 Kwalitatief onderzoek 34

5. Discussie 34
5.1 Algemeen 34
5.2 Achtergrond deelnemers 36
5.3 Aanleiding 37
5.4 Aard van de ervaring 38
5.5 Effecten op geestelijke en lichamelijke gezondheid 40
5.6 Het transformerend effect 42
5.7 Transformatieve ervaring 45
5.8 Rol van de begeleiding en voorbereiding 48
5.9 Lichamelijke effecten en naeffecten 49
5.10 Visie deelnemers op gebruik ayahuasca 51
5.11 Persoonlijke beleving van de reis en statements 52
5.12 Therapeutische effecten 54
5.13 Toekomst 55

6. Conclusies en aanbevelingen 58
Literatuur 59

Bijlage 1: Vragenlijst 62
Bijlage 2: Kwantitatieve responsen 68
Bijlage 3: Kwalitatieve responsen 86
Bijlage 4: citaat CAM-rapport, juli 2007, in opdracht van het ministerie van VWS 168

Over de auteurs
4
DEFINITIES

Ayahuasca: Ayahuasca is een Quechua woord; Quechua is de taal van de oude Inca’s, Er zijn
verschillende vertalingen voor dit woord, vaak wordt Ayahuasca vertaald als ‘de kleine dood’.
Letterlijk betekent het ‘liaan van de ziel’ (Aya: geest, voorvader of dood persoon, huasca:
liaan), vernoemt naar de slingerplant Banisteriopsis caapi, die een van de belangrijkste
ingrediënten vormt van de drank Ayahuasca die van deze plant wordt gemaakt. In de Quechua
taal worden plant en drank beiden Ayahuasca genoemd.

Set: intentie, verwachting en motivatie van de gebruiker

Setting: de context waarin het gebruik plaatsvindt

Gewijde Reis: Rite de passage om de eigen essentie te (her)vinden. De methode omvat onder
andere therapeutische, oosters meditatieve, sjamanistische en spiritueel/religieuze elementen.
Middels ademwerk of een entheogeen middel wordt bewust een andere bewustzijnsstaat
bereikt. Kenmerkend voor de Gewijde Reis is de nadruk op set, setting en voorbereiding.

Goed voorbereiden: Goed voorbereiden van een Gewijde Reis betekent focussen en
mediteren op het thema dat voor de persoon in kwestie speelt ( en dat tijdens een twee uur
durende intake wordt vastgesteld) en een vastenperiode van minimaal drie dagen voorafgaand
aan de Gewijde Reis.

Heilzaam: De geestelijke en lichamelijke gezondheid ten goede komend.

Transformerend: Vanuit de essentie tot volle wasdom komend

Blijvende positieve effecten: Effecten die voor de persoon in kwestie significant en merkbaar
verbeterd zijn ten opzichte van voor de Gewijde Reis.
5
Samenvatting

In dit rapport worden de ervaringen beschreven van 70 mensen die in de afgelopen 2 jaar 1 tot
maximaal 4 keer ayahuasca hebben gedronken in de setting van de “Gewijde Reis”. Bij de
“Gewijde Reis” wordt in een intake sessie het thema van de deelnemers bepaald. Na een
grondige voorbereiding van een aantal weken waarin op het thema wordt gemediteerd,
gefocust op de intentie, dieet wordt gehouden en de laatste dagen wordt gevast wordt de
ceremonie gehouden. De ceremonie wordt gehouden met 6-8 medereizigers in een eendaagse
sessie onder leiding van 2 ervaren begeleiders.
De 114 mensen die de afgelopen 2 jaar een Gewijde Reis hebben gemaakt zijn per email
gevraagd of zij mee wilden werken aan het onderzoek. 86 mensen reageerden op deze oproep
en gaven aan mee te willen werken aan het onderzoek. 70 van hen beantwoordden de
kwalitatieve en kwantitatieve vragenlijst binnen de daarvoor gestelde tijd.

De vragen waren in te delen in een aantal categorieën zoals achtergrond van de deelnemers,
eerdere ervaringen, de ervaring zelf, de mate van heilzaamheid, de effecten op transformatie,
de positieve effecten van het transformatieproces, het belang van de begeleiding en
voorbereiding, de naeffecten en lichamelijke effecten.
De laatste 5 vragen waren kwalitatief en gaven de deelnemers de gelegenheid om iets te
schrijven over het thema hun reis, over de verwachting die men had ten aanzien van dat
thema, en of deze verwachting al dan niet is uitgekomen. Tenslotte was er gelegenheid iets te
schrijven over wat de ayahuasca-ervaring heeft opgeleverd, een statement te maken over het
gebruik van ayahuasca en eventueel een persoonlijke toevoeging.

De achtergrond was zeer divers, er waren iets meer vrouwen dan mannen, meestal wat hoger
opgeleid en al langer bezig op het gebied van persoonlijke groei. Voor de meeste mensen was
dit de eerste ervaring met entheogene middelen.
De ervaring werd door de meeste mensen als heilzaam of transformerend beschreven (74 en
75 %), 9 % had een negatieve ervaring, 6 % beschreef het als een “bad trip” en 5 % als
neutraal. Vrijwel alle deelnemers – inclusief diegene die een negatieve ervaring hadden -
beschouwde het gebruik van ayahuasca in deze setting als heilzaam voor zowel de geestelijke
als de lichamelijke gezondheid.
Het transformerend effect werd afgemeten aan de mate van zelfinzicht, zelfacceptatie, inzicht
in de relatie met de wereld, de familie, zelfvertrouwen, eigenwaarde, omgaan met angst en
belang voor persoonlijke ontwikkeling. Deze parameters scoorden op een schaal van 1-10 van
6,8 tot 8,8. De positieve effecten van de transformatie zoals besef van eenheidsbewustzijn,
zich gelukkig(er) voelen, vreugde ervaren, liefde ervaren, levensenergie, emotionele
stabiliteit, helderheid en kalmte van geest, verbinding met de natuur, het Hogere en inzicht in
het Hogere scoorden van 6,6 tot 8,3 waarbij het ervaren van liefde het hoogst scoorde en het
ervaren van verbinding met de natuur het laagst.
De rol van de voorbereiding werd als zeer belangrijk ervaren evenals de rol van de
begeleiding van de Gewijde Reis (score 8.9) en muziek (score 9).
De meeste mensen ervoeren lichamelijke effecten van het gebruik van ayahuasca waarbij
misselijkheid en overgeven het meeste voorkwam. Desondanks werd het gebruik als heilzaam
voor het lichaam gezien. De meeste mensen waren een aantal dagen na de ervaring wat
gevoeliger voor indrukken uit de omgeving. Negatieve naeffecten waren na 14 dagen meestal
verdwenen, terwijl de heilzame effecten door 60 % van de mensen als blijvend werden
omschreven.
Geen van de deelnemers zag ayahuasca als een drug of een partydrug, de meesten
beschouwden het als een geestverruimend middel of een sacrament. Gebruik van ayahuasca
6
zouden de meesten aanraden mits het met de juiste motivatie wordt gebruikt.

Geconcludeerd kan worden dat gebruik van ayahuasca onder de omstandigheden van de
Gewijde Reis voor velen een manier is om het contact met de eigen essentie te kunnen
herstellen. Ayahuasca kan hierbij een middel zijn dat levens transformeert naar een hoger
niveau van bewustzijn en welzijn en bijdragen aan het welzijn.
7
Voorwoord

De eerste keer dat ik Ayahuasca dronk staat voor eeuwig in mijn geheugen gegrift.
In 1993 bevond ik mij in de Duitse deelstaat Beieren tussen deelnemers aan een zogenaamd
Santo Daime ritueel. Tijdens deze bijeenkomsten wordt Ayahuasca, een uit Zuid-Amerika
afkomstige, bittere thee gedronken. Ayahuasca is befaamd om zijn visionaire, lichaam en
geest reinigende kwaliteiten. Ik was naar deze bijeenkomst gekomen op uitnodiging van een
psycholoog, die ik ontmoet had op een internationale conferentie in San Francisco.
Ik was een ‘laatbloeier’. Nadat ik in de jaren ‘60 en ‘70 een bovengemiddelde hoeveelheid
vrienden had zien doordraaien in wat genoemd werd een ‘bad trip’, had ik eerbiedig afstand
bewaard van wat bekend stond als bewustzijnsverruimende middelen. Dat deze middelen het
bewustzijn verruimden was mij inmiddels duidelijk geworden, maar dat de geclaimde korte
weg naar inzicht ook onverwachte risico’s kon bevatten eveneens. Ook door mijn ervaring als
begeleider in een therapeutische gemeenschap voor drugsverslaafden had ik van dichtbij de
afschrikwekkende voorbeelden kunnen aanschouwen van wat verslavende drugs kunnen
aanrichten in een mensenleven. Toch ben ik van mening dat niet alle drugs per definitie
schadelijk zijn.
Het onderwerp dat alle drugs per definitie destructief zouden zijn domineert echter met een
bedroevende vasthoudendheid de publieke opinie. Ten onrechte wordt hierbij voorbij gegaan
aan de eeuwenlange ervaringen met harmonie bevorderende ‘bewustzijnsverruimende
planten.’ De onbekendheid met deze positieve aspecten is precies de angel in iedere discussie
over het gebruik van entheogene (‘het goddelijke in onszelf opwekkende’) planten.
Ik heb zelf mijn deel van deze kelk van onbegrip mogen leegdrinken toen ik voor de Santo
Daime religie (www.santodaime.nl) met zweet in mijn handen de eerste jerrycans met daarin
tientallen liters Ayahuasca door de douane vanuit Brazilië naar Nederland vervoerde. De
Ayahuasca was toen nog absoluut illegaal en op de invoer stonden jarenlange
gevangenisstraffen. Justitie wist niets van het feit dat deze drank al millennia gebruikt werd in
religieuze rituelen, onder andere in de Amazone van Brazilië. Ook wist justitie niet dat in
Brazilië de Ayahuasca drank onderdeel van een erkende religie was.

Maar terug naar Duitsland, waar ik samen met enkele vrienden mijn eerste Santo Daime
ritueel meemaakte. Na diverse liederen gezongen te hebben in een voor mij onverstaanbare
taal (later bleek dat Braziliaans te zijn) begonnen de deelnemers enthousiast in het Duits te
zingen. Mijn eerste gedachte was: “Waar ben ik nu terechtgekomen? Het lijkt wel alsof ik
midden tussen de moffen in de oorlog zit.” Op hetzelfde moment keek de leider van het
ritueel streng mijn kant op en zei - gelukkig in het Engels - : “No, we are not Nazi’s!” Naast
de schok van de ontdekking dat mijn gedachten blijkbaar in de vrije lucht opvangbaar waren
voor anderen, herinnerde ik mij tegelijkertijd een andere naam voor het Ayahuasca brouwsel
dat ik zojuist had gedronken: telepathine. De illusie dat gedachten alleen voor eigen gebruik
waren was daarmee definitief verleden tijd.
Dit ritueel was voor mij de opstap om naar Spanje te reizen, waar de leider van de Santo
Daime religie, Padrinho Alfredo, een Europese bijeenkomst bijwoonde. Ik had de gelegenheid
hem uit te nodigen voor een bezoek aan Nederland. Een uitnodiging die hij accepteerde en in
het daaropvolgende jaar zou realiseren.
In Spanje zag ik voor het eerst de kracht en het belang van een rituele structuur om de, onder
invloed van de Ayahuasca, losgekomen bewustzijnsinhouden een plaats te kunnen geven.
Dat losmaken van bewustzijnsinhouden via bewustzijnsverruimende middelen mogelijk is,
was bekend. Echter, wat te doen met de vrijkomende energie, emoties en visioenen?
Zonder structuur is het alleen de echt sterken van geest en lichaam gegeven om ongehavend
weer vaste grond onder de voeten te krijgen. Lang verdrongen trauma’s, emotionele
8
blokkades, zingevingvraagstukken, ziekte en gezondheid, eenheid en harmonie of de
tegenpolen daarvan. Dit alles komt naar de oppervlakte wanneer een bewustzijnsverruimend
middel wordt gebruikt. In Nederland verwierf de Leidse hoogleraar prof. dr. Bastiaans
internationale bekendheid door met behulp van LSD ernstig getraumatiseerde concentratie-
kamp slachtoffers hun herinneringen te laten herbeleven en verwerken. Een collega van
Bastiaans, de Tsjechische psychiater dr. Stanislav Grof, presteerde het ongelofelijke door in
een communistisch land met patiënten in een psychiatrische kliniek hun ervaringen onder
invloed van LSD te valideren. Dat zijn patiënten dood- en wedergeboorte ervaringen,
herinneringen aan hun biologische geboorte en vorig overlijden en een heel scala van
religieuze én traumatische ervaringen herbeleefden was op zichzelf al bijzonder. Dat Grof de
ervaringen van zijn patiënten centraal stelde en het in het communistische land heersende
paradigma van een streng atheïstisch wereldbeeld afwees is niet alleen moedig, maar
tegelijkertijd de lakmoesproef voor iedere entheogene ervaring. Want moed is zeker nodig bij
het betreden van werelden die normaliter gesloten blijven. Met deze erkenning van
transpersoonlijke ervaringen plaatste de traditioneel opgeleide psychiater zich ook buiten het
in de wetenschap heersende paradigma van een materialistische oorsprong van het
bewustzijn.

Mijn eigen ervaringen met de inmiddels via een notaris opgerichte Santo Daime kerk in
Nederland waren stormachtig. Er was ruime belangstelling voor deze vorm van religieuze
ervaring. Tijdens een bezoek van een groep Brazilianen aan Nederland bleek ook de politie
onder de belangstellenden te horen. In een door Europol gecoördineerde politieactie werden in
verschillende Europese landen tegelijkertijd Santo Daime kerken binnengevallen en
kerkleiders gearresteerd. Ik beleefde nog een bizarre ervaring toen bleek dat ik door de
overvalbus naar dezelfde afdeling werd vervoerd als waar ik eerst als consulent van het
ministerie van justitie verslaafden voor een drugsvrij bestaan had gemotiveerd. Door de
overheidsdienaren werd intimiderend gedreigd ons voor jaren ‘vast te zetten.’ Gelukkig had ik
veel voorbereidend werk gedaan, zo was de volledig ingewerkte advocate mr. Adèle van der
Plas snel ter plaatse en kon de kerkstatuten en verwijzingen naar verschillende
vooraanstaande universitaire deskundigen in deze specifieke materie overleggen. In het met
spanning tegemoet geziene proces voor de Amsterdamse Rechtbank bleken vooral de
wetenschappelijke verklaringen van doorslaggevend belang te zijn voor de legalisering van de
Santo Daime kerk in Nederland. Het kan daarom niet genoeg benadrukt worden dat de taal
waarmee de verzegeling van het gebruik van entheogene planten, gevormd door Europese
drugswetgeving, verbroken kan worden de taal van de wetenschap is. De meeste Europese
landen volgden op het pad van legalisatie, nu is de Santo Daime religie in bijna alle Europese
landen met leden vertegenwoordigd. Regelmatig vinden er nu in Europa religieuze
bijeenkomsten plaats met soms honderden deelnemers.

Deze inleiding is van belang om een historisch kader aan te geven waarbinnen in het Westen
tegen bewustzijnsverandering via entheogene planten wordt aangekeken. De Santo Daime
kerken konden zich beroepen op een lange Zuid-Amerikaanse traditie van het gebruik van
entheogene planten. Het interessante aan het werk van Lars Faber en zijn medestanders is dat
hij een rechtstreekse inspiratie ontleent aan de Ayahuasca. Hierdoor ontvangt hij de richting
van zijn werk en de inhoud van zijn boeken ook vanuit deze astrale dimensie. Dit is een
interessante nieuwe ontwikkeling waarbij, mijn inziens, dezelfde rechten zouden moeten
gelden als voor de bestaande en erkende kerkgenootschappen. Dat verantwoording afgelegd
dient te worden bij het gebruik van Ayahuasca bij dergelijke, diep in het persoonlijke leven
ingrijpende, processen spreekt vanzelf. Lars heeft hier een aanzet toe gegeven door het
initiëren van gedegen wetenschappelijk onderzoek. Een onderzoek dat een noodzakelijke
9
voorwaarde is voor het voortbestaan van het geboorterecht om via entheogene planten het
bewustzijn te verruimen.
Uit zijn uitgebreide praktijk participeerden zeventig deelnemers in het hiernavolgende
onderzoek dat hij, samen met de deskundige dr. Maria Groot heeft laten verrichten. Deze
gedegen aanpak getuigt van de intentie om de Gouden Sleutel op een verantwoorde wijze toe
te passen. De Gouden Sleutel staat hier voor een bewust gebruik van entheogene planten in
een religieuze en therapeutische setting.. Zijn werkstuk concretiseert de behoefte om naast de
noodzakelijke praktische ervaring ook theoretisch geschoold te zijn voor dit belangrijke werk.
In de transpersoonlijke psychologie vinden wij een breder kader dan in de traditionele
beperkte psychologische en psychiatrische theorieën. Lars heeft in zijn boeken laten zien
goed op de hoogte te zijn van deze transpersoonlijke visie en voor een therapeut die met de
Gouden Sleutel aan het werk wil gaan, is dit een basisvereiste. De combinatie van een sterk
entheogeen middel en een gedegen therapeutische zienswijze zijn in de juiste handen een
veelbelovende Sleutel om veel lijden te kunnen transformeren.
Het fenomeen van de ‘bad trip’ (te veel informatie, op de verkeerde tijd, in de verkeerde
omstandigheden en zonder juiste begeleiding) wordt door een gedegen voorbereidingsfase
goed ondervangen. Door middel van een gestructureerd interview over de medische en
psychologische condities van de kandidaat deelnemers worden veel risico's teruggebracht tot
aanvaardbare proporties. Hierbij wijst het onderzoek uit dat mensen die tijdens een sessie een
negatieve ervaring te verwerken kregen, dit achteraf desondanks als een zinnige leerervaring
konden zien. Hierdoor wordt aangetoond dat een juiste voorbereiding, interpretatiecontext,
omgeving en begeleiding van doorslaggevend belang zijn bij iedere entheogene ervaring.
In dit door Lars Faber en dr. Maria Groot geschreven verslag treft u niet alleen dorre
grafieken aan die standaard bij ieder wetenschappelijk werk horen, maar is er terecht veel
ruimte gereserveerd voor de verbatim weergegeven respons van deelnemers aan de Gewijde
Reis bijeenkomsten. Naast enkele kritische opmerkingen overheerst de verwondering dat een
nieuwe ziens- en levenswijze mogelijk blijkt te zijn.
De entheogene leerschool heeft veel potentie om genezing en harmonie te brengen voor een
ieder die daar naar op zoek is. Dit boek moge voor velen de handvatten brengen voor wat de
bekende auteur Aldous Huxley in zijn boek The Doors of Perception schreef toen hij William
Blake citeerde: “Wanneer de deuren van de waarneming gereinigd zouden worden, zou alles
aan de mens verschijnen zoals het is, oneindig.” Het is betekenisvol dat Lars Faber in zijn
boek ‘De Gewijde Reis’ dit citaat gebruikt om de richting aan te geven waarin zijn
werkzaamheden wijzen. Dat de entheogene ervaring onder de juiste begeleiding en goede
omstandigheden kan helpen de wereld met nieuwe ogen te aanschouwen is de boodschap van
iedere werkelijk Gewijde Reis.
Vanaf deze plaats spreek ik dan ook de hoop uit dat de dappere werkers die dit pad gaan
uitzetten alle steun zullen krijgen. Steun zowel vanuit de spirituele dimensie als de materiële
dimensie.

Hans Bogers
Wassenaar juli 2008

10