Download PDF van tekst PDF
Preview Download PDF van tekst
Parmentier. Jaargang 13 bron Parmentier.Jaargang13.StichtingParmentier,Nijmegen2004 Zievoorverantwoording:https://www.dbnl.org/tekst/_par012200401_01/colofon.php Letop:boekenentijdschriftjaargangendiekorterdan140jaargeledenverschenenzijn,kunnen auteursrechtelijkbeschermdzijn.Welkevormenvangebruikzijntoegestaanvoorditwerkofdelen ervan,leesjeindegebruiksvoorwaarden. 2 [Nummer 1] DossierFilm Parmentier.Jaargang13 5 Tussen film en literatuur; grenzen en overbruggingen Verfilmenisin.Baserenfilmmakersalsindsdeuitvindingvandedisciplinefilms oppapierenverhalen,hetafgelopenjaarwerdNederlandoverstelptmet boekverfilmingen.DeschippersvandeKameleon,PietjeBell,Detweeling,Phileine zegtsorry,Keesdejongen,DepassievruchtenSupertexkregeneenbroertjevan celluloid.EnnatuurlijkwarenerdehypesrondomHarryPotterenLordoftherings. OokParmentierdoeteenduitinhetzakje:naaraanleidingvaneenprogrammaserie overrecenteNederlandseboekverfilmingeninhetNijmeegsecultuurpodiumLUX werdhetfilmnummergeboren.Parmentiergingopzoeknaardegrenzentussende disciplinesliteratuurenfilm.Diegrenzenlijkenineersteinstantievrijstrikt,getuige eenuitspraakvanschrijverenfilmmakerLeondeWinterinVrijNederland:1‘Je neemteenboek,zethetrechtopopeenlessenaarenjezetereencameravoor.Dan openjehetboek,enlaatjedecamerarustigallepagina'sfilmen.Datisdeenige boekverfilmingdierechtdoetaanhetboek.’Eenboudeuitspraakvooriemanddie inmiddelszesvanzijnboekenverfilmdzagworden(waaronderzeerrecentelijk Supertex).Hoehetookzij,alsdefilmmakerdantochaanhetwerkgaatishetdeste interessanteromhetprocestevolgen:welkeconcessieswordengedaanenwaarom? EenmooikijkjeachterdeschermenbiedthetstukvanLeonGommers.Hijwist decameramanvandeverfilmingvanTheoThijssensKeesdejongeneenaantal storyboardsteontfutselenenmaaktedaarmeeeenstripversiediehetmiddenhoudt tussenboekenfilm.IllustratriceBerbelPeterszetteeeneerstestapinhetverbeelden vanliteratuur;zij‘verstripte’hetgedichtDespinSebastiaanvanAnnieM.G.Schmidt. Wellichteeneersteaanzettoteenkortefilm? Vanliteratuurnaarfilmiséénding,maardeanderekantopkannatuurlijkook: ParmentierstuurdededichtersTseadBruinja,IngmarHeytzeenHanzMircknaar defilm.Inditnummereenpoëtischverslagvanhunervaringen.Verderinhet filmdossier:eenanalysevanhetvrouwbeeldinHarryMulisch'romanenverfilming vanDeontdekkingvandehemeldoorneerlandicaLydiavanAert,eenontledingvan hetverschilinkaraktervanPhileineinboekenverfilmingvanRonaldGipharts PhileinezegtsorrydoorredacteurPimFransseneneenessayvan literatuurwetenschapperFrans-WillemKorstenoverhet‘oplossen’van‘deauteur’. En:wathebbenschrijversmetsciencefiction?MariavanDaalenenHanvanderVegt lietenhunfascinatiedevrijeloop. EenbijzondereplaatsindezeParmentierisingeruimdvoorLucasHüsgen.Ineen voorpublicatievanzijnromanPlooierijenvangeschikisdehoofdpersoon gebiologeerddooractriceBetteDavis.DaarnaastvertaaldeHüsgeneenaantal gedichtenvandeKoreaansedichteresYiWon,dielaterditjaaroptreedttijdenshet RotterdamsePoetryInternationalFestival.Parmentierintroduceerthaarnualin Nederland.Ooknog:JosJoostenveegtdevloeraanmethetanythinggoesvanhet postmodernismeennieuwepoëzievanF.StarikenRichardSteegmans. 1 In2002ineenspecialebijlagenaaraanleidingvanhetZeeuwsefilmfestivalFilmbythesea. Parmentier.Jaargang13 6 Jos Joosten Esther Gerritsens draaideur1 Wieineengemiddeldgezelschapvanenigszinsingewijdekunst-of literatuurliefhebbershetsteekwoord‘postmodernisme’laatvallen,kandoorgaans tweemogelijkereactiesverwachten.Deeersteis:oja,datbetekentdatallesmag. Datwilzeggen:datiemandmaareensmoetuitleggenwaaromAndréHazeszijn tekstenmindercultureelzoudenzijndanGortersVerzenvan1890,ofdatdeuiteen principieelexistentialistischsolipsismevoortkomendevergaandeonverstaanbaarheid vanKeesOuwensvaneenvergelijkbareordeisalsdieuiteennooithelemaal verholpenNijmeegsaccentvoortkomendeonverstaanbaarheidvanFrankBoeijen. Allesmag-ofingoedNederlandsanythinggoes-isdeeerstegrovemisvattingrond postmodernisme.Hetiseenmisvattingdieinhaarschijnbaretolerantiefeitelijk uitpaktalseenbehoorlijkeenduidige,autoritairekunstopvatting.Wantwatzienwe indepraktijk?DatanythinggoesvooralbetekentdatHazesenBoeijenmoetenten kostevanGorterofOuwens.Endatdiemisvattingtotophoogniveaudoorklinkt, bleekonlangsweluiteengesprekmeteenvoormaligpoëziecriticusvanNRC Handelsblad.HijmerkteopdatJeanPierreRawiebijuitstekeenpostmodernedichter was.PersoonlijkzouikopRawienochhetepitheton‘postmodern’nochde kwalificatie‘dichter’vantoepassingachten-maarookmeerobjectiefhoudikhet ermaaropdatdezetyperingvandepoëtischebeunhaasRawievooralbehulpzaam isalsvoorbeeldvaneenabsoluteondergrensaanhoehetpostmodernetekwalificeren. Hettweedesteekwoorddat‘postmodernisme’meteenoproeptheeftallestemaken methetthema‘echt/onecht’,namelijk:hetclichédatinhetpostmodernismede werkelijkheidnietbestaat,want:allesistekst.Dezegemeenplaatssteektdievan anythinggoesinfrequentiewaarschijnlijknaardekroon,enduiktkeeropkeerop inondoordachteweergavenvanwatpostmodernismezouzijn.Hoewelikmehaast eraantoetevoegendathetzeldenzopuntiggeschiedtalsonlangsineeninterview metderapdichterSergevanDuijnhoveninliterairtijdschriftKrakatau(zomer2003, nr.22).Ikciteerhem:voorhetpostmodernisme‘ishetalleenmaarhoofden-om metDerridatespreken-Iln'yariendehorslatexte’.VanDuijnhovendoetmeteen schepvolfoutentenopzichtevanzowelhetFransalshetoriginelemaximeeen aardigegooinaarhetkampioenschapkrompratenopdevijftigmeter,maar vermoedelijkdoelthijhiertochopJacquesDerrida'sroemruchtefranseIln'ypasde horstexte.NulijktheterinderdaadopdatdeFransefilosoofzegtdatalleendetekst échtisendewerkelijkheidnietbestaat.HetwasArnonGrunberg,meenik,dieooit voorsteldeomverdedigersvandezeopvattingdatdewerkelijkheidnietbestaatop derailsteleggenvooreenaanstormendesneltrein.Alsdetreinvoorbijwas,zouhij graageensinformerenofdepersooninkwestienogimmerdemeningtoegedaan wasdatergeenwerkelijkheidbestond. 1 Ditisdeenigszinsbewerktetekstvaneengesprokencolumnoverhetthema‘echt/onecht’, uitgesprokentergelegenheidvandeuitreikingvandedoorParmentiergeorganiseerde ‘LiterairePrijsvandeProvincieGelderland2003’inhetKABPosttheaterArnhemop20 november2003. Parmentier.Jaargang13 Grappiggevonden,raakgeformuleerdmaarinhoudelijknounietechtdiep-zoals deheleGrunbergduseigenlijk.Eenvergelijkbaaracademischdebatoverechten onechtbijDerrida Parmentier.Jaargang13 7 vondplaatstussentweeNederlanders,2metalstheoretischvoorbeeldeensoldaatdie sterftdooreenkogelophetslagveld.F.Ankersmitbetoogdedathetnatuurlijk flauwekulwasomtebewerendatzo'noorlogsslachtofferdoortekstgedoodzouzijn. Doodisheelergfeitelijkenabsoluutdood.Zijntegenstander,defilosoofGerGroot, argumenteerdedatdie‘echtheid’vandedoodvandesoldaatrelatiefwas.Zodrade kogeliemandraaktwordteraltekstueelgeïnterpreteerd,betoogtGroot:zonderenig begrippenkaderzoujenietsoverdiekogelkunnenzeggen,zelfsnietdatheteen kogelis.Derrida-kennerVanderSijdewijsteropdatzelfsdeemotievansterven nietuniverseelis,maaraltijdvormkrijgtalstekstencontext:eenPalestijnse zelfmoordactivistervaartdedoodandersdaneen92-jarigeopzijnsterfbedomringd doorfamilieineenNederlandsrusthuis.Enomopdekogelterugtekomen: ElkschotdatindeoorlogtussenServiërsenKroatenafgevuurdwordt heefteeneeuwenlangevoorgeschiedenisenookeenenormenawerking: deafgevuurdekogeliseenresultaatvanhaattussendevolkereneneen verdereaanwakkeringvandezehaat.Dekogelendepijnlijkewondstaan nietopzichzelf,maarzijnonderdeelvaneennetwerkvangeschiedenissen. Ookde‘referenten’zijndusgeenvastepunten‘hors-texte’.(VanderSijde, p.37) Ikdenkdatjeheeldichtbijdeof-betergezegd-eenwaarheidkomt,alsjeje realiseertdattekstonsonvermijdelijkeintermediairis.Wanneerikeenenormeknal voormijnkopkrijg-zodanigdatallesevendonkeriseneendriedimensionalepijn mijnheleruggengraatverlamt-danisdatáltereëel,maarzodraikopwatvoor manierdanookmeelij,wraakofliefdewil,hebikeenretorischarsenaalnodigom invoelbaartemakenwatmijoverkomenis.Hoemeerjejealstoehoorder/lezerlaat meeslependoormijnretorischestrategie,hoemeerjejeinleeftinmijnlijden.Dat wordtdaarmeeniet‘echter’of‘minderonecht’:hetblijvenwoorden.Enomdie redenishetooknietzomakkelijkomvasttestellenwaaromdezin‘Wantikhou vanjou’vanAndréHazes’albumStrijdlustigminderwaardigisaanderegel‘Zieje ikhouvanje’vanHermanGorter,vaneendikkeeeuweerder. Alsofikniksbeterstedoenheb,denkikalweereenpaarjaar-gemiddeldzo'ntwee keerperweek-kortmaarheelconcreetnaoverdezeprangendeproblematiekvan tekstenwerkelijkheid.DatkomtdoorEstherGerritsen.Ikwasergonderdeindruk vanhaardebuutbundelBevoorrechtbewustzijn(Breda:DeGeus,2000)vandriejaar geleden.Gekgenoegzouikoverhetheleboekmomenteelnieteenszoheelveel wetentevertellen,maaréénbuitengewoonterloopse,kleineenopheteersteoogniet zogekrelevantescèneuithetboekismijbijgebleven.Ikhebhemnuvoorheteerst terugopgezocht.EenikfiguurzwerftdoorwinkelcentrumHoog 2 DeparafrasevanditdebatontleenikaanhetonvolprezenHetliteraireexperimentvanNico vanderSijde(Amsterdam/Meppel:Boom,1998). Parmentier.Jaargang13 8 CatharijneinUtrecht.Haarbinnenkomstwordtalsvolgtbeschreven: Ikneemdemooisteingang,metderoltrapnaardeautomatischedraaideur. Eenoudevrouwstaptvoormededraaideurin.Zeduwtertegen,enhij stopt.Zelaatlos,endedeurdraaitverder.Opgeluchtzetzehaarhanden erweertegenaanwaardoorhijopnieuwstopt.Vandeanderekantzijneen maneneenvrouwdedraaideuringegaan.Zekijkenalsofzedievrouw weleensevenzullenhelpenenduwenook.Zeziendegrotestickermet NIETDUWENnietenikbemoeimenergensmee.Dedriemensenzien ereensgezinduitalszeelkaaraankijkenenbooshunhoofdschuddenuit protesttegendeelektrischedraaideur.Zelatenhunhandenzakkenende deurdraaitverder.Iedereenisopgeluchtenzetzijnhandenweertegende deur,enweerstaanwestil.3 TweemaalperweekgaikmetdetreinnaarUtrechtenloopikviaHoogCatharijne destadin.Tweemaalperweekpasseerikdiedraaideur-ofbetergezegdzo'n draaideur(erzijnerallichtmeerinHoogCatharijne)waartegenjeinderdaadniet moetduwen.BijeerstelezingvanGerritsenstekstdachtik:hé,diedraaideurkenik. Alsnelnadelectuurisdatomgekeerd:debewustedraaideurbleek,deeerstekeer datikernadienweerdoorheenliep,voormijveranderdinGerritsensdraaideur.Elke keerflitsteineenhalvesecondeeengedachteaandebewustescènedoormijnhoofd. Alshetnietzofutielwas,zouheteenzorgwekkendedwangneurosegewordenzijn: HerrDoktorFreud,ikdenkbijeenbepaaldeUtrechtsedraaideursteevastevenaan eentekstvanEstherGerritsen.Stilaanoverigensveranderdehetooknogeensinhet bewustzijn-aldannietbevoorrecht-vanhetgegeven:ikrealiseerdemebewustbij diebepaaldedraaideurtedenkenaandedraaideurineenboekvanEstherGerritsen. Erzouonsnueenaantaldingentedoenkunnenstaan.Ikzoujullieallemaalmee kunnennemennaarUtrechtenmijn‘echte’draaideurlatenzien.Daarmeewordtdie nietmindertekstueel,hijwordtalleenmaarietsmeeronsallertekst,alsweermet zijnallenachterafovergaanstaanpraten.WezoudenookEstherGerritsenkunnen vragenofdedraaideurdieikbedoeldezelfdeisalsdiezijbeschrijftinhaarboek. Daarmeewordtmijndraaideuronherroepelijkeenanderedraaideur:bijvoorbeeldde draaideurwaarvanJoostendachtdathetGerritsensdraaideurwas.Reëlerdanbestaand wordtdedeurdaarintussennietmee.Hetmeestvoordehandligthetdathetiln'y apasdehors-texteindemeestletterlijkezinzijnwerkzaldoen.Deeerstvolgende keerdateenvanjullieHoogCatharijneuitlooptviadedraaideur,zaljedenkenaan mijntekstdieikopmijnbeurtstalvanEstherGerritsen.Erisdaarmeenogsteeds niksbuitendetekstgeraakt.Datwilzeggen...ikhebhemnatuurlijkwélhierzelfin levendenlijveaanjulliestaanvertellen.Endatmaaktmijntekstnatuurlijkwelweer meerecht. Echt. Echt. 3 Uithetverhaal‘Stilzijninhetwildgewemel’. Parmentier.Jaargang13 9 Lucas Hüsgen De boeddhistische computers van Yi Won In2002merkteHansBeerekampineenNRC-artikeloverhetfilmfestivalvanPusan opdatinZuid-Koreadezestiendeeneenentwintigsteeeuwgebroederlijknaastelkaar leven.TochlijkenaandegemiddeldeKoreaansedichterdemiljoenencomputers onopgemerktvoorbijtegaan.SindsenigetijdkentKoreaechterminstensééndichteres diedesymbiosevanvroegerennutotuitgangspuntvanhaargedichtenmaakt:Yi Won,geborenin1968.Alleenaldetitelvanhaartweedebundel,uit2001,geeftdaar uitdrukkingaan:DuizendmanendrijveninderivierdeYahoo!.Deicoonvanhet internetstaatingebedineenfrasedieverwijstnaareenvandetraditioneelaan Boeddhatoegekendenamen,‘demaan,gespiegeldinduizendrivieren’.Datisook detitelvanBoeddha'smythischebiografieindichtvormuitdevijftiendeeeuw, geschrevendoordeKoreaansekoningSejong.1 Koreawastot1392eenboeddhistischkoninkrijk,maarSejongsgrootvaderT'aejo haddaar,nog inzijnhoedanigheidvangeneraalYiSong-Gye,tenfaveurevanhet confucianismeeeneindeaangemaakt.Kortom,netalskoningSejongplaatstYiWon boeddhistischemotievenbinneneencontextwaarzeopheteerstegezichtniet thuishoren:hedendaagsetechnologie.Detitelvanhaarbundel,opgevatalsdenaam vanBoeddha,biedtdaarmeteendemogelijkheidtoe:zesymboliseertdeopvatting datdezuiveregeest,deBoeddhanatuur,zichiniedermensbevindtenvooreenieder teontsluitenis,ookviahetinternet. IneenhiernietafgedruktgedichtpresenteertYiWonhetstopcontactalsdeplaats waarjejecomputeropaansluit.Dealoudeboeddhistischemuurmeditatieverschaft onsviadatstopcontactdekansommetwiejemaarwiltincontacttetreden:‘nu warendemenseninhetbezitgekomenvaneenadresinderuimte’.Deonderlinge verwevenheidengelijkwaardigheidvanalhetbestaande,hetcentraleleerstukvan hetHwaom-Boeddhisme,krijgtdaarmeeeenhedendaagsependant. Dieruimtestaatindebundelookwelgeboekstaafdalsde‘woestijn’,alsdeplaats vanfatamorgana'senoases,vandemogelijkhedenachtergezichtendieindebundel nogweleensaanstukkenwillenvallenbijhetoppakkenvaneenmobieltje.Dekracht vandezepoëzieoverhethedendaagse‘ikmeteenonderkomeninapparaten’schuilt inhetbeeldrijkebalancerentussenparodieeninstemming,waarbijjeuiteindelijk welbijnamoetconcluderendat,watweverderookwillen,onzehedendaagsheid onontkoombaaris,enmogelijkheden,ruimtebiedt.Ofwilzedatnujuistniet? 1 EriseenDuitse,tweetaligeeditievoorhanden:WernerSasseenJung-HeeAn,DerMond gespiegeltintausendFlussen,Seoul2002. Parmentier.Jaargang13 10 Parmentier.Jaargang13 11 Yi Won Een ontmoeting met Bodhidharma in het labyrint Vertaling: Lucas Hüsgen Tabernakel, ingang Op11mei2000om1uur'smiddagshebbenS.dievandezelfdevolksstamisenik eenontmoetingbijdeingangvandeimmenseshoppingmallomertespittennaar nomadenartikelenS.enikdievandewintergaanemigrerennaareennomadenstreek behoevendezegenvandegodenennomadenartikelenhettabernakelissubliemnee hetsubliemeisdegodallevenstersglimmenvanhetwachtwoorddergodenhet zonlichtbrandtmiddenaandehemelS.diehetbrandeninhetzonlichtheeftoverleefd draagtonverwoestbarebluejeansnogaandediepblauwehemelzondermaareen spatjewolkriekthetnaarreligieikenS.diehetbrandeninhetmaanlichtheeft overleefddalennaastelkaaroverdeliftafnaardeeersteondergrondseverdieping hetzonlichtdatachteronsaanzatslaathetimmenseglasaanstukkenhierisnietde ingangvanhetzonlichthetrookernaarbloedmaareenvanvrijetijdvervuldevrede komtopbezoekinderegiovandePerzischeGolfofopdewestelijkeoevervande Jordaaneenvogelzwermdiekomtgrazenvanuitdewindstreekdiegrenstaande vredevouwtzijnverendichtdegodenstaannogsteedsaanonzekantwijzijnhun toverspreukhetduistertalomschitterend Gebedshuis, passage TegenoverS.enmijisbijwijzevankompaseenpassagedoorgebrokendiejeinelke willekeurigerichtingkuntaflopenaanweerszijdenvaniederepassagerijgenzich gebedshuizenvanietsmeerdandriehonderdmeterinhetvierkantaaneenoverde ruimteligteentijduitgespreiddienietwegrothierzijntegenwoordigallegoden naartoeeennaeenzittendegodendiehungezichtentrekkeninhetmiddenvanieder gebedshuisenhetwaaiternieteneenvuurdatnietuitslaatinvlammendaalterals eenverlossingopneermaarinallerichtingenvandeverlossingvaltgeenvuurte zienS.eniksidderenoveronshelelichaamalsnaaldenvanhetkompaswedraaien rondenstaanstildraaienrondenstaanstilaandeingangvandiepassagedraagteen zwarteetalagepopeenroodcompletmetdiepingesnedenhalshetbloederigelichaam iszwarthetduidtopeengodenduidtopeendierdeetalagepopdraagtinplaatsvan ogenverbrijzeldvuurenS.eniklopenverderdoordepassageindeloopritsenwe haastigmetdeogenoverdegebedshuizenaanweerszijdenwestoppenéén Parmentier.Jaargang13
Description:The list of books you might like
