download - Marieke Kroneman - tekst en onderzoek

44 Pages·2006·8.6 MB·Dutch

uitgeverij Flanken i.s.m. Rucola, PlaatsMaken, CBKG, Museum Het Valkhof
Nijmegen en de Encyclopedie van de Onvolledigheid [D.W.I.A.W.H.G.I.]
ALLEEN
DENKEN
HELPT

Jan van IJzendoorn, Hans Jungerius, Wout Herfkens, Floris Kaayk,
Shay Karniel, Jaap Kroneman, Peter Jordaan, Marjolein de Groen,
Peter Nijenhuis, Rob Sweere, Wim Korvinus, Brigitta van Weeren,
Jan van der Veer, Rob Voerman, Hans Walraven, Niek Verschoor,
Albert Van Der Weide, Suze May Sho, Marcel Doorduin, Aafke Bennema,
Pieter Becks, Henri Burgers, Melle Smets, Marcel Smink, Ieke Trinks,
Bert van Ommen, Neelke Jacobs, Andrée Van de Kerckhove, Brieke Drost,
Marry Overtoom, Elske Revelman de Vries, Ivonne Zijp, Wouter Bijl,
vGtO, Judith de Bruin, Janske Hombergen, Pieter Entrop [curator],
Ruud Bruinen [cbkg], Marieke Kroneman, [interviews]
kunst werkt
interviews en achtergronden

bij de tentoonstelling
Biënnale Gelderland 2006
Pieter Entrop
KUNST WERKT
Als je gevraagd wordt een gebied in kaart te tici verbouwd tot een doortimmerde maat-

brengen dan zou je normaal gesproken eerst schappijvisie annex kunsttheorie, die een
gaan rondtrekken en inventariseren. Op je fiks aantal tot dan toe gehanteerde axioma’s
inhoudsopgave
in laten werken, vrij associëren, organisch zeer effectief ondergroef. Goed geplaatste
laten samenklonteren tot iets dat je een fragmentatiebommen bliezen het denken in
2
thema zou kunnen noemen. In het kader van Grote Samenhangende Gehelen op. De hemel
Pieter Entrop
Actuele Beeldende Kunst Gelderland werd werd leeg gekieperd, godsdiensten, sociaal-
Kunst Werkt
de zaak omgedraaid. Bepaal eerst een invals- economische modellen, alle zingevende syste-
hoek, en kijk met die invalshoek in de hand men werden gereduceerd tot grabbeltonnen,
5
naar het gebied, en kijk wat je dan ziet – dat waaruit naar believen stijlcitaten voor nog
Hans Jungerius
was de gestelde vraag. louter decoratieve doeleinden tevoorschijn
Knoeiers en prutsers
Zonder ‘plaatjes’ in de hand is de curator konden worden getoverd. Met als cynische
op zichzelf terug geworpen. Zo kwam ik uitkomst dat in het beeldesperanto, waarin
7
weer terecht op de Beste Vraag Ooit: de alles eclectisch werd gemixt, weliswaar alles
Rob Voerman
Waaromvraag. Je bent vandaag de dag beel- kon en mocht, maar niks nog wat betekende.
Ik probeer niet moralis-
dend kunstenaar – wat moet je gaan doen? Wat restte was nog slechts Manipulatie in
tisch te zijn
En waarom? dienst van De Commercie. Consumentisme
werd zeer dubbelzinnig aan de orde gesteld,
8
Je kan je antwoord zoeken in verschillende en in één gebaar vaak bejubeld en verketterd
Elske Revelman de Vries
richtingen. Naar de samenleving kijken: wat (met Jeff Koons als ongeveer de bekendste
Te koop voor de hoogste
is nodig? protagonist). Nadat tijdens het Modernisme
bieder
Naar de beeldende kunst kijken. Waar komen de dwang iets voor te stellen was afgeschaft,
we vandaan? Wat heeft zich voorgedaan? was in het Postmodernisme de dwang nog
9
Waar staan we? Wat is mijn eigen plek? iets te betekenen overbodig verklaard.
Wouter Bijl
Op het eerste gezicht allemaal niet best voor
Video is zoals ik denk
Begin eens even met het laatste. Met grote de stemming – en inderdaad, vele crises wer-
stappen door de geschiedenis lopen. Eerst den afgekondigd. Waar deed je het allemaal
10
was de kunst nog niet modern. De westerse nog voor?
Ieke Trinks, Ivonne Zijp,
kunst zat toen nog helemaal vast geklonken
Judith de Bruin
aan het fenomeen voorstelling. Uiteraard Maar zoals een ieder weet: uit een cri-
Alternatief onderzoek
wist iedereen dat je je vooral moest bekom- sis kom je gelouterd te voorschijn (even
meren om buitenliteraire aangelegenheden: grote stappen, snel thuis) en in het huidige
12
coloriet, compositie, verfhuid. Maar dat nam Postpostmodernisme is het uitzicht weer
Albert Van Der Weide
niet weg dat rond het begin van de vorige riant. De wereld is fris gewassen na storm,
Alle macht aan de kunst
eeuw één grote roes van bevrijding ont- onweer en regen. Na de dwangmatige en
stond, toen alle boeien van de voorstelling steeds korter op elkaar volgende -ismen en
14
werden geslaakt. Nieuwe dingen uitprobe- vernieuwingsgolven, is er nu iets ontstaan
Jan van der Veer
ren was niet zo moeilijk, alles was nieuw. dat wellicht meer dan in alle voorgaande
De astronaut
Vernieuwen moest. Stilstand werd tot één decennia, in alle omvang en lading het pre-
van de zeven doodzonden verklaard. Wie dikaat Vrijheid verdient.
17
zich daaraan schuldig maakte, restte slechts Op zich een heel mooi punt om op te staan.
Rob Sweere
één afslag: naar de uitgang van het pantheon
Werk dat communiceert
der verlichten en modernen. Er zit wel een forse adder onder het gras.
Tot op een kwade dag plotseling de grote Want de hierboven geschetste Werdegang
18
schok kwam. De schok van de stripfiguur die der kunsten is niet zonder maatschappelijke
Shay Karniel
zichzelf voorbij rent, alvorens door te heb- kleerscheuren verlopen. Door een sterke
Ergens is altijd iemand
ben boven een afgrond te hangen. Wat bleek: oriëntatie op zichzelf, is de kunst losgezon-
die het beter kan dan jij
Alles Was Al Gedaan! Daarmee was het met gen, en veel aanhang kwijt geraakt. Wie
Het Modernisme eveneens gedaan. volgde het nog wat daar rommelde in het
20
artistieke veld?
Floris Kaayk
Toen kwam het Postmodernisme: de ideeën De huidige kunstpraktijk functioneert in
Onheilspellende verhalen
van mensen uit de filosofische hoek als een sterk maatschappelijk isolement. Wie
Lyotard, Derrida, Baudrillard, werden door kwaad wil, spreekt van een Reservaat. Te
met name Amerikaanse kunstenaars en cri- veel reflectie op eigen merites, te veel stil-

staande, elkaar beoordelende kringetjes, van de Reality- en Emotie-tv en dergelij- 21
soms vanuit semi-ambtelijke setting (subsi- ke. Worden er mensen samen voor langere Hans Walraven
diedistributie). Met name in Nederland is de tijd in een zeer bepekte ruimte gepropt, en Ode aan het gewone volk
kunst weggedrukt in een ‘zachte berm’ naast worden er mensen van hier zomaar ergens
de samenleving. ver weg in de bush tussen vreemde volken
Een toenemend aantal kunstenaars heeft gedropt. Kijken wat er gebeurt. 22
bijzonder veel moeite met die marginale rol. Inmiddels wordt dan ook gesproken van de Janske Hombergen
En voelt een noodzaak de ‘wijde wereld in Ervaringseconomie, en dat is goed nieuws Evolutie en ontwikkeling
te trekken’, en daar zijn ‘bestaansrecht te voor een ieder die zich Artistiek noemt –
bewijzen’. uiteraard met name als het om Authentieke 23
Ervaringen gaat. Jan van IJzendoorn,
Maar nu over naar de andere kant – de kant Wim Korvinus
van de ‘wijde wereld’ - wat heeft de samen- Van hieruit – de schaarste en tevens behoef- Beekdal
leving nodig van de Kunst? Zit die er wel op te aan enerzijds Creativiteit en anderzijds
te wachten? Het mooie is: jazeker wel. Alleen Authentieke Ervaringen – kun je een visie 24
niet altijd even duidelijk gearticuleerd. formuleren op de rol van de kunstenaar in Melle Smets
Ter verduidelijking van deze stelling gaan de toekomst. Er van uitgaande dat boven- De snelweg als streek
we met dezelfde zevenmijlslaarzen door de staande grootheden behoren tot de wezens-
historie van de samenleving, met name de kenmerken van de kunstenaar, kun je deze 26
economische samenleving. extrapoleren, en vervolgens overal inzetbaar Niek Verschoor
De moderne tijd begon met de Economie verklaren. Operatie Icarus Down
van de Productie. In fabrieken werd arbeid Het kunstenaarschap is in mijn ogen met
gerationaliseerd, het gestroomlijnde proces name een mentale staat van Waarnemen, 28
heette lopende band. De werknemer leverde Denken & Doen. Die houdt in: open staan, Peter Nijenhuis
een aantal fysieke handelingen, het werk- voorkennis loslaten, kijkgewoonten uit de Otro cielo, no esperes, ni
kapitaal bestond letterlijk uit mankracht. ogen wrijven, door vanzelfsprekendheden otro infierno
De verhandelbare waar bestond uit tastbare aangetast perspectief schoon poetsen, prefab
fabrikaten, producten. meningen terzijde schuiven, vragen stellen. 30
Opvolger was de Diensteneconomie, geba- Niet zomaar iets aannemen, eigen ervaring The Building
seerd op expertise, kennis – daarom ook wel is de hoogste toetssteen. Surrealistic conference
Kenniseconomie genoemd. Kennis kwam Deze blik en attitude kunnen in wezen over- gobbledycook
aan de macht – wie die kon monopoliseren, al op gericht worden, toepassingsgebieden
trok aan de touwtjes. Fysieke arbeid werd kennen geen a priori beperkingen. De tot op 33
elders goedkoper leverbaar, en dus buiten heden gehanteerde afbakening van het artis- Marcel Doorduin
ons zicht verplaatst. tieke werkterrein verliest geldigheid, nu ook Ik heb mijn eigen
Inmiddels wordt Kennis gemeengoed door het economisch denken artistieke dimensies plannen
een steeds verder verhoogde algemene toe- vertoont.
gankelijkheid, met dank aan het internet. De kunstenaar kan in algemenere zin met 35
Kennis is niet langer bijzonder of schaars, en de artistiek-creatieve blik en attitude naar SuzeMaySho
raakt dus zijn status kwijt. Het gaat hooguit de menselijke conditie, menselijke inter- Schijnbaar inefficiënte
nog om de vaardigheid efficiënt kennis te actie in allerlei contexten kijken en daarin dingen
vergaren. vervolgens interveniëren. Hij/zij kan zijn
Kortom, het volgende economische bestel creatieve licht laten schijnen op vastgelopen 36
begint zich af te tekenen. De contouren die processen in bedrijfsleven en organisatori- vGtO
zichtbaar worden, betekenen goed nieuws sche samenhangen. De kunstenaar kan poli- De kunstenaar wordt
voor een ieder die zich Creatief noemt. tieke agenda’s creëren, of maatschappelijke gebruikt als smeermiddel
Wat volgt op de Kenniseconomie is de dan wel economische concepten in het leven
Ideeëneconomie of Creatieve Economie. De roepen. 38
echte schaarste zit hem in de Ideeën. Marcel Smink
Goede ideeën zijn nodig om tal van vastlopen- Het is dan ook niet vreemd dat steeds meer Verlangen naar die ware
de processen in maatschappij en bedrijfsle- bestuurders in overheid en bedrijfsleven hun plek
ven aan te pakken, die onder andere samen- vragen om ingenieuze, maar ook waardevol-
hangen met een steeds dichter bevolkt en le oplossingen adresseren aan kunstenaars 40
cultureel gevarieerd rakende samenleving. en andere creatieven. Wout Herfkens
De eigenschap om op Ideeën te kunnen Als vraagstukken worden benaderd vanuit De laatste adem
komen, is wat écht bijzonder is. de bekende disciplines, of het nou gaat om
planologische, economische, managements, 42
Parallel hieraan verloopt de toenemende of welke discipline dan ook, leidt dat toch Marry Overtoom,
behoefte van De Ontwikkelde Mens, die al vaak tot vanuit die discipline te verwachten Brieke Drost
veel bezit, veel kennis heeft, aan Ervaringen. oplossingen. De kunst vertegenwoordigt als Een caravan in het
Van de meer of minder Authentieke soort, dat het ware het ‘wilde denken’, dat zich van museum nou dat past net
hangt onder andere af van het maatschappe- scheidslijnen bijzonder weinig aantrekt, en
lijk niveau. In de meer platte vormen is dat bovendien vaak veel radicaler is. Daarom is
zichtbaar in het televisieaanbod, de opkomst een gestolde situatie met name met behulp

van dit ‘wilde denken’ weer vloeibaar te
maken.
Terwijl bestaande disciplines juist hun
kracht ontlenen aan een mate van voor-
spelbaarheid, en dus doelgerichtheid, is de
kracht van het ‘wilde denken’ de onvoorspel-
baarheid. Het ergens vertrekken zonder dat
je weet waar je aankomt.
Het komt steeds vaker voor dat beide kam-
pen, kunsten en bestuurders in overheid en
bedrijfsleven, elkaar weten te vinden. Wel
neem ik waar dat de nadere kennismaking
nog wel eens wat stroef en onwennig ver-
loopt. Hier en daar spelen nog wat cliché-
matige vooroordelen op, en spreekt men
behoorlijk verschillende dialecten, wat de
communicatie zeer bemoeilijkt.
Volgens de clichés is een kunstenaar een
wereldvreemde zolderbewoner die onbegrij-
pelijke dingen vervaardigt waar niemand
op zit te wachten, en is een bestuurder een
uitbuiter van menselijke zwakheden voor
eigen gewin, met een zwaarlijvig postuur en
een sigaar in het hoofd. Tot de voorwaarden
voor vruchtbare communicatie behoort dus
het opschorten van alles wat op dit soort
oordelen lijkt – vanzelfsprekend geldt dat
wederzijds.
Uiteraard kan een kunstenaar er heden ten
dage ook nog steeds voor kiezen in de stilte
van haar of zijn atelier de diepste zielen-
roerselen tot uitdrukking te brengen. Er is
alleen veel meer mogelijk geworden dan die
vertrouwde kunstenaarspositie. Natuurlijk
is een kunstenaar van de reflectie, van het
denken. Alleen denken helpt, nadenken over
de menselijke conditie en de samenleving.
Maar een kunstenaar is ook een doener en
een heel praktisch mens, die zijn experimen-
ten graag in werkelijkheid toegepast ziet
worden. Daar is alle kans voor – voor kunst
die werkt.
Pieter Entrop

Hans Jungerius
KNOEIERS EN
PRUTSERS
‘Ik ben geboeid door verhalen zoals het onderzeebootbunker met voetbruggen, oor- De laatste tijd werkt Hans
nationaal-socialisme of communisme die logsarchitectuur en spelonken en ventilatie- Jungerius veel met meubels
beweren het beste met de mensen voor te schachten. Ogenschijnlijk onschuldig maar die hij tot architectuur op
schaal transformeert. Zijn
hebben zonder dat die mensen iets wordt gevoelsmatig onheilspellend. De hoekjes die
bijdrage aan ‘Kunst werkt’
gevraagd. In een architectonische stroming rationeel wel te verklaren zijn, krijgen een
is ‘ogenschijnlijk onschuldig
zoals het Modernisme heeft zo’n verhaal andere betekenis als je bedenkt dat er zich
maar gevoelsmatig onheil-
ook meteen een vorm in beton. Doen alsof je ook andere dingen zouden kunnen afspe-
spellend’. Het is een com-
weet wat voor anderen het beste is, daar heb len.’ plex van een onderzeeboot-
ik iets op tegen. Vooral als dat door archi- ‘Wat ik doe is op een vage mystieke manier bunker met voetbruggen,
tecten ook nog eens vorm gegeven wordt. stedenbouwkundige spelen waarbij ik door- oorlogsarchitectuur en spe-
Bijvoorbeeld door Le Corbusier. Ik las laatst lopend onderzoek doe naar het Modernisme. lonken. Jungerius reageert
dat iemand hem beschreven had als “de In die zoektocht stuitte ik op het Brutalism. hiermee op de grote verha-
len achter de architectuur,
totalitaire Zwitserse architect”. Als hij een Ook dat is wel een beetje raadselachtig want
met name het Modernisme.
volmacht had gekregen in Parijs dan was er toen ik op zoek ging naar literatuur erover
‘Ik wil met wat ik maak het
van die stad niets overgebleven. kon ik behalve boeken van afzonderlijke
Modernisme aanpakken,
‘In Londen stuitte ik op een architectuur- architecten uit die stroming, niets vinden.
het verontrustend maken
stroming genaamd Brutalism. Zij hadden Ik heb het nagevraagd bij een architectuur- zodat het weer raadselachtig
ook het idee gebouwen te ontwerpen waarin boekhandel. De verkoopster kon me niet wordt.’
van tevoren vast zou staan wat de mensen helpen “I guess we’re still too much trauma-
in en om hun woningen zouden doen. Flats tised by it” was haar verklaring.’
met een binnenstraat die is bedoeld om
de mensen met elkaar in contact te laten
Hoogmoed
komen, straattheater op te laten treden.
Tegelijkertijd bestond de opvatting dat je ‘De afgelopen negen jaar heb ik onderzoek
van buitenaf moet laten zien met welke gedaan naar de snelweg, samen met andere
materialen er gebouwd is. Daardoor had kunstenaars. De snelweg is een wereld op
het aanzien van het gebouw een soort defen- zich. We noemden dat de parallelle wereld.
sief karakter. In die binnenstraat werd het De snelweg is een veel verstandelijker ver-
natuurlijk een grote bende met drugsover- haal dan waar ik nu mee bezig ben omdat
last en criminaliteit.’ het veel meer bedacht is. Als je al die dingen
‘Naar mijn idee is de wereld niet maakbaar. rond de snelweg benoemd hebt dan is dat op
Het fascineert me als mensen toch proberen een gegeven moment wel klaar. Er is weinig
om de werkelijkheid naar hun hand te zet- dat je als raadselachtig kunt interpreteren.’
ten. Er worden veel te simpele verklaringen ‘Nu wil ik me meer bezig houden met de
gezocht voor problemen. Altijd heeft het te wereld van de ideeën ergens achter. Ik wil
maken met geld. We leven in een tijd dat de uitzoeken waarom een verhaal met goede
ijsberg onder water wordt ontkend. We ont- bedoelingen ten koste van alles wordt uit-
kennen het onkenbare. Dat wat we niet zien gevoerd en dan zo veel slachtoffers kan
of weten is er ook niet. Dat vind ik jammer maken, bij Hitler, Stalin, Mao. Dat verhaal
Valentin
en dom. Ja, dom vind ik dat.’ verbonden aan een land, een gebied of een
potlood op papier
‘Het Modernisme staat voor mij symbool tamelijk willekeurige plek zoals het stukje
Hans Jungerius
voor de armoedige manier van tegen de land bij Arnhem en Oosterbeek dat bepalend
wereld aankijken. Het geheimzinnige onken- is geweest voor de hongerwinter, dat heeft
bare is weggerationaliseerd. Ik wil met mijn interesse. De indikking van gebeurte-
wat ik maak het Modernisme aanpakken, nissen in tijd en ruimte tot een plek waar
het verontrustend maken zodat het weer ineens voor heel veel mensen fundamenteel
raadselachtig wordt. Mijn bijdrage aan de iets verandert. Maar ook de hoogmoed die
Biënnale is daar een voorbeeld van. Het een lesje wordt geleerd, bijvoorbeeld de
is een soort Hoog Catherijnecomplex. Een Duitse bunkers die in Frankrijk aan de kust

al na zestig jaar half onder het zand en in onveranderlijk zijn. Er is niet geprobeerd om
de zee liggen weg te rotten. Dat had het dui- de eeuwige thema’s van schuld en boete en
zendjarig rijk moeten zijn.’ rijk en arm te vertalen naar het eigen echte
‘Het afgelopen jaar ben ik een paar keer in leven. Bevrijdingstheologie of vrouwen in het
Rusland geweest. Daar zijn de mensen toch priesterambt daar houden ze zich helemaal
heel anders. Ze hebben er de gevleugelde niet mee bezig. Dat is wat ik bedoel met dat
uitspraak ‘we zullen wel zien’. Iedereen heeft stuk van de ijsberg dat we niet willen zien.
er een groentetuin rond zijn huis; komt er Als je van de kerk verwacht dat ze het homo-
oorlog dan heb je tenminste te eten. De huwelijk, euthanasie, de afschaffing van het
Russische cultuur en ook die van de andere celibaat en ga zo maar door, allemaal accep-
voormalige Sovjetrepublieken zoals Georgië teert dan begrijp je niet wat het instituut
en Oekraïne is anders maar niet zo anders kerk behelst. Dat is te simpel.’
dat elke vorm van herkenning ontbreekt. Het ‘Daar wil ik met mijn werk naar verwijzen,
geloof van de mensen is anders maar het is niet als mysticus, maar als kunstenaar; dat
wel een christelijk geloof. Daardoor is het de wereld ook zo in elkaar zit dat er veel
niet alleen anders maar ook te duiden. Ook zaken zijn waar we geen enkel benul van
het landschap gaat vanuit Nederland, als je hebben. Een mensbeeld dat laat zien dat de
tenminste met de trein gaat, gewoon door. mensen een stel knoeiers en prutsers zijn.’
Het wordt wel dunner bevolkt en er staan
veel meer bomen maar je hoeft niet een hoog MK
bergmassief of een oceaan over. Dat geeft
me het gevoel dat het mijn achtertuin is. De
houding van de mensen is er wel fundamen-
teel anders door alle oorlogen die ze hebben
meegemaakt. Als je hun geschiedenis verge-
lijkt met de onze dan is dat zo’n contrast, in
vergelijking daarmee hebben wij nooit iets
meegemaakt. Ik vind hun houding van in het
leven staan ‘we zullen wel zien’, sympathie-
ker. Misschien dat die houding ook bepaald
wordt door hun orthodox-christelijke geloof
Barbarican waarin de onveranderlijke dogma’s nog echt
potlood op papier
Hans Jungerius

Rob Voerman
IK PRObEER
NIET
mORALISTIScH
TE zIjN
‘Mijn bijdrage aan de Biënnale is een var- zit de laatste twintig jaar. In galeries komen Bij de Biënnale van 2001
kensboerderij. Tijdens een studiereis in elke keer dezelfde koppen. Misschien is het werd het werk van Rob
Hoog Keppel over het verdwijnen van aller- idealisme van mij te willen dat het verder Voerman beschreven als
‘bepaald door onoverbrug-
lei voorzieningen op het platteland, kwam ik komt dan een galerie of een museum. Maar
bare tegenstellingen, door
op dat idee. Ik was er in een bejaardentehuis het is een persoonlijk idealisme. Het is niet
elkaar uitsluitende en op
waar ook een café in was ondergebracht. Dat zo dat ik de beeldende kunst wil redden. Ik
elkaar botsende tekensy-
vind ik typerend voor het platteland: dat je ben geen politicus of demonstrant. Ik verhul
stemen. Verontrustende
als vanzelfsprekend met elkaar in contact dat ik eigenlijk een andere wereld wil. Juist en bevreemdende beelden
komt. Naar aanleiding daarvan heb ik een het aangeharkte van Nederland daagt me gecreëerd vanuit een streven
grote varkensboerderij ontworpen. In de uit om dat te veranderen. Ik heb de behoefte naar een schijnbaar onmo-
boerderij zitten een bejaardentehuis, een een eigen plek te scheppen omdat er al zo gelijke symbiose’
uitvaartcentrum, een museum, appartemen- veel verpest is. Aan de ene kant werk ik (Gerd Borkelmann, cata-
logus Biënnale Gelderland
ten en een restaurant. Het is deels utopisch vanuit die boosheid over de truttigheid en
2001). In 2006 heeft het
en deels grotesk en dik aangezet. Ik had zelf een verlangen naar bijzondere plekken; wil
werk van Voerman een
erg veel lol om het te maken. Er zit ook wel ik dingen bouwen die uniek zijn. Maar ik
verschuiving doorgemaakt
idealisme en onvrede in want waar zie je nog probeer niet moralistisch te zijn. In een werk
waarin de tegenstellingen te
varkens buiten lopen?’ kunnen verschillende lagen zitten, humor duiden zijn als enerzijds uto-
‘Ik vind niet dat ik als kunstenaar in een en realisme. Het hoeft er niet direct in af te pisch, hippie-achtig en over-
reservaat leef maar ik heb wel steeds meer lezen te zijn. ’ gedecoreerd en anderzijds
behoefte om mijn werk te laten gebruiken; ‘In eerste instantie maakt elke kunstenaar gekleurd door subversieve
dat mensen er in kunnen, bijvoorbeeld dat elk werk voor zichzelf. Ik denk dat elke kun- elementen.
het een bar is. In twee projecten die ik nog ga stenaar zo werkt of hij nu musicus, theater-
uitvoeren komen mijn beelden echt buiten te maker of beeldend kunstenaar is.’ MK
staan. Een beeld komt in een buitenwijk in
Newcastle met zestig procent werkloosheid.
Dat beeld wordt dus niet van hout want dan
wordt het meteen in brand gestoken, maar
van staal. Binnenin komen verschillende
functies, een bar, een school en mensen kun-
nen op de opening dingen van zichzelf laten
zien door die in een kast op te bergen. Het
tweede project wordt een auto op zijn kop in
Londen. Binnenin vind je een loungebar en
je kunt er maquettes tonen. Bij zo’n auto op
zijn kop stel ik me voor dat die is achterge-
bleven na rellen en dat de auto nu opnieuw
gebruikt wordt.’
‘Ik zie wel dat kunst erg in een isolement

Elske Revelman de Vries
TE KOOP VOOR
DE HOOGSTE
bIEDER
Elske Revelman de Vries is ‘Ik ga gouden bergen maken.’‘Het gesprek De bergen zijn tijdens de tentoonstelling te
productvormgeefster. Met met Pieter Entrop ging vooral over geld en koop voor de hoogste bieder. Dus mensen
‘Gouden Bergen’, haar dat hij tegen gesubsidieerde kunst is. Later denken ter plekke na over de waarde van
bijdrage aan de Biënnale ben ik zijn tekst gaan lezen. Die tekst en het kunst en goud.’
wil ze de aandacht vestigen
gesprek, en het feit dat ik snel iets moest ‘Het valt niet mee om bergen te maken. Er
op de rol die geld en com-
maken, hebben me op het idee gebracht zijn allerlei vormen van bergen. De mooiste
mercie spelen in de huidige
van gouden bergen. Ik was al bezig met het en bekendste bergen zijn altijd bij de top
maatschappij. De Gouden
maken van een berg, de link naar gouden stijl en aan de voet vrij vlak. Als je dat vorm-
Bergen zijn per opbod te
koop op de tentoonstelling. bergen was toen snel gelegd.’ geeft is dat minder mooi dan wanner je het
‘Mijn bergen worden niet groot maar ze zien juist andersom doet: stijl aan de voet van de
er wel zo uit dat je ze graag wilt hebben. De berg en afvlakkend naar de top. Verder heeft
bergen zijn van brons met goud verguld. het prototype berg zoals je dat op plaatjes
Bergschetsen Laten gieten in messing, dat had ik ook kun- ziet, altijd twee toppen in elkaars verlengde.
potlood op papier
nen doen, en dan poetsen. Maar dan is het Maar dat is alleen mooi wanneer je het van-
Elske Revelman de Vries
geen goud. uit een bepaalde hoek bekijkt. De grootste
moeilijkheid is eigenlijk dat je alles wel op
een berg kunt laten lijken maar dat het nooit
zo mooi wordt als op een eendimensionaal
plaatje.’ MK

Wouter Bijl
VIDEO IS
zOALS IK
DENK
kapotte tv Jaap Kroneman
‘Het vertrekpunt voor mijn bijdrage is archi- ‘Voor mij is het gebruik van video en tv net Wouter Bijl maakt instal-
tectuur en games. Ik houd van games omdat zo normaal als schilderen. Bij reclames denk laties en werkt met audiovi-
je daar in een andere logica leeft. Maar die ik altijd aan de miniaturen in oude boe- suele media. Hij heeft een
voorliefde voor videogames.
logica is wel vertrouwd. Ik heb nog steeds ken. Daar werd de eerste kapitaal gebruikt
Op de Biënnale is van hem
heimwee naar een spel dat ik in mijn jeugd om afbeeldingen van het gewone leven te
een zogenaamde spike trap
veel speelde. Het is alsof ik echt in die stad maken. Zo zie ik ook de reclames als het
te zien, een architectonisch
op bezoek ben geweest waar de game zich gewone leven in miniatuur. Naar een video
element uit de platform-
afspeelde.’ kijk je ook heel terloops omdat tv en beel- en avonturengames. Ook
‘In een game heb je geen toeval. Er zit een den allang niet meer bijzonder zijn. Als je brengt hij de kleuren die in
heel systeem achter de beelden en niveaus. voor een schilderij staat dan eist dat meer een game worden gebruikt
En zo ga je er ook met andere mensen over aandacht. Bij video valt die concentratie weg over naar de bestaande
praten. Ik heb wel eens een spel gehad waar- omdat de tv toch al de hele dag aanstaat. Met ruimtes.
bij je in een auto stapte en je dan opeens ook video bezig zijn gaat me ook het makkelijk-
meer van diezelfde auto’s in het spel ziet ste af; het is zoals ik denk.’
verschijnen. Selectieve perceptie heet dat in ‘Vorig jaar heb ik een dierentuin gebouwd
de psychologie maar daar was het dus let- met als uitgangspunt: hoe bouw je een kooi
terlijk zo. Misschien wel door een foutje in voor een olifant als je nog nooit een olifant
de game. Ik vind het mooi dat, ook al zijn de hebt gezien? De aanleiding was een verhaal
dingen in een game versimpeld weergege- over een giraf waarmee ze van Marokko naar
ven, je toch bereid bent ze als reëel te aan- Parijs liepen. In Frankrijk hadden ze een
vaarden. Een blokje op twee rondjes accep- boer gewaarschuwd om alvast een stal te
teer je toch als auto. Het is een architectuur bouwen waar de giraf kon overwinteren. Aan
zonder esthetiek. De gebouwen in een game de boer hadden ze uitgelegd dat een giraf een
zijn niet mooi gemaakt. De spelers van een soort koe is met een hele lange nek. Dat is
game vinden dat heel normaal. Die zeggen zó’n versimpeling van wat een giraf werke-
‘dat is een grot’, die stellen daar geen vragen lijk is dat het helemaal misging met die stal.
meer bij, ze zitten er gewoon in. In het echt In games zie je dat ook: iets stelt een rots
zou je zeggen wat een bizarre onzin maar op voor maar tegelijkertijd is wel heel duidelijk
een schermpje doe je dat niet. Dingen wor- hoe je er bovenop moet komen.’
den bijna iconen. Maar je hebt er wel echt ‘Voor mij is mijn werk als kunstenaar een
plezier mee.’ onderzoek dat steeds stopgezet wordt als er
een expositie is.’ MK

Ieke Trinks Ivonne Zijp Judith de Bruin
ALTERNATIEF
ONDERzOEK
Ieke Trinks, Ivonne Zijp en Zijp: ‘Ik heb gekozen voor het portretteren Rookstoelen
Judith de Bruin voeren tege- van mensen in een verzorgingshuis omdat er Als kind was ik veel bij opa en oma. Daar stonden in de
lijkertijd met de Gelderse heel veel verzorgingshuizen zijn in Rheden. kamer twee rookstoelen waar nooit iemand in mocht zitten,
Biënnale een gezamenlijk
Ik ga bewoners vragen ‘Wat heb je je hele behalve als je ziek was.
project uit in Kunsthuis 13
leven verzameld aan spullen?’ en ‘Aan welke Dan werden ze tegen elkaar geschoven, deken erin en dan
in Velp. Als spin off van
dingen ben je het meest gehecht?’. Ik zet ze voelde ik me een prinses.
hun expositie daar, geti-
met hun spullen of dat ene dierbare ding op Ik werd dan enorm verwend. Uitgeperste sinaasappelen, een
teld Rhedense gezichten
in de serie ‘Gek op het de foto. Dat beeld wil ik in contrast brengen banaan, maar veel belangrijker was de aandacht en het feit
gewone’, kunnen we ook op met mensen die spullen weggooien in de dat jij dan in die stoelen mocht liggen!
de Biënnale kennismaken vuilcontainers van de gemeente. Van hen wil Als ik er aan terugdenk roept het nog steeds warme herinnerin-
met typische Rhedenaren. ik het moment van weggooien filmen. Je ziet gen op aan mijn lieve oma van de Buurtweg uit Rheden.
Trinks: ‘Kunst is alternatief aan de mensen dat ze het een ballast vinden ‘Ik ga de mevrouw die deze herinnering
onderzoek doen.’ De Bruin:
die spullen die ze wegdoen. De beweging van beschreven heeft heel specifieke vragen stel-
‘Kunstenaars zetten ervaring
het weggooien is een dans. Dat is puur mijn len over hoe de stoelen er uit zagen, hoe
en intuïtie in.’ Zijp: ‘Maar
observatie van de mensen, het is geen kritiek de gordijnen in de kamer waren en over de
het resultaat moet altijd een
op de wegwerpmaatschappij ofzo.’ andere spullen in de kamer. De rookstoelen
beeld zijn.’
zijn belangrijk om dat moment van aandacht
Trinks: ‘In Kunsthuis 13 laat ik foto’s zien te vertegenwoordigen. Maar mij gaat het
van mensen in de gemeente Rheden die mij er om ze als objecten te laten zien. Ik ben
opvallen. Maar ik ben die mensen zelf omdat benieuwd naar wat er overblijft in iemands
er in Rheden heel gewone mensen wonen.’ hoofd als herinnering. Ze is nooit helemaal
‘Voor de Biënnale ga ik als oude dame waar, een herinnering; Ze is ongrijpbaar
rondlopen en met een camera op mijn borst en je merkt als je iets vertelt dat een herin-
filmen wat ik meemaak. Als toeschouwer nering eigenlijk niet te communiceren valt.
maak je zo mee wat een oude vrouw doet. Voor dit werk heb ik me verdiept in de wer-
Mijn gezicht blijft wel mijn eigen gezicht. Ik king van het geheugen maar ook dan blijft
had gedacht dat de mensen die ik tegenkom nog veel vaag. Bijvoorbeeld waarom je het
daar wel op zouden reageren maar het valt ene wel onthoudt en het andere niet. Wat
hen niet op, lijkt het. Mensen die zich verkle- er waar is van de beelden in je geheugen. Je
den kondigen meestal hun performance aan. denkt altijd dat jij de waarheid kent terwijl
Ik doe dat niet. Het is een gewone situatie een ander zich iets anders herinnert. Elk
die toch gek is.’ moment dat je je iets herinnert verandert de
‘Mijn idee is dat het leuk is als mensen een herinnering ook weer.’
keer in de gedaante van een ander mee kun- Zijp: ‘Door jouw ingreep op de herinnering
nen lopen. Voor mij is het heel grappig om komt er wel een nieuwe herinnering tot
zo’n oud vrouwtje te spelen. Mijn plan is ook stand bij de mevrouw van de rookstoelen.’
om de beelden zo te tonen dat je niet meteen De Bruin: ‘Dat vind ik een probleem want om
ziet dat het gaat om iemand die verkleed is.’ die verandering te voorkomen moet ik echt
snappen waar haar herinnering over gaat.
De Bruin: ‘Ik zoek herinneringen van Of moet ik denken dat ik het alleen maar zo
Rhedenaren. De herinneringen kunnen authentiek mogelijk hoef te verbeelden?’
Rhedense inwoners naar een website sturen ‘In een andere serie heb ik aan mensen
en dan breng ik de herinnering in beeld. Voor gevraagd of ze hun kinderfoto’s willen
de Biënnale heb ik een herinnering gekozen nadoen in dezelfde kleding en op dezelfde
over rookstoelen.’ plek. Dat leverde leuke foto’s op maar ook
vervreemdende. Soms dachten anderen dat
op de foto verstandelijk gehandicapten ston-
den. Een paar mannen van rond de vijftig die
deden alsof ze vijf jaar waren voelden zich
ook weer vijf.’
10