Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi - Sevda Şener

328 Pages·2014·9.28 MB·Turkish

GÖSTERİM <§) SANATLARI

Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi
Sevda Şener
Sevda Şener I928’de İstanbul’da doğdu. İlköğrenimini Anadolu'nun çeşitli
il ve ilçelerindeki devlet okullarında, ortaöğrenimini Ankara Maarif Koleji ve
Eskişehir Lisesi'nde gördü. 1950 yılında Ankara Üniversitesi DTCF İngiliz Dili
ve Edebiyatı Kürsüsû'ndcn mezun oldu. 1958 yılında aynı fakültede o yıl açılan
Tiyatro Enstiıüsü'nün ilk asistanı olarak akademik kariyerine başladı. 1962
yılında doktor, 1967 yılında doçent, 1972 yılında profesör unvanlannı aldı. Bu
arada İngiltere'de Bristol Üniversitesinde ve Avusturya Viyana Üniversitesinde
birer sömestr eğitime katılarak tiyatro konusundaki bilgisini geliştirdi.
Tiyatro kuramları, dramaturgi, eleştiri kuramları, çağdaş sanat, estetik,
modem ve modem sonrası tiyatro gibi konularda dersler verdi. 1976-1981 ve
1985-1993 yıllannda DTCF Tiyatro Bölümü başkanı olarak görev yaptı ve
çeşitli başka üniversitelerde tiyatro dersleri verdi.
Sevda Şener, Avni Dilligil Jüri Özel Ödülü’ne (1990), Tiyatro ve
Televizyon Yazarları Demeği Hizmet Ödülü’ne (1990), İtalya’da
Adelaide Ristori Ödiilü’nc (1992), Kültür Bakanlığı Tiyatro Eleştiri,
İnceleme ve Araştırma Ödülü’nc (1993), Nisa Screzli, Tiyatroda
Yılın Kadını Ödülü’ne (1994) layık görüldü.
Sevda Şener altmışlı yıllardan bu yana çeşitli dergilerde eleştiri ve
inceleme yazılan yazmaktadır. Uluslararası Tiyatro Enstitüsü Türkiye Milli
Merkezi (ITI), Tiyatro Eleştirmenleri Derneği, Felsefe Kurumu,
Dil Derneği, Edebiyatçılar Demeği üyesidir.
Eserleri: Musahipzade Celal ve Tiyatrosu (A.Ü. DTCF Yayınlan,
Ankara 1963), Çağdaş Türk Tiyatrosunda Ahlak, Ekonomi, Kültür Sorunları
(A.Ü. DTCF Yayınları, Ankara 1971), Çağdaş Türk Tiyatrosunda İnsan
(A.Ü. DTCF Yayınlan, Ankara 1972), Oyundan Düşünceye (Gündoğan
Yayınlan, Ankara 1993) Yaşamın Kınlına Noktasında Dram Sanatı
(Dost Kitabevi Yayınlan, Ankara 2001).
D
1) ROL YAPMAYIN LÜTFEN, Eric Morris .Joan Hotchkls. Ocak 19«®
2) DÜNDEN BUGÜNE TfYATRO DÜŞÜNCESİ. Sevda Şener, Şubat 1998
}) POSTMODERN BRECHT. Eltoheth Wright, Nisan 1998
4) SAHNELEME, Patrice Pavis, Ocak 1999
5) OSMANLI TİYATROSU, Merin And, Şubat 1999
6) ABSÜRD TİYATRO, Martin Esslln, Ağustos 1999
7) TİYATRO, BALE VE OPERA SAHNELERİNDE KANUNİ İMGESİ, Metin And, Kusun 1999
8) GÖSTERİMLERİN ÇÖZÜMLEMESİ. Patricc Puvis, Şubat 2000
9) TİYATRO TARİHİ, Oscar G. Brockett, Kasım Z000
10) DEVLET-TtYATRO İLİŞKİSİ, Tahsm Konur, Ocak 2001
11) SHAKESPEARE VE KÜLTÜR BİRİKİMİ, Stephen Gteenblatt. Man 2001
12) HEUOGABALOS, Antonin Artaud, Aralık 2000
13) YAŞAMIN KIRILMA NOKTASINDA DRAM SANATI, Sevda Şener. Ocak 2002
14) FÜTURSUZ OYUNCULUK, Eric MwtU. Man 2002
15) OYUNCULUK TARİHİ 1-11, Ûtdemir Nutku, Kınım 2002
16) KARAKTERİN ÖLÜMÜ, Ehnot Fuchs, Ağustos 2003
17) AVANT-GARDE TİYATRO 1892-1992, Christopher lnnes, Nisan 2004
OYUN
1) TOPLU OYUNLARI I. Tom Stnppatd, Nisan 2000
2) TOPLU OYUNLARI I, Sam Shepard, Mayıs 2000
3) TOPLU OYUNLARI İL Tom Stoppard, Nisan 2000
4) TOPLU OYUNLARI IB, Tom Stoppard, Ocak 2002
5) TOPLU OYUNLARI IV Tom Stoppard, May» 2003
6) TOPLU OYUNLARI II, Sam Shepard, Mayıs 2003
7) SEÇME OYUNLAR, Betnard-Marie Koltîs. Haritan 2003
Şener, Sevda
Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi
ISBN 975-7S01-1İ-6 J Dost Kfoben Yojmbr.
Şubal 2006, Ankara, 325 sayla
Tıyabo-rıyafıo Kuıamı-Tîyalro Torihl-Notlor
Dünden Bugüne
TİYATRO DÜŞÜNCESİ
Sevda Şener
DOST
kitabev:
ISBN 975-7501-16-6
Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi
SEVDA ŞENER
© Dost, 1998, 2000, 2003, 2006
Bu kitabın tüm yayın hakları
Dost Kitabevi Yaymlan'na aittir.
Birinci Baskı, Şubat 1998, Ankara
İkinci Baskı, Şubat 2000, Ankara
Üçüncü Baskı, Eylül 2003, Ankara
Dördüncü Baskı, Şubat 2006, Ankara
Yayma hazırlayan, İnönü Bayramöglu
Düzelti, Nur Yalçınkaya
Teknik Hazırlık, Mehmet Diricaıı • Dost İTB
Bask: ve Cilt, Pelin Ofset Ltd. Şti.
Mithatpaja Cad. No: 62/4, İCmlay / Ankara
Dost Kıtal* u Yayınlan
Mqnunet Cad 37/4. YnujAjT 06420. Ankara
Tel: [phone] Fok [phone]
unew.dostyayinevi.com • bilgiOptloityayinevi.com
İçindekiler
Önsöz 13
1 Antik Yunan’da Tiyatro Düşüncesi 15
PLATON 18
ŞİİR SANATI ESİN ÜRÜNÜDÜR,
BİLİNÇLİ BİR GERÇEK BİLGİSİ SAĞLAYAMAZ 18
SANAT TAKLİTTİR, İDEALAR DÜNYASINI AYDINLATMAZ 20
SANAT DİZGİNLENMESİ GEREKEN HEYECANLARI UYARIR 21
SANAT ÖLÜMSÜZLÜĞE KAVUŞMA İSTEĞİNİN ÜRÜNÜDÜR,
SANATÇI ESERİNİ GÜZELİ ARARKEN YARATIR 23
SANATTAN İNSANLARI EĞİTMEKTE YARARLANILABİLİR 23
ARİSTOTELES VE POETİKA 24
SANATLARIN AYRIMI 26
SANATIN KAYNAĞI 26
SANATIN NİTELİĞİ 27
TRAGEDYANIN TANIMI 31
TRAGEDYANIN ÖĞELERİ 32
OLAY DİZİSİ 32
OYUN KİŞİSİ 37
DÜŞÜNCE 39
DİKSİYON 40
GÖRÜNTÜ 40
MÜZİK 41
TRAGEDYANIN İŞLEVİ 42
AHLAK EĞİTİMİ 43
ARINMA IKATHARSİS! 44
HOŞLANMA 47
ELEŞTİRİLERE KARŞI SAVUNMA 48
KOMEDYA 50
2 Roma’da Tiyatro Düşüncesi 54
PLAUTUS.'tERENTİUS, CİCERO 57
HORATİUS VE AKS POET7KA 59
ŞAİRİN EĞİTİLMİŞ, BİLGİLİ, ÇALIŞKAN KİŞİ OLMASI 61
YUNAN SANATINDAN YARARLANILMASI 61
ÖZ. BİÇİM VEBİÇEMÖZELLİKLERİ 62
TİYATRONUN ETKİSİ VE İŞLEVİ 66
3 Ortaçağda Suçlamalar 69
4 Rönesaıısta Tiyatronun Savunulması 73
TİYATRO OKUNMAK İÇİN DEĞİL, OYNANMAK İÇİNDİR 8 >
TİYATRODA GERÇEĞE BENZERLİK GÖZETİLMELİDİR 81
TRAGEDYA VE KOMEDYA FARKLI
ÖZELLİKLER TAŞIYAN AYRI TÜRLERDİR 83
BİÇİMLEMEDE BELLİ KURALLARA UYULMALIDIR 85
TİYATRONUN GÖREVİ EĞİTMEK VE EĞLENDİRMEKTİR 87
5 Klasik Akım 90
ANTİK YUNAN KURAMCILARININ ÖNERİLERİ DOĞRUDUR 96
BİÇİMLEMEDE KURALLARA UYULMALIDIR 98
TRAGEDYA İLE KOMEDYA FARKLI ÖZELLİKLER TAŞIR 104
OYUNLAR MERAK UYANDIRMAM, ETKİLİ OLMALIDIR 105
GERÇEĞE BENZERLİK VE İNANDIRICILIK GÖZETİLMELİDİR 106
AKLA VE SAĞDUYUYA UYULMALIDIR 107
TİYATRO YARARLI VE ZEVK VERİCİ OLMAMDIR 108
ANLATIM İNCELİKLİ OLMAMDIR 111
GÖRÜNTÜDE AŞIRI ÇARPICILIKTAN KAÇINILMALIDIR 112
SHAKESPEARE ELEŞTİRİSİ 112
6 0 «sekizinci Yiizydda Yeni Yorumlar 115
TİYATRODA GÜNLÜK OLAYLARA VE
SIRADAN KİŞİLERE YER VERİLMELİDİR 118
TİYATRO ESERİ DÜZYAZI İLE YAZILMALIDIR 119
TİYATRO SEYİRCİSİNİ DUYGULANDIRMALIDIR 120
YENİ TÜRLER DENENMEÜDİR 122
TİYATRO DUYGULANDIRARAK EĞİTİR 123
DUYGULANMA, ACI ÇEKME SEYİRCİYE ZEVK VERİR 127
7 Romantik Akım 132
ROMANTİK-KLASİK KARŞITMÖI 138
SANATIN YARATMA ÖZGÜRLÜĞÜ 139
SANATIN ÜSTÜN BİR OLGU OLMASI 140
ULUSAL OLANIN YEĞLENMESİ, ORTAÇAĞ KAYNAKLARINA YÖNELME 144
SANATIN EVRİMİ VE İDEALİST TARİHSELCİ LİK 145
SANATIN IŞ1TICI VE UYGARLAŞTIRICI İŞLEVİ 148
GERÇEĞİN ÖZÜNÜN YANSITILMASI 150
KLASİK KURALLARIN AŞILMASI 150
ORGANİK BİÇİM 152
KARŞITLARIN UYUMU 153
TRAGEDYA VE KOMEDYA TÜRLERİNİN YENİ TANIMLARI VE GROTESK 154
YARATICI DÜŞ GÜCÜ VE YANILSAMA 157
ROMANTİK İRONİ 158
SHAKESPEARE'İN YORUMU 161
8 Gerçekçi Akım 163
ROMANTİK TİYATROYA GÖSTERİLEN TEPKİ 169
SOMUT YAŞAM GERÇEĞİNİN YANSITILMASI 174
ÇEVRE ETMENLERİNİN İNCELENMESİ 180
BİLİM YÖNTEMİNİN UYGULANMASI 182
DÜŞÜNCENİN DIŞ DÜNYAYA AÇILMASI 185
YANILSAMA (İLÜZYON) YARATILMASI 189
UYGULAMADA GÖZETİLMESİ GEREKEN KURALLAR 190
YOĞUN, BİRLİKLİ, GERİLİMLİ OYUN YAPISI 191
KOMEDYA TÜRÜ 201
GÜNLÜK KONUŞMA DİLİ 205
GÖRÜNTÜDE SOMUT YAŞAM GERÇEĞİNE BENZERLİK 206
YARATICI OYUNCULUK 211
9 Karşı Gerçekçi Eğilimler 220
WAGNER VE BİRLEŞİK SANAT YAPITI 221
NİETZSCHE VE TRAGEDYANIN DOĞUŞU 223
KARŞI GERÇEKÇİ EĞİLİMLERİN ORTAK GÖRÜŞLERİ 225
GİZLİ GERÇEĞİN İFADESİ VE SİMGECİLİK 226
TİYATRO SANAT TADI VERMEKTEN ÖTE
BİR GÖREVLE KOŞULLU OLMAMALIDIR 228
GÜZELLİK KAYGISI VE ESTETİKÇİLİK 230
TİYATRONUN TÜM ÖĞELERİNİN UYUMLU DEVİNİMİ 232
YENİ BİR YANILSAMA ANLAYIŞI 233
OYUNUN UYUMUNU YÖNETMEN SAĞLAR 233
lOYirminci Yüzyılın Öncü Akımlan 236
GELECEKÇİLİK (FÜTÜRİZM) 238
GERÇEKÜSTÜCÜLÜK (SÜRREALİZM) 241
ANTONIN ARTAUD VE KIYICI TİYATRO 244
DIŞAVURUMCULUK (EKSPRESYONİZM) 248
iç Geıçegin Örgünce İfade Edilmesi 249
Daha İyi Bir Dünya Ülküsü 250
Düşünce Öğesi Üzerine Odaklanma 251
flaj Oyun Kişisinin Daha İyi Bit Dünya Ülküsüne Kuîban Edilmesi 252
.Asal Olanla Yetinme 252