Edebiyat Kuramları ve Eleştiri - Berna Moran

445 Pages·2005·1.46 MB·Turkish

by  Berna Moran

EDEBİYAT KURAMLARI VE
ELEŞTİRİ

BERNA MORAN

İletişim Yayınları
Arka Kapak

“İstanbul Üniversitesi, İngiliz Dil ve Edebiyatı
kürsüsündeki eleştiri derslerinden derlenmiş
olan Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, yalnız bu
konuyla ilgili üniversite öğrencilerinin değil,
eleştirmenlerimizin de, bütün
edebiyatçılarımızın da okumaları gereken
değerli bir el kitabıdır. Çünkü kitabın konusuna
değin bütün kuramlarla eleştiri yöntemleri bir
arada derli toplu verildiğinden, bildiğimizi sanıp
da bütünüyle bilmediğimiz, hiç bilmediğimiz, az
bildiğimiz ya da parça pürçük bildiğimiz
edebiyat kuramlarını, eleştiri yöntemlerini
yetkin bir sistematikle sunulmuş olarak bu
kitapta buluyoruz. Kitap, anlatılan konulan
açıklamak için, Türk edebiyatından örnekler
verildiği bölümlerde çok daha ilginç olmaktadır.”
Aziz Nesin
BERNA MORAN 23 Ocak 1921’de İstanbul’da
doğdu. Ortaöğretimini Darûşşafaka ve Işık
Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1941’de
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz
Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne girdi. 1945te mezun
olarak aynı bölümde asistanlığa başladı. 195051
yıllan arasında İngiltere’de Cambridge
Üniversitesi'nde doçentlik çalışması yaptı.
1956’da doçent, 1964\e profesör oldu. 1981'de
emekli oldu. Moran, ilk baskısı 1972’de yapılan
Edebiyat Kuramları ve Eleştiri adlı yapıtıyla
büyük ilgi gördü ve 1973 Türk Dil Kurumu Bilim
Ödülü’nü kazandı. Moran, daha sonra Birifcim,
Çağdaş Eleştiri gibi dergilerde yazdığı çeşitli
incelemeleri Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış
adlı incelemesine esas aldı. Türk romanının
doğuşunu ve o dönemin toplumsal koşullarım
Batılılaşma olgusu içinde inceleyen üç ciltlik bu
çalışma Türk edebiyatı eleştirisi geleneğinin en
önemli eserlerinden biri olarak karşılandı. Berna
Moran, 1993'de aramızdan ayrıldı.

Cem Yayınevi, 19721994 (9 baskı)
İletişim Yayınları 509 • Araştırma İnceleme
Dizisi 80 ISBN 9754707049 © 1999 iletişim
Yayıncılık A. Ş.
1.    BASKI 1999, İstanbul
2.    BASKI 1999, İstanbul (1000 adet)
3.    BASKI 2000, İstanbul (500 adet)
4.    BASKI 2001, İstanbul (500 adet)
5.    BASKI 2001, İstanbul (1000 adet)
6.    BASKI 2002, İstanbul (500 adet)
7.    BASKI 2002, İstanbul (500 adet)

KAPAK Fatoş Gencosman
KAPAK FİLMİ Diacan Grafik
DİZGİ Maraton Dizgievi
UYGULAMA Suat Aysu
DÜZELTİ Seçkin Oktay
BASKI ve CİLT Sena Ofset
İletişim Yayınları
BERNA MORAN
Edebiyat Kuramları ve Eleştiri
İÇİNDEKİLER
KISIM I

BİRİNCİ BÖLÜM
YANSITMA KURAMI I
Sanal Görüngü Dünyasını Yansıt
Sanat Geneli ya da Özü Yansıt
Sanat ideal Olanı Yansıtır
İşlev

İKİNCİ BÖLÜM
YANSITMA KURAMI II
Marx, Engels, Plehanov
Toplumcu Gerçekçilik
Üretim Olarak Sanat
İşlev

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DIŞ DÜNYAYA VE TOPLUMA DÖNÜK
ELEŞTİRİ
Tarihsel Eleştiri
Sosyolojik Eleştiri
'Marksist Eleştiri

KISIM II
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ANLATIMCILIK I
Romantiklere Göre Sanat
Yaratma Olarak Anlatımcılık

BEŞİNCİ BÖLÜM
ANLATIMCILIK II
Aktarım Olarak Anlatımcılık
L. Tolstoy’da Aktarım
İşlev

ALTINCI BÖLÜM
SANATÇIYA DÖNÜK ELEŞTİRİ
Sanatçının Psikolojisi ve Kişiliği
Psikanaliz ve Eleştiri

KISIM III

YEDİNCİ BÖLÜM
YENİ ELEŞTİRİ
Biçim-İçerik Sorunu
İçeriğin Değeri
İşlev

SEKİZİNCİ BÖLÜM
RUS BİÇİMCİLİĞİ
Şiirde Yazınsallık
Romanda Yazınsallık

DOKUZUNCU BÖLÜM
YAPISALCILIK VE ÖTESİ
Yapısal Dilbilim
Edebiyatla Yapısalcılık
Yapısalcılık Ötesi ve Derrida
ONUNCU BÖLÜM
ESERE DÖNÜK ELEŞTİRİ
Yeni Eleştiri
Yapısal Eleştiri
Arketipçi Eleştiri

KISIM IV

ONBİRİNCİ BÖLÜM
OKUR MERKEZLİ KURAMLAR
Duygusal Etki Kuramı
Estetik Yaşantı
Alımlama Estetiği
Feminist Eleştiri Kuramı

ONİKİNCİ BÖLÜM
OKURA DÖNÜK ELEŞTİRİ
İzlenimci Eleştiri
Okur Merkezli Eleştiri

KISIM V

ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
EDEBİYAT VE HAKİKAT
Edebiyatın Hakikatle İlişkisi Vardır
Edebiyatın Hakikatle İlişkisi Yoktur
İnanç Sorunu

ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İ Ğ Ö Ü İ
EDEBİYATIN TANIMI VE DEĞER ÖLÇÜTLERİ
SORUNU
Edebiyat Kavramı Tanımlanabilir mi?
Edebiyatın İşlevi Tanımlanabilir mi?

ONBEŞİNCİ BÖLÜM
ESTETİK YARGILAR
Nesnelci Görüş
Öznelci Görüş
Çözüme Doğru

ONALTINCI BÖLÜM
SONUÇ
KAYNAKÇA
DİZİN
ÖNSÖZ
İngiliz Dili ve Edebiyatı Kürsüsündeki
“Eleştiri” derslerini böyle bir kitap halinde
çıkarmamızın başlıca nedeni, bugün Türkiye’de
bu konuya gösterilen ilgiye rağmen, edebiyat
kuramları ve eleştiri yöntemleri üzerindeki
yayımların yok denecek kadar az olmasıdır. Oysa
üniversite içinde olsun üniversite dışında olsun,
edebiyat üzerindeki konuşmaların, tartışmaların
ve eleştirilerin, ayıklanmamış sorunlar ve
açıklanmamış kavramlara dolandığı bir ortamda,
ortaya sürülen düşünceler çoğu kere
bulanıklıktan kurtulamıyor. Bundan ötürüdür ki,
edebiyat kuramlarım inceleyip açıklamak,
eleştiri yöntemlerini gözden geçirmek ve bazı
sanat sorunlarını, çözmek değilse de, açıklığa
kavuşturmak, özellikle edebiyat öğrencileri için
yararlı olacak gibi geldi bize.
Ne var ki kuramlar ve yöntemler çok çeşitli.
"Sanat nedir?” veya daha sınırlı olarak “edebiyat
nedir?” sorusuna yüzyıllar boyu türlü cevaplar
verilmiştir. Bunları değişik ilkelere göre tasnif
etmek mümkün; tarih sırasına göre; öznelci veya
nesnelci; bilgisel veya duygusal olmalarına göre
v.b. Bu kitapta kullanılan tasnif şu ilkeye
dayanıyor: Bir sanat olayında rol oynayan dört
unsur vardır: Sanatçı, eser, okur ve bunların
içinde bulunduğu dış dünya (toplum).