Table Of Content

Veiligheid 11Eenenkelpolige nellctlllkfll... i. 101' 9111a.n voorloe.lellen dieWOfdlfl 9evoed doorvoe<llngSlfllnilormatoren malg..chelden prlm.lttI lIfl..kundIl,. wi~kllingen, ---/,+J 21EenlunkllelClhakllear (hiermee wortlt I~--.Jt ~ een..n1ulttch.keINr bedo.ld dl. nlll Ibron:NEN354.EllktronllCheen.en- Klasse 11 Innet 23G-V-cln:ult 11..ng.btKh!III H~====~~I "hb0.rhol.Mfuee.our.llk"llkdkhl"two,ravlnuenetdocetnl-lehmolelrIbjedkvtt'.tet""oWitldlIQel~Pgg.lt'bhPoIteelonv.ll,dlbul(eMttenweSl•rtinO•te~d.eeOnt.h!.fM)t1D!g.lI,.e..1t.lIiU,n,plkvugeiPgolervJlolImdiolt,gIeto.eIc..md'lntlnleilnnetl.nltg.luv'l,uleElrzlevltiljionlj0Io~k.".r· OIleDouÏloc.etmkhdltmiu·ehpclhore14atl,2-2kxIk4n3ott0i\ljlhki~mdeVelmtkkld.Oroutoi!Vpr.dwItI"e.el!,g".Iuinvl:h."deleglt1eeklen'oInmrUlIt.onl.l.tl.I..l.. gnwltbeb3Iollrr.)ele.e.unl.kl\ghc.EllnOlkheelrO"mltlI,fiiv1del.Iol.eenl!lpn'ngbaigJednlhnjheedlevnne~tIowgtoinoIemlnierItzkObloee1odlk,epJn0f'".elelk9hIalllWodildnvenknvnlogeUeledelbndni.dinan.eg.kn,lmtdntodlg,ghdlvealIeeu:.lIgernrinf:.td.Ht:.n.vwieUlntelellbio.ierzjliWkr,ni·jL,m·g."ne.Ehzl.ollDiiOrct\.mnmt1Ih;td.to.e·[.ee.d.tl,a.. ~--._--~-_4ft~I~iij MIl Euro~" nOfmdiegrotendeelsoot! Ifltend (doord. tucht ofOW!'de1101.· Qlbrulk nlelmil!' dan 10Wbldr..glof doorN.a.rllnd 'IOYefgenomen. Niet tiettuiten hll d..1w"' denellpannlng hl! 1001t.1bIOOIlcI ilvoo, kontinu· ,""'.Ioot. - ...... ieder"" I,inhet belllvandlnormon 09lI.. tenhetdMl dIt l'nQlfl.kl ~n bedrijfIklok.IntMln_lIerltlfl. I•.I bovendien I.hetIntetpret..." hl.,...., worden. N.rgenl IneenaPOl,..1meg lvkooItIeieomoIrm"kodbnpepYoarYukMOW*twO'"lntfledlvtnnlI•odtd..Wuem,odgoeOnlrngmiOeeO"tf-tl,Ilelnle.ugt\VJkewNlwil.tedtEinezJnNHdi,en3l.'o5.""ebU""m,e•,•kltoetlofrr-lde0ot1mtoed'-r1o'ie1gdheeowel.pit"jek d.edhvE.eiIee.el.nztntn.eolnhivonDe.eiwntelldete.9lgdn1e.dpdnmreoabeeoke1kmgtl1li.el"djlilkglnijrevkig,jikneIglneztetenidaslncephpedernKvoIinundhb!iellnlkenlglcemlieal9lnelnllnnwgllou,omdzpdluIIn.Ilt.l.en Stddpbdolele.mrtinv'cedeehKnrlltuluehVlkneltikekgnl,mllelonIOgImgC.h.Nh.eheeMdnerkeeto.nftnleIedliv.n,pnemedndrnoeiiHmtmneoscwlpe.!hv'o,r".t"ot.el..l!o.lo.ler.ee1nlkn,hIEotiioetrlnktriwnlonnMg1ndgi1ld.slleoIweelnnek'0won·t0.err.'··I'e Fumiiteggt.uCflutHJre"nworHdh'.OtI~lIg.'I.r.It'"hiedArl'Ioi~lmIIItHI/tn•I•Ikekl,lb._teeIr·,towlolfrdIe.gn..J1eIgIieddHIf.t'rldddW..lvltilde*Hl.f"!dmuobebteelnIgnW,e.·Oi'.f"f/.,"..,g.ft.tlrldlt..fotD-e Oegev'lM'lI,k.lpennlng lmelllli dUI nl!scha~al.er IId.n OOkbeveiligd. m0hme.eebiib~edd.nee..,MlVeOtmlOiln!f'p)eIIr,.en.llnnln.lKn.tgg..M.l,OnvO2"iInI3nd0.'.Idvne1er.ne'.Ik...b.mrlamlrlegetUlMrnIdooonk- 2P~r~3nreo0nbezVeo)rukVhloaOemntIIp'td.okeamtenlemhmeeonitlgeQnlgei\jet4kvIllegtneretlri,h•gk•oledu"d1l1eatnpg,a.n.b.nrWuinIlJ·· Bmiojodiemb.end~iz"e"e' zovragnvuhledtig23I.0,Vw'eÇrikedgMllI.InI, ....._~ ~_._"M_"_'''''_' _~I~1 mdbvoeioler"dld*Ji-ne"'eglinJkdktiIualn.nt"RdrMeeubnrb.u.h.rl..knr~mdn,l.j.d...In.mTWgdhmlo.kliode'r.n.•.M.•.A..l1.Un.1...M.dptfIllri-~o- kngheeeentelKettnhwlek•On•llUklllefrnlo,e·dcehvloug.o.kerbfelnlerelleInel.ggdl.f,.nHnfdanvelnIMILefndeF.t,i.bgoluJobukzerohgdo1..·· Gvoleol.(nkblmlrlunmilnmkelllce.h,nll1.n"e0lnl,eo7h.f'i0m,4limoemfv',immgmoonezDttiljgnI.leldbnnreoevee1erd1il0igm1d1vo;1.en1l1al· 1 1d9•~.,9oeMe.U...r.dd.l)r.kl nueilt·lheiIt,pln.ret.tglYUCbleoduwl rende 'U10IPPII..IIOI.l~(lrk, er••ndil d.z, dI..lllndIOdliden".tnu'dIoonriet.eInIOIlOdoketoeeerleologOj., 111 ~I loelt.I •.,uhoeh zichg..nlOfglfl mMr mluI!'III.n opzich Itakln, om 11buigen en d.n telolde"n. ! d1••1oonm,tllzalorg.we5nlPl1cnwmn.lornookeellnlUj.llcpwadW'o.piejtne,r~.e.n"meuide..enrom ozziioJeknn,vdveUinilIiglKImeElolMleAI\IlOn·kOefu', OhbernetlnbQ5tt0llknldlfllfmenettotedkeernlemroepoxkglolilUeaI,.vlfGldiel.vKnihgiikknutgnlII1l.a1innn·ll ~---~~j I g'Khlkl wrmog.n toa t.p.... nbilHli. olVOE·k.ut Idll II v..1g.....II.nookhet gebruik ven k.bel· g.bouwd. Khekellngln. het Oui"e keu,merkl. Khollflljll diemetIIn IpKI.1e ..ng .1hI.b1Wmgwn(Ih1o.KKvlidd.hlbevb..ep1t..pp0.Ieeoeol..oinI.e.lldoe11eoloell.treri0Jh.l.t'n'lrne".nan10ldInb.n.emno.gn.l1lro",n.d0wkrlo(n.snendfkIIu.l)dd1l...1Iebmmttl.anll.Osnd1.d,I'nonlu.l.1n•irl~nl"ed.o,gl9•.eleeveb.tg.O0;gml.n.'en..o\mtlt.nnteluto1/nng.nlfrlnOnel~m1e.UIg.1vrbo1ortnhIOem~nv1vlleIkI1ieglpnggmeolnlehm\a.1unonzl0..dtP,lwlll,nedua..",nulr'nin"te1dt1..e,vziee.l"de.;llrbnge1".lur1.oazlaremeel1l..ma,Iglr1nnlkt..nvdOn..1.onnd..nd'1,.da1rK,lt.olntdlwl0o-...9umu.Iief.nol.1,l1iJk.Ikecktl.ol1ek1evdrnnunei1hnhddoru.vtojloln(1i.l1d.kieotwdomgaartd.d.dmleo1·Il.t1tolIpneroo.u.eur.teIUt'dth.·lOvm1~erlgI,l..bnlowOnaetlOrio~n..d)n.itbgdt.elnonjeIf•e'o.l.'pdufdOd2ii.Ite•etln1lrloIi.bk.i1indtldennnOm.lOIbn.tebr"l2dd..p.t..n.ofu."ker.,tIIletIib.0e.l1C.g"a.oOit..e.Ulit'.'ne.lel.lkein.pb•eoir.IdJf'.6ltkdnc.oli,v.ewoIdr'.I•lo,b"m1Jb1hg.r9lmlIeliu1.i~l•eannI.iel..:In1•lew_•JI..1g1relai[ingkr•Ol.l1'dolOnUltl.nfnIde"Ilnldodd3ilkadPfljt.eÇen.llnr1l.ipktadtW.lne.nl'tlle.e0fteIliwehm'.llug1litd"ldYkOilnlegN6'..NIIeiI.kmnu·I>t.lllnefln''o'lbI"not.··· hmdgvddGmvlIhVgoza"mbpd(VIInTDihwitnekTt"re.ueoeuNinIgiuuIeleIloo"aeeieeroKK.eetllIbouklon't"k1obUllllreIIldIlltr1nlblrrlelrtotrelEh1ltnrldlcS.det.oIMleurleuen3v,mlp.~eMIItenllgkpk2eli1dn.o2.ilEnpinIl1eInk.·nI"eik.mnn5llm..im!PAatgd1emlkuktre1UIog00gtrPmne1·.tei.edI.zKnlav"lIdredletRgIl.llteuOI.l'ntsoteiaefn1uhel.VOliplb,l,eouaullnrdvI•nolut.egpfkiIedOnr,l.rlrgol..ÓlernlfH..nt,ezcd.wn1mftdonlelmIdrlO"'lh2Iil.n.1ittOJnerdn.lrtdiW"d1ijetUntn5,..ele1lvnjktesI".kU''ziltn,M0n.oliIgfheHkuel.ed.kvnIvIDlfotoetncnfpIv!a,te.enovlrllrohnwl!dvdvmeoteidnlkatdlv!oWh1nbpmt.oiedoern:m.eo·eeldloIioImlnddkllIootthllDrjwkOldu.idol'le.d.Ivadbdl0ereeIltl(eoobtóeIwrefroIkko..nre.0tee1l.nitfebfkCvii,rooo.dlIgnrvOIknnd1nd,heieicbn.nlrb..unonak,i0l.khle"ihbrneetdlteeuJnddoieOdn1erii.elelv.peIDlrklululnrknglg'..zll6t.d,b-\I"iri.lllt·obnellieinlejd.lepllIeldelg3jln".kctbinKlnn.nl.nmbennkngCot.te,Ohte9ok.inl.terrh0.lbtdz.intllmdho..dlvn.oddldMm"I.pll9er.t.lIkiileIke"og'.onolluegontll.l.!Ilo.Mn"ltmo.nnnle'l.ecnlivl'·lzn1ek.Idvelnr1lnhdl.oHoglottFozln.oln,r.Itt.hop.wilo"rIrulnUonvgeleom..·replIIren0eeprk·..·l"lo·n"··· dhdWd0"gwt1ddvgdoVdmb"mbtBw.ddwamtm(r0nteto.leeD0eitebepioioelne1llloetOileojhloe'.nelloe.llIni<lnijekvgle.ri.d,ljgbels,vlZlpelJdOddmldv,kok.evuidomd.tO1eo"'aektre,eindl.Ie..eoaog1e1fdlne.itjlnnnep.neiP,nnlldr1lndinEv.az.tlzod,lgIbegt,eeInc:.ivdoiil~lelredteF".jelnpjletliteoed.dnI.enlmdnlki'feviJ"tI(snktrI~didrnI.rilernl,klmedroe1nec.c,tzrbekde1..d"d.wun"ehls5h.iVG.il"l1.lee,e.d:u.pbnllanhIt.O'daIol.ia"no.bnng!eel.r.rldsdg.enedlr0rr'lla1.nwe·lomrb1erel.tilde0eYBen1OkadOdvOnnl.dknr+1n1nneeVd.nlddMnoeude<i,Qlg..ndeon.llntnjiff,.dl.rnippidrilnr.eeflnpeedekOtizll.d.olpmdierfpnelectdllteCaldkbd(elrtnrblliidvigtedhdlienlneofleeioetleeU"lntll&een0ie'..lrniIholnp\nlnmsn..dradnfdlm.9ltretlIml.eeIge.klmVrlap.aine.nov'1.arpea!lo•auIzlmn.lepdne.btIlhulir•old'pIlIneon,zeednmgIt,dno.deleenoiglueeftleiltgteHneelleantl,g.ui,ekeIkm,ehelnltgoobI.dbeldwnnlnd~Ileudenrhlleloelonee.oI.Iddu.rf.."gttreenIimnnl(tn,dgi,u.t.d.lm-0IwJclTnQh,nneo'tbw.iroIphtae9geeltmdm\oOIoemlldUdoutllntIltIhdrlr.diree,Oenltdkzki)llacdIodou.rrseednlglllceidlehtmleroOtlioatWloltriehdee!zdrenllllkmtnmloIglillllfnleildseeglj~nbmilOlgnke1lucnOj·Q."u.Bgzvu'uekmg1hIOg.IevdoOzi.Ii·.'7.J"e·o•!·deeli.1oI•nv·.Pjirrest,1kn,·.., vdFHn.mnTdtntIeorkQVzInZh"beeeUneiCilleenileioe~jreoernlinIilgjrnnm'nulgInllInhoarud,gurdMwUPtdi2,edddi.Vkvnug.nIl•uIzenodt.o,lIb1deV'••sOggn.,•nleIIlmIlkpi'el..n1eiflolnn.Ignl"n5egudkod,Ivdf1den.g.l.vv'unlIuaueaeI.1ilr"feneiojt.llnbnb.vlnIdlm1,nwn.ktle\.tdnndblnie.lumpe,>nneali.rllbnniainrkwaoIInln.bldlgdiklbllIlikltgneO,l'eelnu.ld4elpfloldet.Mnlectnl."ntlerf,nall.gior..avkie"ll"Igpro.nmenk.lknl"dtntlItnivgVeOetlndQoPetdlnlcMa,.eleZgUenr"plnlolldhilJ5nrikekk,rfIlrlril''il.g,..tlnl'lleillmtknnIoÎlmluhhnd"ellleftil.iueIIhddevrkhle.t~llllOc.lbpll.vdoe4eleemowte·fphwbub/tl.,lhrogm,eefIlr"dloenbeJl'Im·OHnln1letneenekten2ognedtdtleznnnt.l3evn.l.eeltedm,nk.Dl.ewtk,louIgromno.delitN.ae-l,'l.ltnt.nOfl.n"Vdlifr.-i.'f'k.kl_it.l."Olok-i1.nlfdtgne'en"zcIlo,v.1g.ruenng(liiek,dopgori/pthew.l.eliec.gnoi·nffIce'urW..tuneiekl.ehntkgi.ei1l/-Oneh.gl·eunotu.ro·"l."elenge·l'lnt·tn\ih>ert'(.,lloIrWu1oddKbodkzhhubKvIk0IubwlDgoneoi1meereiaoelro.liieMhteh1ul.uleJIndrlt..oegeernttlpglii,v...hloMg~kllnnkvd.Utlru.dloe"rleelgb...el'ooIelwlftIU.io\tl.ikftert"elelreole.flottnnmitlO'lnlI,ntttngezor,.:iIdNib•h,mlkkd.flhlt,m1•p.llold.lo"oaeenlddei,1lierV.0("ml.pjrejendliW,I1eentfnuetd1dtIktltektn3ltgeolwr1tAnrolzdNl0tiewrdpledl5.glondnvl.ellI,.,aeer.oI-1l.ectv".llO.,npI.n8mnned,dIecolttone"kI.f9gdrtellhAfd{w1oll,''."el0l,nmapmnlI3o,3I1!llIhfeo2.toOcCrg'ua0.o0ekl'engreI1hofekdNfnhItodrHklltw5rnmsd.e.bdlel..mmmeoo,elkk,b1ln.I.aeoldongieliraI.eAoeh5aAepJilumIedt.lljkiln.keet,ne.dPukkwclI.tl'Ien.dten....l,lIuh.hCIUe1z.kidol,eIII.ul.etkik.Ihnk0dr1·l~lj.nillldvu.nIv.l0.dInctknk;.deenld.o:«mnl..llM.el.nilo.ennllpllllIldt.loeoIielleeev..mgtee1lp..en.pnridbrk!Oheu.jt.,uuIrotlIddle,Iennl.iÏ.Onl.m(W.kneltlfi.".tmat...t.dontrl~.llt..igNlilndnltd.oligott/.l·o.uW•eu«Io,'vmnln·k•cuatte.dgagoag·hOtrndie.eegf-e.·· dk.eI_ln"nl"e"llpan(bnllJnvg,50(bHijzvl..2M30-VVh-lI! .epnp"d.e.t"s- veilig werken eInIelnormteentJee,endneoochvdalnevednllujeuellllheidduluvl.l" de opwllaelspannlng worden IIn· Hetvoorg..nd. verh..1gal1 \IOOf.1over \/OOltvloet.ndl glY04gan. gallolln, dan moel uhet winatlpln· nlngllymbool I-I vermelden. Ook11.e,aeo 1I0rin9optreedt, mag QIIIfIg...... ,\lOOf deQIIbrulklfonllllan, KO!'lgeiIOlenullglII'IQlln.d~.kte getijk Ik:hllrbruggen enende'I IOUlendiekun· nenoptreden InhetIPP-IIII!. mog.n geen 91V'" opleveren. DItlmpelltuUf v.n ..nr..kber. del.n mag niet11hoog lNOr'denlIfl111'word.n ook.i....g.e.llekl .11'1d. brlndveitighlid. Dil.11.. k.n wor· d"" ber.ikt doo' eenJullil lteuze v.n le· ke,lngen (amellveilighl(l.n), ..nvol· doend lIevlgl mech.nllChe opbouw, de keuzevin juill' ilollllem ... ,lalen en voldoende ItoeljngId.m,y.venlililie, koel· licnlmlni, Lalt du. g.en zakerlng.n weg dl. welInhlllChema ..aan. Voorhll zelfdlmenlloneren vandapj'lmll,e I.ke· ringkunl u.I. vullUl901 ..nhouden det dl w.a,de v.n delregl uke,lng niet meermag zijndin 1.2S x Inomln••1.Bij meerd.re ukundl!r. wikbling8n kin het nodig zl)nom. mil heloog opbllndg.· v••rof,en 11hoge IImperatuu" ook... Figuur I.Enk,l•• uro-ch,..,adtfffHI .n .en~fO-IPP"r,"tst.kfK. Hr.,mee I.d. ",,~en· kund." (m.llel ze~"lngen ..ntebren' rItPinPgIrlot"pn,..nBiVlIkltli.g..e. ""·/,In·il./,P.1PIlfIt'.t""t•m.rIugrt".",.(DlfIe.n~H~nn}fHtJnveIrnft/hlint."t;-hd•o••ek,.!.dV.O.r;J1I'"kIlt...n... ·'· QacIhInt.rU'"edM.QMku..ndI.li'rOlI'IIzi.nkualrll.Znitg,ardHInnIIIlkho.t bel" IIInIrlge lekering teg.brulklin In vttrblnd metdeoplfedende IlItdllrom.n, ...p.p.ret.n moelen Ilevltilworden ge· bhoouowgtd..mEeonel'0o1.o1iotpn.demIHIl,edle"VInk5er.cnm gHn .n~ell scnede opl...."en. Ookn. flirlkrlmmelen Moeu,n detr.lo. de\101. dingaelko .n ander... sentitle komponenten nog....11OPhunpl..tl zitten, G.brolk geen twljtlllChllg. ofDrendbar. FiguurB,HetffHle,tp'lkti,ehe i.herboowen VIltNnkll.... II·ro..lII. Ind.ze figu1Jr meterl.lln wIltuIt gllnn kunnen vrijko· """"n owd.k~11I1f1 lI'IrIkommlflt'.,. _den, men !zoal, Ilmonldlril!j ... tl1~1Ii1 IJGetxu(kHf!"etutOll met '~Otlf1 euro·ne,.,.ker voor bl.nke dr.ed, olhOutenPlpll'l. 21Het".t~ wordt iR•.. ndeugd.lijke ,rekonr/estlng fIIIlfb{nMf/g~. Schroeven dietelantilziJn,moet uInkot"· 31Dezekeringhouder, Deomgeving VllfId. merifItJ i.ook Hf!1JI/mt pl••" om~ ten;.oml komen dieQlVlarlljkdicht bij "HOrt" M'splnnlng. '" deMllIwe Vlmdezekering t•....,meldllt 'u(ter..rd,1Itdebul· endlf'l komponenten. EnomnogIVan fMZijdfIv.ndek.. tJ. tlrug 11komen op.".nll1lll1: 41Oe",r«:hlk.,.." Oelucht· ." ktu/pw.gtUD'" dekontaktlfllfIh., eh••Ii.moet min"lfI. ~'"'" zljn.G.bruik tJHItmetllMllcnóppln. due zijnind. ",...,. gev.i/(In o5n1v0ok.IdoreMn1der.t gdli6".o6IrNrdtJ..lIOId~ .tIk." "".oIdenHI. BIBrtIrIg Nnkou•• enKJ()j'du~ isaJ,ti.. 710.I,.,.nd ru..endeprimli,. kontekt.n 'Ofd. wn ." dere.t VI(! d. omgl'lllfItJ moet min.,,,,. ~I'"M'"'(hJc:ht· ofkrv!pwltJ1zijrI. B91JAGletbIrudiekpMritnOteflt'I• tIICfIMMkIe"/i.ntIg0w."ormdlfml itMJHJInllfÎblqeznonNdlfnlke"m.'"doongna«.1tMe1,../...In".,0..M75I,","m,oet de/Hint tWI.tI'IIIt1 word.,., t»vtI.tÎf/d. ,,~,,"t lOj 0.me'NVIInd•• ellllklling lfIIrl won1en omd,t de nerf/,fo 1I0OIvol· doende veilighekJbzoi.r,;t 111.dit'",",in.f. Hn veiJighekJ.'"fo (.,. Figuur 3,EIfI.r.k.r m.t"nel.llde H)Oek••tm.g NI!metll" zfJn. imfrIen her1JIm.i,. circuitI.met HIt dubbefl llink.) lfIHf!euro·netsteker (rICht.), lIDI.,,, "'." d. om(llVffItJ geJChe{den. Kun.tsrof flNft «hr., de\IOOrl<eu,. 10 elektuur 1-94 --.- -------------------------------ï Anti-geluid Het akoestische principe van aktieve geluirlsonderdrukking ELEK~ is gebaseerd op een verdeling systematisch van Huygens-bronnen. Hier- mee kan een primair gcluidsveld met een gelijke sterkte bronnen en sensoren dient een toepasbaar maar tegengestelde fase ge- digitale regelstrategie ontwor- konstrueerd worden. Aange- pen te worden. Eerst worden toond wordt dat een kontinue de disktere akoestische pro- verdeling van mono polen en cessen of overdrachtsfunktie Geluid tegen lawaai-overlast dipolen op een gesloten op- gemodelleerd. Omdat een dis- pervlak de ideale anti-geluids- kreet akoestisch proces waar- Lawaai-beslrijding door middel van anti-geluid kan nu bron is. schijnlijk niet-minimum fase- systematisch aangepakt worden. Dat is het resultaat Om tot een praktischere ver- gedrag vcrtoorn. moet daarvan promotie-onderzoeken van twee medewerkers van deling van anti-geluidsbron- mee rekening gehouden wor- de Technisch Physische Dienst TNO-TU Delft (TPD). nen te komen, worden ge- den in het oruwerp van de re- Het ene onderzoek gaat over de techniek van de schikte Kosten-funkties gede- gelaar. De Gegeneraliseerde finieerd. Deze geven de hinder Minimum Variantie regelstra- aktieve beheersing van geluid en het andere behandelt van een geluidsveld weer. In tegie wordt voorgesteld als het ontwerpen van systemen voor aktieve zijn eenvoudigste vorm ZOu een geschikte methode voor geluldsonderdrukking. dit de totale akoestische ener- het ontwerp van het regel- gie of het totaal afgestraalde systeem. Veel lawaai kan gereduceerd Eén welbekende waarin Fou- akoestische vermogen kunnen Deze strategie kan gebruikt worden met luidsprekers die rier-transformatie wordt toe- zijn. De optimale sterkte van worden voor de toepassi ng anti-geluid genereren. Deze gepast op data-blok ken en een de sekundaire bronnen wordt van een gekombineerde voor- methode wordt wel aktieve ge- regelaar waarin de Foutier- gevonden door de Kosten- uitregeling en een teruggekop- luidsreduktie genoemd, om- koëftïciënten monsterpunt funktie te minimaliseren. pelde regeling. Het voor- dat het originele geluidsveld voor monsterpunt worden naamste doel daarvan is het aktief wordt beïnvloed. Dit in aangepast. Beide worden zo- De aanpak van het probleem verbeteren van de robuust heid tegenstelling tot passieve ge- danig geschaald dat de kon- Het akoestische gedeelte van van de vooruitregeling. Hoe- luidsbeheersing waarbij onder vergentiesnelheid van het re- het ontwerp wordt besloten wel een vooruit regeling een meer dempers, geluidswallen kenalgorithme optimaal is. met de verdeling van de senso- aanzienlijke onderdrukking en absorberende materialen ren. Er zijn daarvan twee ty- van het lawaai kan bereiken, worden gebruikt. Anti-geluid De praktijk pen nodig: detektie-sensoren vertoont het een grote gevoe- is hierop een uitstekende aan- Het onderzoek was er op ge- voor het meten van het pri- ligheid voor systccrnverstorin- vulling. Hierbij Lijn drie richt een kompleet anti- maire geluidsveld en foutsen- gen. hoofdaspekten te onderschei- geluidssysteern op te leveren. soren die het residu- De akoestische en regeltechni- den: akoestiek, adaptieve re- Er is daarom veel aandacht gcluidsveld meten. Het blijkt sche ontwerpregels zijn getest gelingen en systeemontwikke- gegeven aan laboratorium- en dat de gemiddelde kwadrati- in een aantal praktische expe- ling. De dissertatie ("Active praktijk-experimenten. De sche druk op goed geplaatste rimenten in een galmvrije ka- Control of Pcriodic Noise" toepasbaarheid is met goed foutsensoren een geschikte mer, een kanaal (pijp) en een van ir, M. van Overbcck) geeft resultaat getest in twee situa- praktische Kosten-funktie is. galmende omsloten ruimte. de resultaten van een onder- ties. Het akoestisch ontwerp van De resultaten bevestigen, al- zoeksprojekt , gericht op de Een eendimensionaal sys- de verdeling van de bronnen dus de onderzoekers, de oru- eerste twee gebieden. teem, waarvan het algoritme en sensoren is uitgewerkt voor werpregels in hoge mate. Na een kort overzicht van de is gebaseerd op een Fourier- het vrije veld, een mulri- (EA-1298) grondbeginselen van akoes- transformatie voor data- modaal kanaal en een gal- tiek worden twee systemen be- blokken, is toegepast op pe- mende omsloten ruimte. /nl.: TNO, Delfr, schreven: een ééndimensiona- riodiek lawaai van een va- Op basis van de verdeling van rel. 0/5-696900. le pijp en een driedimensiona- kuümpomp in een chemische le omsloten ruimte. Voor het fabriek. ééndimensionale systeem is de Een driedimensionaal systeem optimale bronsterkte afgeleid met een algoritme gebaseerd Hifi ons land zijn er ook verschil- met gebruikmaking van de ex- op de Fourier-regclaar die lende firma's die hun boxen trapolariernatrix. Laborato- punt voor punt de kom ponen- via de post meteen aan de eindverbruiker riurn-experi ment en illust rcrcn ten aanpast, is toegepast op leveren. Bij de Berlijnse lïrma de theorct ische afleidingen. periodiek lawaai in een bestel- Tcufel gaat deze konstruktie Luidprekerboxen uit De mechanismen van anti- bus. nog een stap verder. Men ont- geluid in het drie-dimensio- Berlijn werpt en fabriceert de boxen nale systeem worden beschre- H<-t ontwerpen niet alleen zelf, maar biedt ze De in Berlijn zetelende ven met behulp van cigenmo- van een systeem dus ook rechtstreeks aan de boxen-fabrlkant Teufel des. De modale amplitudes Het tweede proefschri ft over hifi-liefhebber aan. Het gaat houdt er al jarenlang een daarvan zijn geschat, met en anti-geluid (Design of Sys- hier overigens niet zozeer om aparte verkoopfilosofie op zonder anti-geluid, uitgaande iems for Acrivc Sound Con- doorsnee-hifi-boxen zoals die na. In plaats van de boxen van de geluidsdruk op 64 mi- trol" van ir. N. Doelman) be- ook door de bekende via hifi-zaken aan te bieden, krofoons in de omsloten handelt het ontwerptrajekt postorder-bedrijven worden heeft men de stal) gewaagd ruimte. voor akrieve gcluidsonder- aangeboden, maar vooral om om ze direkt aan de klanten De toegepaste adaptieve re- drukking. Het begint met de de betere weergevers. Het pro- te verkopen, Dat scheelt in geling is gebaseerd op een fundamentele akoestische bleem bij deze laatste is dat prijs en de klant is er van parameter -schart ingsmet hode. theorie en behandelt vervol- men ze van te voren niet kan verzekerd dat hij de meest Er worden twee regelaars ver- gens diskrcte verdeling van beluisteren. Bij de aanschaf aktuele typen in huis krijgt. geleken: één gebaseerd op een bronnen en sensoren, disktere van een paar boxen van dui- Nu wil men dat ook in polynoom model en één geba- akoestische processen, re- zend gulden of meer wil men seerd op Fouricr-koëfficiën- gelst raregicén en tenslotte een Nederland gaan doen. toch een goede keus doen en ten. Verder zijn twee "Fou- groot aantal praktische expe- Geheel nieuw is de direkt- dat gaat op afstand niet zo rier" -regelaars best udecrd. rimenten. verkooptaktiek niet, want in best. De firma Teufel heeft etektuur ,-94 19 bij zeer krachtige grafische werkstations. Sony Corpor- ELEK~ ation en SMEJ gaan er vanuit dat een geïntegreerde ontwikkeling van hard- en software een sleutelrol speelt bij het full-rnotion video behoort suksesvol opereren in de hierbij tot de mogelijkheden. markt voor video-spelletjes. Bij de ontwikkeling van de De toepassing voor drie- nieuwe hardware voor dit dimensionale grafieken in systeem valt Sony terug op de computer-spelletjes betekent vele jaren ervaring die opge- dat de beeld-elementen die bij daan is bij digitale signaalver- het spel betrokken zijn, niet werking, halfgeleidertechno- alleen in horizontale of verti- logie en computer-techniek. kale richting te verplaatsen De software-ontwikkeling en zijn. Ook bewegingen voor- verkoop van licenties zal pro- of achterwaarts behoren nu fiteren van de kennis die aan- tot de mogelij kheden. De ach- wezig is bij SMEJ. tergrond van het beeld kan als funktie van de kijkhoek aan- Een andere aanpak gepast worden. De belangrij kste bouwsteen bij de huidige video-spelletjes De drager heel CD-ROM is het gebruik van zogenaam- Sony heeft bekend gemaakt de "sprites", Dit is een tech- dat als opslagmedium voor niek waarbij twee-dimensio- dit systeem de keuze is geval- nale objekten (bijvoorbeeld len op de CD-ROM. Omdat de figuren in een video-spel) de hardware in staat is uit een bewegen voor een doorlopen- minimum aan gekomprimeer- dat op twee manieren opge- waarbij men verschillende de achtergrond. Bij de nieuwe de data beeld en geluid te her- lost. Ten eerste is men er trots kombi natiemegel ijkheden generatie spelsystemen is het leiden, is hel niet nodig om op dat in verschillende Duitse heeft. Er zijn inmiddels drie dankzij de grote rekenkracht grote be tanden van de trage audio-bladen in de afgelopen typen satellieten en vier sub- mogelijk naa t bewegende fi- CD in te lezen. Dit zou de jaren vele lovende tests van woofers. Verder levert men guren op de voorgrond, ook reaktie-snelheid van het hun produkten zijn versche- ook auto-luidsprekers in di- komplexe bewegende figuren systeem anders negatief beïn- nen, die men graag naar geïn- verse uitvoeringen. Op alle op de achtergrond te gebrui- vloeden. De huidige spel- teresseerden wil sturen. Ver- produkten wordt een garantie ken. systemen die gebruik maken der heeft de klant een terug- van vijf jaar gegeven. Om dergelijk hoogwaardige van CD-ROM hebben hier gavetermijn van vier weken. Voor bestellingen, folders en grafische effekien te realise- flink last van. Doordat de Bevallen de boxen u niet, dan technische vragen kan men ren, moet de hardware in staat krachtige hardware veel werk kunt u ze zonder problemen van maandag t/m vrijdag van zijn in real-time beelden op te kan verzetten bij de weergave retourneren en krijgt u uw 10 tot 18 uur bellen: 00- wekken, met een snelheid van van beeld en geluid, hebben geld weer terug. Overigens is 49303919085. Faxen i ook 50 tot 60 rasters per sekonde. de programmeurs het een stuk er in Berlijn, als u daar toeval- mogelijk: 00-49303933583. Deze beelden moeten direkt eenvoudiger. Zij kunnen nu lig komt, bij Teufel een de- op kommando van de bedie- efficiënter en daardoor ook monstratieruimte waar u kunt (EA-1301) ningselernenten van de spel- goedkoper software ontwik- gaan luisteren. computer reageren. Dit bete- kelen. Het boxen-palet van Teufel Lautsprecherleufel GmbH, kent dat de hardware van het bestaat voornamelijk uit sa- Stromstrasse 3, video-spel gigant ische hoe- Sony Computer Entertain- telliet/su bwoo fer-kombinaties, D 10555 Berlijn 21 veelheden data moet verwer- ment heeft als doelstelling om ken. Deze eisen zijn zo hoog eind 1994 het systeem op de dat zelfs de krachtigste Japanse markt te introduce- Sony werkstations met slechts één ren. Voor de internationale processor onder de kap, daar markt moeten de eerste syste- niet aan kunnen voldoen. men nog in 1995 beschikbaar in video-spelletjes Het prototype dat Sony van komen. Er wordt gestreefd de spel-computer ontwikkeld naar een prijsstelling die kon- heeft, bevat een architektuur kurrerend is met de huidige die speciaal geën t is op het ge- spelsystemen. Om de soft- Nieuw systeem eind 1994 beschikbaar bruik als spel-computer. Pa- ware-ontwikkeling te stimule- rallelle data-verwerking door ren zal men aan de soft ware- verschillende processoren die ontwikkelaars niet alleen de Sony Corporation en Sony Music Entertainment in dit koncept ieder hun eigen ontwikkelgereedschappen en (Japan) Inc. (SMEJ) hebben bekend gemaakt dat zij funktie hebben, is daarvan technische informatie die een joint venture oprichten onder de naam Sony een onderdeel. Door deze voor de software-ontwikke- Computer Entertainment Inc, Deze joint venture zal aanpak is een verwerkings- ling van essentieel belang is, kracht verkregen die verder hard- en software ontwikkelen ten behoeve van een beschikbaar stellen. Ook li- gaat dan de kracht van een nieuw systeem voor video-spelletjes. Verder zal men centies zullen wereldwijd aan zich bezig gaan houden met het verkopen van processor van 500 MIPS. de ontwikkelaars aangeboden Dankzij deze rekenkracht kan worden. licentierechten aan andere software-aanbieders. de spel-computer real-time grafi che effekten met drie- (EA-1306) De joint venture isin het leven moet uitrasnelle 3-dimensio- dimensionale sprite kom- geroepen om een revolutio- naIe grafische effekien moge- pleet met tekst en meervoudi- Inl.: Sony Deutschland nair computer-spelsysteem te lijk maken. Deze effekten zijn ge twee-dimensionale objek- GmbH, Koln, ontwikkelen. Dit systeem momenteel alleen beschikbaar ten leveren. Ook full-screen lel. ++49.221.5966.522. etektuur 1·94 21 De slag om ZES.O ELEK~ Twee rivalen in de arena Het lijkt er op dat men de Texas Instrument en Hi- Nog nooit eerder in de recente geschiedenis zijn we psychologische barrière bij de tachi Ltd. hebben be- keuze voor WP of Word zo getuige geweest van twee software-huizen die elkaar zo kend gemaakt dat zij in klein mogelijk heeft willen op de lippen zitten als Microsoft en WordPerfect Cor- 1993 in staat zijn ge- maken. Microsoft heeft de weest een monster te poration. De twee Amerikaanse software-huizen nieuwe Windows-versie van leveren van een DRAM- vechten momenteel als leeuwen om de lukratleve Word gelij k maar versie- geheugen met een ka- tekstverwerkermarkt. Beide introduceerden ze onlangs nummer 6.0 meegegeven, en paciteit van 64 Mbit. De een nieuwe release van hun tekstverwerker. Opvallend dat terwijl de vorige chip werkt op een voe- is dat ze hetzelfde versie-nummer gebruiken: 6.0. Windows-versie nog Word 2.x dingsspanning van was. De laatste release van 3,3 volt. Beide onderne- Word in de DOS-omgeving mingen hebben ook al Marketing-specialisten kun- Microsoft rukt op was overigens een versie 5, de uitgewerkte plannen nen zich momenteel in de Aartsrivaal Microsoft zit ook keuze is dus te verdedigen met voor de gezamenlijke software-branche volop uitle- niet stil. Onlangs introduceerde opmerking dat men op alle ontwikkeling van de vol- ven. De aartsrivalen WordPer- de dit software-huis zijn visie platforms dezelfde versie- gende generatie dynami- fect Corporation en Micro- op de toekomstige kantoorau- nummers wil gaan gebruiken. sche geheugens: een soft zijn momenteel fanatiek tomatisering. Met Microsoft Overigens heeft de kombina- chip met een kapaciteit bezig met het veroveren van Office 4.0 biedt men de ge- tie van de vijf pakketten tot van 256 Mbit. de lukratieve tekstverwerker- bruiker voor een scherpe prijs één Office-pakket diepere markt. Word Perfect Corpor- (voor de prijs van anderhalf achtergronden dan alleen de WIE lEVERT Elektro ation is in de DOS-omgeving programma ontvangt men de rugdekking van Excel. Micro- 1993 en WIE lEVERT al jaren heer en meester en kornplete Office-omgeving) soft heeft bij Office heel be- Merken 1993/94 zijn heeft daar qua technologie een kornplete oplossing voor wust voor een kombinatie van voor het eerst ook op een goede voorsprong op de de kantoorautomatisering. In krachten gekozen. De sleutel diskette leverbaar. Beide konkurrentie. Door de recente dit pakket zitten naast de heet lntelliSense. Hiermee inkoopgidsen maken introduktie van een uiterst ge- nieuwe Microsoft Word 6.0 speelt men in op de snel groei- deel uit van de bekende avanceerde DOS-versie, is de WIE-lEVERT-serie van overstap naar WP voor Win- Kluwer Technische Tijd- dows zo klein mogelijk ge- schriften. In WIE LE- maakt. Iedereen die de DOS- VERT Elektro vindt men versie van WP 6.0 onder de informatie over produk- knie heeft, moet nu zonder ten, leveranciers en mer- extra studie en kosten met de ken op elek- Windows-versie aan de gang troltechlnisch gebied. kunnen. Voor Wordl-erfeet is deze transparante overgang van levensbelang. De laatste jaren heeft DOS al flink ter- ()ft;' lnlm!JIlx rein verloren aan Windows en N,.fWalf' SOl de komende tijd zal de migra- - Olacl~ tie naar dit besturings ysteem SOLl:Ju~ p SOl Serv,., afgerond worden. Als men Sybaoe niet in staat is de overgang XOB van DOS naar Windows suk- ~ __ ~'t .. WIE LEVERT Merken be- sesvol te begeleiden, is de toe- vat het merkenregister komst van de onderneming met vele duizenden alfa- verre van zeker. Het grote pro- betisch gerangschikte bleem waar men tegen aan be- WordPerfect Corporation introduceerde onlangs versie 6.0 merken handelsnamen gint te lopen, isdat het markt- van de meest sukses volle tekstverwerker die voor DOS en en bijbehorende leveran- aandeel in de DOS-markt Windows op de markt is. ciers. ruim 70% is, terwijl in de Windows-markt aartsrivaal ook nog een presentatie- ende wens van de gebruikers IBM, Siemens en 'Ioshi- Microsoft juist een marktaan- pakket (Power Point 4.0), een om software te integreren tot ba hebben tijdens de deel van zo'n 60070 heeft. Al- database (Acces 2.0), Micro- een konsistent geheel. Deze onlangs gehouden Inter- leen door alle huidige DOS- soft Mail en de suksesvolle wens van de gebruiker maakt national Electronic Devi- gebruikers simpel over te laten spreadsheet Exce\ 5.0. Met duidelijk dat de markt voor ces Meeting in Was- stappen naar de Windows- name de aanwezigheid van specialistische kantoorpak- hington een geheugen- versie, is voor Word Perfect Excel is heel belangrijk, met ketten tanende is. cel getoond die gebruikt Corporation ook in de Win- deze spreadsheet heeft men kan worden in een 256- dow -rnarkt een goede boter- een marktaandeel van 70070 in IntelliSense Mbit-chip. De cel meet ham te verdienen. Met de in- de Windows-markt. Door nu Met nadruk wijst Microsoft slechts 0,6 I'm2 en is troduktie van de nieuwe grafi- een kombinatie in de vorm er op dat Office 4.0 geen bun- bestemd voor dynami- sche gebruikersomgeving bij van Office aan te bieden, deling van vijr pakketten is, sche geheugens. Tijdens WordPerfect 6.0 en WP Pre- heeft men goede kansen in maar een perfekte integratie. de konferentie hebben sentations 2.0 voor MSDOS huis alle Excel-gebrui kers Het isde bedoeling dat de vijr de leden van het onder- heeft men duidelijk gemaakt automatisch over te laten pakketten als één geïntegreerd zoeksteam van de drie zeer kreatieve oftware-ont- stappen op Word. geheel gebruikt worden. ondernemingen de ge- wikkelaars in huis te hebben Wordt binnen Office 4.0 in de heugencel nader toege- om deze overgang te begelei- Opvallend is het versienum- tekst verwerker (Word) gere- licht. den. mer van de tekstverwerker. kend, dan roept deze automa- elektuur 1·94 23 tisch de kern van de spreadsheet (Excel) op. Worden er ELEK~ bestanden bijgehouden, dan komt de database (Acces) in aktie. De lijm die de programma's met elkaar verbindt, WordPerfect 6.0 for Win- noemt men IntelliSense. De dows, Quattro Pro 5.0 for kracht van deze aanpak isdat Windows Workgroup Edition ieder (deel)programma alleen en Paradox 4.5 for Windows die funkties in huis heeft Workgroup Edition. De ge- waarin het van huis uit sterk bruikers van Borland Office in is. Aanvullende funkties 2.0 kunnen kiezen voor de in worden vervolgens van fami- hun ogen meest geschikte gra- lieleden geleend. Verder wor- fische indeling van het beeld- den binnen Office zoveel mo- 111_' ....._ scherm. Botland-gebruikers gelijk funkties (tekstkonver- zullen dan veelal kiezen voor ters, grafische filters, spel- de Borland-look, WP-gebrui- . ling kontrole, afbreekroutines • kers zullen vrijwel zeker de " etc.) gemeenschappelijk ge- . voor hun bekende scherm in- bruikt. De toepassing van de- deling met buttonbars kiezen. ze gemeenschappelijke kom- Microsoft gaal met Office waarin Word 6.0 opgenomen is op Met behulp van de Desktop ponenten bespaart flink op de strooptocht. Voor de prijs van anderhalf programma krijgt Application Director (DAD) schijfruimte en verkort het de gebruiker nu een komplete set programma 's die een geïn- kan snel tu sen de program- leerproces van de gebruiker. tegreerd geheel vormen. Als toegift krijgt de gebruiker iedere ma's gewisseld worden. De Ook de identieke scherminde- dag een tip aangeboden. drie pakketten kommuniceren ling bij de verschillende kom- met elkaar via BOREX, een ponenten komt het gebrui- door Borland ontwikkeld kersgemak flink ten goede. kent dit dat voor zware reken- is Borland eigenaar van de systeem om applikaties met WordPerfect Corpora tion opdrachten vaak de hulp van best verkopende database elkaar te laten samenwerken. pakt dat bij versie 6.0 princi- een losse spreadsheet nodig is. voor Windows: Paradox. Met Borland Office 2.0 zal door pieel anders aan, daar zitten Niet voor niets isWordPerfect Borland Office 2.0 openen beide ondernemingen on- de rekenfunkties van een Corporation daarom een sa- beide ondernemingen nu de dersteund worden en is vanaf spreadsheet wel degelijk in menwerking aangegaan met aanval op Microsoft Office. medio mei ook in het eder- het hoofdprogramma ver- Borland. Dit software-huis In deze bundeling (suite) zit- lands leverbaar. De Engelsta- werkt. Rekenen komt dus heeft met Quattro Pro voor ten drie pakketten die op de lige versie is nu al beschik- voor rekening van de tekstver- Windows een aardige konkur- Comdex onlang de Mo t Va- baar. werker. In de praktijk bete- rent voor Excel in huis. Vcrder luable Product Award kregen; (EA-13IO) Hifi-Box 1.4 de luidspreker kan men ook rekte waarde te toetsen en an- scherm getoond worden. de frekwentie en impedantie dere daarvan afhankelijke pa- Bij de berekening van een Het berekenen en simuleren invoeren (in onze uitgave rameters te berekenen. scheidingsfilter kan men kie- van luidsprekersystemen op "Hifi-luidsprekers 8" ver- Voor basluidsprekers is er een zen uit standaard-filters van de computer is een bezigheid meldden we overigens bij de uitgebreid skala aan kastvari- de eerste tot de vierde orde, die bij luidspreker-hobbyisten beschrijving van dit program- anten die kunnen worden be- maar er kunnen ook willekeu- steeds populairder wordt. Uit ma abusievelijk dat frekwen- rekend. U kunt kiezen uit een rige filters worden ingevoerd. Duitsland komt het program- tiekurves niet konden worden gesloten kast, een basreflex- Tevens kunnen RC- en RLC- ma Hifi-box, waarmee diver e ingevoerd, maar dit is dus ze- box, een bandpass-behuizing, kompensatienetwerken plus soorten behuizingen en bijbe- ker wel mogelijk l), Eventuele een transmissielijn en twee weerstandsdelers worden roe- horende zaken berekend kun- verbanden tussen verschillen- hoorntypen. Bijzonder is gevoegd. Het programma i- nen worden. Het programma de parameter worden auto- vooral die hoornberekening. muleert het netwerk, waarbij isweliswaar in de Duitse taal, matisch gebruikt om bepaalde vorm van de hoorn kan rekening wordt gehouden met maar de auteur heeft de mo- de kombinaties op hun kor- daarbij grafisch op het het impedantieverloop van de gelijkheid ingebouwd om de luidspreker zoals dat in de da- gebruiker te laten kiezen tus- tabank aanwezig is. Ook kun- sen Engelse en Duitse teksten. nen meerdere filters worden Na het wijzigen van een in- gekombineerd en de output 360 stelling verschijnen de meeste >70 van de hele kombinatie kan zaken in de Engelse taal. Bij ,BO worden berekend. '0 het programma wordt een uit- 0 Ten lotte biedt Hifi-Box een gebreid boekwerkje met een "0 - menupunt om kamerresonan- -190 . omvang van zo'n 80 pagina's -1'0 ties te berekenen. Na het in- geleverd. Hierin staat niet al- -360 voeren van de kamer-afmetin- leen een beschrijving van het Odo gen verschijnt dan een grafi- programma, maar ook veel -roee sche weergave van de resonan- achtergrond-informatie, zoals -zoee ties op het scherm. de gebruikte formules en de -1Ddb Het programma is o.a. ver- opzet van de aanwezige data- krijgbaar bij luidspreker-zelf- - -~Odb bank. bouwzaken en kost slechts -SOdb Laten we even de aanwezige f 139,-. funkties in Hifi-Box op om- 20 <0 eo 160 320 .'0 tK2B '21(56 51<12 IOK2 20K"I .,01(9 (EA-1309) men. Er is een databank wdBaaarsbei-jkomdpeatigbeeglevens foinrmaeaetn DoarNt .,2 rreQuen2C04.00 tmpedancl6:.'00 Dh-a"s.5e6 uct r1e0ç.0e0 Oampln0Q.00 ri re Esc nIniel.k:, SJapciroibtidiLjkuids1p3r,ekerteelt- ~'~' worden opgeslagen. aast de 8615 LS Blauwhuis(Frl.), gebruikelijke parameters van tel./fax 05157-9811. elektuur '·94 25 CD-i goed op de rails grafische effekten, meer aktie en meer kontinuïteit in de ELEK~ achtergrond aanbrengen. Kortom de CD-i-software kan Philips tevreden over voortgang nog reali tischer worden. over de resultaten: .. adat Bij gelegenheid van de marktintroduktie van full- De markt in beweging konsumentcri een demonstra- mot ion ruil-screen digitale video binnen CD-i, heeft Zoals al eerder opgemerkt is, tie van CD-i hebben gehad, Philips laten weten tevreden te zijn met de voortgang zegt Philips tevreden te zijn blijkt de interesse voor het van de CD-i-introduktie. Naar verwachting worden dit met de reakties van de markt systeem hoog. Konsumenten jaar wereldwijd meer dan 200.000 CD-i-spelers aan op CD-i. Dit jaar gaan we- kopen CD-i vanwege de ge- konsumenten verkocht. Eind 1994 moeten dan in reldwijd zo'n slordige 200.000 bruikersvriendelijkheid, de CD-i-spelers over de toon- grafische kwaliteit, de eduka- totaal zo'n 1 miljoen systemen onder de mensen zijn. bank, en dat is twee keer zo tieve waarde en de kornpatibi- veel als een jaar eerder. Als liteit met CD-audio. Een zeer Met de introduktie van de Di- naast audio-CD's ook video- deze lijn verder gevolgd hoog percentage van 99 pro- gital Video-cartridge is het CD's kunnen afspelen. wordt, moet eind 1994 het cent van de kopers retourneert CD-i-systeem min of meer Op de 12cm CD kan naast de magische aantal van Imiljoen de garantiekaart en op basis kompleet. Nu wordt het mo- audio-informatie (die uiter- geïnstalleerde Cfr-l-spelers daarvan kunnen we vaststel- gelijk CD-i-programma's te aard in stereo is) maximaal 72 bereikt worden. In totaal zijn len dat koper zich in alle leef- voorzien van imponerende minuten aan digitale video 13.000 verkooppunten betrok- tijdskategorieën bevinden: animaties die het hele televi- worden opgeslagen. Bekende ken bij de verkoop van het van 18 jaar tot 65 plus. De siescherm vullen. Op basis video-features zoal stilstaand systeem, 1500 daarvan zijn in meerderheid heeft kinderen. van deze uitbreiding is het beeld en slow-motion vooruit Nederland te vinden. CD-i wordt gekocht door ook mogelijk geworden speeI- en achteruit zijn standaard in- films op CD (CD-video) te gebouwd. Ook is het mogelijk verkopen. Daarmee moet de snel van de ene passage naar CD nu ook een grote konkur- de andere passage te springen. rent voor de voorbespeelde AI deze cffckten vinden plaat video-band gaan worden. zonder ook maar de minste Tenslotte wordt het mogelijk storingen in het beeld te ver- registraties van koneerten en oorzaken. andere theater-produkties op De nieuwe Digital Video- o te verkopen. Het geluid, cartridge van Philips kan in dat CD-kwaliteit heeft, wordt het vrij slot van alle CD-i- dan voorzien van beelden op spelers gestoken worden, be- S-VHS-kwaliteit. Een aantal vat naa teen geheugenbank van deze titels zijn op dit mo- van I Mbyte, een krachtige ment al beschikbaar. Verschil- (400 MIPS) RISC-rekenpro- lende Japan e fabrikanten die cessor om het rekenintensieve vooralsnog geen CD-i- pelers dekompressie-werk te verzet- willen leveren, zullen de digi- ten. Dankzij deze module tale video op CD wel gaan on- kunnen software-entwikke- dersteunen. Er komen daartoe laars nieuwe mogelijkheden De Digital Video-cartridge is nu eindelijk beschikbaar. De CD-spelers op de markt die zoals hogere snelheden, meer mogelijkheden van het CD-i-systeem nemen daarmee drastisch toe. Ook speelfilms kunnen /JU op CD verkocht worden. Ook de handel in en produk- mensen uit alle inkomenskate- tie van software is goed op gorieén. Iedere twee maanden gang gekomen. In Nederland herhalen wij een onderzoek zijn nu al meer dan 100 titels over de tevredenheid over CD- te koop, de introduktie van i. Op een schaal van 0 tot 10 Digital Video zal dat in een blijkt die gemiddelde tevre- stroomversnelling brengen. denheid 8,9. Uit het onder- Mogelijk nog belangrijker zoek blijkt verder dat de CD- dan de software die beschik- i-speler gemiddeld twaalf uur baar is, is de software die in per week gebruikt wordt door ontwikkeling is. Ruim 850 be- alle leden van het. gezin. Een drijven, waaronder ontwikke- kwart gebruikt de CD·i ook laars, studio's, uitgeverijen, voor het afspelen van audio- speler-fabrikanten, televisie- CD's." producenten, en reklame- en Volgens de heer Bodt loopt de PR-buro's zijn hiermee bezig. ederlandse markt voorop in In de professionele markt zijn CD-i-toepas ingen op profes- al meer dan 200 projekten af- sioneel gebied en bij de verko- gerond en op dit moment nog pen van CD-i-titels aan kon- enige honderden in ontwikke- sumenten. De gemiddelde ling. konsument koopt bij de speler in het eerste jaar acht tot Wie is de koper? twaalf titels. De Nederlandse Om een goed inzicht te krij- konsument koopt meer: die PHILlPS gen, wordt regelmatig een on- schaft in het eerste jaar na derzoek ingesteld naar de aankoop van de CD-i-speler De on/wikkeling van Cû-i-software komt in een stroomver- klantenkring van CD-i. Phi- tussen de twaalf en zestien ti- snelling. Zo'n 850 bedrijven zijn er druk mee bezig. lips vice-president ir. H. Bodt tels aan. (EA-1300) elektuur 1·94 27 Nieuwe generatie ELEK~ flash-geheugens een groot tuk geheugen ver- Hyrolec is met ingang gen. Voor de gebruiker is dit Werken op 5 volt van medio oktober 1993 een grote vooruitgang in ver- in de Benelux vertegen- gelijking met het herschrijven woordigd door Dial Li- Advanced Micro Devices introduceert met de van degrote geheugenblokken quid Technics te Dor- Am29F040 het eerste kostenbesparende 5-V-onl)' flash- van 128 of 256 Kbyte zoals drecht. Dial heeft op geheugen en bovendien per sektor te wissen is. De dat tot nu toe gebruikelijk is. grond van ervaring en gebruikersvriendelijke chip is nu al uit voorraad Dankzij de ingebouwde sek- expertise van de onder- leverbaar, torprotekt ie kunnen bepaalde neming, het agentschap kodeblokken in ernbeddcd- van het in het Engelse applikaties worden beveiligd. De Am29F040 is de tweede totaal 3 miljard dollar be- Hampsire gevestigde en nieuwe suspend/rcsume- komponent in AMD's familie slaan. Daarvan is voor hel Hyrolec verworven. Inl.: wisfunktie maakt het onder- van 5-V-only flash-geheugens. 4-Mbit-flash-geheugen een Dial Liquid Technics b.v., breken van een wisproces mo- Met geavanceerde eigenschap- marktsegment van 465 mil- Dordrecht, gelijk. Hierdoor kan tijden pen zoals indeling in gelijke joen dollar weggelegd. tel. 078-148.344. het wissen van een sektor in- sektoren, het werken op "en- formatie uit eenandere sektor kel 5 volt ", en de simpele ma- Een komplcxc chip Fluke Corporatien heeft van dezelfde komponent gele- nier om het teprogrammeren, De chip maakt gebruik van onlangs haar Boundary- zen worden. zorgt deze chip voor een aan- een enkele voedingsspanning Scan-aktiviteiten overge- zienlijke verbetering van de van 5 volt, dit voor zowel hel Duurzaam dragen aan JTAG Tech- prestaties, terwijl de kosten lezen als hel programmeren. nologies b.v. in Eindho- AM D's Ernbedded Program dalen. Van AMD's I Mbit 5- Daarmee is de Am29F040 de ven. De daartoe gete- en Embeddcd Erase algorit- V-flash-geheugens werden in enige kostenbesparende alter- kende overeenkomst men korrigeren automatisch het vorige kwartaal bijna één natieve oplossing voor de 12- houdt in dat laatstge- de soms per abuis voorko- miljoen exemplaren geleverd. V-versies. Dil is mogelijk genoemd bedrijf ten op- mende wisfouten waarvan an- "De afgelopen zes maanden worden door de kombinatie zichte van de huidige en dere flash-gehcugen-oruwcr. hebben we met groot sukses van AM D's gepatenteerde toekomstige afnemers pen last hebben. Hierdoor de leemte van flash-geheugens Negative-Erasc- tcch nologie van Fluke verantwoorde- claimt men de enige fabrikant tussen ons en Intel gedicht", en het enkel-transistor gehcu- lijk is voor het ontwer- te zijn die 100.000 schrijfcycli aldus Srcve Grossrnan, marke- gencel-ontwerp. Hierdoor pen, fabrikage, marke- per sektor kan garanderen. ting direkteur van AM D's vervalt de additionele logica ting, verkoop en nazorg Als gevolg hiervan neemt de Non-Volarilc Memory Divi- die nodig is voor de grote in- van Boundary-Scan- betrouwbaarheid van applika- ion. terne ladingspompen en de 2- produkten. ties waarin een flash-geheugen verwerkt is flink toe, ook Per 1januari 1994 is de al wordt hij maar een enkele Nederlander Ad Rietveld keer geherprogrammeerd. benoemd tot President Gebruikersvriendelijk en Chief Executive Offi- eer (CEO) van WordPer- De ingebouwde algoritmen fect Corporation. Hij vereenvoudigen de implemen- neemt daarmee het roer tatie van flash-geheugens in over van Alan Ashton, ysternen, doordat de wis- en een van de oprichters programmeerfunkties in de van dit grote Ameri- chip zelf zijn ondergebracht. kaanse software-huis. Door deze aanpak worden de systeemprestaties verhoogd, omdat de CPU tijdens de schrijfopdracht niet meer be- last is met hel aansturen van het flash-geheugen. Tcnsloue zorgen ook de kortere toe- De nieuwe generatie van ä-Mbit 5-V-only flash-geheugens is gangstijden van 90, 120 en in vijf verschillende behuizingen leverbaar. 150ns voor een extra verbetering van de prestaties. Flash-geheugens maken on- transistor geheugencellen die Omdat AMD de .lEDEC- c board programmeren, herpro- in de andere 5-V-only flashge- tandaard byic-wide 32- Ad Rietveld was mede- grammeren en het bewaren hcugens worden gebruikt. penkonfiguratie en software- oprichter van WordPer- van informatie bij uitschake- Voor de Am29F040 zijn geen kommando's ondersteunt, is fect Nederland en werd ling van apparatuur eenvou- aanvullende voedingsbron of de nieuwe 4-Mbit-chip kom- dig mogelijk. Hier is heel veel DC-naar-DC-omzetters no- paribel met de huidige genera- ongeveer een jaar gele- den benoemd tot Senior vraag naar, speciaal voor het dig, waardoor de systeem- ties 1-,of 2-Mbit grote flash- Vice President Sales & opslaan van informatie in di- kosten struktureel lager blij- geheugens die werken met 5 Marketing van de onder- gitale cellulaire telefoons, ven. of 12volt. De Am29F040 kan neming. Rietveld zal draagbare en desktop PC's, worden geleverd in een 32- zich in zijn nieuwe funk- netwerk-produkten en mo- Modulaire aanpassing pens PLCC-, TSOP-, L C- tie vooral bezig gaan dems. Volgens marktonder- AM D's ontwerp van gelijke ,PDIP- en DIP-behuizing. houden met het ontwik- zoeker Dataquest zal de we- sektoren van 64 Kbyte maakt (EA-1302) reldmarkt voor flash-geheu- het aanpassen van geselek- kelen van de marketing- gens jaarlijks met gemiddeld teerde sektoren aanzienlijk Inl.: AMD, Antwerpen, Bel- strategie. 74"10toenemen en in 1997 in eenvoudiger in applikaties die gië, lel. ++32.3.248.43.00. elektuur 1-94 29 Uitbreiding ben in toenemende mate de een 168-pens PQFP-behui- kracht van 32-bit-microcon- zing. ELEK~ 29KTM- troIIers nodig" aldus Larry Hollatz, vice president van De 20-M Hz-versie van de RISC-familie AM D's Embedded Processor Am29030-microprocessor Divisie. wordt geleverd in een Cer- In de oorschelp van de IR- Drie nieuwe processoren Als instapversie in AM D's quad-bchuizing. Deze aanpak ontvanger/hoofdtelefoon zit van AMD 29K-familie, biedt de 12,5- zorgt voor een hogere kloks- een ontvanger, versterker, vo- MHz-versie van de Am2905- nelheid en een lagere prijs dan lumeregeling en een 1,5-V- microcontroller binaire kom- de traditionele pin-grid-array- batterij. De frekwentiekarak- Advanccd Micro Devices patibilireit met de gehele 29K- behuizing (PGA). teristiek van het systeem is Inc. introduceert drie nieuwe lijn. Met een hoog nivo van De 29K-familie omvat 10 ver- vlak tussen 20 Hz en versies in haar familie van integratie van periferie en sie van binair-kornpatibclc 20.000 Hz. De gevoeligheid 29K-RISC-rnicroproccssoren meer dan 200 ontwikkel- 32-bit-microprocessoren en noemt men hoog; daarmee en -microcontrollers. Het supporr-produktcn van ruim -rnicrocorurollers. De familie ligt het systeem kwalitatief in gaat om een 12,S-MHz- 100 partners in AM D's vormt de basis van meer dan lijn met andere AKG- versie van de Am2920S- Fusion2 9KT\I-onderst cunings- 600 embedded en gedistribu- produkrcn. rnieroeontroller, een 20- programma. De 12,5-MHz- eerde proces-om werpen voor Door de innovatieve elektro- MHz-versie van de versie van de Am29205 is di- produkten die variëren van nica is de oruvanger/hoofdte- Arn29000-rnicrocontrollcr en rekt leverbaar in een lOO-pens laser-printers tot vliegtuig- lefoon vrijwel even klein en de Am29030-rnicroprocessor. plastic flat-pack-behuizing kontrolesystemen. Onderne- licht (±330 gram) als een nor- (FQFP). mingen zoals Apple Compu- male hoofdtelefoon! Dit zorgt De nieuwe 12,5-M Hz-versie De nieuwe 20-M Hz-versie van ter Corp., Boeing, Cornpaq, voor een prima draagkom- van de Am29205 biedt de ont- de Am2920S-microcontrolicr Groupe Bcll, Hcwlctt Pac- fort, mede door de zachte werper van lö-bit-applikatics tilt het prestatienivo van de kard, Lexmark. icrnens, Tos- oorkussens met wasbare over- de mogelijkheid om over te oorspronkelijke 16-MHz-ver- hiba en Xerox gebruiken alle- trek van textiel, de dik bekle- stappen naar 32-bit-prestaties sie naar dat van een 32-bit- maal de 29K-familie. de verstelbare draagband en voor een lage prijs. De CISC-applikatie (Complex natuurlijk het ontbreken van Am29205-12 levert vier maal Istruction Set Cornputing). (EA-1299) een kabel. Het kornplctc het prestatie-nivo van een De 20-M Hz-versie van de AKG-K-III-I Rvsysteem kost 80CI86-20-microcont roller. Am29200-m icrocon trolter Inl.: AMD, All/werpen, minder dan /500,. "Embedded-applikaries heb- wordt uit voorraad geleverd in België, rel. ++32.3.248.43.00. De techniek Achter het systeem gaat na- Betaalbare tuurlijk een kemplex stukje techniek schuil. KG heeft draadloze bij de overdracht van de informatie gekozen voor een hoge hoofdtelefoon zendtrekentie van 2,3 MHz voor het linker-kanaal en 2,8 MHz voor het rechter- Van AKG kanaal. Deze keuze garan- deert, aldus de fabrikant, een AKG introduceert met het perfektc signaal-overdracht K-I II-lR-hoofd telefoon- onder de meest uiteenlopende systeem, een draadloze omstandigheden. De reik- infrarood stereo-weergave wijdte bedraagt bij normaal voor de prijs van een gebruik zo'n II meter. Los normale hoofdtelefoon. De daarvan iser voor gezorgd dat luisteraar kan nu overal van obstakels tussen zender en perfekt geluid genieten ontvanger binnen dit bereik zonder "draadgebonden" te een minimale invloed hebben zijn. op de data-uit wisseling. De infrarood-overdrachrs- AKG claimt de muzieklief- techniek is niet nieuw, hij hebber voor het eerst een ech- wordt al jaren gebruikt in de te keuze te geven; andere professionele geluidstechniek draadloze systemen zijn, al- bij vergaderingen, kongressen dus AKG, aanzienlijk duur- en lezingen. Tot nu toe was de der, komplexer en/of van veel prijs van een betrouwbaar lagere kwaliteit. systeem van even hoge kwali- De kornpakre, matgrijze T teit als de rest van de huis- III-IR-infraroodzender kan kamer-apparatuur relatief overal worden geplaatst of hoog. Vanaf nu komt daar opgehangen. Hij wordt aan- een einde aan: de gebruiker gesloten op de lijnuitgang of kan nu dus kiezen tussen rnèt hoofdtelefoonaansluiting van en zonder draad en dat alles een hifi- of video-sy teem. De zonder kwaliteitsvcrlies. Automatic Level ontrol aan (EA-1304) de zenderingang voorkomt daarbij elke vervorming. Eén Inl.: AudioScript b.v., Soest, zender kan gelijktijdig meer- reI.02155-20302. dere hoofdtelefoons aansturen. Uiteraard geven ze dan Her draadloze infrarood-hoofdtetefoonsysteem van AKG. wel allemaal hetzelfde signaal Volgens de fabrikant lier eerste systeem dar zonder kompro- weer. missen werkt en toch betaalbaar is. elektuur ,-94 31