DÜNYADA ve TÜRKİYE'DE ALTIN MADENCİLİĞİ

45 Pages·2005·0.84 MB·Turkish

by  Þamil Beþtoy

D(cid:220)NYADA
ve
T(cid:220)RKİYE(cid:146)DE
ALTIN MADENCİLİĞİ

Eyl(cid:252)l 2002
Ofset Hazırlık ve Baskı
Beril Ofset Ltd. Şti.
0212. 527 90 52 Faks: 511 06 08

Cilt:
S(cid:246)z M(cid:252)cellit

' Bu kitabın t(cid:252)m yayın hakları T(cid:252)rkiye Madenciler Derneği(cid:146)ne aittir.
Kaynak belirtmeden alıntı yapılamaz, izinsiz (cid:231)oğaltılamaz.
İ˙İNDEKİLER

Y(cid:214)NETİCİ (cid:214)ZETİ....................................................................................................... 1
1. D(cid:252)nyada Altın Madenciliği...................................................................................... 1
1.1. D(cid:252)nyada Altın (cid:220)retimi-T(cid:252)ketimi ....................................................................... 1
1.1.1. Altının Kullanım Alanları............................................................................ 1
1.1.2. D(cid:252)nya Altın (cid:220)retim/T(cid:252)ketim Dengesi......................................................... 1
1.2. Arama ve Yatırım............................................................................................. 4
1.2.1. Rezerv/Potansiyel...................................................................................... 4
1.2.2. Yatırım Projeleri......................................................................................... 5
1.3. Altın (cid:220)retim Teknolojisi.................................................................................... 6
1.3.1. Teknoloji (BAT).......................................................................................... 6
1.3.2. ˙evre Standartları..................................................................................... 8
1.3.2.1. Uluslararası Mevzuat.....................................................................................................9
1.3.2.2. Siyan(cid:252)r Y(cid:246)netim Sistemi...............................................................................................9
1.3.2.3. Atık Havuzu.................................................................................................................16
1.3.2.4. Rehabilitasyon.............................................................................................................18
2. T(cid:252)rkiye(cid:146)de Altın Madenciliği.................................................................................. 19
2.1. Mevcut Durum................................................................................................ 19
2.2. Arama............................................................................................................ 19
2.2.1. Potansiyel................................................................................................ 19
2.2.2. Rezerv..................................................................................................... 21
2.3. Altın (cid:252)retimi.................................................................................................... 22
2.3.1. (cid:220)retim Teknolojisi.................................................................................... 22
2.3.2. ˙evre Standartları................................................................................... 24
2.3.3. Atık Y(cid:246)netimi........................................................................................... 25
2.3.4. Yatak Karakterizasyonu (Asit Kaya Drenajı)............................................ 28
2.3.5. Rehabilitasyon......................................................................................... 29
2.3.6. İşletme Sonrası Kontrol........................................................................... 30
2.3.7. Risk Değerlendirmesi.............................................................................. 31
2.4. T(cid:252)rkiye(cid:146)de Siyan(cid:252)r Kullanımı ......................................................................... 31
3. T(cid:252)rkiye(cid:146)de Altın (cid:220)retiminde Uygulanan Yasa ve Y(cid:246)netmelikler............................ 34
3.1. Y(cid:252)r(cid:252)rl(cid:252)kteki Y(cid:246)netmelikler ............................................................................. 34
İLK S(cid:214)Z
Binlerce yıl (cid:246)nce altın (cid:252)retilen Anadolu(cid:146)da, Cumhuriyetimizin kuruluşundan
sonra nihayet 15 yıl kadar (cid:246)nce, ilk ekonomik altın varlığını tespit edebildik.
Aramalar kısa s(cid:252)rede gelişti ve (cid:252)lkemizin değişik y(cid:246)relerinde 9 ayrı rezerv
bulundu. Jeolojik araştırmalar, daha b(cid:252)y(cid:252)k yatakların bulunabileceğini
g(cid:246)steriyordu.
B(cid:246)yle bir sonu(cid:231); D(cid:252)nya(cid:146)nın zengin, fakir, hangi (cid:252)lkesinde olursa olsun,
b(cid:252)y(cid:252)k bir toplumsal sevin(cid:231)le karşılanırdı.
Ancak, T(cid:252)rkiye(cid:146)de (cid:246)yle olmadı. Birden bire, altın ve altın (cid:252)retiminin hi(cid:231) de
(cid:246)nemli olmadığı yazılıp (cid:231)izilmeye başlandı. Hele hele, altın (cid:252)retimi ve
sonrası i(cid:231)in, dehşetengiz hayali senaryoların (cid:252)retilmesi, halkımızın da
kafasını karıştırdı. (cid:220)(cid:231) beş bilin(cid:231)li militanın kışkırtmaları ile insanlarımızın
i(cid:231)ine korku salınmaya (cid:231)alışıldı.
1/48
Y(cid:214)NETİCİ (cid:214)ZETİ
D(cid:252)nya Altın Madenciliği
D(cid:252)nya altın (cid:252)retimi, son 25 yılda yaklaşık olarak ikiye katlanmıştır. Bu
gelişmeler sonucunda, bilinen altın cevherleri işletmeye alınırken, yeni altın
yataklarının bulunması i(cid:231)in b(cid:252)t(cid:252)n d(cid:252)nyada yoğun bir arama ve yatırım
d(cid:246)nemi başlamıştır. 1990 yılında 2133 ton olan d(cid:252)nya toplam altın (cid:252)retimi,
s(cid:252)rekli y(cid:252)kselen bir eğri g(cid:246)stererek, 2000 yılında % 12(cid:146)lik bir artışla 2381 ton
olmuştur. D(cid:252)nya altın talebi 2000 yılında 3294 ton olmuştur. Altın (cid:252)retimi ve
talebi arasındaki 1000 ton civarındaki fark merkez bankaları tarafından
satılan altın k(cid:252)l(cid:231)elerden ve hurda altın ticaretinden karşılanmaktadır.
D(cid:252)nya altın (cid:252)retiminin % 53(cid:146)(cid:252) d(cid:246)rt sanayileşmiş (cid:252)lke, ABD, Kanada,
Avustralya ve G. Afrika(cid:146)da yapılmaktadır. 1980 yılına g(cid:246)re (cid:252)retim artışı
ABD(cid:146)de 13 kat, Avustralya(cid:146)da 18 kat ve Kanada(cid:146)da 3,5 kat olmuştur. Yıllık
altın (cid:252)retimi, Rusya hari(cid:231), 24 ton olan Avrupa(cid:146)nın d(cid:252)nya (cid:252)retimindeki payı %
1(cid:146)dir.
D(cid:252)nya altın talebinde, Hindistan, ABD, Suudi Arabistan ve ˙in ile birlikte
T(cid:252)rkiye ilk sıraları paylaşmaktadır. T(cid:252)rkiye, d(cid:252)nya altın (cid:252)retimi
sıralamasında yer almadığı halde d(cid:252)nya altın talebinde beşinci sıradadır.
2001 yılında, d(cid:252)nyada 875 adet altın madeni faaliyettedir. ABD(cid:146)de (cid:252)retilen
altının %92,5(cid:146)i, Avustralya(cid:146)da %96(cid:146)sı ve Kanada(cid:146)da % 90(cid:146)ı (cid:231)eşitli
siyan(cid:252)rleme y(cid:246)ntemleriyle (cid:252)retilmektedir.
D(cid:252)nya toplam altın rezervi 49 bin tondur ve bunun % 65(cid:146)i, d(cid:252)nya altın
(cid:252)retiminde ilk sıraları paylaşan ABD, Kanada, Avustralya ve G. Afrika(cid:146)da
bulunmaktadır. 2000 yılında, altın aramaları i(cid:231)in d(cid:252)nyada 1,09 milyar dolar
harcanmıştır. Bu harcamanın % 49(cid:146)u altın (cid:252)retiminde ilk sıraları paylaşan
(cid:252)(cid:231) gelişmiş (cid:252)lke ABD, Kanada ve Avustralya(cid:146)da yapılmıştır.
2001 yılında, d(cid:252)nya altın madenciliği yatırım projelerinin toplamı 23 milyar
dolardır. 2002 yılı i(cid:231)in altın madenciliği yatırım projelerinin % 51(cid:146)i Avustralya,
ABD, Kanada ve Avrupa (cid:252)lkelerindedir. Avrupa(cid:146)daki altın madeni yatırım
projelerindeyse Rusya, Yunanistan, İsve(cid:231) ve Ermenistan ilk sıralardadır.
Avrupa Birliği Konsey Direktifi 96/61/EC (cid:231)er(cid:231)evesinde metal sanayinde
(cid:231)evre kirlenmesini en aza indirmek (cid:252)zere kullanılan teknikler (cid:147)bilinen en iyi
teknikler(cid:148) (BAT) olarak adlandırılmaktadır.
Altın madenciliğinde teknoloji se(cid:231)imi, cevher i(cid:231)indeki altın taneciklerinin
b(cid:252)y(cid:252)kl(cid:252)ğ(cid:252)ne ve cevher kayasında bulunan diğer minerallerin kimyasal ve
fiziksel (cid:246)zelliklerine bağlıdır. Cevherdeki altın taneciklerinin mikroskopik
boyutta dağılmış olması durumunda kullanılan yegane etkin y(cid:246)ntem, siyan(cid:252)r
yardımı ile (cid:231)(cid:246)zeltiye alma (siyan(cid:252)r li(cid:231)i) teknolojisi g(cid:252)n(cid:252)m(cid:252)zdeki d(cid:252)nya altın
(cid:252)retiminin % 83(cid:146)(cid:252) i(cid:231)in kullanılmaktadır.
Siyan(cid:252)rleme y(cid:246)ntemiyle altın (cid:252)retimi 120 yıldır t(cid:252)m d(cid:252)nyada başarıyla
yapılmaktadır. Birleşmiş Milletler ˙evre Programı tarafından hazırlanan bir
raporda, bug(cid:252)ne kadar siyan(cid:252)r kullanımı nedeniyle altın madenciliğinde,
herhangi bir (cid:246)l(cid:252)mc(cid:252)l kazanın meydana gelmediği belirtilmiştir.
2/48
D(cid:252)nya altın madenciliğinde, iklim ve yerel koşulların uygun olması halinde
siyan(cid:252)r i(cid:231)in doğal bozundurma, uygun olmaması durumunda ise kimyasal
bozundurma y(cid:246)ntemi kullanılarak gerekli (cid:231)evre koruma (cid:246)nlemleri
alınmaktadır. D(cid:252)nya altın madenciliğinde, atık havuzlarında depolanacak
atıklar i(cid:231)in hen(cid:252)z hi(cid:231)bir limit değer s(cid:246)z konusu değildir. Kimyasal
bozundurma sonrasında (cid:231)ıkacak atık suların alıcı ortama (y(cid:252)zey ve yeraltı
suları) deşarjında limit değerler konulmaktadır.
Madencilik atıkları, ABD ve AB (cid:252)lkeleri gibi gelişmiş (cid:252)lkelerde sanayi atıkları
i(cid:231)in ge(cid:231)erli (cid:147)atık y(cid:246)netim mevzuatları(cid:148) kapsamı dışında yer almaktadır.
Avustralya, Kanada ve ABD(cid:146)deki bazı eyaletlerde genel madencilik
faaliyetleri hakkındaki yasal mevzuat dışında, altın madenciliği i(cid:231)in (cid:246)zel
yasal mevzuat bulunmamaktadır. Avrupa Birliği(cid:146)nde de madencilik ve
maden atıkları hakkında yasal mevzuat yoktur. Bu konuda 2000 yılında
başlatılan madencilik atıklarının y(cid:246)netimine ilişkin (cid:246)zel mevzuat hazırlık
(cid:231)alışmaları halen s(cid:252)rd(cid:252)r(cid:252)lmektedir.
Altın madenciliğinde kullanılan sodyum siyan(cid:252)r, hidrojen siyan(cid:252)rden (HCN)
elde edilmektedir. D(cid:252)nyadaki yıllık HCN (cid:252)retimi 1.4 milyon ton civarındadır.
Bu HCN(cid:146)in yaklaşık % 13(cid:146)(cid:252)nden madencilik sekt(cid:246)r(cid:252)nde kullanılan sodyum
siyan(cid:252)r (cid:252)retilmektedir. Hidrojen siyan(cid:252)r(cid:252)n geri kalan % 87(cid:146)si naylon ve
plastik imalinde, tekstil sanayinde, metal işleme ve kaplamada,
galvanizlemede, madencilikte, kuyumculuk ve m(cid:252)cevhercilikte, ila(cid:231)
sanayinde ve tarımsal kimyasallarda ve fotoğraf(cid:231)ılıkta kullanılmaktadır.
Toksik bir madde olduğu bilinen siyan(cid:252)r, (cid:231)ağdaş yaşamın vazge(cid:231)ilemez ve
son derece yaygın olarak kullanılan bir kimyasal maddesidir. Siyan(cid:252)r(cid:252)n
g(cid:252)venli kullanımı, sağlıklı y(cid:246)netim uygulamalarının y(cid:252)r(cid:252)rl(cid:252)ğe konması ile
m(cid:252)mk(cid:252)nd(cid:252)r. Altın madenciliğinde siyan(cid:252)r(cid:252)n (cid:252)retilmesi, taşınması,
depolanması ve kullanılmasında uyulması gereken kuralların belirlenmesi
amacıyla Birleşmiş Milletler ˙evre Programı tarafından 2000 yılında
(cid:231)alışmalar başlatılmış ve son aşamaya gelmiş durumdadır. Bu (cid:231)alışmada,
atık havuzuna deşarj edilecek atık suda siyan(cid:252)r seviyesinin 50 mg/lt ve atık
havuzundan alıcı ortama deşarj edilecek atık suda ise 0,5 mg/lt olması
(cid:246)nerilmektedir.
Siyan(cid:252)r, y(cid:252)ksek dozlarda maruz kalındığında ani toksik etkisi olan bir
kimyasaldır. Sanayide kullanılan pek (cid:231)ok kimyasal madde gibi yanlış
kullanılması halinde ciddi sağlık ve (cid:231)evre sorunları yaratabilir. Sanayide 80
bin kadar kimyasal madde kullanılmaktadır ve bunların % 80(cid:146)i i(cid:231)in toksik etki
verileri yoktur. Siyan(cid:252)r, sanayide kullanılan pek (cid:231)ok kimyasalın aksine
toksisitesi yıllar (cid:246)nce tamamiyle aydınlatılmış bir maddedir.
Siyan(cid:252)rl(cid:252) (cid:231)(cid:246)zeltinin arıtılmasında sanayide doğal bozundurma ve kimyasal
arıtma y(cid:246)ntemleri uygulanmaktadır. MTA Genel M(cid:252)d(cid:252)rl(cid:252)ğ(cid:252)’ndeki altın pilot
tesisinde, proses atıklarında siyan(cid:252)r(cid:252)n doğal bozunmasını inceleyen
araştırmada siyan(cid:252)r seviyesinin 76 g(cid:252)nde % 99.8 oranında azaldığı
belirlenmiştir. Aynı araştırma kapsamında yapılan kimyasal arıtma
deneylerinde 2,5 satte aynı sonuca ulaşılmıştır.
Başlıca kimyasal arıtma prosesleri SO /HAVA (Kanada(cid:146)nın INCO şirketi
2
tarafından geliştirilmiş) ile H O (hidrojen peroksit) (Alman Degussa
2 2
tarafından geliştirilmiş) prosesleridir. INCO SO /Hava kimyasal arıtma
2
3/48
y(cid:246)ntemi, g(cid:252)n(cid:252)m(cid:252)zde 55 tanesi ABD ve Kanada(cid:146)da olmak (cid:252)zere d(cid:252)nyada 69
tesiste uygulanan en modern teknolojidir.
Altın madenciliği faaliyetleri sonucunda (cid:231)ıkan proses atıkları (cid:246)zel olarak inşa
edilen atık havuzlarında tutulmaktadır. ˙evre g(cid:252)venliği a(cid:231)ısından b(cid:252)y(cid:252)k
(cid:246)nem taşıması nedeniyle ICOLD (B(cid:252)y(cid:252)k Su Barajları Uluslararası
Komisyonu) tarafından atık havuzlarına ilişkin (cid:231)ok sayıda standart
yayımlanmıştır.
Maden işletmenin kapatılmasından sonra, atık havuzu haznesindeki
malzemenin (cid:252)zeri bitkisel toprakla (cid:246)rt(cid:252)lerek ve atık havuzu sahası
ağa(cid:231)landırılarak rehabilite edilmektedir. Bu t(cid:252)r alanlar, dağlık arazilerde d(cid:252)z
bir alan oluşturması nedeniyle kapatma sonrasında d(cid:252)z mera alanı olarak
da kullanılabilmektedir.
T(cid:252)rkiye(cid:146)de Altın Madenciliği
(cid:220)lkemizde, halen işletilmekte olan tek altın madeni Normandy Madencilik
A.Ş. tarafından işletilmekte olan İzmir ili Bergama il(cid:231)esindeki Ovacık Altın
Madeni(cid:146)dir. ˙eşitli yabancı sermayeli şirketler tarafından işletilebilirliği
belirlenmiş olan diğer altın madenleri i(cid:231)in Ovacık Altın Madeni(cid:146)nin akıbeti
beklenmektedir.
(cid:220)lkemizde, altın cevherleşmelerine y(cid:246)nelik modern maden yatağı
modellemelerine dayandırılmış aramalar son onbeş yıldır aralıklarla
s(cid:252)rd(cid:252)r(cid:252)lmektedir. Potansiyel tahmini, maden yataklarının aranması
(cid:231)alışmalarının ilk aşamasını oluşturmaktadır. T(cid:252)rkiye(cid:146)nin jeolojisinin ABD(cid:146)de
en (cid:231)ok altın (cid:252)retimi yapılan Nevada ve California(cid:146)ya b(cid:252)y(cid:252)k benzerlikler
g(cid:246)stermesinden yola (cid:231)ıkılarak 1997 yılında (cid:252)lkemiz altın potansiyelinin
tahmini (cid:231)alışması yapılmıştır. Bu (cid:231)alışma sonucunda, T(cid:252)rkiye altın
potansiyelinin 6500 tona kadar (cid:231)ıkabileceği hesaplanmıştır.
(cid:220)lkemizde, halen işletilmekte olan Ovacık Altın Madeni ve işletilmeye hazır
8 altın madeni vardır. Mevcut bilgilere g(cid:246)re, 450 ton altın ve 1100 ton g(cid:252)m(cid:252)ş
rezervi belirlenmiştir. Bu rezervin toplam değeri yaklaşık 4,5 milyar dolar ve
madencilik sekt(cid:246)r(cid:252) i(cid:231)in 4,2 (cid:231)arpanına g(cid:246)re (cid:252)lke ekonomisinde yaratacağı
katma değer ise 18 milyar dolardır. Bu projeler i(cid:231)in yapılması gerekli tahmini
yatırım tutarı 830 milyon dolardır. Bu projelerde tahmini doğrudan istihdam
2060 kişi ve madencilik sekt(cid:246)r(cid:252) i(cid:231)in 16,2 (cid:231)arpanına g(cid:246)re dolaylı istihdam ise
33.400 kişidir.
Ovacık Altın Madeni(cid:146)nde, Avrupa Birliği standartları kapsamında (cid:147)Bilinen En
İyi Teknik(cid:148) (BAT) olarak adlandırılan altın (cid:252)retim teknolojisi kullanılmaktadır.
Eti Holding K(cid:252)tahya(cid:150)G(cid:252)m(cid:252)şk(cid:246)y işletmesinde 1987 yılından beri uygulanan
(cid:252)retim teknolojisi, altın madenlerindeki teknoloji ile temelde benzerlik
g(cid:246)stermekte olup her ikisi de siyan(cid:252)rleme y(cid:246)ntemine dayanmaktadır.
Uluslararası standartlara g(cid:246)re, atıkların, (cid:231)evreye ve insan sağlığına zarar
vermeyecek bi(cid:231)imde depolanmaları i(cid:231)in Doğal Bozundurma ve Kimyasal
Arıtma olmak (cid:252)zere iki farklı temel ilke kapsamında atık y(cid:246)netimi
planlanmaktadır. Bergama-Ovacık(cid:146)ta kurulu altın madeni tesislerinde hem
doğal bozundurma hem de kimyasal bozundurma y(cid:246)ntemlerinin ikisi birden
uygulanmıştır. B(cid:252)t(cid:252)n bu (cid:246)nlemlere ek olarak, gelişmiş (cid:252)lkeler de dahil olmak
(cid:252)zere d(cid:252)nyadaki uygulamaların aksine alıcı ortama herhangi bir atık deşarjı
4/48
da yapılmamaktadır. Bu (cid:246)zellikleriyle Ovacık Altın Madeni(cid:146)nin,
uygulanmakta olan (cid:231)evre standartları bakımından d(cid:252)nya standartlarının da
(cid:252)zerinde olduğu T(cid:220)BİTAK uzmanlar heyetince hazırlanan bir raporda ifade
edilmiştir.
Ovacık Altın Madeni(cid:146)nde cevher işleme (cid:252)nitesinden (cid:231)ıkan atıklar (cid:246)nce INCO
SO /Hava kimyasal bozundurma (cid:252)nitesinde siyan(cid:252)rler bozundurularak
2
doğal bileşenlerine ayrılmakta; ardından, ferrik s(cid:252)lfat y(cid:246)ntemiyle, zaten
cevherde (cid:246)nemsiz miktarlarda bulunan ağır metaller kararlı hale getirilerek,
sulu ortamlarda (cid:231)(cid:246)z(cid:252)nmeyecek bileşikler bi(cid:231)iminde, atık havuzunda
depolanmaktadır.
Ovacık Altın Madeni(cid:146)nde arıtma (cid:252)nitesinden (cid:231)ıkan atık su, uluslararası
standartlara uygun olarak inşa edilmiş ve astarlanarak ge(cid:231)irimsiz hale
getirilmiş atık havuzunda depolanmaktadır. Afet İşleri Y(cid:246)netmeliği 1. Derece
deprem b(cid:246)lgesi inşaat şartlarına g(cid:246)re hazırlanan atık havuzunun projesi DSİ
tarafından onaylanmış, inşaat DSİ kontrol(cid:252)nde yapılmış ve inşaat
tamamlandıktan sonra DSİ tarafından incelenerek projeye uygun olarak inşa
edilmiş olduğu rapor edilmiştir. Yapılan stabilite analizleri sonucunda,
deprem şartlarında atık havuzu g(cid:252)venlik sayısının T(cid:252)rkiye(cid:146)nin en b(cid:252)y(cid:252)k su
barajları olan Atat(cid:252)rk ve Keban(cid:146)ın iki katı kadar olduğu ortaya (cid:231)ıkmıştır.
Bir madencilik faaliyetinin (cid:231)evre (cid:252)zerindeki en (cid:246)nemli olumsuz etkisi, işlenen
cevherde bulunan ağır metallerin b(cid:252)nyelerindeki s(cid:252)lf(cid:252)r(cid:252)n oksidasyonu
sonucu oluşabilecek asitli sular sonucu (cid:231)evreye yayılmasıdır. Ovacık Altın
Madeni(cid:146)nde, asit (cid:252)retme ve tamponlama (n(cid:246)t(cid:252)rleştirme) potansiyelini
araştırmak (cid:252)zere analizler yapılmıştır. Yapılan testler sonucunda,
madenden (cid:252)retim yapılacak kayaların asit (cid:252)retme potansiyeline sahip
olmadığı belirlenmiştir.
Asit (cid:252)retme potansiyeli bulunmayan Ovacık Altın Madeni(cid:146)nde cevher
bileşimindeki ağır metal miktarlarının belirlenmesi amacıyla bir dizi (cid:231)alışma
yapılmıştır. Ovacık cevherinin ağır metal i(cid:231)eriği, Toprak Kirliliğinin Kontrol(cid:252)
Y(cid:246)netmeliği(cid:146)nde ve Avrupa Birliği mevzuatında yer alan tarım arazilerine
serilebilecek arıtma (cid:231)amurunda izin verilen maksimum ağır metal
değerlerinin hepsinden d(cid:252)ş(cid:252)kt(cid:252)r. Ovacık Altın Madeni tesislerinin tasarım
kriterleri belirlenirken laboratuvar şartlarında ağır metallerin siyan(cid:252)rl(cid:252) suda
(cid:231)(cid:246)z(cid:252)n(cid:252)rl(cid:252)kleri denenmiş olup, (cid:231)ok k(cid:252)(cid:231)(cid:252)k bir b(cid:246)l(cid:252)m(cid:252)n(cid:252)n proses suyuna
ge(cid:231)tiği, b(cid:252)y(cid:252)k b(cid:246)l(cid:252)m(cid:252)n(cid:252)n ise suda (cid:231)(cid:246)z(cid:252)nmeyip durağanlığını devam
ettirdiği yapılan bu denemelerde anlaşılmıştır.
Ovacık Altın Madeni(cid:146)ndeki işletme faaliyeti, İzmir Valiliği tarafından bu tesis
i(cid:231)in (cid:246)zel olarak kurulmuş İzleme ve Denetleme Komisyonu nezaretinde
y(cid:252)r(cid:252)t(cid:252)lmektedir. İşletme, oniki aylık deneme (cid:252)retimi s(cid:252)resince, ˙evre
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından
periyodik olarak denetlenmiş olup hi(cid:231) bir olumsuzluk tesbit edilmemiştir.
Mayıs 2001(cid:146)de başlayan deneme (cid:252)retimi s(cid:252)resince, İzmir İl Sağlık
M(cid:252)d(cid:252)rl(cid:252)ğ(cid:252) tarafından arıtma tesis (cid:231)ıkışından ve atık havuzundan alınan atık
su (cid:246)rneklerinde İzmir B(cid:246)lge Hıfzısıhha Enstit(cid:252)s(cid:252) M(cid:252)d(cid:252)rl(cid:252)ğ(cid:252)(cid:146)nde herg(cid:252)n
siyan(cid:252)r, arsenik ve antimon ile haftalık diğer ağır metal analizleri yapılmıştır.
Bu analizlerin sonu(cid:231)larından, cevherden (cid:231)(cid:246)zeltiye ge(cid:231)en ağır metal
miktarlarının beklenenden (cid:231)ok daha d(cid:252)ş(cid:252)k olduğu g(cid:246)r(cid:252)lmektedir.
5/48
Modern madencilik yaklaşımı (cid:231)er(cid:231)evesinde maden sahası
rehabilitasyonunun işletme ile birlikte başlaması gerektiğinden, Ovacık Altın
Madeni i(cid:231)in (cid:147)Kavramsal Maden Kapatma Planı(cid:148) hazırlanmış ve işletme
(cid:246)ncesinde ˙evre Bakanlığı(cid:146)na sunulmuştur. ˙evre Bakanlığı(cid:146)na verilen
Taahh(cid:252)tname(cid:146)ye g(cid:246)re, maden sahası, işletme faaliyetlerinin bitiminden
itibaren an az 10 yıl s(cid:252)reyle izlenecektir. İdari otoriteler tarafından gerekli
g(cid:246)r(cid:252)lmesi halinde bu s(cid:252)re uzatılabilecektir. ˙evre Bakanlığı tarafından
mahallinde yapılacak tetkikler sonucunda yeraltısuyunda herhangi bir
kirlenmeye rastlanmadığının anlaşılması halinde şirketin sorumluluğu sona
erecektir.
Ovacık Altın Madeni(cid:146)ndeki olası risk fakt(cid:246)rlerinin değerlendirilmesi amacıyla
Golder Associates (İngiltere) şirketine, birisi atık havuzu ve diğeri tesiste
kullanılan siyan(cid:252)rle ilgili olmak (cid:252)zere iki adet sayısal risk değerlendirmesi
yaptırılmıştır. Risk değerlendirmesi sonucunda Ovacık Altın Madeni(cid:146)nin
yarattığı riskin ihmal edilebilir d(cid:252)zeyde olduğu sonucuna varılmıştır.
T(cid:252)rkiye(cid:146)de Siyan(cid:252)r Kullanımı
(cid:220)lkemizde, madencilik sekt(cid:246)r(cid:252)nde kullanılan sodyum siyan(cid:252)r ithalatı
ortalama yılda 2000 ton civarındadır. Ovacık Altın Madeni(cid:146)nde ise, 12 aylık
deneme (cid:252)retimi verilerine g(cid:246)re, bu miktarın onda biri olan 120 ton
kullanılmıştır. (cid:214)te yandan, plastik ve tekstil sekt(cid:246)rleri başta olmak (cid:252)zere
(cid:231)eşitli imalat sanayilerinde kullanılan bir diğer siyan(cid:252)r bileşiği akrilonitril (vinil
siyan(cid:252)r) ithalatı ise 176 bin tondur. Ayrıca, İzmir-Aliağa Petkim tesislerinde
yılda 90 bin ton akrilonitril (cid:252)retilmekte ve yurti(cid:231)i sanayi kullanımına arz
edilmektedir. B(cid:246)ylece, (cid:252)lkemizde 2000 yılında kullanılan (cid:231)eşitli siyan(cid:252)r
bileşiklerinin toplamı yaklaşık 260 bin tondur. Petkim, akrilonitril yurti(cid:231)i
talebinin 2010 yılında 350 bin tona y(cid:252)kseleceğini tahmin etmektedir
T(cid:252)rk Gıda Kodeksi Y(cid:246)netmeliği(cid:146)nde kullanım limitleri belirlenen 4000
civarındaki gıda katkı ve kontaminantının arasında siyan(cid:252)r de hidrosiyanik
asit olarak yer almaktadır. Bu y(cid:246)netmeliğe g(cid:246)re i(cid:231)me suyunda 0.05 mg/kg
(0.05 ppm), meyva sularında 1mg/kg (1 ppm), sert (cid:231)ekirdekli meyva
konservelerinde 5 mg/kg (5 ppm), nugatlar ve badem ezmelerinde 50
mg/kg(cid:146)a (50 ppm) kadar hidrosiyanik asit bulunmasına izin verilmektedir.
Risk değerlendirmesi sonucunda kabul edilebilir ve kontrol edilebilir bir risk
taşıdığı belirlenen bir kimyasalın kaza sonucu zehirlenmeye neden olabilir
korkusu ile gerekli koruyucu ve akılcı bilimsel (cid:246)nlemleri almak yerine,
kullanılmasının yasaklanması benimsense idi bug(cid:252)n kullandığımız ila(cid:231),
tarım ilacı ve end(cid:252)striyel kimyasalların (cid:246)nemli bir b(cid:246)l(cid:252)m(cid:252)n(cid:252) kullanmamamız
gerekirdi. O halde g(cid:252)nl(cid:252)k yaşantımızda (cid:246)nemli olan risk almamak değil,
kabul edilebilir sınırlar i(cid:231)erisinde risk almaktır.
(cid:220)lkemizde, altın madenciliğinde siyan(cid:252)r bileşiklerinin kullanılmasına bağlı
olarak en k(cid:246)t(cid:252) ihtimaller ger(cid:231)ekleştiği takdirde gerek solunum yolu gerekse
ağız yolu ile siyan(cid:252)r bileşiklerinin alınması sonucunda oluşabilecek riskler
bir sayısal risk değerlendirmesi ile ortaya konmuştur. En k(cid:246)t(cid:252) olasılık
senaryolarının ger(cid:231)ekleşmesi durumunda en hassas bireyin ((cid:231)ocuk) karşı
karşıya kalacağı riskleri inceleyen bu sayısal risk değerlendirmesinin
sonu(cid:231)larına g(cid:246)re, altın madenciliğinde siyan(cid:252)r kullanımının insan sağlığı ve
(cid:231)evre g(cid:252)venliği (cid:252)zerinde herhangi bir toksik etki g(cid:246)stermesi beklenemez.
6/48
T(cid:252)rkiye(cid:146)de Altın (cid:220)retiminde Uygulanan Yasa ve Y(cid:246)netmelikler
(cid:220)lkemizde bir altın madeninin işletmeye ge(cid:231)ebilmesi i(cid:231)in yerine getirilmesi
gereken izin s(cid:252)reci hem b(cid:252)rokratik aşamalar hem de zaman bakımından
yatırımcıyı bıktıracak kadar uzundur. Aynı izinlerin (cid:231)eşitli bakanlıklardan
alınması gerektiği gibi, bazen bir bakanlığın değişik birimlerinden de
alınması gerekmektedir. İzin s(cid:252)reci, ˙ED hazırlanması, fizibilite, arazi alımı
ve inşaat s(cid:252)reci hari(cid:231) olmak (cid:252)zere en iyimser yaklaşımla yaklaşık olarak 12-
21 ay gerektirmektedir.
Altın madenciliği faaliyeti sırasında insan sağlığı ve (cid:231)evre g(cid:252)venliği
a(cid:231)ısından dikkat edilmesi gereken standartları belirleyen altın madenciliğine
(cid:246)zg(cid:252) mevzuat hen(cid:252)z yoktur. Ancak, su, toprak, hava ve doğal yaşamın
korunmasına ait genel y(cid:246)netmeliklere uyulmaktadır. ˙evre mevzuatında yer
almayan ve (cid:246)nem verilmesi gereken (cid:246)zel konular i(cid:231)in, Ovacık Altın
Madeni(cid:146)nde uygulandığı gibi, ˙evre Bakanlığı(cid:146)na bir taahh(cid:252)tname
verilmektedir.

7/48