Erkeklik ve kadına yönelik aile içi şiddet

322 Pages·2014·2.93 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyal Hizmet Anabilim Dalı

ERKEKLİK VE KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDET:
EŞİNE ŞİDDET UYGULAYAN ERKEKLER

Aslıhan Burcu Öztürk

Doktora Tezi

Ankara, 2014
ERKEKLİK VE KADINA YÖNELİK AİLE İÇİ ŞİDDET:
EŞİNE ŞİDDET UYGULAYAN ERKEKLER

Aslıhan Burcu Öztürk

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyal Hizmet Anabilim Dalı

Doktora Tezi

Ankara, 2014

iii
ġiddetsiz özgür bir dünya için tüm kadınlara…
iv
TEġEKKÜR

Bu çalışmanın tamamlanmasında katkısı olan başta değerli hocalarım ve
arkadaşlarım olmak üzere herkese teşekkür etmek istiyorum.
Öncelikle yoğun çalışma temposu içinde verdiği özverili desteği için
danışmanım, sevgili hocam Prof. Dr. Kasım Karataş‟a teşekkürü borç bilirim.
Zorlandığım süreçlerde beni yüreklendirmesi sayesinde daha rahat bir şekilde
ilerleyebildim.
Başlangıç aşamasından itibaren tezimin şekillenmesinde büyük katkısı olan,
güler yüzüyle kapısını her zaman bana açık tutan sevgili Prof. Dr. Serpil
Sancar‟a, bakış açımı geliştiren ve değerli önerileriyle tezimi zenginleştiren Doç.
Dr. Özlem Cankurtaran Öntaş‟a, davetimizi kırmayıp Kocaeli‟nden gelen ve
tezimi titizlikle okuyarak önemli katkılar sunan Doç. Dr. Yüksel Baykara Acar‟a
ve değerli görüşleriyle tezimin gelişmesinde emeği olan Doç. Dr. Hilal Onur
İnce‟ye içten teşekkürlerimi sunarım.
Görüşmenin yazılı kayıtlarını ve tezimi titizlikle okuyan, zengin birikimiyle
bulguların analizi ve yorumu sürecinde önemli katkıları olan, zorlandığım
anlarda beni destekleyen sevgili Arş. Gör. Sedat Yağcıoğlu‟na kalpten
teşekkürler…
Tezin çeşitli aşamalarında desteklerini esirgemeyen Doç. Dr. Filiz Kardam, Dr.
İlknur Hacısoftaoğlu, Erdem Ceydilek ve sevgili arkadaşım Arş. Gör. Gökhan
Topçu‟ya teşekkür ederim.
Açık ve kapalı cezaevleri ile denetimli serbestlik merkezindeki için görüşmeler
destek olan sosyal hizmet uzmanları ve diğer sosyal servis görevlilerine
teşekkür ederim.
Ankara Sıhhiye Adsız Alkolikler Grubundan görüştüğüm erkeklerin samimi
paylaşımları olmasaydı, tezim eksik kalacaktı. Yaşadıkları dönüşüm, erkeklerle
çalışma konusunda umut verdi.
En büyük teşekkürüm, zorlu hastalığıyla mücadele eden babama. Dünyanın en
güzel yürekli babasına sahip olduğum için hep şanslı hissettim kendimi.
Yaşamın, insana sevgiyi ve saygıyı öğretti hepimize. Canımın içi babam,
herşeyimsin…
v
ÖZET

ÖZTÜRK, Aslıhan Burcu. Erkeklik ve Kadına Yönelik Aile içi Şiddet: Eşine
Yönelik Şiddet Uygulayan Erkekler. Doktora Tezi, Ankara, 2014.

Bu araştırmanın amacı, eşine şiddet uygulayan erkeklerin erkeklik kurgularının
yaşam boyunca güç, iktidar ve şiddet etrafında oluşumunu ve bu doğrultuda
kadına yönelik şiddetin ortaya çıkışını anlamaktır. Bu bilgiler ışığında kadına
yönelik şiddetin sonlaması için sosyal politika ve sosyal hizmetlerin
geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmaktadır.
Niteliksel araştırma modeliyle tasarlanan araştırmada, yaşam öyküsü yöntemi
kullanılarak yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla eşine şiddet
uygulamış toplam 18 erkekle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Eşine şiddet
uygulamaktan dolayı Açık ve Kapalı Ceza İnfaz Kurumlarında tutuklu ve
hükümlü 12 erkek, denetimli serbestlik cezası alan bir erkek ile Adsız Alkolikler
grubundan beş erkekle yapılan görüşmeler, kuramsal bilgiler ışığında
çözümlenerek yorumlanmıştır.
Araştırma sonuçları; erkekliğin anlamı, krizdeki erkeklik, çocukluk ve yetişkinlik
dönemlerinde erkekliğin güç ve şiddet ekseninde oluşumu, şiddete bakış ve
bireysel dönüşüm ana başlıkları altında yorumlanmıştır.
Erkeklik, hegemonik erkeklikle ilişkili olarak tanımlanmakta ve kadınlığın karşıtı
olarak konumlandırıldığı anlaşılmıştır. Erkek olmak, güçlü olma, ailenin geçimini
sağlama, kadın üzerinde iktidar sahibi olma, özgür olma, sorumluluk taşıma,
cinsel ilişki kurma, şiddet kullanma, askerlik yapma ve silah sahibi olma gibi
özelliklerle tanımlanmıştır.
Erkeklik krizi, kadınların çeşitli toplumsal gelişmelerle birlikte toplumsal
yaşamda güçlenmeye başlamaları sonucunda özellikle evlilik yoluyla
üzerlerinde kurulan iktidara karşı direnme olanaklarının gelişmesi sonucu
yaşandığı anlaşılmıştır. Erkeğin sarsılan iktidarı şiddetle yeniden kurulmaya
vi
çalışılmaktadır. Güçsüzleştirici yaşam deneyimlerinin erkeklik krizinin daha
yoğun şekilde yaşanmasına neden olduğu görülmüştür.
Çocukluk döneminde, erkekliğin kurgulanmasında etkili olan aile ilişkileri, eğitim
sistemi, yoksulluk, yaşanan çevre, rol modelleri, cinsel istismar ve cezaevi
deneyimi, şiddet içeren eril sporlar gibi etmenlerin erkekliğin iktidar ve şiddetle
kurgulanmasında önemli olduğu anlaşılmaktadır. Eşitsiz toplumsal cinsiyet
ilişkilerinin ve kadına yönelik şiddetin normalleştirilerek içselleştirilmesi,
yetişkinlik döneminde de etkilerini sürdürmektedir.
Yetişkinlik döneminde evlilik, cinsellik, kapitalizm, kadına yönelik şiddetle
mücadele araçları, cezaevi, askerlik, polis gibi kurumlarıyla devletin ve
alkolizmin, erkekliği güç ve güçsüzlük çelişkisi içinde şiddetle kurguladığı ortaya
konulmaktadır. Kadın üzerinde iktidar kurma yetkisi sonucu, iktidarının
sarsıldığı durumlarda kadına karşı şiddet uygulayarak erkekliğin onarılmaya
çalışıldığı anlaşılmıştır.
Şiddete bakış açısının anlaşılması üzerine yapılan çözümlemede, şiddet
uygulamanın erkeğin hakkı olduğunu düşünme, şiddete karşı duyarsızlık,
şiddeti anlık öfkeyle açıklama, şiddeti inkar etme, şiddetin kadını güçlendirdiği
iddiası, pişmanlık duyma ve şiddete karşı olma temaları çerçevesinde çeşitli
görüşler ortaya konmuştur.
Adsız Alkoliklerle yapılan görüşmeler ışığında bireysel dönüşümün
sağlanmasında kadınların önemi ön plana çıkmıştır. Grup çalışmaları sayesinde
dönüşüm geçiren erkeklerin şiddet ve toplumsal cinsiyet konusunda farkındalık
geliştirdikleri ve şiddetsiz yaşam için yeni düşünce ve davranış geliştirdikleri
görülmüştür.

Anahtar Sözcükler: Kadına yönelik aile içi şiddet, erkeklik, eşine şiddet
uygulayan erkekler, kadına yönelik şiddet uygulayan erkekle çalışma.
vii
ABSTRACT

ÖZTÜRK, Aslıhan Burcu. Masculinity and Domestic Violence Against
Women: Men Using Violence to Their Spouses. Ph.D. Thesis, Ankara,
2014.

The purpose of this study is to understand the formation of men's construct of
their manhood around the notions of power and violence and understand the
emergence of violence against women in this respect. In the light of this aim,
the study includes some suggestions towards bringing various improvements in
social policy and social services in order to end violence against women.
The study, which had been designed according to the qualitative research
model, is based on the data gathered from 18 men who committed violence
against their spouses via a semi-structured interview form using life story
technique. 12 male prisoners and convicts of violence against women in the
Open and Closed Correctional Facilities, one man with probation penalty and
five men from Alcoholics Anonymous had been interviewed. These interviews
had been analysed in the light of theoretical knowledge.
Research result had been analyzed under the main titles of; meaning of
manhood, masculinity in crisis, the formation of masculinity on the axes of
power and violence during childhood and adulthood, view of violence and
personal transformation.
Masculinity is defined as being related to hegemonic masculinity and it is
positioned against femininity. Masculinity is defined in terms of being a man,
being strong, being able to maintain the livelihood of the family, having power
over women, being free, bearing responsibility, being able to have sexual
intercourse, using violence, having done military service and having weapons.
Masculinity crisis is stemming from the fact that women are getting empowered
due to various social transformations and they are able to resist the power
inflicted upon them especially through marriage. The reduced power of men is
viii
tried to be reconstructed through violence. Disempowering life experiences of
men lead to a more intensified masculinity crisis.
It is understood that factors like family relations, education system, poverty,
living environment, role models, sexual abuse, prison experience and violent
masculine sports during childhood is important in constructing masculinity with
power and violence. The internalization and normalization of unequal gender
relations and violence against women maintains its effects in adulthood.
It is revealed that the state with its institutions like marriage, sexuality,
capitalism, tools of struggle against violence against women, prisons, military
service in addition to alcoholism constructs masculinity in the contradiction of
power and powerlessness. It is understood that, due to the given power over
women, men commit violence against women to repair their masculinity in
cases when their manhood is threatened.
In the analysis on view of violence, men had suggested various views like;
thinking men who use violence are right, indifference to violence, explaining
violence with momentary anger, denying use of violence, claiming violence
makes women stronger, feeling regret and stating ideas against use of violence.
Interviews with Alcoholics Anonymous members revealed the importance of
women in individual transformation. It had been observed that with group
studies, men go through a transformation which leads to the development of
awareness about violence and gender issues while they develop new ideas and
behaviours for a life without violence.

Keywords: Domestic violence against women, masculinity, men using violence
against their spouses, working with men using violence against women.