Erika Bejko

125 Pages·2013·1.26 MB·Albanian

REPUBLIKA E SHQIPËRISË
U N I V E R S I T E T I I T I R A N Ë S
FAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE
Rr. Milto Tutulani Tiranë Shqipëri • Tel: + 355 4 2230 369
DISERTAcIoN

i paraqitur nga
Erika Bejko (MSc.)
Për marrjen e gradës shkencore DoKToR
Specialiteti: Probleme Sociale
Udhëheqësi Shkencor: Prof. Dr. Edmond Dragoti
Tema: Varfëria dhe Përjashtimi social:
roli i aftësiVe indiViduale dhe faktorëVe ekonomikë,
socialë dhe kulturorë në Përjashtimin social
rasti i Bathores
Mbrohet më dt. ___ / ___ / 2013 para jurisë:
1. _______________________________ Kryetar/e
2. _______________________________ Anëtar/e (oponent/e)
3. _______________________________ Anëtar/e (oponent/e)
4. _______________________________ Anëtar/e
5. _______________________________ Anëtar/e
Abstrakt
Përjashtimi social është një paradigmë e re. Studiuesit, sidomos dhjetëvjeçarin e fundit, janë
interesuar në trajtimin e problematikës së mirëqenies sociale të individëve në shoqëri, e cila më
parë studiohej ngushtësisht me problematikën e varfërisë. Përjashtimi social lidhet ngushtësisht me
pjesëmarrjen e individëve (ekonomike, sociale dhe politike), pushtetin, integrimin dhe kapitalin social
më tepër se vetëm me të ardhurat ekonomike.
Ky studim i përket metodës sasiore dhe strategjia kërkimore e përdorur është studim ndërseksional.
Studimi analizon problematikën e përjashtimit social në zonën e Bathores. Aspekti përshkrues i tij
synon të përshkruajë dhe të raportojë karakteristikat e popullatës në zonën e Bathores në lidhje me
fenomenin e përjashtimit social. Aspekti shpjegues synon të identifikojë marrëdhëniet midis dukurive
që janë analizuar, siç janë aftësitë individuale, statusi ekonomik dhe roli që luan kapitalin social, i
matur me frekuentimin e rrjeteve shoqërore dhe familjare, si dhe marrëdhënia me përjashtimin social.
Studimi evidenton se niveli arsimor është një faktor ndikues në angazhim social, pjesëmarrjen
kulturore dhe atë politike. Arsimi është një faktor shumë i rëndësishëm edhe në lidhje me socializmin
e individëve. Studimi evidenton rrjetin shoqëror parësor (familjen) mbizotërues në krahasim me
rrjetin shoqëror dytësor (shokët dhe miqtë), kur analizon rolin e kapitalit social. Studimi gjithashtu
nxjerr në pah evidentimin e një shtrese dhe një popullate të varfër siç është popullata e zonës së
Bathores. Edhe në rastet kur individët janë të punësuar, të ardhurat e tyre nuk mbulojnë nevojat e tyre
dhe të familjes së tyre. Po ashtu, faktorë të tillë si papunësia ndikojnë në përjashtimin social. Nëse ajo
është e qëndrueshme, individët privohen nga aktivitetet socializuese. Studimi sugjeron rekomandime
konkrete në lidhje me studime që mund të kryen në këtë fushë.

Fjalë kyçe – përjashtim social, varfëria, kapital social, pjesëmarrje, aftësi, rrjete shoqërore.
Abstract
Social exclusion is a new paradigm. Particularly in the last decade, researchers have been
increasingly interested in the issue of social welfare rather than the narrow poverty perspective from
which it used to be studied before. Social exclusion is closely related to individual participation
(being it economic, social or/and political participation), power, integration, and social capital rather
than with solely economic income.
This study looks into social exclusion problematic in the area of Bathore. Its descriptive dimension
seek to present a profile of the characteristics of Bathore population in terms of social exclusion. On
the other hand, the explanatory dimension aims at identifying the relations among a selected set of
phenomena and indicators such as individual capabilities, economic status and role of social capital -
measured as frequency of participation in social and kinship networks – and social exclusion.
The study finds out that education is a key factor in social, cultural, and political participation.
Education is also crucial for the overall socialization process. Findings show that primary networks
(family/kinship) predominate over secondary network (of friends and acquaintances) when looking
at the role of social capital. The study reveals, among others, the poor stratum of population of the
area of Bathore. Even when employed, income is insufficient to cover individual and family needs.
Furthermore, unemployment is often a precondition for social exclusion. When unemployment is
permanent, individuals are deprived of social participation. In addition, the study suggests several
recommendations for policymaking and further research in the area.

Key Words – social exclusion, poverty, social capital, participation, capabilities, social networks.
Roli i Faktorëve Ekonomikë dhe Socialë në Zbutjen e Varfërisë dhe Përjashtimit Social
E
r
ik
a
B
e
jk
o
D i s e r t a c i o n

Varfëria dhe përjashtimi social:
Roli i aftësive individuale dhe i
faktorëve ekonomikë socialë
dhe kulturorë në përjashtimin
social
Rasti i Bathores
E B
r i k a E j ko
i
Varfëria dhe Përjashtimi Social:
o
k
ej
B
a
k
ri
E
Mirënjohje
Ky studim do të kishte qenë shumë më i vështirë pa ndihmën e kolegëve dhe
familjarëve të mi. Në këto rreshta dua të ndalem pak të kujtoj dhe të shpreh mirënjohjen
time të thellë për këta bashkëpunëtorë që më kanë ndihmuar gjatë procesit të vështirë,
të lodhshëm e sfidues të kryerjes së studimit doktoral.
Së pari, dëshiroj të falënderoj udhëheqësin shkencor, Prof. Dr. Edmond Dragoti,
për ndihmën, inkurajimin, mbështetjen, përkushtimin e tij. Mendimet dhe sugjerimet e
tij kanë qenë shumë të dobishme dhe ndihmuese për mua gjatë kryerjes së këtij procesi
kërkimor.
Së dyti, një ndihmesë e çmuar kanë qenë edhe debatet profesionale me kolegët e
mi, mbi problemet e hasura në hapa të caktuar të studimit dhe këtu dëshiroj të cilësoj në
veçanti koleget e mia: Juliana Ajdini, Izela Tahsini, Elona Dhëmbo, Veronika Duci.Po
ashtu, dëshiroj të përmend për ndihmën profesionale edhe Durim Tabakun. Faleminderit
për ndihmën dhe mbështetjen tuaj.
Gjithashtu, një falënderim i veçantë i takon edhe një grupi të studentëve të Masterit
Profesional viti akademik 2012-2013, ku sëbashku me ta është zhvilluar puna e
lodhshme e identifikimit të adresave dhe plotësimit të pyetësorëve në terren. Punonjësve
të Minibashkisë në Bathore ju takon një falënderim i veçantë për kohën dhe materialet
ndihmuese që më vunë në dispozicion.
Falënderim dhe mirënjohje për familjen time, prindërit e mi, vëllain: ju jeni një
kapital shumë i çmuar për mua.
Ky studim është nxitur, gjithashtu, në një mënyrë krejt të veçantë edhe nga familja
ime e vogël, Landi dhe Kristel burim dashurie per mua.
Por unë dua t’ia dedikoj këtë studim një njeriu shumë të veçantë dhe shumë të
dashur për mua, njeriut që më ka mësuar se vlerat njerëzore janë të pazëvendësueshme,
gjyshes sime...
ii
Roli i Faktorëve Ekonomikë dhe Socialë në Zbutjen e Varfërisë dhe Përjashtimit Social
E
r
ik
a
B
e
jk
o
LiSTA e ShKUrTiMeVe
ADHS Albanian Demographic and Health Survey (Studimi Shqiptar
Demografik
BB Banka Botërore
DHS Demographic and Health Survey (Studimi Demografik dhe
Shëndetësor)
GRPS Growth Poverty Reduction Strategy (Strategjia e Rritjes për uljen e
varfërisë)
ILO International Labor Organization
INSTAT Instituti i Statistikës
LSMS Living Standards Measurement Study (Studimi për Matjen e
Standardeve të Jetesës)
NE Ndihma Ekonomike
OJQ Organizatë joqeveritare
OR Odds Ratio (raporti i gjasave)
PNUD Programi i Zhvillimit i Kombeve të Bashkuara
SILC Statistics on Income and Living Conditions (statistika për të ardhurat
dhe kushtet e jetesës)
SKPS Strategjia Kombëtare e Përfshirjes Sociale
SNPS Strategjia Ndërsektoriale e Përfshirjes Sociale
SHSSH Shërbimi Social Shtetëror
iii
Varfëria dhe Përjashtimi Social:
o
k
ej
B
a
k
ri
E
PASqyrA e LëndëS
Mirënjohje ii
Lista e shkurtimeve iii
Lista e tabelave vii
Lista e figurave dhe grafikëve ix
KAPITULLI I: HYRJE................................................................................................1
1.1 Varfëria dhe përjashtimi social: Roli i faktorëve ekonomikë dhe socialë për
zbutjen e varfërisë dhe të përjashtimit social 1
1.1.1 Tri planet si mund të studiohet fenomeni i përjashtimit social 2
1.1.2 Varfëria urbane, migrimi dhe përjashtimi social 3
1.1.3 Si kryhet matja e varfërisë në Shqipëri? 6
1.2 Qëllimi i studimit 6
1.3 Nevoja për këtë studim 7
1.4 Pyetjet kërkimore 7
1.4.1 Modeli i kërkimit/hipotezat e studimit 7
1.4.2 Hipotezat 7
1.5 Kufizimet e studimit 9
1.6 Rëndësia e studimit 10
1.7 Operacionalizimi i termave 10
KAPITULLI II: RISHIKIM LITERATURE........................................................................14
2.1 Hyrje 14
2.2 Historiku i termit: lindja e një paradigme të re 14
2.3 Politikat dhe strategjitë në nivel ndërkombëtar 16
2.4 Treguesit e përjashtimit social dhe matja e tij 16
2.4.1 Instrumente dhe tregues kryesisht monetarë 17
2.5 Analiza e tregueseve në matjen e varfërisë dhe përjashtimit social 18
2.5.1 Krijimi i grupeve të disavantazhuara 18
2.5.2 Roli i treguesve që lidhen me përfaqësimin politik dhe ndikimi në
përjashtimin social 18
2.5.3 Pjesëmarrja sociale dhe përfaqësimi politik 18
2.5.4 Karakteristikat e grupeve të përjashtuara dhe mospërfaqësimi
i tyre 19
2.6 Fenomeni i varfërisë urbane 19
2.6.1 Analizimi i dimensioneve të varfërisë urbane dhe përjashtimit
social 20
2.6.2 Dilemat në matjen e varfërisë urbane 21
2.7 Analiza e shkollave të përjashtimit social: shpjegimi i modelit teorik
që do të testohet në disertacion 22
iv
Roli i Faktorëve Ekonomikë dhe Socialë në Zbutjen e Varfërisë dhe Përjashtimit Social
2.7.1 Shkolla e aftësive/kapitali njerëzor 22 Er
ik
2.7.2 Shkolla e përjashtimit social në dimensionin social, kulturor a
B
dhe politik 23 e
jk
2.8 Procesi i përjashtimit social dhe efektet e tij 25 o
2.9 Modeli teorik që do të testohet 26
2.9.1 Përjashtimi social 26
2.10 Strategjitë kombëtare në Shqipëri që lidhen me Strategjinë Ndërsektoriale
të Përfshirjes Sociale 27
2.10.1 Strategjia Sektoriale e Mbrojtjes Sociale 2007-2008 27
2.10.2 Strategjia e Shërbimeve Shoqërore 2005-2010 27
2.10.3 Sistemi i monitorimit të Strategjisë Ndërsektoriale të
Përfshirjes Sociale 27
2.10.4 Përmbledhje 28
KAPITULLI III: METODOLOGJIA................................................................................29
3.1 Hyrje 29
3.2 Arsyeja për ndërmarrjen e studimit dhe qëllimi i tij 29
3.3 Treguesit e përjashtimit social; variablat e varur dhe të pavarur në këtë
studim 32
3.3.1 Variablat e varur 32
3.3.2 Variablat e pavarur 33
3.3.3 Variablat e kontrollit 33
3.4 Justifikimi mbi metodën e përdorur 33
3.5 Mbledhja e të dhënave 33
3.6 Popullata dhe kampioni 33
3.6.1 Popullata e studimit 33
3.6.2 Strategjia e kampionimit 34
3.7 Instrumenti i përdorur në studim 35
3.7.1 Përmbajtja e instrumenteve matëse 35
3.7.2 Pyetësori i Bankës Botërore 37
3.8 Instrumenti dhe vlefshmëria e tij: qëndrueshmëria e brendshme dhe
e jashtme 37
3.8.1 Vlefshmëria e instrumentit 38
3.8.2 Besueshmëria e test/ritestit 38
3.8.3 Testi/ritesti 38
3.9 Analiza statistikore e të dhënave 38
3.10 Testimi i hipotezave 39
3.11 Modelet e Regresionit Logjistik Binar raportuan këta parametra statistikorë 40
3.12 Respektimi i çështjeve etike në studim 40
3.12.1 Miratimi i informuar dhe zotërimi i të dhënave 40
3.13 Rishikimi i literaturës 41
3.13.1 Shqyrtimi i literaturës: shpjegime se si u krye procesi 41
3.13.2 Kufizime në lidhje me vështirësitë gjatë kryerjes së studimit 41
KAPITULLI IV: REZULTATET E ANALIZËS SË TË DHËNAVE.........................................42
4.1 Hyrje 42
4.2 Analiza statistikore 42
4.3 Testimi i hipotezave 43
4.4 Analiza përshkruese 43
4.4. 1 Të dhëna të përgjithshme demografike dhe sociale lidhur me
subjektet në studim 43
4.4.2 Numri i fëmijëve dhe hapësira e banesës; kushtet dhe pronësia
e saj 45
v
Varfëria dhe Përjashtimi Social:
o 4.4.3 Shifrat e papunësisë 47
k
ej 4.4.4 Përkujdesja shëndetësore 48
B
ka 4.4.5 Pjesëmarrja sociale dhe kulturore 49
ri
E 4.4.6 Frekuentimi i miqve dhe familjareve; ndihma nga miqtë dhe
familjarët për të marrë vendime të rëndësishme 50
4.4.7 Pjesëmarrja dhe përkatësia në shoqërinë civile 50
4.4.8 Të ardhurat: problematika ekonomike 52
4.5 Statistika inferenciale 56
4.5.1 Testimi i hipotezave të studimit 56
4.5.2 Hipotezat dhe testimi i tyre 57
KAPITULLI V: DISKUTIME.......................................................................................79
5.1 Gjetjet e kërkimit 79
5.2 Analiza e kapitalit njerëzor dhe rolit të aftësive në përjashtimin social 80
5.3 Analiza e statusit ekonomik dhe përjashtimit social 82
5.4 Analiza e kapitalit social dhe përjashtimit social 83
5.5 Pjesëmarrja politike 85
KAPITULLI VI: PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME....................................................88
6.1 Përfundime 88
6.2 Rekomandime për studime të mëtejshme 90
6.2.1 Për politikë-bërjen 91
BIBLIOGRAFIA..............................................................................................93
Raporte 100
Ligje 101
PYETËSORË.......................................................................................................102
vi
Roli i Faktorëve Ekonomikë dhe Socialë në Zbutjen e Varfërisë dhe Përjashtimit Social
E
r
ik
a
B
e
jk
o
LiSTA e TABeLAVe
Tabela 3.1. Numri i familjeve sipas lagjeve 34
Tabela 3.2. Elementët e instrumentit 38
Tabela 4.1. Të dhëna të përgjithshme socio-demografike për subjektet në studim 44
Tabela 4.2. Të dhëna të lidhura me anëtarët e familjes dhe familjarët në emigracion 46
Tabela 4.3. Të dhëna të lidhura me kushtet e banesës 47
Tabela 4.4. Të dhëna lidhur me punësimin dhe ndihmën ekonomike të subjekteve
në studim 48
Tabela 4.5. Të dhëna lidhur me socializimin e subjekteve në studim 49
Tabela 4.6. Të dhëna lidhur me angazhimin social të subjekteve në studim 50
Tabela 4.7 Të dhëna të tjera lidhur me pjesëmarrjen qytetare dhe në organizma
joqeveritarë 51
Tabela 4.8. Të dhëna lidhur me pjesëmarrjen politike 51
Tabela 4.9. Të dhëna lidhur me të ardhurat për subjektet në studim 53
Tabela 4. 10. Të dhëna mbi vitet e arsimimit dhe trajnimet profesionale për
subjektet në studim 58
Tabela 4.11. Shoqërimi i nivelit të arsimit me papunësinë; analiza multivariate
nga modelet e regresionit logjistik binar 59
Tabela 4.12. Shoqërimi i nivelit të arsimit me shpeshtësinë e kryerjes së aksioneve
të përbashkëta në të mirë të komunitetit 60
Tabela 4.13. Shoqërimi i nivelit të arsimit me shpeshtësinë e pjesëmarrjes në veprim-
tari sociale (të paktën një herë kundrejt asnjëherë gjatë 2 muajve të fundit) 62
Tabela 4.14 Shoqërimi i nivelit të arsimit me shpeshtësinë e kërkimit të ndihmës
nga miqtë (të paktën një herë kundrejt asnjëherë gjatë 2 muajve të fundit) 63
Tabela 4.15. Shoqërimi i nivelit të arsimit me shpeshtësinë e pjesëmarrjes në aktivi-
tete politike; analiza multivariate nga modelet e regresionit logjistik binar 65
Tabela 4.16 Shoqërimi i nivelit të arsimit me shpeshtësinë e komunikimit me të
zgjedhurin lokal 66
Tabela 4.17. Shoqërimi i varfërisë (operacionalizuar më anë të përfitimit të ndihmës
ekonomike) me pjesëmarrjen në aktivitete sociale 67
Tabela 4.18 Shoqërimi i varfërisë me shpeshtësinë e komunikimit me miqtë; analiza
multivariate nga modelet e regresionit logjistik binar 68
vii
Varfëria dhe Përjashtimi Social:
o Tabela 4.19. Shoqërimi i ndihmës ekonomike me pjesëmarrjen në aktivitete politike;
k
ej
B analiza multivariate nga modelet e regresionit logjistik binar 69
a
k
Eri Tabela 4.20. Shoqërimi i kohëzgjatjes së papunësisë me shpeshtësinë e
pjesëmarrjes në dreka me miqtë të paktën një herë kundrejt asnjëherë gjatë
dy muajve të fundit 71
Tabela 4.21. Shoqërimi i kohëzgjatjes së papunësisë me shpeshtësinë e komunikimit
me telefon dhe vizitat te familjarët; analiza multivariate nga modelet e
regresionit logjistik binar 72
Tabela 4.22. Shoqërimi i kohëzgjatjes së papunësisë me shpeshtësinë e komunikimit
me telefon me miqtë dhe vizitat në shtëpi; analiza multivariate nga modelet
e regresionit logjistik binar 73
Tabela 4.23. Shoqërimi i shpeshtësisë së pjesëmarrjes në aktivitete politike me
besimin se politikanët veprojnë në të mirë të komunitetit; analiza multivariate
nga modelet e regresionit logjistik binar 75
Tabela 4.24. Shoqërimi i shpeshtësisë së pjesëmarrjes në aktivitete politike me
besimin se të zgjedhurit vendorë veprojnë në të mirë të komunitetit 76
Tabela 4.25. Përmbledhje e hipotezave të testuara 76
viii