Elektuur 591 2013-1-2

16.1 MB·Dutch

by  elektuur

www.elektor-magazine.nl magazine
januari/februari 2013 | Nr. 591/592 | € 14,95
extra dik nummer – 132 pagina’s elektronicaprojecten!
LED Ring-
licht
uw foto’s
optimaal belicht
Luchtvaartscanner met PC-interface
l Accu-capaciteitsmeter
Handig labhulpje l FPGA’s zelf programmeren l CAN met Bascom
Miniatuur geheugen-oscilloscoop Open source hardware
BP
Philips PR9103 portable stroboscoop Nieuwe ontwikkelingen in ElektorLabs
Naamloos-3 1 09-11-12 09:56
Word lid van de Elektor Community
Neem nu een Gold lidmaatschap!
Uw GOLD lidmaatschap bestaat uit
• 8 Reguliere uitgaven van Elektor magazine in
print en digitaal
• 2 Jumbo uitgaven van Elektor magazine in
print en digitaal (januari/februari en
juli/augustus dubbel-uitgaven)
• Elektor jaargang-DVD
• Altijd minimaal 10% korting op alle producten
in de Elektor-shop
• Directe toegang tot Elektor.LABS
• Directe toegang tot Elektor.MAGAZINE
• Elektor.POST iedere week in uw mailbox
(inclusief 25 extra projecten per jaar)
• Een Elektor bewaarband om deze extra
pprroojjeecctteenn iinn oopp ttee bbeerrggeenn ((oopp aaaannvvrraaaagg))
•• EExxcclluussiieevvee GGoolldd lliiddmmaaaattsscchhaappsskkaaaarrtt
•• GGrraattiiss wweellkkoommssttggeesscchheennkk nnaaaarr kkeeuuzzee
Gold leden ontvangen
met deze uitgave hun
lidmaatschapskaart
en de jaargang-DVD
2012
EELLEEKKTTOORR AALLLLEEEENN DDIIGGIITTAAAALL OONNTTVVAANNGGEENN??
Kies dan voor een GREEN lidmaatschap met verder
dezelfde voordelen als een Gold lidmaatschap.

Neem nu een lidmaatschap op www.elektor.nl/word-nu-lid
NAdava mGlroeoesn--3G o 1ld membership NL 121212.indd 1 1237--1122--1122 1134::4376
Inhoud
e
n
i
z
a
g
a 5 5
m
1 1
Community Labs Projects
8 De wereld van Elektor 12 Nieuwe ontwikkelingen 22 Luchtvaart-scanner
• Archief van vrouwelijke technici • Meer ampères en volts Portable en met USB-interface
• Maak kennis met je nieuwe collega • Up, Up and Away in my Beautiful
32 Dagelijks lab-hulpje
• ‘METRO’ RADIO Balloon
Ideeën voor
• Docenten, nu zonder leerlingen!
13 Keuze van de redactie een handige multitester
• De zaak tegen de killer-robots
• Laser-TV
• HP35 nog niet uitgerekend 36 Miniatuur
• Waterbed-energiespaarder
• Chips… (zuur-)badtijd! geheugen-oscilloscoop
• Analoge Theremin
• Pingpong met Arduino Met grafisch display
• Portable radio/mediaspeler
• Feedback over
44 Piccolino
stroomtransformatoren 15 Ringkern inzagen
Nieuw platform voor razendsnel
• Elektor Preamp 2012 project Hoe zaag je een stuk uit een
prototypen
ferrietkern zonder dat deze breekt?
48 Aan de slag
16 Audio Streamer,
met Embedded Linux (7)
testing one two...
I2C, UART, RS485
Korte praktijktest van een nieuwe
ontwikkelkit van Future Electronics. 58 Puffen of rillen?
Industry
Deze temperatuur- en
18 RL78 Green Energy Challenge
vochtigheidsmeter registreert alles!
De winnaars van deze wedstrijd op
112 Nieuws
basis van Renesas-producten. 64 Ontwerp je eigen chip (2)
Nieuwe producten en
250.000 poortjes laten een LED
ontwikkelingen
knipperen
4 | januari / februari 2013 | www.elektor-magazine.nl
januari/februari 2013
53e jaargang – nr. 591/592
Tech the Future
74 Gevangen 94 CAN met BASCOM-AVR 118 Open-source hardware
in een ring van licht De populaire Windows BASIC- Na het succes van open-source
LED-ringverlichting voor close-up compiler nu ook geschikt voor CAN. software verschijnt ook steeds
camerawerk meer open-source hardware
98 Capacitieve
(OSHW).
80 Arduino-cursus (4) naderingsschakelaar
Planten- watergeefmonitor voor Drukknop zonder bewegende delen
gemeenschappelijke ruimte
102 Duo-LED-kaars
87 Tweedraads interface 2.0 Met instelbare kleur en
Met nog minder ruststroom luchtstroomsensor
88 Tandenpoets-timer 104 Simpele fietsvoeding
voor kinderen 5 V met spierkracht Magazine
Leert de kleintjes hoe lang ze elke
106 Inschakelstroom-begrenzer
dag moeten poetsen
Stroompieken kortstondig 111 Hexadoku
90 Batterij-bijna-leeg-indicator onderdrukken. Puzzelen voor elektronici
Simpel maar doeltreffend
108 Accu-checker 122 Retro-tronica
92 Vochtigheidsdetector Capaciteit meten door Philips PR9103 portable
Handig voor op de badkamer gecontroleerde ontlading stroboscoop (1956)
93 Externe antenne 130 Volgende maand in Elektor
voor luchtvaartband Aankondiging van projecten in de
Ideaal voor de luchtvaart-scanner volgende uitgave.
www.elektor-magazine.nl | januari / februari 2013 | 5
•Community
Colofon
Extra dik begin
53e jaargang nr. 1/2, januari/februari 2013
ISSN 0013-5895
Bent u de feestdagen goed
Elektor is een uitgave van Elektor International Media B.V. doorgekomen? Niet te veel
Allee 1, 6141 AV Limbricht, Nederland
gegeten of gedronken? Nou, in
Postbus 11, 6114 ZG Susteren, Nederland
Tel.: [phone], elk geval bent u nu goed uitgerust
Fax: [phone] voor dit allereerste Elektor-
dubbelnummer dat in januari/
Nieuwe abonnementen & bestellingen
februari verschijnt. Vanaf nu
[email protected] Tel. [phone]
ontvangt u dus tweemaal per jaar
Voor vragen: [email protected]
zo’n dubbeldikke uitgave: aan het
Het klantenbestand van Elektor International begin van het jaar en in de zomer.
Media B.V. is als persoonsregistratie aange- Voor de redactie en het lab
meld bij het College Bescherming Persoonsge-
leverde de productie van dit
gevens onder nr. M 1024093.
De door u verstrekte gegevens kunnen eerste winterdubbelnummer
gebruikt worden om u te informeren over rele- heel wat stress op. We waren
vante diensten en producten. weliswaar ruim op tijd begonnen met de planning en voorbereidingen
Stelt u daar geen prijs op, dan kunt u dit
voor deze uitgave, maar voordat we het in de gaten hadden was het al
doorgeven aan:
bijna Kerstmis en zaten we nog volop te werken aan de artikelen. Onze
Elektor International Media B.V., opmaakredacteur had uiteindelijk de ondankbare taak om alles in een veel
Afdeling lezersmarkt, te korte tijd in een presentabele vorm te gieten.
Postbus 11, 6114 ZG Susteren.
Maar het is gelukt, voor u ligt een 132 pagina’s dikke uitgave vol met
interessante elektronica-informatie. Naast de nieuwe rubrieken vindt u in
Druk: Senefelder Misset, Doetinchem
Distributie: Betapress, Gilze dit nummer maar liefst 20 bouw- en programmeer-artikelen. En dat is een
mix geworden van grote en kleine onderwerpen, zodat iedereen hier wel
Klantmanagement Benelux wat van zijn gading vindt: een luchtvaart-scanner, een mini-oscilloscoop,
[email protected] Tel. [phone] een LED-ringverlichting voor de camera, een tandenpoets-timer, een
Advertentietarieven, nationaal en internationaal, op capacitieve naderingsschakelaar, maar ook het tweede deel van onze mini-
aanvraag. Alle advertentiecontracten worden afgeslo- FPGA-cursus en de slotaflevering van de embedded-Linux-serie. Leesvoer en
ten conform de Regelen voor het Advertentiewezen ge- ontwerpinspiratie in overvloed dus!
deponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Een exem-
Veel plezier met deze allereerste dubbele januari/februari-uitgave.
plaar van de Regelen voor het Advertentiewezen is op
aanvraag kostenloos verkrijgbaar.
Harry Baggen
Auteursrecht
Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of open-
baar gemaakt worden door middel van druk, fotoko-
pie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voor-
afgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
De auteursrechtelijke bescherming van Elektuur strekt
zich mede uit tot de illustraties met inbegrip van de Ons team
printed circuits, evenals de ontwerpen daarvoor. In
verband met artikel 30 van de Rijksoctrooiwet mogen
de in Elektuur opgenomen schakelingen slechts voor Hoofdredacteur: Harry Baggen ([email protected])
particuliere of wetenschappelijke doeleinden vervaar-
Internationale redactie: Jan Buiting, Thijs Beckers, Eduardo Corral,
digd worden en niet in of voor een bedrijf. Het toepas-
sen van de schakelingen geschiedt buiten de verant- Wisse Hettinga, Denis Meyer, Jens Nickel,
woordelijkheid van de uitgever. De uitgever is niet ver- Clemens Valens
plicht ongevraagd ingezonden bijdragen, die hij niet
voor publicatie aanvaardt, terug te zenden. Indien de Technische redactie: Thijs Beckers, Ton Giesberts, Luc Lemmens, Raymond
uitgever een ingezonden bijdrage voor publicatie aan- Vermeulen, Jan Visser
vaardt, is hij gerechtigd deze op zijn kosten te (doen)
bewerken. De uitgever is tevens gerechtigd een bij- Klantmanagement: Chantalle Reuling ([email protected])
drage te (doen) vertalen en voor haar andere uitgaven
Vormgeving & Layout: Giel Dols, Mart Schroijen
en activiteiten te gebruiken tegen de daarvoor bij de
uitgever gebruikelijke vergoeding. Hoofd online: Daniëlle Mertens
© Elektor International Media B.V. - 2013 Directeur: Don Akkermans
6 | januari / februari 2013 | www.elektor-magazine.nl
colofon
Netherlands
Ons netwerk
Harry Baggen
[phone]
[email protected]
United Kingdom
Wisse Hettinga
[phone]
[email protected]
Germany
Ferdinand te Walvaart
[phone]
[email protected]
France
Denis Meyer
[phone]
[email protected]
USA
Hugo Van haecke
[phone]
[email protected]
brengt u in contact met
Spain
Eduardo Corral
[phone]
[email protected]
Italy
Maurizio del Corso
+39 2.66504755
[email protected]
Sweden
Wisse Hettinga
[phone]
[email protected]
Brazil
João Martins
[phone]
[email protected]
Onze sponsors
Portugal
João Martins AudioXpress KCS
[phone]
[email protected] www.audioamateur.com.......79 www.kcs.tv ................ 2
Beta Layout Microchip
India
Sunil D. Malekar www.pcb-pool.com...........43 www.microchip.com..........21
[phone]
[email protected] DesignSpark Quadra Solutions
www.designspark.com ........73 www.quadrasol.co.uk.........57
Russia
Nataliya Melnikova E-design Reichelt
[phone] www.e-design.nl ............77 www.reichelt.nl .....113, 115, 117
[email protected]
Eurocircuits Rohde & Schwarz
Turkey
www.elektorpcbservice.com ....63 www.testenmeetwinkel.nl . . . . .132
Zeynep Köksal
[phone]
HPS RS Components
[email protected]
www.hpsindustrial.nl .........35 www.rsonline.nl
South Africa
Huijzer Components
Johan Dijk
[phone] www.huijzer.com............41
[email protected]
Nog geen sponsor?
China
Cees Baay Mail naar Chantalle Reuling ([email protected]) of bel 046 4389403
[phone]
[email protected] en reserveer uw eigen ruimte in de volgende uitgave van Elektor
www.elektor-magazine.nl | januari / februari 2013 | 7
•Community
De wereld van Elektor
Samengesteld door Iedere dag, ieder uur, iedere minuut, altijd
Wisse Hettinga
weer zijn ontwerpers en hobbyisten
bezig met het bedenken, aanpassen,
uit elkaar halen en ontwikkelen
van nieuwe elektronica. Voor-
namelijk voor hun plezier, maar
soms kan plezier ook serieus werk
opleveren. In de Wereld van Elektor
wordt een aantal van deze gebeurtenissen
en activiteiten verzameld.
Engineers” archief in de gaten
Archief van vrouwelijke technici op: http://circuitcellar.com/category/
VERNON — Collega CJ van Circuit Cellar bracht female-engineers/.
een interessant onderwerp naar voren: vrouwen
in de techniek. CJ schrijft: “Eind 1980, begin
1990 waren de technici die werkten met
microprocessors, technische bedrijven leidden
en elektronica en computertechniek doceerden Maak kennis met je nieuwe collega
aan gerenommeerde universiteiten mannen met PUNE — Terwijl in Europa bedrijven en
snorren, uilenbrillen en pennenhouders in hun universiteiten worstelen om nieuwe technische
borstzak. studenten te vinden is het in India geen probleem
om er meer dan 100 in één kamer te krijgen. Dit
Oké, ik generaliseer iets teveel. Er waren ook een is het Bharati Vidyapeeth’s College of Engineering
stuk of tien coole types wiens persoonlijkheid voor vrouwen in Pune. De meisjes studeren IT
(enthousiast, creatief, nieuwsgierig), interesses en Embedded Elektronica en ze zijn leergierig
(goede muziek, literatuur, motoren) en stijl en enthousiast. Deze school is één van de bijna
(professioneel en toch casual) de komst inleidde tachtig technische scholen die er alleen al in
van de vriendelijke talentvolle technici die de Pune zijn. Bij het huidige aantal technici dat de
huidige baanbrekende technologieën ontwikkelen. scholen in Europa verlaat is er een goede kans
Wat opvalt is dat dit allemaal mannen waren. Al dat een van deze jongedames binnenkort uw
veel te lang zijn vrouwen ondervertegenwoordigd nieuwe collega wordt.
in de technische gemeenschap. Maar de laatste
Hai (Helen) Li jaren beginnen vrouwelijke technici steeds meer
op de voorgrond te treden.
Sinds 2012 zet Circuit Cellar deze getalenteerde
vernieuwers in de schijnwerpers. Hier zijn er een
paar:
• Ayse Kivilcim Coskun (“A Vision for 3-D
Stacked Systems,” Circuit Cellar 264)
• Hai (Helen) Li (“Embedded Inquiries,” Circuit
Cellar 267)
• Jan Axelson (“Debugging USB Firmware,”
Circuit Cellar 268)
In 2013 volgen er nog meer! Houd ons “Female
8 | januari / februari 2013 | www.elektor-magazine.nl
over de hele wereld
‘METRO’ radio rondleiding in het Elektor-kasteel. Het werd een
LONDON — In het Elektor-zomernummer van plezierige informele bijeenkomst. U bent altijd
2012 vroegen we de lezers om na te denken over welkom om eens langs te komen - stuur een mail
opvallende printontwerpen, zoals het maken van of bel even en we maken een afspraak.
een schakeling gebaseerd op de plattegrond van
de Londense metro. Ontwerper Yuri Suzuki denkt
ook buiten de gebaande paden. Hij veranderde de
metroplattegrond in een werkende radio en het
resultaat is te bezichtigen in het Design Museum HP35 nog niet uitgerekend
in Londen. Bekijk ook eens zijn website — Yuri Beste Elektor-redactie — Met interesse heb ik
maakt ‘schitterende’ ontwerpen. uw artikel over de HP35 gelezen; nostalgie! Ik
was een van de vroege gebruikers en de HP35
koste toen nog ruim fl 2100,-! Die HP35 heb ik
nog steeds en hij doet het ook nog. Alleen de
De zaak tegen de killer-robots aan/uit schakelaar hapert een beetje.
AMSTERDAM — Het gebeurt niet vaak dat er een Verder heb ik ook nog een 31E, een 71B, een
oproep wordt gedaan voor een openbaar debat over de 18C, een 28C en een 200LX.
wenselijkheid van een technologie die op zijn minst nog Zou u een goede bestemming voor de calculators
20 tot 30 jaar verwijderd is van zelfs maar de mogelijkheid weten, een museum of zo? Nu liggen ze maar in
tot realisatie. Maar dat is inderdaad wat Human Rights een lade en niemand ziet ze!
Watch en Harvard Law School’s International Human Gerard Keijser
Ik word telkens weer aangenaam verrast door
de reacties van lezers op de Retrotronica-
pagina’s achterin het magazine. Gerard was zo
vriendelijk om in te gaan op mijn verzoek om de
rekenmachines naar Elektor te sturen in ruil voor
een exemplaar van mijn Retrotronica-boek. Hier
kunt u zijn verzameling bewonderen.
Rights Clinic doen met de publicatie van hun rapport
Losing Humanity: The Case Against Killer Robots.
Volg de reacties op www.techthefuture.com.
Docenten, nu zonder leerlingen!
LIMBRICHT — Op onze uitnodiging heeft een
groep docenten voor één dag de leerlingen ‘in
de steek gelaten’. Elektor wilde meer weten over
het huidige technische onderwijs in Nederland en
gaf een selecte groep elektronicadocenten een
www.elektor-magazine.nl | januari / februari 2013 | 9
•Community
Chips… (zuur-)badtijd! En nu even
MOSCOW — In Rusland publiceert het bedrijf
iets heel anders…
ZeptoBars iedere week een nieuwe foto van
de layout van een bekend IC (zoals de 8080
microprocessor). Ze lossen de IC-behuizing
op in een bad van geconcentreerd zwavelzuur
bij 300 °C. Indien nodig worden overblijvende
restanten van de behuizing daarna in een heet Feedback over stroomtransformatoren
bad van geconcentreerd salpeterzuur verwijderd. Naar aanleiding van het artikel over
stroomtransformatoren in het novembernummer
Het resultaat is beslist de moeite waard!
van 2012 heeft zich een interessante technische
Foto’s van siliciumchips zijn altijd verbluffend discussie ontwikkeld. Redacteur Jan Buiting
en we kunnen er geen genoeg van krijgen. Van kreeg cc’s van de correspondentie. Volg hoe de
discussie tussen de specialisten verloopt!
wereldberoemde chips zijn hoge-resolutiefoto’s
relatief eenvoudig te vinden, maar
van andere niet zo gebruikelijke IC’s
Hallo Jan,
zijn ze dat beslist niet. We denken
Omdat ik stroomtrafo’s voor de
dat de meeste bedrijven ze proberen
vliegtuigindustrie ontwikkel vond ik het artikel
te beschermen tegen ‘reverse over stroomtransformatoren van Ed Dinning
engineering’, tenminste als ze net op erg interessant. Ik heb een opmerking over
figuur 5. De auteur plaatst belastingsweerstand
de markt zijn. Maar we willen deze
R tussen de secundaire kant van de
L
elektronische juweeltjes niet missen. trafo en de gelijkrichterdiodes. Hierdoor
zal de meteraanwijzing variëren met de
temperatuurafhankelijke doorlaatspanning van
de diodes. De stroomtrafo is een stroombron
en verplaatsing van belastingsweerstand
Pingpong met Arduino RL naar de meterkant van de diodes zal de
meteraanwijzing onafhankelijk maken van de
CHIASSO — Als je voor een
spanningsval over de diodes. Ik beschrijf dit in
vergadering naar het Zwitserse mijn artikel “Emergency Generator Load Meter”
kantoor van Arduino in Chiasso gaat, kom je in de Amerikaanse uitgave van Elektor, februari
2012, figuur 2. Ik gebruikte Schottky-diodes om
waarschijnlijk aan de pingpongtafel terecht.
het vermogen van de ST te verlagen. Ook heb ik
Niet om te spelen, maar gewoon omdat ze daar in het artikel “All About Toroidal Transformers”
geen tafel hebben die groot genoeg is om met in Popular Electronics, mei 1996, pagina 53,
de voordelen van ringkernen voor trafo’s
z’n zessen aan te zitten. Elektor was er om een
beschreven.
wereldwijd distributiecontract voor Arduino- Vr. gr., Chuck Hansen (USA)
producten te tekenen, en ja, er waren hapjes en
drankjes om dit te vieren. Van links naar rechts
ziet u Don die probeert Hoi Chuck,
Gianlucca te overtuigen, Bedankt voor je mail. Ik ben het volledig
Massimo die probeert eens met je opmerkingen over de plaats
van de belasting en de temp. coëff. van de
zijn mail te checken,
diode-doorlaatspanning.
David die niet op de Dit artikel is bedoeld om een eenvoudig
foto wil en Eduardo die geïsoleerd meetinstrument voor de doorsnee
hobbyist te beschrijven, met inderdaad wat
probeert zich van zijn
niet-lineariteit aan de onderkant van de schaal.
beste kant te laten zien. Bij gebruik van Schottky-diodes, bijvoorbeeld
Blijf ons volgen voor 1-A-types, zal de stroom van 50 mA weinig
invloed op hun doorlaatspanning hebben.
meer informatie over
De nauwkeurigheid wordt groter met een lagere
Arduino. fluxdichtheid, maar de gebruikte kern is van een
type dat gemakkelijk verkrijgbaar is en zelfs uit
oude apparatuur kan worden gehaald.
Waar ik nieuwsgierig naar ben: welke
fluxdichtheid gebruik je bij de ringkernen?
Toen ik jaren geleden bij een fabrikant van
schakelkasten werkte, gebruikten we speciale
legeringen en werkten we met 0,01 T.
Vr. gr., Ed Dinning (UK)
10 | januari / februari 2013 | www.elektor-magazine.nl