Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme

287 Pages·4.944 MB·Turkish

by  Samir Amin

Samir Amin (1931, Kahire)
Mısırlı Marksist iktisatçı, akademisyen ve
yazar. Bağımlılık Okulu'nun yaratıcıların­
dan ve önemli figürlerindendir. Eğitimi­
ni Paris'te tamamlamış, akademik çalış­
malarını da Fransızca vermiştir. Üçüncü
Dünya'nın kalkınması üzerine çalışmala­
rıyla tanınır. Yazarın belli başlı çalışmaları
Yordam Kitap tarafından yayımlanmakta­
dır: Liberal Virüs (2016), Modernite, Demok­
rasi ve Din (2016), Kapitalizmden Uygarlığa
(2017).
Avrupa-Merkezcilik ve V. Enternasyonal İçin
yayınevimiz tarafından yayımlanacak eser­
lerinden bazılarıdır.
Eserin Orijinal Adı
Imperialism and Unequal Development
(Monthly Review Press, 1977)
.ç
EMPERYALİZM VE
)UT
EŞİTSİZ GELİŞME
Samir Amin
İngilizceden Çeviren
Semih Lim
Yordam Kitap: 314• EmperyalivzeEm ş itsGiezl iş•m Seamir Amin
ISBN 978-605-172-253-5 • Çeviri: Semih Lim• Düzeltme: Mustafa Çolak
Kapak Tasarım: Savaş Çekiç • Sayfa Düzeni: GönüGlö ner
Birinci Basım: Nisan 2018
©Samir Amin, 2008; ©Yordam Kitap, 2014
YordamK itaBpa sıvne Y ayıTni cL.t dŞ.i i(S.e rtifika No: 10829)
Çatalçeşme SokağGıe ndaHşa n No: 19 Kat:3 341 lO Cağaloğlu -İstanbul
Tel0:2 12 528 19 lO• Faks0:2 12 528 19 09
W:www.yordamkitap.com • E: info@yordamkitap. com
www.facebook.com/YordamKitap • www.twitter.com/YordamKitap
Baskı: YazıBna sıYna yıMna tbaacıTluırki zTmi c.Ltd.(SŞerttiifi.k a No: 12028)
İ.0.S.B. Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No:38-40-42-44
Başakşehir -İstanbul
Tel: [phone]
EMPERYALİZM VE
EŞİTSİZ GELİŞME
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 9
1. Çağdaş Marksizmin yeniden doğuşu 9
2. Çağımızın temel sorunu: Emperyalizm 18
1. KISIM
TARİHSEL MATERYALİZM: KAPİTALİZM VE SOSYALİZM 27
1. BÖLÜM: MİKROEKONOMİNİN ELEŞTİRİSİ 29
2. BÖLÜM: KAPİTALİZM VE TOPRAK RANTI 49
1. Rant ve toprak mülkiyeti: Kapital'e dönüş 56
2. Kapitalist üretim tarzından kapitalist kuruluşlara:
Sınıf ittifakları ve kapitalist dünya sisteminin oluşumu 64
3. Tarımda kapitalizmin gelişimi:
Kautsky, Lenin ve Çayanov'un teorileri 70
4. Kapitalist üretim tarzının tarım üzerindeki egemenliği 77
3. BÖLÜM: SOSYALİZME ÖVGÜ 92
il. KISIM
EMPERYALİZM VE AZGELİŞMİŞLİK 109
4. BÖLÜM: EVRENSELLİK VE KÜLTÜREL ALANLAR lll
5. BÖLÜM: EMPERYALİZMİN BUNALIMI 126
1. Yayılmacılık ve emperyalizm, gerekli bir berraklaştırma 126
2. Emperyalizm nedir? 131
3. Anlamlı iki tartışma 134
4. Emperyalizmin evreleri 138
6. BÖLÜM: ULUSLARARASI TİCARET VE EMPERYALİZM 144
7. BÖLÜM: "ÇEVRE" SORUNLARI 167
111. KISIM
GEÇİŞ SORUNLARI VE SOSYALİZMİN İNŞASI 175
8. BÖLÜM: KAMBOÇYA'NIN ÖGRETTİGİ 177
9. BÖLÜM: EGİTİM, İDEOLOJİ VE TEKNOLOJİ 186
l. Toplumsal yeniden-üretimde eğitimin işlevi 186
2. Kapitalizm öncesi toplumlarda eğitim 188
3. Kapitalist sistemde eğitim, ideoloji ve teknoloji 192
4. Modern dünyanın bunalımı 194
10. BÖLÜM: "TEKNOLOJİ TRANSFERİ" .. 203
iV. KISIM
BİR TARTIŞMANIN SONU ..... 213
l. Eşitsiz değişime ilişkin tartışma 218
2. Emmanuel'in katkısı: dünya değerlerinin önceliği 222
3. Ücret "bağımsız bir değişken" değildir . 230
4. Kapitalist üretim tarzında işgücü değerinin teorik konumu . 234
5. Kapitalist üretim tarzında ücretin belirlenmesinde
nesnel ve öznel güçler arasındaki diyalektik ... 245
6. Emeğin ücreti ve dünya sistemindeki konumu:
eşitsiz değişim . 249
7. Eşitsiz değişimden eşitsiz gelişmeye 259
8. Dönüşüm: ilgili bir sorun ............ 267
9. Kar oranının düşüşü sorunu 270
10. Kapitalist sistemin tarihsel dönemleştirilmesi 274
1 l. Sonuçlar .... 283
GİRİŞ
Bu cildin bütün bölümleri Unequal Development'ın1 neden
olduğu tartışmalarla bağlantılı olarak yazıldı. Dolayısıyla, bu
yeni kitap ekonomizme ve Batı-merkezli bakış açısına karşı
olan ilk çalışmanın düşünce çizgisini izliyor. Bu çalışmalar,
gerçekte, anti-emperyalist mücadelelerin radikalleşmesinin
bir sonucu olan Marksizmin yeniden doğuşu genel perspektifi
içinde görülmelidir.
1. Çağdaş Marksizmin yeniden doğuşu
Son on beş yıl, sosyalist düşüncenin gelişimi tarihinde kesin­
likle önemli bir yer tutacak. Gerçekten de, Marksizmin bu ola­
ğanüstü canlanışı, egemen ideolojinin bunalımıyla tam bir çe­
lişki içinde bulunuyor. Bu yeniden doğuş, Stalinist dogmatizmle
belirlenen ve teknokratik "apolitisizm" ideolojisinin, önce kapalı
bir biçimde, 1953'ten sonra ise açıkça yarattığı çekim gücüyle
sivrilikleri törpülenen uzun bir duraklama dönemini izliyor.
SO'lerin eklektik uzlaşmaları kısa sürdü; en azından 1965'ten bu
yana, dinç bir Marksist düşünce onları geride bırakmaya başla­
mış bulunuyor.
Bu yenilenmenin nedeni, kapitalizmin derinleşen buna­
lımına paralel olarak sosyalizm için kitle mücadelesinin ge­
lişiminde aranmalıdır.2 Çünkü, Marksizmin gelişimi, hiçbir
1 Samir Amin, Unequal Development (New York: Monthly Review Press, 1976)
2 Bkz. Amin, Faire, Hussein ve Massiah, La erise de 1 'imperialisme (Paris: Minuit,
1975).
1
10 Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme
zaman, toplumsal gerçeklikten kopuk akademik düşüncenin
özerk ilerleyişinin sonucu değildir. 1950' den bu yana, Çin'i n
(SSCB'ninkinden çok farklı olan ve) Kültür Devrimi'nde doruğu­
na çıkan yönelimi, ilk kez, Sovyet deneyiminin sol açıdan eleşti­
rilmesine olanak sağladı. Bu, çok temel bir şey olarak görünüyor.
Dikkat çekici bir biçimde, o zamana kadar, Sovyet gerçekliğinin
her eleştirisi, Troçkizminki bile, kendini anti-komünizmden
ayırmada aciz kalmıştı! Yirminci Kongre, Troçkizmin büyük
rövanşı, onun atılımı için bir temel olmalıydı. Ama böyle bir etki
yaratmadı: Troçkizmin hala süren kısırlığı, müteveffa "peygam­
berinin" ötesine gitme, onun döneminin ekonomist tutumlarını
aşma konusundaki yetersizliğinin sonucudur. Troçki'nin eko­
nomizmine, Alman devriminin yenilgisi üzerine duyduğu "düş
kırıklığı" ve "sosyalist birikim"i n zorunluluğunu (yani, "geçmek
için yetişmek"), yani kapitalizme özgü işbölümünü yeniden
üretmeyi ve bu sanayileşme modelinin finansmanını köylülerin
sırtına yüklemek için, 1917'nin İşçi-Köylü ittifakını kırmayı ka­
bul edişi tanıklık eder. Bu alanda Stalin muzaffer oldu.
Çin deneyimi, bize, bu tip bir "sosyalist inşa"nın
"yöntemleri"ne ilişkin sığ tartışmayı aşma olanağını sağlıyor. Ta
başından itibaren, hedefin radikal eleştirisini formüle ederken
-başka bir ifadeyle, sosyalizmi "kapitalistsiz bir kapitalizm"e
indirgemeyi reddederken ve bunun yerine- endüstrileşmenin,
teknolojinin, örgütlenme ve hiyerarşinin, işbölümünün, kent­
leşmenin, tüketimin, eğitimin vb. kapitalist kalıplarını sorgu­
larken ve bu kalıpların tarafsız olmayan karakterini açığa çıka­
rırken, Çin, sosyalizme geçişin tümel sorunsalına köklü biçim­
de farklı bir tarzda bakma durumunda kaldı.
Marksizmin İkinci ve Üçüncü Enternasyonal dönemlerinde
etkili olmuş olan ekonomist-pozitivist yorumunun bu eleştiri­
si, Marx'a dönüş için yol açtı. Bu, Sovyet modelinin sunacak
bir şeyi olmadığı Batı' da, ancak olumlu bir yankı bulabilirdi.