dünya'da kamu denetçiliği kurumu ve türkiye karşılaştırması yapısal analiz

169 Pages·2014·1.6 MB·Turkish

61

T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI
SİYASET BİLİMİ BİLİM DALI

DÜNYA’DA KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU VE
TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMASI: YAPISAL ANALİZ

Hazırlayan
Serdar ARI

Danışman
Yrd. Doç. Dr. Ali DEĞİRMENDERELİ

Yüksek Lisans Tezi

Haziran 2014
KAYSERİ
2

T.C.
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI

DÜNYA’DA KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU VE
TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMASI: YAPISAL ANALİZ

(Yüksek Lisans Tezi)

Hazırlayan
Serdar ARI

Danışman
Yrd. Doç. Dr. Ali DEĞİRMENDERELİ

Haziran 2014
KAYSERİ
6i

BİLİMSEL ETİGE UYGUNLUK SAYFASI

Bu çalışmadaki tüm bilgilerin, akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde
edildiğini beyan ederim. Aynı zamanda bu kural ve davranışların gerektirdiği gibi, bu
çalışmanın özünde olmayan tüm materyal ve sonuçları tam olarak aktardığımı ve
referans gösterdiğimi belirtirim.

Serdar ARI
ii

YÖNERGE UYGUNLUK SAYFASI
Dünya’da Kamu Denetçiliği Kurumu Ve Türkiye Karşılaştırması: Yapısal Analiz adlı
Yüksek Lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Lisansüstü Tez Önerisi ve Tez Yazma
Yönergesi’ne uygun olarak hazırlanmıştır.

Hazırlayan Danışman
Serdar ARI Yrd. Doç. Dr. Ali DEĞİRMENDERELİ

Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Bşk.
Doç. Dr. Mustafa DEMİRCİ

iv

ÖNSÖZ
Yüksek Lisans eğitimim ders dönemi boyunca kendilerinden çok şey öğrendiğim
değerli hocalarım Prof. Dr. Haluk ALKAN, Doç. Dr. Mustafa DEMİRCİ ve Yrd. Doç.
Dr. Müzeyyen EROĞLU DURKAL’a şükranlarımı sunarım. Tez çalışmam esnasında
yönlendirici tutumu ve eleştiriler bakış açısıyla bana yol gösteren değerli tez
danışmanım Yrd. Doç. Dr. Ali DEĞİRMENDERELİ hocama teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca tez çalışmam süresince başını sık sık ağrıttığım Dokuz Eylül Üniversitesinden
değerli dostum Uzm. Cem YILDIZ’a ve çalışmamın sonucunu sabırsızlıkla bekleyen
canımdan değerli bildiğim sevgili aileme sonsuz sevgilerimi iletirim.
Serdar ARI
Haziran 2014, KAYSERİ
v

DÜNYA’DA KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU VE TÜRKİYE
KARŞILAŞTIRMASI: YAPISAL ANALİZ
Serdar ARI
Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yüksek Lisans Tezi, Haziran 2014
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ali DEĞİRMENDERELİ
ÖZET
İlk defa 18. yüzyılda İsveç’te ortaya çıkan ve günümüze kadar yaklaşık yüz elli ülkede
uygulanma alanı bulan ombudsmanlık kurumu, idarenin eylem ve işlemleri sonucunda
mağdur duruma düşen vatandaşların başvurusu üzerine veya kendiliğinden hareket
ederek kişilerin haklarını arayan bir denetleme kurumudur.
İkinci Dünya savaşından sonra büyüyen, genişleyen ve hantallaşan devlet yapısı
içerisinde klasik denetim yollarından olan Yargısal, Parlamento (Siyasi), İdari ve
Kamuoyu denetimlerinin işlevlerini yeterince hızlı bir şekilde yerine getirememesi,
bireyleri idarenin kötü yönetimi ile baş başa bırakmış ve vatandaşların şikayetlerinin
artmasına yol açmıştır. Ombudsmanlık denetimi, devletlerin mevcut denetim
mekanizmalarının eksikliklerini tamamlayacak, hızlı hareket eden, ücretsiz ve tarafsız
bir denetim biçimine ihtiyaç duymaları sonucunda ortaya çıkmıştır.
Ombudsmanlık kurumu süreç içerisinde yaptığı başarılı çalışmalarla kendisini kabul
ettirmiş, vatandaş ve devlet kurumları arasında oluşan anlaşmazlıklarda bir nevi
arabulucu rolü oynayarak, barışçıl çözüm yolları önererek görevini başarıyla yerine
getirmiş ve dünyanın birçok ülkesine yayılarak, yukarıda sayılan denetim
mekanizmaları ile birlikte idareyi denetlemede kullanılmaya başlanmıştır.
Ombudsmanlık ülkemizde 1970’li yıllardan itibaren akademik ortamlarda tartışılmaya
başlanmış, 1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren de ülkemizde oluşturulması
yönünde çeşitli mevzuat çalışmaları yapılmaya başlanmıştır. Türkiye’de ilk olarak 5548
sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile Ombudsmanlık kurumu oluşturulmaya
çalışılmış ancak bu kanun Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Daha sonra
2010 yılında Anayasanın bazı maddelerinin halk oylaması ile değiştirilmesi sonucunda
Kamu Denetçiliğinin kurulmasının önündeki anayasal engel ortadan kaldırılmıştır. 6328
vi

sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 14.06.2012 tarihinde Türkiye Büyük
Millet Meclisi’nde kabul edilmesiyle Ombudsmanlık Türkiye’de Kamu Denetçiliği
Kurumu adıyla oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Ombudsman, Kamu Denetçiliği, İdarenin Denetimi
vii

OMBUDSMAN INSTITUTION THE WORLD AND COMPARISON OF
TURKEY: STRUCTURAL ANALYSIS
Serdar ARI
Erciyes University, The Institute Of Social Sciences
Master’s Thesis, June 2014
Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Ali DEĞİRMENDERELİ
ABSTRACT
Emerging in 18. century, Sweden for the first time and finding application area in nearly
one hundred and fifty countries until today, Ombudsman Institution is a supervision
agency that claims people's right upon the applications of citizens victimized as a result
of administrative acts and actions or by self decision.
Inability of Judicial supervision, the Parliament (Political), Administrative and Public
Opinion Controls, being some of classical supervision ways within the state structure
growing, expanding and becoming clumsy after the World War II to fulfill the
functions quickly enough has left people alone with bad management of the
administration and led to an increase in citizen's complaints. Ombudsman supervision
has showed up as a result of the fact that the states needs a control manner which will
complete their existing lack of control mechanisms, are fast moving, free and impartial.
With his successful efforts within the process Ombudsman Institution has imposed
itself, fulfilled its funtion successfully by being a peacekeeper in disputes arising
between citizens and state institutions and offering peaceful solutions and it has been
used in management control together with the above mentioned control mechanisms by
spreading to many countries around the world.
Ombudsman has began to be discussed in the academic environment in our country
since 1970s, and from the second half of 1990s, various legislative work has been
started towards its creation in our country. Ombudsman has been attempted to establish
firstly with Law No. 5548 on Ombudsman but it has been annulled by Constitutional
Court. Then, the constitutional obstacles in front of the establishment of Ombudsman
viii

were removed with replacement of certain provisions of Constitution as result of the
plebiscite in 2010. Ombudsman has been created in Turkey with the name Ombudsman
Institution with the adoption of Ombudsman Act no 6328 in Turkey Grand National
Assembly on 14.06.2012.
Key Words: Ombudsman, Public Supervising, The Control of Administration