Een patiënt met stress en burnout: in de huisartspraktijk PDF
Preview Een patiënt met stress en burnout: in de huisartspraktijk
Eenpatiëntmetstressenburnout Een patiënt met stress en burnout indehuisartspraktijk BartVerkuil ArnoldvanEmmerik RoelfHoltrop Houten2010 ©2010BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerMedia Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd, opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenige vormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieënofopnamen, hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvande uitgever. Voorzoverhetmakenvankopieënuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16b Auteurswetj°hetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijBesluitvan23 augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet,dientmendedaarvoorwettelijk verschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht(Postbus3051,2130 KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgavein bloemlezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet)dientmen zichtotdeuitgevertewenden. Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbare uitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoor drukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoorkomen. ISBN9789031382606 NUR870 Ontwerpomslag:NanjaToebak,DenBosch Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg Redacteur:H.Haakman,Utrecht Automatischeopmaak:CrossMediaSolutions-TenBrink,AlphenaandenRijn BohnStafleuvanLoghum HetSpoor2 Postbus246 3990GAHouten www.bsl.nl Inhoud 7Overdeauteurs 7 9Woordvooraf 9 1 1W1atisermetdepatiëntaandehand? 11 2 2H6oekandehuisartsstressenburnoutherkennenen behandelen? 26 3 3H8oeheefthetzoverkunnenkomen? 38 4 5W6atbetekenenongezondestressenburnoutvoor patiëntenomgeving? 56 5 6W6atkandepatiëntdoentegenongezondestressen burnout? 66 6 8H4oekandepatiëntzijnweerbaarheidtegenongezonde stressenburnoutvergroten? 84 9L3iteratuur 93 9A6dressenenwebsites 96 9B9ijlage Hulpmiddelenvoordepatiënt 99 1R0e6gister 106 Overdeauteurs BartVerkuilispsycholoogenuniversitairdocentbijdeUniversiteit Leiden,faculteitSocialeWetenschappen,sectieKlinische,Gezond- heids-enNeuropsychologie.Hijisgepromoveerdopdeeffectenvan piekerenopstressgerelateerdepsychologischeenlichamelijkeklach- ten,waaronderburnout.TevensisVerkuilalsbehandelaarwerkzaam voorSkilsteDenHaag. ArnoldvanEmmerikispsycholoogencognitiefgedragstherapeut. MomenteelishijuniversitairdocentbijdeprogrammagroepKlini- schePsychologievandeUniversiteitvanAmsterdam,waarhijonder meerleidinggeeftaandeonderzoekspolikliniekUvAPsyPoli.Van Emmerikpromoveerdein2005opdepreventieenbehandelingvan deposttraumatischestress-stoorniseniskaderlidvandeVereniging voorGedragstherapieenCognitievetherapie(VGCt). RoelfHoltropstudeerdepsychologieengeneeskundeaandeVrije UniversiteitteAmsterdam.Nahetartsexamenwashijwerkzaamals arts-assistentgynaecologie.AansluitendvolgdehijinLeuvende huisartsopleiding.Vanaf1992ishijhuisartsteErmelo(duopraktijk). Gedurendedeperiode2000-2006wasHoltropactiefindekerngroep vanhetDiHAG.Daarnaastwashijvanaf2002tot2010voorzittervan dewetenschappelijkeredactievanPatiëntCareenishijvanaf2006 redactielidvanEADV-magazine.Hijpubliceerdeoverdiabetesmellitus inModernMedicineenDiabetesSpecialistenAcuteontregeldediabetesopde huisartsenpost(2008).DaarnaastisHoltropinhoudelijkadviseurvoor diabeteszorgvoorMedicamus.Alshospice-artsenpalliatiefconsu- lentishijeveneensregionaalactiefophetvlakvandepalliatieve zorg. Woordvooraf DezetitelindereeksEenpatiëntmetgaatoverpatiëntendiekampen metstressenburnout.Iedereenkrijgtinzijnofhaarleventemaken metstress.Metgezondestressisnietsmis;gezondestresskanzelfs nuttigenprettigzijn.Datgeldtnietvoorongezondestress,datwil zeggen,gezondestressdietelangaanhoudt.Ongezondestressis vervelendenkanleidentoternstigeklachtenzoalsoverspannenheid, burnoutenzelfsdepressie.Vaakzorgtongezondestressookvoor problemeninhetprivélevenvandepatiëntenofophunwerk. Ongezondestresskomtveelvoor.Omtevoorkomendatdezeklach- tenzichontwikkelentoteenforsepsychischeaandoening,zoalseen depressie,ishettijdigherkennenvandesymptomenvanongezonde stressuiterstbelangrijk.Dehuisartsisvaakheteersteaanspreekpunt voormensendiemerkendatzelasthebbenvanongezondestress. Ditboekisbedoeldvoorhuisartsendiehunkennisoverongezonde stresswillenopfrissenofverdiepen.Naastinformatieoverdemeest recenteinzichteninhetstressonderzoekbeschrijvenweeenaantal korteoefeningendiebehulpzaamzijnbijeeneerstelijnsbehandeling vanongezondestress. Detekstisgebaseerdopwetenschappelijkonderzoek,aangevuldmet oefeningenenvoorbeeldenuitdepraktijk.Ditboekiseenbewerking vanOmgaanmetstressenburnout(2007),datdepatiëntenzijndirecte omgevingalsdoelgroepheeft.Indetekstsprekenweoverigensvoor hetgemakvaakover‘hij’,terwijldaarook‘zij’gelezenkanworden. Inhoofdstuk1beschrijvenwedelichamelijkeenpsychischeverande- ringendiemetgezondeenongezondestresskunnensamengaan. Hoofdstuk2geefteenoverzichtvandesymptomenwaaraanhuisart- senongezondestressenburnoutkunnenherkennen.Inhoofdstuk3 10 Eenpatiëntmetstressenburnout zettenweuiteenhoegedachtenenideeënoversituatiestotongezon- destresskunnenleiden.Webekijkenhoeongezondestressontstaat enwaardoorhetlastigkanzijnomdiekwijtteraken. Inhoofdstuk4besprekenwewatongezondestressbetekentvoorde omgevingvandepatiënt,zoalsdienswerkenvriendenkring.Hier gevenweookeenaantaltipsenadviezenhoedeomgevingkanom- gaanmetmensendielasthebbenvangezondestress.Webelichten deroldieleidinggevendenendebedrijfsartskunnenspeleninhet herstellenvanongezondestressenburnout.Inhoofdstuk5zetten weopeenrijhoedepatiëntzelfmetongezondestresskanomgaan. Hoofdstuk6bevateenaantaladviezenomdeweerbaarheidtegen ongezondestressenburnoutteverhogen.Hetboekbesluitmeteen overzichtvannuttigewebsites,boekeneninstantieseneenbijlage methulpmiddelenvoordepatiënt. WebedankendeuitgeverenredactievanVanAtotggZendereeksEen patiëntmetvoordegelegenheidomditboekteschrijven.Heeftutips ofideeën?Laathetdeuitgeverweten.Bijeenherdrukmakenwedaar graaggebruikvan. BartVerkuil,ArnoldvanEmmerikenRoelfHoltrop april2010 1 Wat is er met de patiënt aan de hand? 1.1 Inleiding Alswehetoverstresshebbendanheeftdatvaakeennegatievebij- klank.Datisooknietzogek:wanneermensenlangeretijdtemaken hebbenmetstress,kandatleidentotlichamelijkeenpsychische klachten.Tochisstressnietalleenmaarnegatief.Eenvandegrond- leggersvanhetonderzoeknaarstress,deAmerikaansefysioloog WalterCannon(1871-1945),beschreefalindejarentwintigvande vorigeeeuwhoebelangrijkstressvooronsis.Jarenlaterontdekte HansSelye(1907-1982)datstressrattenziekkonmaken. Sindsdieniserveelbekendgewordenoverdenegatieveeffectenvan stressophetwelbevindenvanmensen.Indithoofdstuklatenwezien daterzowelgezondealsongezondestressbestaatengaanweinop delichamelijkeenpsychischeveranderingendiemetbeidevormen vanstresskunnensamengaan.Bovendienstaanwestilbijdever- schillendegebeurtenissenenproblemendiekunnenleidentotonge- zondestress. 1.2 Soortenstress Inhetdagelijkslevenhebbenweallemaalweleenstemakenmet stress.Datditnietaltijdvervelendegevolgenhoefttehebben,wordt duidelijkindevolgendesituatie. OpeenochtendisPetra(29)alvroegopwegvanhuisnaarde basisschoolwaarzijlesgeeft.Alszedestraatwiloversteken, wordtzeplotselingopgeschriktdooreenautodiemetvolle vaartophetzebrapadafrijdt.Petravoeltdeschrikdoorhaar B. Verkuil, et al, Een patiënt met stress en burnout, DOI 10.1007/ 978-90-313-8261-3_1, © 2010 Bohn Stafl eu van Loghum, onderdeel van Springer Media 12 Eenpatiëntmetstressenburnout lichaamgaan.Zedeinstdirectterug,houdtdeautonauwlet- tendindegatenenvoelthaarhartinhaarkeelkloppen.Geluk- kigstaatzeoptijdstil,zodatdeautometeenbloedgangvoor- bijrijdt.GeschrokkenmaarookopgeluchtvervolgtPetrahaar weg. Dezestressreactiewasnuttigenheeftgeennadeligegevolgenvoor degezondheidvanPetra.Integendeel:dereactieheefthaarbe- schermdtegenernstiglichamelijkletsel.Erzijnechterooksituaties waarindestressreactiemindergezondennuttigis. OphaarwerkisPetradeschrikvandieochtendalsnelweer vergeten.Zeisdrukbezigmethaarlessen,gaat’smiddags naareenvermoeiendevergaderingenblijftnogwatlangerop schoolomrapportenteschrijven.Zevoeltzichaanheteinde vandedagmoeengespannenenmerktdatzezichnogmaar weiniginteresseertvoordeverhalenvaneencollegadievol enthousiasmeverteltoverwathijdiedagheeftbeleefd. AlsPetra’savondsinbedligt,iszeingedachtennogbijde vergaderingvandiemiddagwaarineennieuwelesmethode werduitgelegd.Zebetwijfeltofhethaarzallukkenomdeze methodeoptijdonderdeknietekrijgen.Naasthaarwerkheeft zeweinigtijdomdenieuwemethodetebestuderenentijdens eenwerkdagheeftzeeralhelemaalgeentijdvoor.Degedach- tenaandevergaderingmakenhaarnerveus.Zeprobeertdoor middelvanontspanningsoefeningentotrusttekomen,maar wordtcontinuafgeleiddoorstorendegedachten.Hetduurt langvoordatPetraeindelijkinslaapvalt. Wesprekenindezelaatstetweesituatiesvanongezondestress.Inde eerstesituatiesprekenwevangezondestress.WanneerjePetrazou vragenwanneerzegestrestwasdiedag,isdekansgrootdatzealleen detweedeofdederdesituatiezalaanhalen,omdatdezelangerduur- dendandeeerstesituatieensamengingenmetnegatievegevoelens enlichamelijkeklachten. 1 Watisermetdepatiëntaandehand? 13 1.3 Gezondestress Degezondestressreactieisontstaanintijdendatonzevooroudersin hundagelijkslevengeconfronteerdwerdenmetgevaarlijkeroofdie- renenvijandelijkestammendieophunvoedseluitwaren.Bijzo’n dreigingwashetvanlevensbelangsneltekunnenwegrennen(vluch- ten)oftekunnenaanvallen(vechten).Wesprekendaaromookwel vandevecht-of-vluchtreactieofwelde‘fight-or-flightresponse’.Om zo’nsnellereactiemogelijktemaken,moeterinkortetijdopgesla- genenergieinhetlichaamwordenvrijgemaakt.Ermoetensneller stoffendoorhetlichaamwordenvervoerdzoalsglucoseenzuurstof. Eengezondestressreactieismerkbaaraanbepaaldeveranderingen inhetlichaam.Dooractivatievanhetsympathischzenuwstelsel treedteenaantalveranderingenopdiehetlichaamvoorbereidenop actie.Hethartgaatbijvoorbeeldsnellerkloppen,deademhalingver- snelt,iemandkrijgteendrogemond,krijgthetwarmenbegintte zweten,ofdespierenspannenzich.Ookverandertdemanierwaarop informatiewordtverwerkt.Deconcentratiewordtscherperenhet geheugenslaatbepaaldedelenvandebedreigendesituatiebeterop dananderedelenofdanminderbedreigendesituaties. Indemodernetijdwordenmensennatuurlijkmindervaakmetroof- dierenenanderegevarenvanvroegergeconfronteerd.Tochisdeze
The list of books you might like
