Primera edición: febrero de 2000 © Antonio Calomarde, 2000 © Edicions UPC, 2000 Edicions de la Universitat Politècnica de Catalunya, SL Jordi Girona Salgado 31, 08034 Barcelona Tel.: 934 016 883 Fax: 934 015 885 Edicions Virtuals: www.edicionsupc.es e-mail: [email protected] Producció: CPDA Av. Diagonal 647, ETSEIB, 08028 Barcelona Depósito legal: B-2814-2000 ISBN: 84-8301-385-1 Quedan rigurosamente prohibidas, sin la autorización escrita de los titulares del copyright, bajo las san- ciones establecidas en las leyes, la reproducción total o parcial de esta obra por cualquier medio o procedimiento, comprendidos la reprografía y el tratamiento informático, y la distribución de ejemplares de ella mediante alquiler o préstamo públicos, así como la exportación e importación de ejemplares para su distribución y venta fuera del ámbito de la Unión Europea. Índice Física del estado sólido......................................................................................1 Unión PN..........................................................................................................13 Transistor bipolar..............................................................................................27 Transistor MOS................................................................................................41 Aplicación con diodos.......................................................................................53 Aplicaciones con BJT.......................................................................................69 Aplicaciones con MOS...................................................................................101 Respuesta frecuencial de los amplificadores.................................................123 Amplificadores multietapa..............................................................................139 Amplificador Operacional...............................................................................155 Realimentación...............................................................................................177 D D F D 1 QL F 1- y \ L a U W Q ci F Q n H e (O (cid:29) z r X a R p s U n O a G WD r T F W L HD O y O& ( VQ (cid:3)H(cid:3) D (cid:3)y H G R L U G (cid:3) L HD G F U \F D DF QL P Q WX L V JF R G H Qq O Q D W ( (cid:3) L O & O R ¶ H R G (cid:3) G& (cid:17)(cid:3)3 $ W (cid:3) (cid:3)(cid:3) QW D D H s l a F W u P t L r i L V V V DU ns o WH ci t U di ) Y E D , e L d S Q r a m H 8 o l a ’ C . A © (OHFWUyQLFD &DUDFWHUtVWLFDV(cid:3)GH(cid:3)ORV(cid:3)6HPLFRQGXFWRUHV • 6HPLFRQGXFWRU(cid:3)LQWUtQVHFR(cid:29)(cid:3)60&(cid:3)SXUR(cid:3)(cid:11)6L(cid:15)(cid:3)*H(cid:15)(cid:3)*D$V(cid:12) – %DQGD(cid:3)GH(cid:3)YDOHQFLD(cid:29)(cid:3)(cid:23)(cid:3)HOHFWURQHV(cid:17) • &DUDFWHUtVWLFDV(cid:3)D(cid:3)(cid:19)(cid:158)(cid:3). – &DGD(cid:3)iWRPR(cid:3)HVWi(cid:3)URGHDGR(cid:3)GH(cid:3)(cid:23)(cid:3)HOHFWURQHV(cid:3)(cid:11)H(cid:16)(cid:12)(cid:17) – /RV(cid:3)(cid:23)(cid:3)H(cid:16)(cid:3)GH(cid:3)OD(cid:3)EDQGD(cid:3)GH(cid:3)YDOHQFLD(cid:3)HVWiQ(cid:3)FRPSDUWLGRV(cid:3)FRQ(cid:3)ORV(cid:3)iWRPRV YHFLQRV(cid:17) – &DGD(cid:3)SDU(cid:3)GH(cid:3)H(cid:16)(cid:3)FRPSDUWLGRV(cid:3)IRUPDQ(cid:3)XQ(cid:3)HQODFH(cid:3)FRYDOHQWH(cid:17) – 7RGRV(cid:3)ORV(cid:3)H(cid:16)(cid:3)HVWiQ(cid:3)HQ(cid:3)OD(cid:3)EDQGD(cid:3)GH(cid:3)YDOHQFLD(cid:3)(cid:11)%9(cid:12)(cid:17) +4 +4 +4 (VTXHPD(cid:3)ELGLPHQVLRQDO +4 +4 +4 60&(cid:3)D(cid:3)(cid:19)(cid:158). +4 +4 +4 © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-2 (OHFWUyQLFD *HQHUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)SDUHV(cid:3)HOHFWUyQ(cid:16)KXHFR +4 +4 +4 +4 +4 +4 e- h+ +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 7(cid:3)!(cid:3)(cid:19)(cid:158). • $(cid:3)7(cid:3)!(cid:3)(cid:19)(cid:158)(cid:3).(cid:3)HO(cid:3)H(cid:16)(cid:3)VDOWD(cid:3)D(cid:3)OD(cid:3)EDQGD(cid:3)GH(cid:3)FRQGXFFLyQ(cid:17) • /D(cid:3)FRQGXFFLyQ(cid:3)VH(cid:3)SURGXFLUi(cid:3)SRU(cid:29) – H(cid:16)(cid:3)HQ(cid:3)OD(cid:3)EDQGD(cid:3)GH(cid:3)FRQGXFFLyQ(cid:17) – K(cid:14)(cid:3)HQ(cid:3)OD(cid:3)EDQGD(cid:3)GH(cid:3)YDOHQFLD(cid:17) w Nº de electrones en la BC = Nº de huecos en la BV © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-3 (OHFWUyQLFD 0RYLPLHQWR(cid:3)GHO(cid:3)KXHFR +4 +4 +4 +4 +4 +4 h+ +4 +4 +4 +4 +4 +4 h+ +4 +4 +4 +4 +4 +4 • 3XHGH(cid:3)FRQVLGHUDUVH(cid:3)HO(cid:3)PRYLPLHQWR(cid:3)GHO(cid:3)K(cid:14)(cid:3)GHELGR(cid:3)D OD(cid:3)WUDQVIHUHQFLD(cid:3)GH(cid:3)OD(cid:3)LRQL]DFLyQ(cid:3)D(cid:3)RWUR(cid:3)iWRPR(cid:15)(cid:3)D FDXVD(cid:3)GHO(cid:3)VDOWR(cid:3)GHO(cid:3)H(cid:16)(cid:17) © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-4 (OHFWUyQLFD 60&(cid:3)H[WUtQVHFRV • 60&(cid:3)LQWUtQVHFR(cid:29)(cid:3)60&(cid:3)FULVWDOLQR(cid:3)VLQ(cid:3)LPSXUH]DV(cid:17) • 60&(cid:3)H[WUtQVHFR(cid:29)(cid:3)60&(cid:3)FULVWDOLQR(cid:3)HQ(cid:3)HO(cid:3)TXH(cid:3)VH(cid:3)KDQ LQWURGXFLGR(cid:3)LPSXUH]DV(cid:3)GH(cid:3)XQD(cid:3)IRUPD(cid:3)FRQWURODGD(cid:17) ,PSXUH]DV(cid:3)JUXSR(cid:3),,,(cid:29)(cid:3)60&(cid:3)WLSR(cid:3)3 ,PSXUH]DV(cid:3)JUXSR(cid:3)9(cid:29)(cid:3)60&(cid:3)WLSR(cid:3)1 (cid:16)%(cid:15)(cid:3)$O(cid:15)(cid:3),Q(cid:15)(cid:3)*D(cid:17) (cid:16)3(cid:15)(cid:3)$V(cid:15)(cid:3)6E(cid:17) (cid:16)0D\RU(cid:3)Q~PHUR(cid:3)GH(cid:3)KXHFRV(cid:3)‡OLEUHV·(cid:17) (cid:16)0D\RU(cid:3)Q~PHUR(cid:3)GH(cid:3)HOHFWURQHV(cid:3)HQ(cid:3)%& © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-5 (OHFWUyQLFD 60&(cid:3)H[WUtQVHFRV Tipo N Tipo P +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +5 +4 +4 +3 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 Q(cid:158)(cid:3)HOHFWURQHV(cid:3)OLEUHV(cid:3) (cid:3),RQL]DFLyQ(cid:3)LPSXUH]DV(cid:3)(cid:14)(cid:3)5RWXUD Q(cid:158)(cid:3)HOHFWURQHV(cid:3)OLEUHV(cid:3) (cid:3)5RWXUD(cid:3)HQODFHV(cid:3)FRYDOHQWHV(cid:17) HQODFHV(cid:3)FRYDOHQWHV(cid:17) Q(cid:158)(cid:3)KXHFRV(cid:3)OLEUHV(cid:3) (cid:3)5RWXUD(cid:3)HQODFHV(cid:3)FRYDOHQWHV(cid:17) Q(cid:158)(cid:3)KXHFRV(cid:3)OLEUHV(cid:3) (cid:3),RQL]DFLyQ(cid:3)LPSXUH]DV(cid:3)(cid:14)(cid:3)5RWXUD HQODFHV(cid:3)FRYDOHQWHV(cid:17) Q(cid:158)(cid:3)HOHFWURQHV(cid:3)OLEUHV(cid:3)!(cid:3)Q(cid:158)(cid:3)KXHFRV(cid:3)OLEUHV Q(cid:158)(cid:3)HOHFWURQHV(cid:3)OLEUHV(cid:3)(cid:31)(cid:3)Q(cid:158)(cid:3)KXHFRV(cid:3)OLEUHV © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-6 (OHFWUyQLFD 5HODFLyQ(cid:3)HQWUH(cid:3)FRQFHQWUDFLRQHV HQ(cid:3)HTXLOLEULR(cid:3)GH(cid:3)ORV(cid:3)SRUWDGRUHV • /H\(cid:3)GH(cid:3)DFFLyQ(cid:3)GH(cid:3)PDVDV » Q(cid:3) (cid:3)FRQFHQWUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)HOHFWURQHV(cid:3)OLEUHV(cid:15)(cid:3)Q(cid:158)(cid:3)HOHFWURQHV(cid:18)YROXPHQ » S(cid:3) (cid:3)FRQFHQWUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)KXHFRV(cid:3)OLEUHV(cid:15)(cid:3)Q(cid:158)(cid:3)KXHFRV(cid:18)YROXPHQ – $(cid:3)XQD(cid:3)WHPSHUDWXUD(cid:3)GDGD(cid:3)OD(cid:3)JHQHUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)SRUWDGRUHV(cid:3)\(cid:3)OD UHFRPELQDFLyQ(cid:3)VH(cid:3)SURGXFLUiQ(cid:3)D(cid:3)OD(cid:3)PLVPD(cid:3)YHORFLGDG » /DV(cid:3)FRQFHQWUDFLRQHV(cid:3)Q(cid:3)\(cid:3)S(cid:3)VH(cid:3)PDQWHQGUiQ(cid:3)FRQVWDQWHV(cid:3)HQ(cid:3)HO(cid:3)WLHPSR(cid:17) – (Q(cid:3)XQ(cid:3)VHPLFRQGXFWRU(cid:3)LQWULQVHFR(cid:3)WHQGUHPRV(cid:29) n = p = n i (cid:16)(cid:3)GRQGH(cid:3)QL(cid:3)HV(cid:3)OD(cid:3)FRQFHQWUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)H(cid:16)(cid:3)\(cid:3)K(cid:14)(cid:3)HQ(cid:3)XQ(cid:3)PDWHULDO(cid:3)LQWUtQVHFR(cid:17) (cid:16)(cid:3)3XHGH(cid:3)GHPRVWUDUVH(cid:3)TXH(cid:29) Q2(7)= $(cid:215) 73(cid:215) H- (JR .7 L © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-7 (OHFWUyQLFD – 3DUD(cid:3)HO(cid:3)*H(cid:3)\(cid:3)HO(cid:3)6L(cid:29) Q2(7)=3,1(cid:215) 1032(cid:215) 73(cid:215) H- 9100/7(cid:3)(cid:3)(cid:3)FP- 6(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:11)*H(cid:12) L Q2(7)=1,5(cid:215) 1033(cid:215) 73(cid:215) H- 14000/7(cid:3)(cid:3)(cid:3)FP- 6(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:11)6L(cid:12) L – 3XHGH(cid:3)GHPRVWUDUVH(cid:15)(cid:3)TXH(cid:3)SDUD(cid:3)FXDOTXLHU(cid:3)VHPLFRQGXFWRU(cid:3)VH FXPSOH(cid:3)OD(cid:3)UHODFLyQ(cid:29) Q(cid:215) S=Q2(7) L – TXH(cid:3)HV(cid:3)OD(cid:3)/(<(cid:3)’((cid:3)$&&,ˇ1(cid:3)’((cid:3)0$6$6(cid:17) © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-8 (OHFWUyQLFD /H\(cid:3)GH(cid:3)QHXWUDOLGDG(cid:3)GH(cid:3)FDUJD • 1RV(cid:3)LQGLFD(cid:3)TXH(cid:3)OD(cid:3)FDUJD(cid:3)QHWD(cid:3)HQ(cid:3)XQ(cid:3)FULVWDO(cid:3)HV(cid:3)QXOD(cid:17) – $Vt(cid:3)VL(cid:3)VXSRQHPRV(cid:29) { N (cid:3)(cid:29)(cid:3)&RQFHQWUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)GRQDGRUHV(cid:3)(Donadores/volumen). D { N (cid:3)(cid:29)(cid:3)&RQFHQWUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)DFHSWDGRUHV(cid:3)(Aceptadores/volumen). A { n(cid:3)\(cid:3)p(cid:3)FRQFHQWUDFLyQ(cid:3)GH(cid:3)e-(cid:3)\(cid:3)h+. – 7HQHPRV(cid:3)TXH(cid:29) Total carga positiva = total carga negativa. 1 + S = 1 +Q ’ $ © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-9 (OHFWUyQLFD • $Vt(cid:3)WHQHPRV(cid:29) – 6L(cid:3)N >> N (cid:15)(cid:3)HQWRQFHV(cid:3)n >> p(cid:3)(cid:11)60&(cid:3)WLSR(cid:3)Q(cid:12)(cid:17) D A Q2 Q» 1 (cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)S » L ’ 1 ’ (cid:16)(cid:3)6L(cid:3)N >> N (cid:15)(cid:3)HQWRQFHV(cid:3)p >> n(cid:3)(cid:11)60&(cid:3)WLSR(cid:3)S(cid:12)(cid:17) A D Q2 S » 1 (cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)Q» L $ 1 $ © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-10 (OHFWUyQLFD &RQGXFWLYLGDG(cid:3)HQ(cid:3)60& V E A L – 6yOLGR(cid:3)HQ(cid:3)HO(cid:3)TXH(cid:3)H[LVWHQ(cid:29)(cid:3)H(cid:16)(cid:3)OLEUHV(cid:3)REHGHFHQ(cid:3)D(cid:3)XQ(cid:3)FDPSR(cid:3)HOpFWULFR(cid:17) – /RV(cid:3)H(cid:16)(cid:3)OLEUHV(cid:3)VH(cid:3)PXHYHQ(cid:3)FRQ(cid:3)XQD(cid:3)YHORFLGDG(cid:3)PHGLD(cid:3)SURSRUFLRQDO(cid:3)DO(cid:3)FDPSR (OpFWULFR(cid:17) Y a ( GULIW (cid:16)/ODPDUHPRV(cid:3)m(cid:3)(cid:11)PRYLOLGDG(cid:3)HQ(cid:3)cm2/V·s(cid:12)(cid:3)D(cid:3)OD(cid:3)FRQVWDQWH(cid:3)GH(cid:3)SURSRUFLRQDOLGDG(cid:29) Y = m ( GULIW © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-11 (OHFWUyQLFD – /D(cid:3)FRUULHQWH(cid:3)HV(cid:3)PRYLPLHQWR(cid:3)GH(cid:3)FDUJDV(cid:3)SRU(cid:3)XQLGDG(cid:3)GH(cid:3)WLHPSR(cid:29) &DQWLGDG(cid:3)GH(cid:3)FDUJD T(Q(cid:215) YROXPHQ) T(Q(cid:215) $(cid:215) /) , ” = = =T(cid:215) Q(cid:215) $(cid:215) Y W W W GULIW (cid:16)<(cid:3)OD(cid:3)GHQVLGDG(cid:3)GH(cid:3)FRUULHQWH(cid:29) , 9 - = =T(cid:215) Q(cid:215) Y =T(cid:215) Q(cid:215) m (cid:215) ( =T(cid:215) Q(cid:215) m (cid:215) $ GULIW H H / (cid:16)/D(cid:3)GHQVLGDG(cid:3)GH(cid:3)FRUULHQWH(cid:3)HV(cid:3)SURSRUFLRQDO(cid:3)D(cid:29) (cid:16)(cid:3)/D(cid:3)GHQVLGDG(cid:3)GH(cid:3)FDUJD(cid:17) (cid:16)(cid:3)/D(cid:3)PRYLOLGDG(cid:3)GH(cid:3)ORV(cid:3)SRUWDGRUHV(cid:17) (cid:16)6L(cid:3)UHODFLRQDPRV(cid:3)HO(cid:3)UHVXOWDGR(cid:3)DQWHULRU(cid:3)FRQ(cid:3)OD(cid:3)OH\(cid:3)GH(cid:3)2KP(cid:29)(cid:3), (cid:3)9(cid:18)5(cid:29) 1 / 5= T(cid:215) Q(cid:215) m $ H / <(cid:3)FRPSDUDQGR(cid:3)FRQ 5=r WHQHPRV(cid:3)TXH(cid:29) $ 1 1 r = ” T(cid:215) Q(cid:215) m s H © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-12 (OHFWUyQLFD – 3DUD(cid:3)REWHQHU(cid:3)OD(cid:3)FRQGXFWLYLGDG(cid:3)HQ(cid:3)XQ(cid:3)VHPLFRQGXFWRU(cid:3)WHQGUHPRV TXH(cid:3)WHQHU(cid:3)HQ(cid:3)FXHQWD(cid:3)OD(cid:3)FRQGXFWLYLGDG(cid:3)GH(cid:3)KXHFRV(cid:3)\(cid:3)HOHFWURQHV(cid:29) » (cid:3)s (cid:3)= conductividad del electrón. H » (cid:3)s (cid:3)= conductividad del hueco. K – $VLPLVPR(cid:3)SDUD(cid:3)OD(cid:3)PRYLOLGDG(cid:29) » (cid:3)m (cid:3)= movilidad del electrón. H » (cid:3)m (cid:3)= movilidad del hueco. K – 3RU(cid:3)OR(cid:3)TXH(cid:3)SRGUHPRV(cid:3)HVFULELU(cid:3)SDUD(cid:3)XQ(cid:3)VHPLFRQGXFWRU(cid:29) - =(s +s )( H K - =T(Qm +m )( H K – $Vt(cid:3)OD(cid:3)FRQGXFWLYLGDG(cid:3)HQ(cid:3)XQ(cid:3)VHPLFRQGXFWRU(cid:3)VHUi(cid:29) s =T(Qm +m ) H K – 3DUD(cid:3)ORV(cid:3)60&(cid:3)PiV(cid:3)XWLOL]DGRV(cid:29) (cid:236) m =2,1(cid:215)1097- 2,5 para 160º. <7 <400º. 6LOLFLR(cid:237) H (cid:238) m =2,3(cid:215)1097- 2,7 para 150º. <7 <400º. H (cid:236) m =4,9(cid:215)1077-1,66 para 100º. <7 <300º. *HUPDQLR(cid:237) H (cid:238) m =1,05(cid:215)1097- 2,33 para 125º. <7 <300º. H © A. Calomarde, Edicions Virtuals Transparencia 1-13