Download PDF van tekst

431 Pages·2006·2.4 MB·Dutch

Den ontleeder der gebreeken. Deel 1
Jacob Campo Weyerman
bron
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1.HendrikBosch,Amsterdam1724
Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/weye002ontl01_01/colofon.php
Let op: boeken en tijdschriftjaargangendie korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen
auteursrechtelijkbeschermdzijn.Welkevormenvangebruikzijntoegestaanvoorditwerkofdelen
ervan, lees je in de gebruiksvoorwaarden.
*1v
Uitlegging van de Tytelprint.
DusmaalddeTekenkunstt'OntléderderGebreken,
WiensPenzodikmaalsheeftdeOndeugdendoorgestreken,
Daarhy'tBedrogvanMom,Voszevelontbloot;
Zyntrouwe*Daemontoondheminzynschrift,hoegroot
BedekteSchyndeugdweetnaarvalssenroltespélen;
DedolleWraakzugt,heetopvegtenenkrakélen;
DetrotsseHovaardy,dielustingrootsheidvint;
DevuileDronkenschap,dielyfenzielverslint;
DebitsseNyd,diedeeerderVrómenwilbesmetten;
Dedart'leGeilheid,dienogredenkentnogwetten;
DevrekkeGeldzugt,diesteedswoekert,raaptenschraapt;
DevadsseLedigheid,diezorg'loosronktenslaapt,
ZyndoordeOntledersvlymontleed,enneêrgeslagen,
WaarvoorApollohemdelauw'renopzaldrágen.
HetpragtigBoekvertrekverbeeld'sMansgrootverstand,
Die,alseennyv'reBei,totlustvanNederland,
Dezoetstebloemenleestuitallerhandetálen.
Dewakk'rePallasschyntmetgunsthemtebestrálen,
Daarzydeningangvanditschryfvertrekbewaard;
Debloemtafreelen,zovolgeestiginhunaard,
Verbeelden'tvlugpenseelvandeez'geleerdenSchryver.
GintsplukteenHoveniermetarbeid,moeiteenyver
HetOnkruiduitdengrond:eenwaardigzinnebeeld
'tGeenopHeer***,enzyneOntlédingspeeld,
Die'tonkruiddoorzynpendendoodsteektragttegéven,
DiesroeptmynZangereslangmoetHeerJACOB léven!
LangleefdieLetterheld,diedoorzynweek'lyksschrift,
Inleerzaamtydverdryf,deDeugdvandeOndeugdschift.
G. Tysens.
* EenfamiliaareGeest.
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
t.o. *1v
I.C.Philipsdel.etfecit.
teAmsterdambyHendrikBosch.1724.
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
*3r
Aan myn groene Papegaai.
Schoon'tpreutscheJufferdomzokoelscheenalseenVis,
'tGemaskertGodendomgreepechterzeldenmis.
DeschooneLedawaszokuischalsschoon,enechter
Jupynwon'tOfferlamdoorCycnusZwaanen-Trechter,
en &c. zingt ergens een Poëet; doch indien hy Uw kende, myn grasgroene
Opperjaager, hy zou aanstonds zyn woord herroeppen (dat past een Poëet zo wel
alseenNormandyer)enhyzouzweeren,(datzaleenPoëetdoenvooreengebotert
warmWittebrood)datdeGodesderLiefdedeDuivenverzaakt,endePapegaaijen
aangenomen heeft tot haar Koetspaarden.
En waarlyk de Papegaai is vry nader aan de Godes der Liefde geparanteert, als
de Duif; want de Papegaai reprezenteert een Galant, in de Staat van Vryagie, en
de Duif, in de Bezitting van 't geliefde Voorwerp. Is het niet aangenaamer, dat een
groenePapegaairoeptmeteenlispendetong;HetPapegaaitjezaltrouwenmetde
Koekoek!dan dat de Duif zit te kirren op een onvruchtbaare Rots, gelyk als een
treurendeWeduw,ofalseengediscarteerdeMaitres,dievanhaarMainteneurden
Bof krygt in 't hartje van een felle Winter? wy zeggen Ja, Papa, Victoria!
Maar de Liefde eens uitgezondert, gy, myn groene Medgezel, gy bezit zo veel
ongemeene Qualiteiten,dat ik, als uw Meester, en als Historieschryver van uw
handel en wandel, my daar over wil en zal uitlaaten.
Voor eerst. Uw Erkentenis is vry grooter voor een Kraakamandel, voor een
Pistache, of voor een Wynsopje, als ooit de Erkentenis was vanMadamevan
Bulder**, voor een ScheepsladingWeldaaden;want na dat zy 't Mannetje met den
Kattenrug tot de Schenkels toe had opgeklooven; na dat zy hem, tot worgens toe,
had geïncarcereert in 't Turfhok; en na dat zy een
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
*3v
Haringvangers Mast had geplant op haar overspeelige Passagiesloep, zo dorst zy
nog uitgillen;Looploop,FlennelleBorstrok,gevoertmetVossestaarten,koopje
Tafelin'tBesjeshuis,wantjeRepetitie-OrlogiebeijertzelfsgeenQuartieren,ende
WyzerhangtstokstilopdehelftvandetwaalfCyferletters.
Uw Verstand, myn groene Praater, overtreft de moderne Schriften der
Boekwyte-koeksPoëeten,enderFranscheHistorieschryvers.Deeerstezingenen
tieren,gelykalsIndiaanendieontfonktzyndoordenAmfioen;endetweedeschryven
met zo veel Aandacht, als 'er te wachten is van zulke ontheupte Schimmels, die,
dag en nacht, gepynigt worden door de Schaarsheid van Koorn, en door den
OvervloedvanSchuldëisschers.Dochgy,mynvrolykeKabouter,bepaaltuwKennis
in den Omtrek van uw Geheugenis, en meêr dan ééns heb ik U hooren uitroepen,
in de tegenwoordigheid van Apollo's quaakende Kikvorsschen;VrouwenPraat!
ZottenPraat!
O hoe grootis uw Maatigheidin Wyn en in Spys!gy drinktvry minder danFrans
Quistpenning, die zyn Familie, zyn Fortuin, en zyn Fatsoen in een Bokaal
geschonken, en in eene Teug heeft uitgedronken. Gy eet zo gulzig niet, gelyk als
een befaamtMalthezer, die, nog niet lang geleden, drie Pond Watervis, drie Pond
Rundvleesch,eengeheeleKalfschyf,benevenseenBrouwketelmetSouppe,heeft
ingezwolgen, en een moment daar na, tegens een Lindeboom leunende, heeft
uitgeschokt, welke Boom t'sedert die Zondvloed van Gulzigheid niet heeft konnen
groeijen nog bloeijen.
Maar inzonderheid is uw Papegaais Mannenmoed pryswaardig, als die, maar
eenmaalvermaandzyndedoorhet*BreihoutjevanuwMaitres,altoosgedachtigzyt
aan die Smaad, en niet alleenlyk die Juffrouw, maar insgelyks alle de Vrouwen
beschouwt, als zo veele Beulinnen van 't Papegaaisdom.
ZodelikaatisdeHeerAmandeltaartniet,diemeêrdaneenshetWaaggewigtvan
Justina'sblanke Handen heeft gewikt, en die zo familiaar is met een dagelyksche
Mishandeling,gelykalsdieSchoonefamiliaarismethaarZangmeester,diedagen
nacht geoccupeert is om haar te imbueeren, met die Muzieknooten,
* ZynvoorgaandeMeestresseheefthemeenmaalgeslagenmethaarBreihoutje,welkeStraf,
schoononverdient,dePapegaainooitheeftkonnenvergeeten.
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
*4r
die veeltyds eerst ontbolsteren tegens de zevende, a negende Maandt.
Uw Kloekmoedigheid, O Schermmeester vanVert&Bleu!overtreft deBravoure
van duizende Straatslypers.Meer dan eens heb ik uw Dapperheid geadmireert,
wanneer een Balk-tyger uw getraliet Paleis naderde met een paar Yrsche Blikken;
engyzytzoonverschrokkenin'tmiddenvanDoggenenDeenscheHonden,gelyk
als de Britsche Figuuren van den Pretendent en de Dui** pal staan, omcingelt met
barnende Takkebossen, en gloeijende eike Staven.
LaatgeenBedilleruwKleed,datGroen,Geel,enRoodis,beschimpen;hetGroen
maakt uw een Medgezel voor een Hoogduits Baron...jamaareenLaqueiloopt
insgelyksineenKervelvachtvandeLente-livery,(zaldebekoorlykeHebe,diedoor
de Gunst der Goden verëert is met een eeuwigduurende Jeugd, ons vraagen)en
daardientimmerseenHerauts-balktezyntusschendeKnegtendenHeer. Hier
op repliceer ik, van Neen, want een diergelyk Baron en zyn Knegt verpoozen
malkanderen, gelyk alsKastorenPolluxmalkanderen verpoozen, want zy
Baronneerenoverhands,endiehuidenaandeMaasachterzynHeerhartdraafde,
in een Maskerade Kleed van Fulpe Passementen, loopt morgen aan'tY
spansseeren, glimmende gelyk als dePhosphorus, en blinkende gelyk een Siroop
van Kandy-suiker, en Eijerwater.
UwgeelePluimenverbeeldenhetZon-metaal,endeLyfkoleurderKoekkoekken,
beideafkomstiguitdenHoorndesOvervloeds,enuitdeMosselschelpdesGedulds.
Het rood is de begunstigde Glans des Oorlogsgods, en ik verbeel my, wanneer
ik u,mynlieve*Jongen,Jongen,Jongen!met Aandacht beschouw, dat ik de God
der Liefde op een Dwarshout zie zitten pryken, vermomt onder een Maskerade
Kleed van Lauwerierbladen.
Vaar wel, myn zoete Snapper; leev' vrolyk zonder Geld, gelyk een Hei-Krekel;
leev'opdeVerdienstenvanuwSpraaklid,gelykalseenRechtsgeleerde;leev'lustig
en rustig op uw fluitend Tongetje, gelyk als een Schalmeispeeler van de Blaauwe
Guarde;drinkenklinkindenOmtrekvanuwtraliën,gelykalseenMinnaar,(Helaas
gelyk als ik!) die voor
* Woordendiehyveeltydsroept.
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
*4v
eeuwigisvastgeklonkenopdewaggelendeGaleiderLiefde;enzytgepersuadeert,
myn Tent-Kameraat!myn Medgezel in myn Studien! dat ik Uw met een grooter
Sincerityt behandel, in deeze ongeblankette Opdracht, dan de meeste Schryvers
hunne Mecenaaten behandelen; want de eenpaarige lynen van alle die
Opdrachts-Kraamers vergaderen in 't Middelpunt van Interest, daar ik ter kontrarie
hetOogpuntvanVergeldingstelineenVriendelyket'Zaamenspraakmetmynvrolyke
Lorre, en in 't Concert van
Papegaaitjerooial,
VanPoortegaal!
Uw Contubernaal,
DenOntleederderGebreeken.
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
1
No. 1.
Maandag, den 11. October.
OmneinpraecipitiVitiumstetit.
Juvenal.Saty.1.
DAt een Scherprechter, in Duitsland, zig tot Doktor in de Medicynen, door den
Zwaarde,promoveert,iseenbekendezaak;wantalswanneerhyeenbepaaltgetal
vanMenschenhoofdenheeftafgeknipt,dansteekthydenPallasin'tdak,hyschud
den bloedrooden livery-rok uit van MeesterBenedictus, en hy schiet den zwarten
tabbaart aan vanGalenus, die hem bevoegt, om, in het toekomende, in steê van
zynPatiententeslagten,metdenZwaarde,diewestepakken,doorHulpmiddelen.
Op die wyze heb Ik, nogHermeszynde, myn fortuin gepousseert, Ik greep den
Argusaan, die Ryp en Groen aanbafte, Ik wierp dien Dommekracht met den neus
in'tzand,enIkkniptehemdenkopaf,dievoorzienwasmethondertdakvensters.
Dat hondert oogen, vyftig koppen uitmaaken, leert ons het Cyferboek vanBartius,
bygevolghebikmyvrygerechtmethetZwaardvanHermes,dieszalik,voortaan,
gelyk als meêr an-
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
2
dere Geneesheeren, die den tytel van Doktoor usurpeeren, ook, onder de
schoonschynendebenaamingvanOntleederderGebreeken,aanhetY,enaande
Maas, komen opdonderen.
Indien myn Leezers geen *Kropzalaad, waar aan de Muizen barsten, hebben
ingenomen, dan konnen zy wel zien, wat soort van Winkelwaaren 'er veil zyn in dit
OntleedersPakhuis,derhalvenzalIkgeenUitleggingdoenoverdittytelplaatje,want
hetpastgeenAnatomist,vantezwetsen,gelykalseenFrankfoortscheKwakzalver;
HierhebjedenOntleederdergebreken,diealledeheerschendefeilen,en
ondeugdenontleed,meteenGeneesheerssnymes!Diezignietbekreuntmethet
gebasderDoggen,omdieswildathynietschroomtvoorderzelvertanden!Dieaan
Niemant,danaanzigZelf,gelykis,inzynSchryfstyl!endiewelweet,datieder
Handwerkzynbyzonderegereedschappenheeft!
Neen Leezers, Ik zal min belooven, dan Ik zal geeven, en Ik zal uw Aandacht
nooit op den tuil houden, met een Praatje, van Nu tot Overmorgen. Ik zal poogen,
om aan de welmeenende, een naakte, natuurlyke, en vrolyke Ontleeding te
besteeden van die feilen, die zullen komen te vallen, onder 't bereik van myn
OntleedersVlym. Ook zal Ik, dag en nacht, op Schildwacht staan, om myn
begunstigde feilen, te verbeeteren, in steê van die te verdedigen.
Doch, zo het mogt komen te gebeuren, (wat gebeurt 'er niet hedendaags?) dat
een Albeschik, of een Letterknaager, zou loeren, om My een vlassen baard aan te
naaijen, of een Sprookje, van het takje vol zingende springende Lovertjes, op den
kraag van mynOntleederstabbaard vast te speeten, die zal Ik beantwoorden met
eenstilleTrom,wantikbenteSpookbloôommetSchimmen,entevoorzichtig,om
met gemaskerde Personagien te harrewarren. Derhalven konnen die
Coffihuis-Professooren,een lichtgelooviger Stoknar loopen opzoeken, dan den
OntleederderGebreeken.
LaatDamon,ineenNacht-banket,
EenblondeLaïsstreelen.
LaatTirsis,dooreenKerk-motet,
HetfynGehoorverveelen.
LaatKloris,bydeDruif,en'tSpel,
* Myophonon.ZieDioscorides.
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1
3
Zigdomp'leninzyndriften.
Ikzal,geplaatstinHermesCel,
HetGraanvan'tOnkruidschiften.
EnofeenBandhondknarst,ofdatdeDonderkraakt,
Ikkreunmynergensaan,mitszig'tGemeenvermaakt.
Inleiding tot de Coffihuis Geleertheid.
Parys. De Leezer houde het my ten besten, dat ik, volgens myn styl, uitParys
schryve, in steê van uitTroyen, want schoon het 's Gravenhaags Courantiers
Heerschap,altoos*Paris,denHerder,insteêvanParys,dehoofdstadvanVrankryk,
kromtongt, echter kan hetY, zo schielyk niet vallen in die verwronge en schraale
Spelkunde.
DeParyscheNieuwstyding zegt;DatmenaldaardrieBoekverkoopers,overhet
verkoopenvanPasquillen,gemaaktopdengeweezenKardinaalduBois,byhet
linkerbeenheeftgevat.
OhoegelukkigisonsNederland!alwaareenBoekverkooperdieopPaskwilbrood
aast, zo raar is als de Heiligmakers tot Uitrecht, als de Ratten in een Kaaswinkel,
en als de Staatkundige Leeraars van de Antwerpsche Courant, raar zyn in een
GoudschCoffihuis.EenPaskwillantishetvermaakvaneenLedigganger,detroost
van een Nydig, en de Boezemvriend van een onwaardig Mensch. Een Paskwillant
wort gestreelt en gevreest, gewacht en verächt, gehaat en versmaat, doch zelden
bezintofbemint;enschooneenPaskwillantzigverschuiltinhetkonyneholvaneen
Vissersteeg, schoon hy ons ontmoet onder het masker van een Outer-samaar, en
schoon hy ons poogt te verschalken, door een laffe fransche Beleeftheid,hy is en
blyfteenVervolgerderVerdiensten,eneenDuimdraaijerderGuiten.Endatbewys
Ik,alsOntleederderGebreeken,inhetschuimloopersgedragvanHeeroomKees,
een Smul-paap, die op den tafelreuk van een roshaairigenDeentoeschiet, gelyk
als eenBrittoeschiet op den reuk van een gebraaden Os, die ontleed wort op den
bevroozen Teems, en die den Wyn van een vermolsemden Zyworm verzwelgt, uit
een driestoops Hengstebeker. Zo 'er iets diergelyks is, als de
* VidedeHaagscheCourantier,diehetHeidendomprefereertvoorhetKatoliek-Dom,wantin
steêvanParys,schryftdiestaatkundigeDuyn-Machiavel,Paris.
JacobCampoWeyerman,Denontleederdergebreeken.Deel1