Dzongkha - English Pocket Dictionary

1179 Pages·2016·7.21 MB·English

by  Thinley N. et al.

རྫོང་ཁ་ཨིང་ལིཤ་དེབ་ཆུང་ཚིག་མཛོད།

DZONGKHA-ENGLISH POCKET DICTIONARY

SECOND EDITION

2013

DZONGKHA DEVELOPMENT COMMISSION
Thimphu, Bhutan
Dzongkha Development Commission, PO Box 122, Thimphu,
Bhutan. [email protected]. www.dzongkha.gov.bt

© Dzongkha Development Commission, 2013
All rights reserved.

First Edition 2002
Second Edition 2013

Initiative and support
Dasho Sherub Gyeltshen
Design
Lexicographer Chris Fynn
Namgay Thinley Tenzin Namgyel

Subeditors General Assistance
Tenzin Wangchuk Dasho Sangay Dorji
Namgay Thinley Tenzin Wangchuk
Phub Dorji Sonam Jamtsho
Sonam Rinchen Phub Dorji
Parbaty Subba
Editors Pema Deki
Dasho Sangay Dorji Sangay Lhendup
Tenzin Wangchuk
Namgay Thinley Project Co-ordination
Wangchuk Rinzin Namgay Thinley
Sonam Jamtsho
Phub Dorji
Kiba Lhaden

Printer P.T. Printing and Publishing House, Thimphu

ISBN 978-99936-15-21-7
དཀར་ཆག

ཆེད་བརྗོད། ....................................................................... iv
སྔོན་བརྗོད། ....................................................................... vi
བསྡུ་ཡིག .......................................................................... ix
ཚིག་མཛོད་ལག་ལེན། ....................................................... x
ཚིག་མཛོད། ........................................................................ ༡
ཟུར་སྦྲགས། ............................................................... ༡༠༩༧

iii
ཆེད་བརྗོད།
༈ ད་རེས་ རངོ ་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཞིབ་འཚོལ་སྡེ་ཚན་ཁ་ཐུག་ལས་ ཧེ་མ་
གི་རོང་ཁ་ཨིང་ལིཤ་ཤན་སྦྱར་ཚིག་མཛོད་འདི་ལུ་ ཞིབ་འཚོལ་དང་བསྐྱར་ཞིབ་ཀྱི་ཐོག་
ལས་ པར་ཐེངས་གཉིས་པ་བཏོན་ཚུགས་མི་འདི་ལུ་ རྗེས་སུ་ཡི་རང་གི་ལེགས་སོ་
ཡོད།
རོང་ ཁ་ཨིང་ལིཤ་ཚིག་མཛོད་འདི་ནང་ ཧེ་མ་ལས་ལྷག་པ་་རོང་ཁ་་་་ཚིག་མང་
རབས་ཅིག་ཧེང་སྐལ་བཙུགས་ཏེ་ཡོདཔ་མ་ཚད་ ་་ཚིག་གི་ཐ་སྙད་སོ་སོའི་ཁྱད་ཆོས་
ཚུ་ཡང་ག་དེ་དྲག་དྲག་བཀོད་ཡོད་མི་དང་གཅིག་ཁར་ དེ་ཚུ་གི་གོ་དོན་ཨིང་ལིཤ་ནང་
བཀོད་དེ་ཡོད་ནི་འདི་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་སྲིད་བྱུས་ རོང་ཨིང་ཟུང་འབྲེལ་
གྱི་དམིགས་དོན་འགྲུབ་ནི་ལུ་ ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་་ཕན་ཐོགས་འབྱུང་ཚུགས་ནི་ཨིན་མས།
ལྷག་པར་དུ་ རངོ ་ཁ་་ཡིག་སྡེབ་དང་མིང་ཚིག་ཐ་སྙད་ཚུ་ཡང་ རངོ ་ཁ་གོང་འཕེལ་
ལྷན་ཚོགས་ཁ་ཐུག་ལས་ ད་རེས་ཚུན་ཚོད་ལུ་ གཏན་འབེབས་གྲུབ་ཡོད་མི་དང་
འཁྲིལ་བ་་དུས་མཐུན་ཡོད་ནི་འདི་གིས་ ཡིག་སྡེབ་དང་སྐད་ཡིག་གི་གཞི་རྟེན་ཡིག་ཆ་
ཅིག་ཡང་ཨིནམ་ལས་ རོང་ཁ་ལག་ལེན་འཐབ་མི་ཡོངས་ཀྱིས་ ད་ལས་ཕར་ ཚིག་
མཛོད་འདི་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ལག་ལེན་འཐབ་འོང་མནོ་བ་་རེ་བ་ཡོད།
རོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་དམིགས་དོན་འདི་བཟུམ་ཅིག་འགྲུབ་ཚུགས་མི་འདི་
ཚིག་མཛོད་སྡེ་ཚན་གྱི་དཀའ་ངལ་དང་ལེན་གྱི་ལཱ་ཤུལ་གྲུབ་འབྲས་ངོ་མ་ཅིག་ཨིནམ་མ་
ཚད་ ཡིག་ཚང་གི་ཞུན་དག་ཚོགས་ཆུང་དང་ འབྲེལ་ཡོད་ལཱ་རུབ་འབད་མི་ཚུ་གི་
བ་ོན་ཤུགས་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ཨིནམ་ལས་ འབྲེལ་ཡོད་ཡོངས་ལུ་ ངོས་ལེན་གྱི་དགའ་
ཚོར་དང་གཅིག་ཁར་ ཚིག་མཛོད་འདི་དུས་ཐོག་ལུ་དཔེ་སྐྲུན་འབད་དེ་བཀྲམ་སྤེལ་
iv
འབད་ཚུགས་མི་འདི་ ཡང་ རྒྱལ་ཡོངས་དགའ་དད་དཔལ་འཛོམས་ལྷན་ཚོགས་ལས་
མ་དངུལ་གྱི་གྲོགས་རམ་ལོགས་སུ་སྦེ་གནང་བ་་བཀའ་དྲིན་ཨིནམ་ལས་ དེ་ལུ་
དམིགས་བསལ་གྱི་བཀའ་དྲིན་དགའ་ཚོར་ཡོད།
རོང་ཁ་གོང་འཕེལ་དང་དར་ཁྱབ་ཀྱི་ལཱ་ནང་ མཁོ་གལ་ཧ་ཅང་ཆེ་བ་་ རོང་ཨིང་ཤན་
སྦྱར་ཚིག་མཛོད་འདི་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་མང་ ཡོངས་ལུ་ཕན་ཐོགས་ཆེ་བ་་སྐད་ཡིག་
གི་ཞབས་ཏོག་ཕུལ་དུ་ཕྱིན་པ་འགྲུབ་ཚུགས་པ་་རེ་སོན་དང་ ལག་ལེན་འཐབ་མི་
འབྲེལ་ཡོད་ཡོངས་ལུ་ལེགས་སོན་གྱི་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་ཡོད།

ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན།
དྲུང་ཆེན།
འབྲུག་གི་རྒྱལ་ས་ཐིམ་ཕུག
གནམ་ལོ་ཆུ་སྦྲུལ་ཟླ་༥ ཚེས་༡༥ ལུ།
v
པར་ཐེངས་གཉིས་པའི་་སྔོན་བརྗོད།
༈ འབྲུག་གཞུང་རངོ ་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༠༢ ལུ་པར་ཐེངས་
དང་པ་ པར་སྐྲུན་འབད་མི་གི་རོང་ཁ་ཨིང་ལིཤ་ཤན་སྦྱར་ཚིག་མཛོད་འདི་ ལྷན་ཚོགས་
ཡིག་ཚང་ནང་གི་ ཞིབ་འཚོལ་སྡེ་ཚན་གྱི་ཁ་ཐུག་ལས་ འདས་པ་་ལོ་ངོ་གསུམ་དེ་
ཅིག་གི་རིང་ལུ་ བསྐྱར་ཞིབ་ཀྱི་དོན་ལུ་ རོང་ཁ་་མིང་ཚིག་ཞིབ་འཚོལ་དང་བསྡུ་སྒྲིག་
འབད་དེ་ ད་རེས་ཞུན་དག་ཚར་ཏེ་ པར་ཐེངས་གཉིས་པ་སྦེ་པར་སྐྲུན་འབདཝ་ཨིན།
པར་ཐེངས་གཉིས་པ་འདི་ནང་ མིང་ཚིག་བསྡུ་ལེན་དང་ གསར་བཟོ་འབད་ཡོད་པ་་
རོང་ཁ་་ཚིག་གི་ཐ་སྙད་ མང་རབས་ཅིག་གསར་བཙུགས་འབད་ཡོད་པ་་ཁར་ མིང་
ཚིག་དེ་ཚུ་གི་ཁྱད་ཆོས་ ཚིག་སྡེ་་དབྱེ་བ་དང་ དུས་གསུམ་གྱི་དབྱེ་བ་ ཞེ་ས་དང་
མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ འགལ་མིང་དང་ ཚིག་གཅིག་དོན་མང་ལུ་འཇུག་པ་་གོ་དོན་ཚུ་
ཡང་བཙུགས་ཏེ་ཡོད། དེ་མ་ཚད་ཚིག་མཛོད་འདི་ནང་ འབྲུག་གི་་་ཁྲིམས་ཆེན་མོ་
གིས་གཙོས་པ་་ སྤྱིར་བཏང་ལག་ལེན་ལུ་ཉེ་བར་མཁོ་བ་་ བཅའ་ཁྲིམས་ཚུ་ནང་གི་
མིང་ ཚིག་ཐ་སྙད་ཚུ་དང་ རོང་གོང་ལྷན་ཚོགས་ནང་ སྔར་ལས་པར་སྐྲུན་འབད་དེ་ཡོད་
པ་་ སྐད་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་ཚིག་མཛོད་ཀྱི་རིགས་དང་ དཔེ་དེབ་གཞན་ཚུ་ནང་ལས་
ཐ་སྙད་བསྡུ་སྒྲིག་འབད་དེ་ཡོད་མི་ཚུ་ཡང་བཙུགས་ཏེ་ཡོད།
རོང་ཁ་་་་ཚིག་དེ་ཚུ་དང་ དོ་མཉམ་ཀྱི་ཨིང་ལིཤ་མིང་ཚིག་ཡོད་མི་ཚུ་ ཤན་སྦྱར་ སྦེ་
བཀོད་དེ་ཡོདཔ་མ་ཚད་དོ་མཉམ་མེད་མི་ཚུ་ ་་ཚིག་གི་གོ་དོན་འགྲེལ་བཤད་དང་ དེ་
ལས་རོང་ཁ་་་་ཚིག་ལ་ལུ་ཅིག་ལུ་ དོ་མཉམ་གྱི་ཨིང་ལིཤ་མིང་ཚིག་གཅིག་ལས་
ལྷག་སྟེ་ཡོད་མི་ཚུ་ཡང་ གདམ་ཁ་་དོན་ལུ་བཙུགས་ཏེ་ཡོདཔ་ལས་ དེ་ཚུ་སྐབས་
ཐོབ་ཀྱི་ལག་ལེན་དང་བསྟུན་ཏེ་ འོས་འབབ་ཡདོ ་མི་་ཚིག་ཚུ་ གདམ་ཁ་་ཐོག་ལས་
ལག་ལེན་འཐབ་ཆོག་ཆོ་ཡོད། གཞན་ཡང་ ཚིག་མཛོད་འདི་ནང་ རོང་ཁ་གོང་འཕེལ་

vi
ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གཏན་འབེབས་གྲུབ་པ་་ དུས་མཐུན་གྱི་ཡིག་སྡེབ་ཚུ་ཡང་ཚུལ་
མཐུན་བཀོད་དེ་ཡོདཔ་ལས་ ཚིག་མཛོད་འདི་རོང་ཁ་ལག་ལེན་འཐབ་མི་ཚུ་གི་དོན་ལུ་
ཉེ་བར་མཁོ་བ་་དཔེ་དེབ་མེད་དུ་མ་རུང་བ་ཅིག་ལུ་གྱུར་ཏེ་ཡོད།
ལཱ་ཤུལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་འདི་བཟུམ་ཅིག་འཐོན་ཚུགས་མི་འདི་ གཙོ་བོ་ར་ང་བཅས་
འབྲུག་ལུ་ དགའ་དད་ལྡན་པ་་གུ་ ཞི་བདེ་དང་དར་རྒྱས་ཀྱི་གནས་སྟངས་བཟང་པོ་
འདི་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ཨིན་པ་་ཁར་ ལྷག་པར་ དྲགོས་དྲུང་ཆེན་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་
མཆོག་གི་ ལམ་སྟནོ ་བཀའ་སོབ་བཟང་པོ་དང་ སྡེ་ཚན་ནང་གི་ཞིབ་འཚོལ་འགོ་
དཔོན་ཚུ་གིས་ དཀའ་བ་དང་དུ་ལེན་པ་་བ་ོན་ཤུགས་དང་ མཐའ་མཇུག་ལུ་
ཞིབ་འཚོལ་སྡེ་ཚན་ནང་གི་ མཉམ་རོགས་ཁྱད་རིག་ལས་གཡོགཔ་ཚུ་དང་ ཡིག་ཚང་
གི་ ཞུན་དག་ཚོགས་ཆུང་འཐུས་མི་ཚུ་ མཉམ་རུབ་ཀྱི་ཐོག་ལས་ ཞུན་དག་དང་ཞུན་
ལྷག་འབད་བ་་ཤུལ་ལུ་ གློག་རིག་ཁྱད་རིག་པ་ཚུ་གིས་ དཔེ་དེབ་སྒྲིག་བཀོད་བཟོ་
སྟེ་ ལས་དོན་མཐར་འཁྱོལ་བྱུང་ཡོདཔ་ལས་ དེ་ཚུ་ག་ར་ལུ་ཞིབ་འཚོལ་སྡེ་ཚན་གྱི་
ཁོངས་ལས་ ཚད་མེད་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་དགའ་ཚོར་སོམ་ཡོད།
ཕན་རྒྱ་ཆེ་བ་་ཚིག་མཛོད་མཁོ་ཅན་འདི་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་གང་མང་བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ནི་
དང་ རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སོབ་ཕྲུག་རེ་རེ་བཞིན་དུ་ལུ་ ཁྱབ་ཚུགསཔ་འབད་ནི་གི་དོན་ལུ་
མ་དངུལ་གྱི་གྲོགས་རམ་འཚོལ་བ་་མཐའ་མཇུག་ལུ་ རྒྱལ་ཡོངས་དགའ་དད་དཔལ་
འཛོམས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཁ་ཐུག་ལས་ རྒྱལ་ཡངོ ས་སྐད་ཡིག་གོང་འཕེལ་དང་ དར་
ཁྱབ་ཀྱི་དོན་ལུ་ཁག་ཆེ་བ་་ཐུགས་བཞེད་ རྒྱ་ཆེན་པོ་བཞེས་ཏེ་མ་དངུལ་གྱི་གྲོགས་
རམ་ ལོགས་སུ་མཛད་ གནང་མི་འདི་ལུ་དམིགས་བསལ་གྱི་བཀའ་དྲིན་དགའ་ཚོར་
བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་ཡོད།
ཚིག་མཛོད་འདི་གི་དོན་ལུ་ ལཱ་འབད་མི་ཚུ་གི་ཁ་ཐུག་ལས་ ག་དེ་དྲག་དྲག་གཟབ་
གཟབ་འབད་ཡོད་རུང་ སོ་སོ་ཡང་དག་པ་རིག་པ་་གོ་འཕང་མ་ཐོབ་པ་་དབང་གིས་ཆ་

vii
མ་ཚང་བ་དང་ མ་དག་པ་་སྐྱོན་དང་ནོར་འཁྲུལ་འོང་སྲིདཔ་ལས་ ག་ར་ལུ་བཟོད་པ་
བཞེས་གནང་ཟེར་ཞུ་ནི་དང་ མ་འོངས་པ་་བསྐྱར་ཞིབ་དཔེ་སྐྲུན་གྱི་ཕན་ཐབས་ལུ་
མཁས་དབང་ལྷན་རྒྱས་ཚུ་གི་ རིན་ཐང་དང་བྲལ་བ་་དགོངས་འཆར་གང་ཡོད་ ང་
བཅས་ལུ་བརྒྱུད་ལམ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་མི་ཚུ་གི་ཐོག་ལས་གསུང་གནང་དགོ་པ་་
གསོལ་འདེབས་ཞུ་ནི་དང་གཅིག་ཁར་ ཚིག་མཛོད་འདི་གིས་འབྲུག་མི་ཡོངས་དང་
ལྷག་པར་སོབ་ཕྲུག་ཚུ་གིས་གཙོས་པ་་ རོང་ཁ་དོན་གཉེར་ཅན་ཀུན་ལུ་ཕན་ཐབས་
བྱུང་སྟེ་ རྒྱལ་ཡངོ ས་སྐད་ཡིག་རོང་ཁ་གོང་འཕེལ་དང་ དར་ཁྱབ་ཀྱི་ཐགོ ་ལས་ རྒྱལ་
ཁབ་ཀྱི་བསྟན་པ་ ཡུན་ལས་ཡུན་དུ་གནས་པ་་ཞབས་ཏོག་འགྲུབ་པ་དང། བརྒྱུད་
འཛིན་གྱི་རྒྱལ་པོ་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་སྐུ་ཚེ་ ཞབས་པད་
ཡུན་དུ་བརྟན་ཅིང་ རྒྱལ་རྒྱུད་ཆུ་བོའི་རྒྱུན་བཞིན་བོན་ཏེ་ འགྲན་ཟླ་དང་བྲལ་བ་་ལམ་
སྟོན་དང་སྐྱབས་འཛིན་གྱི་འོག་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་བཟང་པོའི་
ཕན་བདེ་་དཔལ་གྱིས་ འབྲུག་པ་་མི་མང་ཡོངས་ལུ་ བདེ་དད་གོང་འཕེལ་ཡུན་
གནས་ཀྱི་ རེ་སོན་དང་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་ཞུ།
ཞིབ་འཚོལ་སྡེ་ཚན།
རོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས།
སྤྱི་ལོ་༢༠༡༣ ཟླ་༦ པ་ལུ།

viii
| Abbreviations in the dictionary
ཚིག་མཛདོ ་ནང་གི་བསྡུ་ཡིག

adj. adjective |
ཁྱད་ཚིག
adv. adverb |
དབྱེ་ཚིག
conj. conjunction |
འབྲེལ་ཚིག
excl. exclamation |
ཚོར་སྒྲ།
fut. future (tense) |
མ་འོངས་པ།
honorific form |

ཞེ་ས་ནང།
honorific |

ཞེ་ས།
imp. imperative |
སྐུལ་ཚིག
num. number |
ཨང་གྲངས།
opposite |

འགལ་མིང།
prep. preposition |
ཚིག་ཕྲད།
pron. pronoun |
མིང་ཚབ།
prs. present (tense) |
ད་ ་་བ།
pst. past (tense) |
འདས་པ།
synonym |

མིང་གི་རྣམ་གྲངས།

ix
Guide to dictionary entries
ཚིག་མཛདོ ་ལག་ལེན་ལམ་སྟནོ །|
st
noun the 1 letter of the ◄ | entry
ཀ།
་་ཚིག
Dzongkha

st
noun the 1 letter of the ◄ | part of speech
ཀ།
ཚིག་སྡེ།
Dzongkha alphabet
st
noun the 1 letter of the ◄ | definition
ཀ།
ཚིག་འགྲེལ།
Dzongkha
◄ |
་་ཚིག་གི་འབྲི་ལུགས་གཞན།
རྐང་པ། noun  རྐངམ། 
other written form of the
leg, foot
ཞབས།
entry
noun  1 star ( ◄ | shorter
སྐར་མ། སྐར། རྒྱུ་ ་་ཚིག་གི་མིང་སྡུད།
2 minute ( form of the entry
སྐར།) ཆུ་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ཤས།)
ཀ་དཔེ། noun  ཡིག་དཔེ། ◄མིང་གི་རྣམ་གྲངས། | synonym
copybook

ཁ་མར། adv.  ཁ་ཡར། descent ◄འགལ་མིང། | opposite
རྐང་སེན། noun  ཞབས་སེན། toe ◄ཞེ་ས། | honorific
nail

x