Education and Rights Juba Arabic

77 Pages·2015·1.03 MB·Indonesian

HUGUG WA TALIM
Kitab ta Dirasa le Muderisin

Garib Istiwahiya
Junub Sudan

Talim bi amolo ferig fi Dunia
Teriga ta dirasa de Katy Newell-Joanes ta Akil Mok fi taaoun ma
mowazafin ta talim wa muderisin min Rihila Tabshiriya Sudaniya
(SEM)

Resima ta waraga al bi gidam, Anne Wilson yao amolo
[email protected]

Teriga ta dirasa de bi agder ligo min kanaa iktoroniya ta
computer. www.feedtheminds.org
Marahab ashan bi amolo fotokopi fi dirasa de wa
istamilo fi wokshop wa daira ta talim. Ashan kida, min
fadal rasol kabara awal le Akil Mok, ashan anihina bi
taba istimal ta dirasa de le tarik ta shokol tanihina.
Anihina rudu ashan ayino netija ta dirasa de wa keif istamilo
misal. Min fadal rasolo fikra takil le [email protected]

©2013 Feed the Minds
ISBN 978-1-906161-10-1

Feed the Minds
Park Place, 12 Lawn Lane, London SW8 1UD, United Kingdom
www.feedtheminds.org

Sudan Evangelical Mission (SEM)
P.O. Box 367 Juba, South Sudan
sem1998. [email protected]

Peacebuilding, Healing and Reconciliation Programme
(PHARP)
Phikagoh House, 3rd Floor, Mbagathi Road
P.O. Box 15324, 00100 GPO Nairobi, Kenya
www.pharp.org

De dirasa nimira itnin al Akil Mok katibu fi taaoun ma (SEM),
fogo gisas ta bina ta salam wa teriga ta dirasa le istimal ta
gisa ashan bi saido dirasa (Moujut majana fi
www.feedtheminds.org ).
Anawin
Kalam al bi zekiru ....................................................................................... ii
Mana ta kelimat goseir ............................................................................. iii
Mukadim ........................................................................................................ iv
Bidaya ............................................................................................................. vi
Keif bi istamilo dirasa de? ..................................................................... viii
Wuguf ma talim ta giraya ........................................................................ x
Asihaa 1: Kalam zol bi Kun mowatin .................................................. 1
Ashaa 2: Maarafa ta beled tanhina ................................................... 12
Asihaa 3: Hugug Insaniya ..................................................................... 25
Asihaa 4: Kun Reis le tegeiir ................................................................ 42
Asihaa 5: Kiyada ....................................................................................... 50
Asihaa 6: Abino Salam ........................................................................... 54
Asihaa 7: Talim ashan bi saido mowatin......................................... 59
Akil ta Mok endo Kamsa Nigat ta Talim Kota ................................ 63

i | P age
Kalam al bi zekiru
Teriga ta dirasa de badawo ashan bi saido moshuroua isim
towo talim wa hugug le nazihin fi Junub Sudan, moshuroua de
SEM yao gi amolo fi taaoun ma Akil Mok (FTM) wa bina ta
salam, moalaja wa barnamij ta mosalaha (PHARP)

Shokoran kas bi rowa le nas al hadiro wokshop de fi Kotobi
(Kaonti ta Mundri garib), wilaya ta garib istowaiya, Junub
Sudan fi 2012 al fogo talawo ma fikira ta tenmiya ta dirasa
de.
Alfred Maluk Juma Mugadim Mvolo
Ambu David George Monasik ta talim
Sagin Joseph Kuyu Mowazaf ta talim
Getarude Philip Mugadim Mundri Sherik
Gulliver Ishmael Mudir ta SEM
Joseph Ayanwa Fraser Muderis Mundri Sherik
Joseph Maburuk
Benjamin Mugadim Mundri Garib
Joy Sabbath Justin
(Foye) Muderis midani Mundri Garib
wa Sherik
Kenneth Anyanya
Johnson Muderis Mundri Sherik
Mary Morris Melle Muderis Mundri Garib
Michael Wai-Wai Mugadim Mundri Garib
Obi Brown Abraham Muderis midani Mvolo
Simon English Taban Mugadim Yeri

Markaz Tenmiya Talim (CDC), Maridi, Wilaya Garib Istiwaiya,
rija bi netija kuwes bi kusus teriga ta dirasa de. Mosaada
tomon saido kitaba ta dirasa de wa akid bi inu dirasa de
monasib fi Jumhuriya Junub Sudan bi kusus kalam ta
mowatin.

ii | P age
Anihina maksutin ma moasasa ta Baring wa John Ellerman le
barnamij ta tenmiya ta beled al gi ishtakal fi taoun ma anihina
ashan bi tala ma dirasa de, fi nefs al wakt, gi wedi furusa le
Akil Mok FTM, SEM wa PHARP ashan bi ishtakal bi taoun, le
monfa ta nas ta Garib Istiwaiya, Junub Sudan.

Mana ta kelimat goseir
DRC Jumhuriya Kongo Al dimokratiya (Democratic
Republic of Congo)
FTM Akil Mok (Feed the Minds)
IDPs Nazihin (Internally Displaced Persons)
NGOs (Monazamat al maa ta Hakoma) Non-
governmental organisations
PHARP Barnamij ta mosalaha, moalaja wa Bina ta salam
(Peacebuilding, Healing and Reconciliation
Programme)
PTA Rabita ta abaa wa mualimin (Parent Teacher
Association)
SEM Rihila tabshiriya Sudaniya (Sudan Evangelical
Mission)
SPLA/SPLM Jesh al-shaabi le-taharir Sudan/ Haraka ta shabi
le-taharirSudan (Sudan People’s Liberation
Army/ Movement)
FGDs Mojmoua ta Nikash (Focus Group Discussions)
SHGs Mojmoua ta mosaada bi nefs (Self Help Groups)

iii | P age
Mukadim
Ana bi ashkur ilaka al bein monazama ta Rihila Tebshiriya
Sudaniya (SEM) wa monazama ta Akil Mok (FTM) wa
monazama ta Barnamij ta Bina Salam, Mualaja wa Mosalaha
(PHARP), al kutu talao

talim wa hagaig: Mosaada le mudersin.
Hadaf ta SEM le barnamij ta talim ta nas kobar, ashan bi
jahizu nas al gi derisu del le gowad al bi nefs tomon, tedirib,
wa talim ziyada fi giraya wa idu hajat. Amolo dirasa de ashan
nas al giderisu del bi ligo talim, fikra fi hajat ketir wa tageiir ta
aklag le tenmiya ta beled. Barnamij de deiro ashan bi dakalo
niya fi dirasa ziyada fi hayat ta nas, wa ashan bi zara niya, wa
ihtiram, wa salam, wa sibir al kuwes, wa bi sheje gowad ta
salam bein nas ta Junub Sudan.

Uwo mohim jiden ashan nas ta Junub Sudan bi limu ashan
abin daula al anihina kulu bi kun maksut fogo. Dirasa de weri
bi inu kulu wahid endo dor al uwo bi amolo. Dirasa de wedi
hajat al bi istamilo fi dirasa ta giraya, talim ta nas kobar,
mojmoua ta nas ta Kenisa, mojmoua ta nasawin, madaris,
mojmoua ta shabab wa fi halat ketir.

Wanasa fi ketir fi kalam ta hugug insan, lakin nas ketir ma
arof hugug tomon. Dirasa de bi saido nas ashan bi fahim hak
tomon bi loga al besit. Kalamat al gi abau hak ta nas de, nas
ta Garb-istiwaiya katib kulu, wa de kulu hagiga wa maruf le
nihina kulu. Ana bi ashkur nas al fifi barnamij de, wa ana bi
asalo monazamat tannin del, ma bes fi Garb-istiwaiya lakin fi
Junub Sudan kulu, ashan bi istamil dirasa de.

iv | P age
Talim wa hugug: Mosaada le mudersin.

Min kalam de kulu, ana gi itamana be inu, dirasa de kede kutu
nas masakin ta Junub Sudan limu sawa fi salam wa alab dor fi
abino adala, huriya wa najaa fi Junub Sudan

Said. Lubang Scopas
Naib Mudir
Tenmiya ta Dirasat wa intaj ta kutub
Markaz Tenmiya ta Dirasat, Maridi

v | P age
Bidaya
Mini fi zama Junub ligo huriya fi 2011, nas ta Junub Sudan
deirin yakun actar mowatinin ta shokol, deirin arof hak
tomon, uman deirin yahkun juzu min nas ta amolo karar wa
uman deirin yahkun ruasaa ta mojtamaat tomon.

Talim wa hugug: Mosaada le muderisin, katibo le
muderisin ta talim, kasatan fi Garib Istiwaiya, Junub Sudan.

Nas al gi alimu giraya bi agder sibu uman bara ashan gudura
tomon besit ashan bi agara wa katib. Fi hayat yomiyan, min
saab ashan uman bi kun adaa ta lijina auo ashan bi ligo
wazifa ta mosuliya. Fi zaman ta intakabat uman ma bi agder
ashan agara yaftat, wa shurut al katibo fi jaraid. Marat mabi
katibu uman ashan bi jada intakabat wa marat uman ma bi
jada intakabat.

Nas al gi alim giraya uman endo nefs hugug zei nas tannin wa
Kaman uman bi agder amolo karar fi hajat al gi zulumu uman
fogo ma osora tomon.Ketir tomon endo fikira tamam al bi
abino mujtamaat. Tanin tomon ruasaa al tamam wa bi
wonusu kalamat gowi gidam nas. Hadaf ta dirasa de ashan
mudersin bi agder weri kalam ta hugug fi hisa ta talim fi
Junub Sudan. Bi wasta ta talim de, nas al gi alim giraya bi
agder ligo gowa ashan bi kun mowatinin al bi talab hak tomon
wa uman bi kun juzu min nas al bi amolo karar ta mahalat
tomon, wa uman bi kun adaa ta lijan wa bi wegif fi intakabat
kaman.

vi | P age
Asihaa 1. Bi weri kalam ta zol mowatin wa aslub ta ’fikira
ta mowatin’ al Kaman weri kalam towo aktar fi safhat al
gidam.
Asihaa 2. Limu malumat fi kalam ta Junub Sudan ashan
bi sheje monakashat, wa bi zidu mana ta kalam, kitaba, fahim
kalam ta idu haja wa fikira ta hagig kalam.
Asihaa 3. Bi wonus kalam ta hugug insan; hajat ketir wa
kalam mohim.
Asihaa 4. Bi sheje nas al gi alim giraya ashan yao bi amolo
tageiir fi mojtamaat tomon wa ashan bi sheje nas tannin
ashan bi ligo hak tomon, wa uman bi kun juzu min nas al bi
amolo karar ta abino mojtama tomon, wa uman bi kun
mowatinin ta shokol al bi jibu tenmiya fi beled.
Asihaa 5. Ashan bi sheje nas al gi alim giraya ashsn bi nakish
kalam ta kiyada wa ashan bi arof keif uman bi kun kaada al
gowi fi mojtama tomon, fi boma, payam, wilaya wa hata fi
mostawa ta daula.
Asihaa 6. Zidu hajat tannin al bi amolo ashan bi jibu salam.
Haja al bi weri dor ta nas al bi jibuwa bi sheje mowatinin
ashsn bi istamil teriga ta beled ta hilu mashakil wa jibu salam.
Bi wasta ta dirasa de, muderis ta giraya deir kede amolo hajat
del.
 Yato talim zol fi baranamij de deir amolo wa fahim
ashan uwa bi kun mowatin gowi.?
 Wakeif dirasa de bi istamilo ashan bi saido uman bi ligo
talim de?

vii | P age
Keif bi istamilo dirasa de?
Dirasa de amolo ashan bi saido mudersin ta talim ashan bi
fahim mowatin wa hugug keif bi limu sawa fi baranamij ta
talim. Bi kun fogo malumat, shokol tannin wa gisa tannin al bi
agder istamilo fi mojmua ta nas al gi derisu.

Kulu shokol endo katowa. Muderis bi azilo al wein de bi
istamilo fi fesil wa wein de bi zidu fi dirasa. Dor ta muderisin
ashan bi kutu nas al gi derisu del ashan bi arof giraya ashan
uman bi saido nas bi kun juzu min nas al bi amolo karar bi
kusus hayat tomon, fi osora wa mojtama.

Ashan be kun tamam, deir muderisin ashan
 Uman bi dakalo dirasa ta beled kulu yom fi fesil ashan
nas bi bada fahim kalam ta hugug ketir, wa uman bi arof
kalam ta amolo karar fi kalam ta beled wa keif uman bi
kun juzu min nas ta amolo karar del.

 Istamil aktar zei teriga ta talim ma baad, dakalo fogo
gisa, dor ta nas, temsiliya, shokol ta nas besit wa nas
ketir, del yao bi sheje nas al gi derisu ashan bi ishtakal bi
huriya bara min fesil.

 Kutu nas al gi derisu del ashan bi iktar kalam al derisu
uman fogo de ashan uman bi agder iktar kalamat al
mohim le nefs tomon.

 Wonusu ketir fi kalamat al gerib ma hayat ta nas,
masalan kalam ta jada intakabat, ao kalam ta jibu salam
izakan fi mashakil bein gabail ao mojtamaat.

 Nadi nas al gi derisu del ashan bi shariko hajat al uman
arof min dirasa al uman ligo del bi wasta ta haki gisa,
kitaba ao temsiliya, ashan bi kutu uman istamil dirasat
del fi hayat tomon.
viii | P age