Table Of Content

- - - teslameter - In een tijd waar elektronica bijna in geen enkele apparaat meer ontbreekt, worden we gecon- fronteerd met een nieuwe vorm van milieu- vervuiling. De zogenaamde elektrosmog blijkt vrijwel overal en zelfs op plaatsen waar Bij smog denkt vrijwel men het helemaal iedereen direct aan een grauwgrijze hemel die op niet zou verwachten, een wanne windstille zomer- op te duiken. Volgens dag kan optreden. Een mengsel van afvalgassen hoopt zich dan op sommige deskundi- inde atmosfeer. Verhoogde concentra- gen heeft de onzicht- ties ozon die als gevolg van de vervuiling onder invloed van het zonlicht bare elektrosmog een ontstaan, zorgen vervolgens voor verschillende vervelende effecten zoals van hoogspanningslijnen wonen, kun- behoorlijke uitwerking hoofd pijn, kortademigheid en een nen hier nogal eens over meepraten. op de lichamelijke algemeen gevoel van onbehagen. Onderzoek heeft inmiddels aange- Elektrosmog heeft niets met afvalgas- toond dat deze "smog" ook uit onver- conditie van mensen. sen temaken, wel met afvalproducten dachte hoek kan komen. Wat te den- Vandaar dat het die in de vorm van een breed spec- ken van een wekkerradio die '5 nacht trurn aan laagfrequente (20...1200 Hz) op enkele decimeters van het hoofd belangrijk is om de magnetische velden in elektrische van de rustende medemens staat apparaten ontstaan. Mensen die bij- opgesteld. Het strooiveld dat de trans- vervuilende bronnen voorbeeld vele uren achter een slecht formator uitdit apparaat opwekt, blijkt op te sporen en de beeldscherm zitten of in de nabijheid ineen flink aantal gevallen zogroot te sterkte van de "smog" Technische speci'icaties vast te stellen. In een aantal gevallen kan Meetbereik LED-schaal: 100 nT tot 2,3 ).IT deze dan met een Schaaltype: logaritmisch Meetbereik via DVM: 50nL2 ).IT simpele ingreep een Schaaltype: lineair Frequentiebereik: 40 Hz...10 kHz (±1.5 dB) flink stuk worden Onnauwkeurigheid: 5% gereduceerd. (indien R2,R3,R7,R1O.R11,R12,R19,R20,R21 1%) Stroomverbruik: 10 mA Voeding: 9 V(batterij) 20 Elektuur 1/97 zijn dat beslist van (stevige) elektros- C2 10n mag gesproken kan worden. Blijfteen collega iedere morgen nogal chagrijnig op het werk te verschijnen, dan zou het best aan zijn wekkerradio kunnen liggen. Het apparaat verstoort de slaap zonder dat de gebruiker het weet' De teslameter die we hier voorstellen, lost elektrosmog niet op. Wat hij wel doet, is het opsporen van stralings- bronnen. Vervolgens moeten maatregelen genomen worden om de stra- lingsintensitcit te reduceren. MEDISCHE ASPECTEN Zware elektrosmog is niet ongevaar- lijk, daar zijn alle partijen het min of meer over eens. Toch verschillen de Figuu, 1. Het blok- meningen over de ernst van het ver- schema van de ve,- schijnsel. In 1990 is in de Verenigde sterke",ap die het vla Staten een onderzoek gepubliceerd dat een detectIespoel de gevolgen beschrijft die het bloot- voorbeeld in een transformatorhuisje) gesignaleerde magne- stellen aan elektromagnetische effec- hoeft geen risico's op te leveren. tische veld frequentie- ten met zich mee kan brengen. Vol- onafhankeliJk omzet In gens de publicisten heeft het analyse- DE AANPAK een wisselspanning. ren van onderzoeksgegevens over een In figuur 1 is blokschematisch de periode van 15 jaar aangetoond dat opzet van het hart van de teslameter deze straling de kans op ziektes VCl'- te herkennen. De oppikspoel die mag- voor gezorgd dat de DC-versterking hoogt. Hierbij gaat het dan vooral 0111 netische velden moet detecteren, is maximaal 101x (1+R6!RS) is. De bepaalde vormen van kanker, zoals voorgesteld door een wisselspan- dimensienering van R6!R5 bepaalt leukemie en de aantasting van het ningsbron (Ul) met een gemiddeld overigens tevens de ligging van de centrale zenuwstelsel. spanningsniveau van 1J.lV Het signaal ondergrens van het frequentiebereik. De wetgeving in de Verenigde Staten van de wisselspanningsbron wordt In figuur 2 is het schema van de tes- en Zweden bepaalt dat mensen niet met de symmetrisch gevoede opamp lameter opgetekend. Hoewel de scha- mngen worden blootgesteld aan veld sterktes van meer dan 200...300 nanotcsla (2-3 millig- Een beetje theorie auss).In andere landen wordt een afwachtendere houding aangeno- Algemeen isbekend datspoelen en magnetische inductie. Er isdus een versterker nodig waaNan men, de overheid wil daar eerst velden door menig elektronicus als moeilijk wor- de versterking bij oplopende frequentie afneemt. de conclusies van nadere studies den ervaren. Vandaar dat we de theorie bij dit Zo'n versterker isbijvoorbeeld een integrator. De ter beschikking krijgen. In de onderwerp tot een minimum beperkt houden. overdracht vaneen integrator die met een opamp computer-branche is de invloed Toch is het belangrijk om te weten dat de geïn- is opgebouwd (HJ is als volgt: van de politiek echter wel merk- duceerde spanning e, in de spoel frequentie- = H -I baar. De meeste moderne moni- afhankelijk is. Voor de oppikspoel geldt: , j·2rrI·R,·C, toren voldoen aan de strenge MPRII- en TCO-normering. Deze ei= - N x A x 2rtf x Bmax x cos(2 " ft) Wordt de integrator achter de oppikspoel standaarden stellen duidelijke geplaatst, dan ontstaat de navolgende relatie: gaprepnazreanat aamnagde osptrwaleiknkgen.die zWo'ine Hdeiersupitanbnliinjkgt deuvsendeaetnsbijhtoogeenremzeanldzeijn.frIenqdueentfioer- e .H = s .R«I,.CB"''' sin(2 nI1) met zo'n monitor werkt, weet mule staat N voor het aantal windingen van de I j i spoel, A voor de oppervlakte van de spoel en Er wordt nu dus een spanning opgewekt die zeker dat het apparaat zo min Bmax voor de topwaarde van de magnetische onafhankelijk is van de signaalfrequentie. mogelijk elektrosmog opwekt. Wil men het zekere voor het onzekere nemen, dan doet men er goed aan de veldsterkte waaraan XI een factor 101 versterkt. Achter de keling er bijzonder compact uitziet, is men word tblootgesteld zo laag moge- opamp zit een integrator (X2) die voor ze qua functionaliteit toch nog in lijk te houden. Controleer daarom alle een frequentie-afhankelijke verster- zeven verschillende functieblokken op elektrische systemen in en om de king zorgt. Deze versterking bedraagt te delen (ingangsvcrstcrker, integrator, woning op het opwekken van elek- vaar DC-signalen LOOD, voor hf-signa- automatische offset-correctie, gelijk- tromagnetische velden. De teslameter len O. Het kantelpunt iszo gekozen dat richter met DC-eliminatie, display met uit dit artikel isdaarbij een goed hulp- in het hele gebied waar straling geme- aansturing, de voeding en een aan- middel. Eén opmerking is hier nog op ten moet worden (40 HZ...10 kHz) de sluiting voor een DVM). Een belang- zijn plaats. Bijhet meten van de veld- versterking zo vlak mogelijk verloopt. rijke functie is weggelegd voor de sterkte is het belangrijk dat een reële Een terugkoppeling die is opgezet ingangsvcrstcrkcr die opgebouwd is afstand in acht wordt genomen. Meet rond R4, R5 en R6 zorgt er automa- rond ICla (een van de vier opamps uit de veldsterkte van een monitor bij- tisch voor dat de sectie steeds een sta- een TLC274). Deze versterker zorgt er voorbeeld op de plaats waar het hoofd biele DC-instelling heeft (dat heeft als voor dat het signaal dat de oppikspoel zich bevindt als met een beeldscherm voordeel dat relatief goedkope (L1) verzamelt met een factor 101 wordt gewerkt. Ook een kortstondig opamps in de schakeling kunnen wor- wordt versterkt. Daarnaast wordt de verblijf in een ruimte waar een hoge den toegepast). Bovendien wordt er spoel hoogohmig afgesloten en wordt veldsterkte wordt geconstateerd (bij- door de ingebouwde verzwakking het uitgangssignaal door deze oparnp Elektuur 1/97 21 H20 DVM 82k R18 19 1M _Cl 24 G R12 Ym 7 10k 1100N iav 10n pil 10k 9 - R16 V+C+ L1 R8IC1b ~ qs IC1c 10k 10 + R10 3 C3 O L10 2.3µT 4N7 10V 2p2 10V SIG L9 1.6µT MODE L8 1.7µT XV 6 RHI 1C2 0 R13 + 1Z 7 REFOUT u IC1d 7 L5 0„ + 13 LM3915 L4 Si V t 3V 47p 8 REFADJ L2 140nT r+lN4148 BT1 1oV25 O1 RLOyZ L1 ~ 100nT V R15 i 9V [cl 100N i i 8V4 16V 9V 960100(cid:127) 11 ICt = TLC274 Figuur 2. Het schema van de teslameter , gebufferd.De integrator-functie komt gevoed wordt, ver- Met behulp van deze ! door de actieve gelijk- voor rekening van IC1b, wederom een schijnt op de uitgang schakeling kan slak- richter gecorrigeerd. opamp uit de TLC274. Een bijzonder een enkelfasig gelijkga- trosmog snel worden Deze niveau-aanpas- stuk in de schakeling is de actieve richte wisselspanning. Opgespoord. sing wordt bewust pas gelijkrichter die opgebouwd is rond Met behulp van R16 en ................ ....... bij de gelijkrichter IClc. De gelijkrichter is in de praktijk C6 (of in het geval een doorgevoerd omdat een verschilversterker die de gemid- DVM als meetinstrument wordt deze opamp een veel grotere uitstu- delde spanning vermindert met de uit- gebruikt met de hulp van R18..R20 en ring heeft dan ICla en IC1b. ICla en gangsspanning van de integrator. C7) wordt deze spanning uitgemid- IClb voeren een zuivere wisselspan- Omdat de opamp asymmetrisch deld. De vormfactor van 2,22 wordt ning die symmetrisch is rond een DC- spanning van 3 V, terwijl IC1c wordt uitgestuurd t.o.v. 0 V. Een verster- kingsfactor van 2,2 geeft bij deze O O oparnp dus minder snel aanleiding tot vastlopen tegen de grenzen van het O 0 uitsturingsbereik. De spanning over C6 wordt tevens door display-driver O 0 1C2 (een LM3915) gebruikt om de veldsterkte weer te geven. De display- 0 O driver heeft een eigen referentiespan- ningsbron aan boord. Deze bron, die / ób~d een spanning van 1,25 V opwekt, obb ao wordt in de schakeling tevens gebruikt om een hulpspanning voor de opamps 1 ICla en IClb op te wekken. Op knooppunt A staat een spanning van (R14+R15)/R15x 1,25 V, dus circa 3 V. De minimale spanning waarbij de LM3915 volle uitsturing geeft, is 1,2 V. Daar het IC met een gemiddelde span- D1 ning wordt aangestuurd, is voor de O›o maximale uitsturing een signaalspan- C7 0 ning van 1,2 x n = 3,77 Vtt nodig. Omdat de signaalversterking in de 960100-1 gelijkrichter (de opamp met het groot- t ~ f ste uitstuurbereik) plaats vindt, heeft CB het dalen van de batterijspanning niet snel gevolgen voor de nauwkeurig- si t od +C- oir D 0 heid van de teslameter. De display-driver stuurt 10 LED's aan. In het schema is duidelijk aangegeven welke LED bij welke veldsterkte gaat Figuur 3. De prin#layocrt van de meter . Ook het materiaal voor de spoelkern is op de printplaat aanwezig. Voordat de componenten worden geplaatst, dienen de twee strookjes printplaatte worden verwijderd. Elektuur 1/97 22 A Een eigen spoel gaan op de afleiding geldt voor deze schakeling dat het product van het aantal win- Bij dit ontwerp is uitgegaan van een com- dingen (N)en de oppervlakte vande spoel LED's aan. Deze componenten zijn pacte oppikspoel. Bij het kiezen van de (A)gelijk moet zijn aan 51,66 x 10-3. onderverdeeld in drie groepen met a/metingen is een afweging gemaakt tus- Tercontrole: De voorgeschreven spoel ieder een eigen kleur. De groene kleur sen de oppervlakte en het aantal windin- meet 426 x la 6m2. Het aantal windin- voor D1...D3 komt overeen met een gen. Hoe kleiner spoel, des te groter het gen bedraagt dan dus: veilig niveau. Zodra de gele LED's aantal windingen dat nodig is. Het nadeel (51,66 x 10-3) I (426 x lQ-6) = 121. (DL 06) gaan branden, wordt het str- van een groot aantal windingen is de Als de a/metingen van de nieuwe spoel- alingsniveau twijfelachtig. Gaan de onnauwkeurigheid die bij het wikkelen ont- kern bekend zijn, dan is het aantal win- rode LED's branden (D7...DlO), dan is staat. Liggen veel windingen over elkaar dingen snel te berekenen. het stralingsniveau duidelijk te hoog heen, dan wordt de oppervlakte van de Wordt voor meer dan 100 windingen en moeten er maatregelen worden spoel steeds groter en dus ook de afwij- gekozen, dan is a/regeling tot op 1% genomen. king. Bovendien is een telfout snel mogelijk door het aanpassen vanhet aan- Nadat schakelaar SI en de 9-V-batterij gemaakt. Heeft men de behoefte om een tal windingen . Voorwaarde is natuurlijk Lijnaangesloten, isde schakeling klaar eigen spoel teontwerpen voor deze scha- wel dat een relerentiesignaal ot een voor gebruik! Wordt het geheel in het keling, dan kan dat natuur/ijk. Zonder inte geijkte meter aanwezig is. voorgeschreven Heddic-kastje inge- bouwd, dan ontstaat een compact en keurig afgewerkt meetinstrument. Het branden. Ab de laatste LED gaat bran- DE OPBOUW ijken van de meter is niet nodig, bij den, is een veldsterkte van meer dan Uiteraard is voor dit ontwerp een gebruik van de voorgeschreven com- 2.3J.lTgemeten, aanzienlijk meer dan printlayout (Lie figuur 3) beschikbaar. ponenten en een correct gewikkelde de veilige waarde van 250 nT die in de De print is ook via de Elektuur Pro- spoel is de meetfout geen enkel pro- Ml'Rll-spccificatic als grenswaarde duct Service leverbaar, zodat het bou- bleem. (960100) wordt genoemd. wen van deze schakeling beperkt kan Wordt de tesla meter aangesloten op blijven tot wat soldeer- en inbouw- l'en DVM, dan moel die meter worden werk. Zelfs de oppikspoel. gewoonlijk ingesteld op het 200-m V-gelijkspan- het deel van de schakeling dal problo- ningsbcreik. De weergave loopt dan 111(>11 kan opleveren, moet probleem- Figuur 5. Een voorstel van 50 tut 2000 nT De minimale meet- loos te maken zijn. De spoel moet zelf voor een frontplaatJe. waarde van 5U nT wordt grotendeels gewikkeld worden; de spoel kern Doordat biJde LED's veroorzaakt door de aanwezige ruis, waarop de wikkelingen komen te lig- de veldsterkte Is aan· gen is met behulp van printmateriaal gegeven, kan men en vier printpennen eenvoudig zelf te snel een betrouwbare Onderdelenlljst vervaardigen. Verwijder daartoe de Indicatie over de WAle,Aer9s,tAanldl,eAnI:4 = 4 x 10 k twee smalle strookjes printplaat van de sterkte van de e/ek· A2,A5,A7 = 3 x 1k hoofd print. Vervolgens worden vier trosmog kriJgen. A3,A6,AI6 = 3 x 100 k printpennen (doorsnede 1,3mm) op A4,A8 = 2 x 1M de ,',lIlgegeven plaats in dl' brede Al0,A12 = 2 x 22 k printstrook gesold eerd en beide A13 = 1 x 100n strookjes als een sandwich (van beide 5 A15 = 1 x 6k8 printjes is de koperzijde naar de A17 = 1 x 3k9 hoofd print gericht) op elkaar gt'/.l'I. De A18,A19 = 2 x 39 k TESLA METER A20=lx82k foto van figuur 4 laat duidelijk zien hoc het proefmodel isopgebouwd. Op Condensatoren: he! breedste printstrookje zijn twee Cl,C7 = 2 x 100)1/10 Vrad. soldeereilandjes aanwezig waarop de 0 2.JpT C2 = 1 x 10 n, MKTS% spoelaansluitingen komen te zitten. C3 = 1 x 4)17/10Vrad. Het derde eilandje wordt alleen voor 0 1.6pT C4 = 1 x 10)1/10Vrad. CS = 1 x 47 P de mechanische stabiliteit gebruikt. 0 Leg op de zelfgebouwde spoel kern I. lpT C6 = 1 x 21'2/10 Vrad. C8 = 1 x 100)1/16 Vrad. 121windingen van O,2-mm-koperlak- 0 BOOnT Spoelen: draad. Leg de windingen keurig naast L1 = 121windingen CuL-draad 0,2 elkaar, er ontstaan dan 5 lagen. Plaats 0 570nT mm diameter (zie tekst) de gewikkelde spoel tegen de hoofd- 0 print, zodat de drie kopervlakjes aan 400nT Halfgeleiders: de rand van de hoofdprint samenval- 01..03 = 3 x LED,groen, high effi- len met de overeenkomstige vlakjes 0 2BOnT ciency 04..06 = 3 x LED,geel, high effi- van de spoel. Vervolgens worden met 0 200nT ciency een beetje tin beide elementen stevig 07..010 = 4 x LED,rood, high effi- met elkaar verbonden. De oppikspoel 0 140nT ciency is klaar! ON 0 011 = 1 x lN4148 De rest van de schakeling isgemakke- lOOnT POWER ICI = 1 x TLC274 lijk op te bouwen. Breng als eerste de OFF IC2 = 1 x LM391S draadbrug aan die midden op de print zit. Nadat de twee printpennen zijn Diversen: SI = 1 x enkelpolige schakelaar, vastgezet, kunnen ook de weerstan- maak den en condensatoren worden PC1...PC4 = 4 x printpen door- geplaatst. Let bij de elco's goed op dl' snede 1,3 mm, t.b.V.L1 polariteit. Beide IC's kunnen desge- Btl = 1 x batterij 9V wenst direct op de print gesoldeerd 1Heddic Profi-Gehäuse 222 worden, uiteraard is het gebruik van 1print EPS 960100-1 IC-voetjes in geval van twijfel altijd een goede keuze. Breng als laatste de Elektuur 1/97 23 houdt de tuLi era temP gate in de LM35, een IC met een lineair verband van 10mVfC tussen de omgevingstempe- Wekelijks wordt in Bij het be- ratuur en de uitgangsspanning. Omdat waren van verse pro- de uitgang via R3 met een negatieve bijna ieder gezin voor ducten speelt het handhaven van de voedingsspanning (-0,6 V) is verbon- juiste temperatuur een grote rol. ie- den, kunnen in principe ook negatieve een flink bedrag aan dere koelkast is daarom voorzien van temperaturen worden gemeten. etenswaren in een een thermostaatregeling die het mo- Oparnp IC2 (een TLC271) versterkt de gelijk maakt een temperatuur tussen uitgangsspanning van de LM35 met koelkast opgeslagen. circa 2 en 9°C in te stellen. De erva- een factor 28. Het uitgangssignaal van ring leert dat in de meeste gevallen de deze versterker staat op pen 6en gaat De lage temperatuur temperatuur eenmalig wordt inge- naar de als cornparator geschakelde in de koelkast zorgt steld. Vervolgens wordt er eigenlijk opamps IC3a en IC3b. IC2 is met be- niet meer naar gekeken. Pasals regel- hulp van PI en R6 voorzien van een ervoor dat de produc- matig producten bedorven (of juist offset -compensatie. ten dagen lang vers half bevroren) uit de koelkast tevoor- De beide cernparatoren vergelijken het schijn komen, is er voor veel mensen uitgangssignaal van IC2 met een refe- blijven. Maar dat lukt een reden Om de temperatuur, en in rentiespanning die een maat isvoor de het verlengde daarvan de thermostaat- temperatuur. Bij IC3a staat deze refe- alleen indien de juiste instelling, aan een nader onderzoek te rentie op pen 2,bij IC3b op pen 5.Voor temperatuur wordt onderwerpen. De koelkastmonitor die het opwekken van de referentiespan- we hier voorstellen. geeft een snelle en ning is een circuit opgezet rond stap- aangehouden. De efficiënte temperatuurbewaking. Ie- penverzwakker RI2...R21 en zcncr- koelkastmonitor die dere keer als de koelkastdeur wordt diode 05.Die laatste is een nauwkeu- geopend, schakelt de monitor zich au- rige referentiediode die een spanning we hier voorstellen, tornatisch in en gaat een LED branden. van 2,5 V opwekt en over een breed In één enkele oogopslag isdan te zien temperatuurbereik (0...70"C) stabiel is. laat - zodra de deur ofde temperatuur zich in het juiste be- Dankzij deze referentie is de schake- van de koelkast wordt reik bevindt. Wordt de koelkastdeur ling redelijk ongevoelig voor de om- gesloten, dan valt de schakeling weer gevingstemperatuur en variaties in de geopend - met be- in slaap. Doordat het stroomverbruik batterijspanning. Via de weerstanden in slaaptoestand kleiner is dan I VA, RJ3...R21 wordt de spanning opge- hulp van drie LED's kan een enkele batterij de schakeling deeld in ':I stapjes van ieder 280 mV. zien of de tempera- vele [aren van energie voorzien. Snelle rekenaars merken nu natuurlijk op dat deze waarde exact overeenkomt tuur te hoog, te laag DE AANPAK met de spanningsverandering per °C of OK is. In figuur 1is het schema van de scha- op de uitgang van de LM35, nadat keling te vinden. Misschien ziet de deze met een factor 28 versterkt is. schakeling er in eerste instantie een leder stapje komt dus overeen met I oe. beetje complex uit, maar dat valt best Via de 10schakelaars van zowel SI ontwerp B Knoors mee. De temperatuuropnemer is een als 52 kan de referentiespanning van 24 Elektuur 1/97 IC3a en IC3b ingesteld worden op de spanning die overeenkomt met een T2 temperatuur van 0, 1, 2...9 °C. Op í ~ eva scsis U+ ave pen 2 van IC3a komt de referentiespanning te staan die overeenkomt RS D2 D3 D4 t met de hoogste temperatuur die in de R, 27k r i y koelkast mag voorkomen. Op het mo- 75 R10 ment dat de uitgangsspanning van IC2 boven deze waarde uitkomt (het is + ILClM35 25Pik 2 - 8 TRB4 22k dan dus te warm) wordt de uitgang + BT, 3 +IC3a ~ 22k van IC3a hoog en gaat via weerstand 9V 0.6V T6 ic2 R11 R8 en transistor T4 de rode LED (D3) Ti ,o1o6Vu 6 ~ 22k branden. R3 R6 R4 4 R9 x 1 1 TLC271 IC3b 7 2zk Omgekeerd staat op pen 5 van IC3b BPW 5 + een spanning die een maatstaf is voor 40 4 0;6V de laagste temperatuur die in de koel- Di kast mag optreden. Wordt de temperatuur toch lager, dan wordt de uit- 14-0°B 1N4148 IC3 = TLC272 T3...T6= BC5478 gang van IC3b hoog en gaat via R9 en T3 de gele LED (D2) branden. Voor de - u+ R,z gebruiker is dit wederom een teken U + M R13 om in te grijpen. Een te lage tempera- 7C 3 1 D2: t < t min btuouvre knodsite no nvnooodri gs ovmeeml eignee rpgrioe deunc kteann ZVZ R14BC 6SC 4C 5 111 DD34:: tY >mitn m<a:t<t max 4C schadelijk zijn of de V9 7C 3C 76 1 smaak doen afnemen. Figuur1. Het cant- 2C 8 1y R75 Ligt de temperatuur piste schema van de 1C 9 L keurig binnen de Inge- JfOelkaStmGRitO r.Als 1V7 R766C OC 10 ±51 stelde grenzen, dan temperatuuropnemer tmax sperren de transistoren ►s een LM35 ingezet. 1V4 SC BPW40 T3 en T4. In dat geval R17 komen T5 en T6 in ge- DS ~v~ 4C leiding. De groene LED D4 gaat bran- R10 den, een teken dat de temperatuur in gp tmin het juiste bereik ligt. Weerstand R7 ten- LM385 OV83 3C 9C 20 LP-2.5 slotte is de gemeenschappelijke serie- R79 8C 19 E C weerstand voor de LED's. Doordat voor de instelling van zowel R20 tmaX als tm;, een 10-polige DIP-schakelaar is ingezet, kan eenvoudig het ge- R21 wenste temperatuurbereik worden gekozen. 970001- „ EL EKTRO NISC H E IN SC HAKE LI NG De LED's hoeven alleen te branden als spert de fototransistor, Er loopt dan al- de koelkastdeur geopend is, vandaar leen een lekstroom van minder dan Figuur 2. Do koper-lay- dat met behulp van een fototransistor 200 nA. De spanning op de emitter en f out en componenten- (Ti, een BPW40) en een darlingtion de basis van T2 is identiek. Daardoor opstelling van de print (T2) een elektronische aan/uit-schake- spert T2 en is de voeding dus uitge- die voor deze schakelaar is geïmplementeerd. Is de deur ge- schakeld. Gaat de deur open en de in- tang ontworpen is. sloten, dan is het donker in de kast en gebouwde verlichting van de koelkast YK Ti O-~ J `o ST1 LSD5 ~e- ;Ti 0 O Elektuur 1/97 25 ~ \\ het kastje worden ge- Onderdelen lijst Weerstanden: boord. Voor de kleine Rl = 1 x 2M2 LEO's gebeurt dat R2,R6= 2 x 10k met een 3-mm- R3= 1 x 16k boortje, voor de R4=lxlk transistor met R5=lx27k een 5-Il1I11-boor. R7= 1 x 2k2 R6 R12= 5 x 22k De foto van R13 R21= 9 x 100k het opge- Pl = 1 x 25kinstel bouwde prototype Condensatoren: h icrn aast Cl = 1x 100)l/16 V,radialemon- toont hoc het tage eindresultaat er uit ziet. Halfgeleiders: 01 = 1x lN4146 Alsde overige transistoren en de 02 = 1 x LEDgeel, highefl. twee ICs Lijn geplaatst, is de schake- 03 = 1 x LEDrood, high efl. ling klaar voor gebruik. Nadat grondig bijop dat 04 = 1 x LEDgroen, highefl. gecontroleerd is of alles op de juiste de omgevingstem- 05 = 1 x LM365LP-2.5 wijze isgemonteerd, wordt het printje peratuur niet zo hoog is dat Tl = 1x BPW40 in het kastje gemonte"rd en de 9-V- de uitgang van IC2inverzadiging gaat T2 = 1 x BC516 batterij aangesloten. Als alles goed is, (niet boven 20°C). Controleer nu nog T3...T6 = 4 x BC547B ga~t nu het rode LEDje branden. In de werking van de cornparatoren. De ICI = 1x LM35CZ principe is het voldoende om instel- spanning op pen 2isinstelbaar met SI. IC2= 1x TLC271CP IC3= 1x TLC272CP potentiometer PI in de middenstand Kijkof dit ook gebeurt. Een zelfde pro- te zetten. PerfectiDnisten kunnen dl.' cedure geldt voor de spanning op oe. Diversen: schakeling afregelen tot op 0,25 pen 5, nu is echter 52 verantwoorde- 31,32 = 2x1O-poligeDIP-schakelaar Sluit daartoe een digitale voltmeter lijk voor de keuze. Isde spanning niet Btl = 1x9-V-batterij metaansluitclip tussen pen 6 van IC2 l'l1 massa aan instelbaar, dan functioneert de refe- 1kastje,bijv.Pae-TeteypeHM-9VBkit Zet nu de hel" schakeling samen met rentiebron met de stappenverzwakker 1print EPS970001-1(zieEPS-pagina's) een nauwkeurige thermometer in de 11iet. Controleer de polariteit van 05. koelkast. Regel na een uurtje 1'1zo af De spanningen die over de verschil- dat de multimeter 0,28111[1(11dl' tem- lende weerstanden moeten staan, zijn aan, dan komt TI in geleiding. Trans- peratuur in volt weergeeft. Stel nu met in hl'! schema te vinden. Op de pen- istor T2 krijgt een basisstroom en de SI dl' maximale en met S2 dl' mini- nen 1 en 7 van IC3 moeten min of voeding wordt inge~chake)d. De hele male temperatuur in. Sluit het kastje meer logische niveaus staan van 0 en schakeling wordt actief. en zet de ,chdkeling in de koelkast in 6 \I. Gebeurt dat en werkt de schake- Zoals aleerder isopgemerkt, isten be- de nabijheid van de ingt'bouwdt' ver- ling toch niet, dan zit de fout in de hoeve \,,111 onder andere de LM35 een lichting. Zodra de deur wordt geo- transistoren T3...T6 of de LED's negatieve hulpspanning nodig. Hier- pend, moel een LEDje gaan branden. [)2...D~. (97IXXll-l) voor is diode DI ingezet. Op de ka- De ternperatuurbewnkcr is dan klaar thode van 0 I staat een spanning \'001' zijn taak. van - 0,6 V t.o.v, de massa van de En mocht het niet werken, wat dan? schakeling. Deze wordt gebruikt als Gelukkig zal dat niet snel gebeuren, negatieve voedingsspanning voor IC2 maar mocht de schakelingonverhoopt en IC3 en zorgt er via R3ook voor dat niet werken, dan kan met behulp van de uitgang van ICI een negati .ve een multimeter snel de werking wor- Figuur 3_ Nade op- waarde kan aannemen, zodat de scha- den gecontroleerd. Verbind de massa- bouw vandeprint kding tot en met ()°c werkt. klem van de multimeter met dl' emir- wordt gecontroleerd ter van TI. Meet eerst dl' spanning of deze spanningen DE Ol'130UW Over Cl wanneer er voldoende licht aanwezig zijn. Voor de schakeling: is een compacte op J"I valt. Hier moet print (zie figuur 2)ontworpen. Deze is circ.l 7,t{ V staan. Bij zoopgezet dat hij samen met een 'J-V- het afdekken van TI 3 batterij in een compacte Pac-Tec-be- zakt de spanning tot huizing (type I-IM-9VFl kit) kan wor- II\I. Gebeurt dit niet, den ondergebracht. Zaag eerst de uit- d,'11zit de fuut in Tl sp~ring bij de batterij-aansluiting uit of r2. Ook is het mode print. Breng vervolgens de Sdraad- gelijk dat DI ver- bruggen, de instelpotmeter, de weer- keerd om gemon- standen en dl' twee DlP-schakelaars teerd is. Controleer aan. De weerstanden R16...R21 wor- vcrvolgens de span- den verticaal gemonteerd; ze worden ninj; op pen 3 van daartoe met een fijn tangetje in de IC2. Bijkarnertempc- juiste vorm gebogen. Let bij de mon- ratuur is deze circa tage van 0 I en Cl op de correcte po- 200 m\l. Op de uit- lariteit. Transistor Tl (de fotocel) en de gang van IC2 (pen 6) LED's D2, 03 en O~ (Ietook hierbij op staat deze spanning dl' juiste polaritcitl) worden haaks g"- nadat hij met l'en bogen, en wel op zodanige wijze dat factor 2il i, versterkt. ze - nadat het printje in het kastje i, Ook op de pennen 3 gezet - een klein beetje uit het kastje en 6 van ICJ dient steken. Hiertoe moeten vier gaatje, in hij te staan. Let hier- Elektuur 1/97 27 datasheets op CD-ROM kleine schijfjeS verdringen dikke boeken Nu een CD-RaM-loop- Het onmiskenbare voor- ceren we hieronder onze oogst aan werk inmiddels tot de deel van een CD-ROM iszijn vermo- CD-ROM's. De gekozen volgorde is gen om kolossale hoeveelheden data willekeurig. onmisbare periferie be- teherbergen ..Momenteelligt de grens ongeveer bij 650Mbyte voor een en- SGS-THOMSON hoort van een moderne keleschijf,maar binnen afzienbare tijd MICROELECTRO IC S, computer, gaat een zullen dat gigabytes zijn, als de DVD DATAOND!IS-C-, --__ (digital video disc) op de markt ver- groeiend aantal onder- schijnt. De keuze voor dit zilveren DECEMBER 1995 schijfje als opslagmedium is ver- 'I!'!~~!i"_:.!.!".!"'!!"l_!!!!!,,,!_!!!,,!... ---~liIi!'!!! delenfabrikanten ertoe ....,tI klaarbaar wanneer men zich reali- ii-_""ii!!(ii!!l!ilriilfïi"'ii=Jii!!!E!i:ii'S:~!:iiii;o ......... __ ........ __ over om de specificaties seert dat de grafische weergave l"'BI.EOFCQNIENI6 r~ \l!i"'i\!'!' !!!i!'l':ö!i'!~1J'!'ii!!!!'!'!!'!~~ ':'J van een gedrukte pagina gauw ~:::::::::~'::~~E'::~~;:"~~;::.:.~:~..~~.;~;::!:;,-::'~:.:::,''~'l~~~ ~ffi1r.~~~~f:~~?L van hun componenten een paar honderd kilobyte vergt. - _...~~ - niet meer in boekvorm Een belangrijk voordeel van de _... A ,..... "..... ~._, ........ ~ CD-ROM isvoorts dat deze nau- :---:__...,..._ "-::. :::::~:"";'!.:',"" maar op CD-ROM uit te wclijks onderhevig isaan slijtage, mits er op gepaste wijze mee brengen. Enige tijd gele- wordt omgegaan. Aan een CD· .-=1..- ;.:u""'"OM50" den besloten we ROMkomen geen ezelsoren, zoals IELECOM .....DDAT COM"'IJHIC"'IION~ aan boeken en datasheets die vaak daarom dat het tijd werd worden geraadpleegd. ...._.... ~::.~~..."[-;.'.' Dat de productiekosten lager zijn ,,' om wat meer aandacht ·.-1 dan die van een boek, isverder na- IPlII"·~·.!"~!·!~~!!!l'ï~~~~~~",~.~. ~ aan deze trend te beste- tuurlijk ook een belangrijk punt dat in Deze CD-ROM gaatvergezeld van een het voordeel van de CD-ROM werkt. installatie-voorschrift. Ze draait onder den en eens te kijken Uitgevers van databoeken zijn hier rC-Windows. Er wordt geen melding wat er momenteel zoal zeer gevoelig voor. gemaakt van installatie onder Win- Na een tijd intensief bezig te zijn ge- dows 95, hoewel de installatie geen aan datasheets op CD- weest met het leggen van contacten problemen lijkt op te leveren voor met zo'n dikke honderd fabrikanten Windows 95.Erzijnveel installatie-op- ROM beschikbaar is. van elektronica-componenten, publi- ties:alles op de harde schijf,gedeelte- 28 Elektuur 1/97