dönüşen anneliğe yönelik netnografik bir analiz: blogger anneler

16 Pages·2017·0.28 MB·Turkish

DÖNÜŞEN ANNELİĞE YÖNELİK NETNOGRAFİK BİR ANALİZ:
BLOGGER ANNELER
A Netnographic Analysis on the Transformation of Motherhood:
Blogger Mothers
Dr. Selcan GÜRÇAYIR TEKE*
“Önce ben”in ilke hâline geldiği bir uygarlıkta
annelik bir meydan okuma, hatta bir çelişkidir.
Elisabeth Badinter
ÖZ
İnternet pek çok disipline olduğu gibi halk bilimine de zengin veriler sunan önemli bir kaynaktır.
İnternet kullanımının yaygınlaşması, neredeyse her yerde, her an ulaşılabilir hâle gelmesi insanların
sanal dünyada var olma ihtiyaçlarını doğurur. Kadınların -özellikle ilk kez anne olanların- sanal dün-
yada var olma biçimlerinden biri, açtıkları annelik blogları aracılığıyla gerçekleşir. Blogger annelerin
bloglarında paylaştıkları yazılar ve yapılan yorumlar dönüşen annelik anlayışını değerlendirme imkânı
sunar. Bu yazı günümüzdeki annelerin kendilerini nasıl tanımladıklarını ve toplumun anne olarak
kendilerinden beklediklerine nasıl baktıklarını bloglar aracılığıyla ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Bu çalışma kapsamında geçmişteki ve hâlihazırdaki annelik kimliği karşılaştırılmış, bu kimliklerin
hangi konularda neden farklılaştığı soruları bloglar üzerinden yorumlanmıştır. Çalışmada internet
taraması sonucu bulunan ve izin alınan anne blogları kullanılmıştır. Bloglar, netnografik analiz yön-
temiyle incelenmiştir. Blog yazarlarının eğitimli ve kariyer sahibi kadınlardan oluştuğu görülmüştür.
Blogger anneler, bloglarıyla çocuklarına dijital günlükler tutmuş, kendileri gibi anne olan diğer kadın-
larla iletişim kurma fırsatı bulmuş ve onların deneyimlerinden yararlanmışlardır. Bu deneyim payla-
şımı kadınların annelikte karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmalarını kolaylaştırmıştır. Blogger anne-
lerin “iyi bir anne olma”yı çocuk bakımı ve eğitimi konularında uzmanlaşmayla birlikte düşünmeleri
var olan sorumluluklarına yenilerini katmış ve kendilerini “yetersiz” hissetmelerine neden olmuştur.
Anahtar Kelimeler
İnternet, annelik, blogger anneler, anneliğin dönüşümü
ABSTRACT
Internet is a significant source which provides rich data to folklore besides many disciplines. Ac-
cessibility of internet from everywhere and every time results in the need of the users to express them-
selves in this virtual world. Women especially who are new mothers get the chance to exist in and be a
part of this virtual world by means of keeping mother blogs. Writings and comments which are shared
in mother blogs give certain clues to analyze the transformation of motherhood. This paper aims to
reveal how contemporary mothers describe themselves and unveil their perceptions on the expectations
of society as a mother by means of mother blogs. In the scope of this study, past and present mother
identity formations are compared; different aspects and reasons of the variations of identity formations
are investigated through mother blogs. The mother blogs which blog owners permit sharing the blog
content are used in this paper. Permitted blogs are analyzed by means of the netnographic method. It is
observed that blogger mothers whose blogs are considered for this study are literate and have careers.
Blogger mothers keep online diaries for their babies, take the opportunity to get in touch with other
mothers, and benefit from their mutual experiences on child rearing. Sharing experiences through
blogs help mothers to handle overwhelming difficulties of looking after their babies. Blogger mothers
think that “being a good mother” requires professionalizing on baby care and education. This mental-
ity provokes mothers to take more responsibilities and causes them to feel “inexpert” on child rearing.
Key Words
Internet, motherhood, blogger mothers, transformation of motherhood
* Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Halk Bilimi Bölümü Öğretim Görevlisi, Ankara/Türkiye,
[email protected]
32 http://www.millifolklor.com
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
Sosyal bilimlerin pek çoğunun olarak bilinmekteydi. Kanadalı pazar-
araştırma alanlarından biri olan sa- lama uzmanı ve akademisyen Robert
nal dünya, farklı coğrafyalarda, farklı V. Kozinets tarafından 1990’lı yılların
sosyo-ekonomik düzeylerde ve farklı sonunda geliştirilen netnografi yön-
kültürel arkaplanlara sahip insanla- temi, çok kaba bir tanımla “internet
rın kendilerini ifade etme imkânı bul- veya ağ etnografisi”dir.4 Kozinets “tek-
dukları bir alandır. Hızla değişen, dö- noloji aracılığıyla anında arşivlenen
nüşen insanlık hâllerini anında takip iletişimi” bir araştırma alanı hâline
edebilme fırsatı sunan sanal dünya- getirir ve “geniş kamusal erişimin,
nın halk bilimciler için ayrı bir önemi sahte kimliklerin ve kimliksizliğin”
vardır. Doğuşunda “kaybolmuş” ya da araştırma esnasında dikkate alınma-
“kaybolma tehlikesi taşıyan” gelenek- sı gereken fırsat ve meydan okuma-
leri, görenekleri, sözlü kültür unsur- ları” olarak görür (Varnalı 2013: 9).
larını tespit etme ve arşivleme düşün- Kozinets’in tüketici davranışlarındaki
cesi üzerine kurulu olan bu disiplini eğilimi ve beklentileri keşfetme aracı
konu ettiği mesele gibi “kaybolma” ka- olarak gördüğü netnografi yöntemi,
derinden kurtaran çıkış kapılarından halk bilimciler için de geleneklerde,
biri de internet olmuştur.1 1970’lerde toplumda ve sözlü ürünlerde yaşanan
Amerikalı halk bilimcilerin “birkaç yıl dönüşümü, değişimi görme, sanal dün-
içinde artık var olmayacağı” üzerine ya aracılığıyla yaratılan yeni ürünleri
tartışmalar yürüttükleri halk bilimi belirleme ve değerlendirme imkânı su-
disiplini, internet aracılığıyla yeni nar. Pazarlama, reklamcılık ve iş dün-
bir boyut kazanmıştır. Halk biliminin yası çalışmalarında kullanılmak üzere
hatırı sayılır inceleme alanlarından etnografi teriminden hareketle oluştu-
birine dönüşen internetle ilgili araş- rulan “netnografi” terimi bu çalışmada
tırmalar, Türkiye’de son dönemlerde halk bilimi disiplininin “alan çalışma-
gerçekleştirilen çalışmalarda da ken- sı” kavramı ışığında ve halk bilimi di-
disini açıkça gösterir.2 İnternet, halk siplinin araştırma ve inceleme teknik-
bilimciler tarafından yalnızca efsane- leri baz alınarak yorumlanmıştır.
lerin, hikâyelerin, şakaların vb. sözlü Çalışma, anneliğin dönüşümünü
kültür ürünlerinin yeni yayılım biçimi “derinlemesine görüşmelerle” ortaya
ve bu ürünlerin dönüşümlerini gözlem- koyan önceki araştırmalardan farklı
leme alanı olarak görülmemiştir. Aynı olarak netnografik yöntemle elde edil-
zamanda halk bilimcilerin “kaynak miş verilerden hareketle günümüzde
kişilerle” yüz yüze gerçekleştirdikleri anneliğin dönüşümünü ve nasıl algı-
mülakatlar aracılığıyla elde ettikleri landığını anne blogları üzerinden ana-
alan çalışması verilerine “benzer” veri- liz etmektedir. İnternet kullanan an-
lerin ulaşıldığı araçlardan biri olarak nelerin, anneliğe bakışlarını, anneliği
değerlendirilmiştir.3 Halk bilimcilerin nasıl anlamlandırdıklarını ortaya koy-
internette yer alan kimi verileri alan ması ve günümüzde anneliğin yorum-
çalışmasının bir başka biçimi olarak lanış biçimlerini göstermesi açısından
yorumlamaları, 1990’lı yıllardan beri bu yazının, annelikle ilgili literatüre,
pazarlamacılar ve tüketici alışkan- özellikle de kadın çalışmaları alanına
lıkları üzerine çalışan araştırmacılar katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
tarafından netnografik analiz yöntemi Bu yazıda, netnografik inceleme yön-
http://www.millifolklor.com 33
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
temleri çerçevesinde blogger anneler yimleri paylaştığı bir bölüm, çocuk-
tarafından açılan bloglar incelenecek larla ve çocuklara yapılabilecek pratik
ve anneliğin dönüşümü sorunu tar- yemek tariflerinin yer aldığı mutfak
tışılacaktır. Netnografik araştırma bölümü, annelere ve anne adaylarına
tekniğinin ilk aşaması olan “giriş ve kullanıp memnun kaldıkları ürün tav-
araştırmanın planlanması” kapsamın- siyelerinin yapıldığı bir bölüm şeklin-
da araştırmaya yön veren sorular ve dedir. Anne bloglarının kiminde sosyal
konu başlıkları tespit edilmiştir. An- sorumluluk projelerinin duyurularının
nelerin kendilerini nasıl tanımladık- yapıldığı da görülmektedir.
ları, anneliği nasıl algıladıkları, gele- İnternetin yaygınlaşmasıyla bir-
neksel ve modern annelik konusunda likte kadınların internet kullanımı da
neler düşündükleri, çocuk bakımı ko- artmıştır. Bu artış, araştırmacılarca
nusunu nasıl değerlendirdikleri, anne farklı yorumlanmaktadır. Araştırma-
olarak kendilerinden beklenenleri na- ların bir kısmı kadınların internet
sıl yorumladıkları soruları etrafında aracılığıyla girdikleri çevrimiçi (İng.
anne blogları taranmıştır. Tespit edi- online) topluluklar ve bilgi değişimi
len anne blogları bu sorular ve konu sayesinde güçlendiklerini öne sürer-
başlıkları çerçevesinde incelenmiş ve ken bir kısmı ise internetin yalnızca
“veri toplama ve analizi” aşamasına kadınsılık normlarını ve tüketimi teş-
geçilmiştir. Anne bloglarından elde vik ettiğini iddia ederler (McDaniel vd.
edilen veriler, tematik olarak gruplan- 2012: 3). Türkiye’de internetin yaygın-
dırılmış ve literatür eşliğinde yorum- lık kazanmasıyla birlikte annelik blog-
lanmıştır. Veriler aynen alıntılanmış, larının sayısı da artmıştır. Anne blog-
blog yazarlarının anlatım bozukluk- larının dünyanın pek çok ülkesinden
ları, yazım ve noktalama hatalarına kadın tarafından benzer gerekçeler
müdahale edilmemiştir. Yalnızca me- ve motivasyonlarla oluşturulduğu bi-
tin içerisinde vurgulanmak istenen linmektedir. Sanal günlük/günce ola-
bölümler araştırmacı tarafından eğik rak da adlandırılan bloglar, eskiden
gösterilmiştir. Araştırmacının blogları defterlere kaydedilen nispeten “özel”
incelerken yaptığı gözlemler de analiz alana ait duyguların, düşüncelerin
aşamasında değerlendirilmiştir. Son internetle birlikte nispeten “kamusal”
olarak netnografi metodunun “araştır- görünürlük kazandığı bir ortam hâline
ma etiğinin sağlanması” kuralı gereği, gelmiştir. Blog takipçilerinin yorumla-
blog yazarları araştırmanın konusu rı ve cevaplarıyla birlikte etkileşimli
hakkında bilgilendirilmiş ve makalede bir boyut kazanan bu sanal günlük
kullanılmak üzere bloglarından yarar- tutma durumu, elbette etik, pedagojik
lanılması konusunda izin alınmıştır. boyutları bulunmakla birlikte berabe-
Çalışmada ele alınan blog yazarla- rinde dönüşen annelik anlayışını da
rı eğitimli ve kariyerli kadınlardan yakından gözlemleme fırsatı sunar.
oluşmaktadır. Anne bloglarının temel Daha önce çalışan ve kariyer sahibi
örüntüsü, istisnaları olmakla birlikte, olan kadınların kimi zaman hamile-
kişinin kendisi ve blogu açma gerek- liklerinin sonlarına doğru açtıkları
çesini özetlediği “hakkımda” bölümü, bloglar, geleneksel annelik, modern
kendi çocuğuna ilişkin özel günleri, annelik ve günümüz postmodern an-
ilkleri, anıları, etkinlikleri ve dene- neliğine giden yolda kadınlık hâllerini
34 http://www.millifolklor.com
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
keşfetme açısından önemli bir kaynak- sosyal bir süreç olduğunu hissetmek-
tır. Annelik deneyimini yaşayan ka- tedirler. Evren Balta Paker, “Anne ya
dınların, anneliğe dair hissettiklerini, da Değil? Annelik Etme Meselesi Üze-
deneyimlerini, çocuklarıyla yaşadık- rine” başlıklı yazısında anneliğin sos-
larını, çocuklarını yetiştirme biçimle- yal bir süreç olduğunu mizahi bir dille
rini bloglar aracılığıyla paylaştıkları şöyle ortaya koyar:
gözlemlenmiştir. Kadınlar arasında Bebeğinizi ezkaza soğuk havada
kuşaktan kuşağa aktarılan “annelik dışarı çıkaracak olursanız sokaktan
bilgisinin” diğer kadınlarla elektronik geçen herkes size çocuğu üşütmeme-
bir ortamda paylaşılması, annelik de- niz gerektiğini hatırlatıyor. Çocuk
neyimine ilişkin kültürün ev içinden büyüdükçe ağzındaki emzik bütün
çıkarak sanal dünyada görünür olma- bir toplumun sorunu olmaya başlıyor.
sına imkân tanımıştır. Sanal dünya- Çocuğunuz tıpkı her çocuk gibi has-
nın, akrabalar ve yakın çevre arasında talanırsa, anneniz iyi giydirmiyorsun
sözlü olarak aktarılan pek çok bilginin bu çocuğu diyor. Çocuğunuz sağa sola
anne olma vasfını taşıyan “daha önce vurmaya başlarsa iyi terbiye vereme-
tanınmayan” kişilerle paylaşılmasını miş oluyorsunuz. Sizden ayrılmakta
mümkün kıldığı ifade edilebilir. güçlük çekerse pedagoglar imdadınıza
Anneliğin bireysel boyutunun ya- yetişiyor ve sizin ‘güvenli bağlanma’
nında sahip olduğu sosyal ve politik gerçekleştiremediğinizi söylüyor. Ça-
boyutları annelik kimliğinin dönüşü- lışırsanız çocuğunuzu bıraktığınız için
mündeki başat nedenlerden biridir. suçluluk diyorsunuz, çalışmazsanız
Anneliğin özel alana ait bir tanım- kendi halinize üzülüp duruyorsunuz.
lama ya da durum olmaktan ziyade Sanki herkes ama herkes bu büyük gö-
sosyal kimi zaman da politik bir alan revde sizi takip ediyor. Tıp, psikoloji,
olduğu araştırmalar tarafından sık- anne-çocuk dergileri, televizyon prog-
lıkla vurgulanır. Örneğin, Aksu Bora, ramları, çocuk büyütme kitapları, an-
“annelik kimliğinin toplumsal olanla neanneler, babaanneler, babalar, ar-
bireysel olan arasındaki kesişme nok- kadaşlar ve sokaktaki yabancılar. Ve
talarından biri belki de en önemlisi” siz bir anne olarak hep yapamadığınız
olduğunu belirtir. “Bir yandan bire- ya da bir şeyleri eksik yaptığınız duy-
yin (ister anne olarak ister bir anneye gusu ile boğuşup duruyorsunuz (s.n.y.)
sahip olarak) en derin deneyimlerin Ebeveynlerin sorumluluğu altın-
odağında olduğunu bir yandan da top- da olmasına rağmen –özellikle çiftin
lumsal olana ait pek çok öğeyi içinde ilk çocuğu ise- yeni doğmuş çocuğun
barındırdığını” ifade eder (2001: 78). bakımı konusunda çocuk sahibi olan
Blogger anneler, anneliğin sosyal bir diğer kadın ve erkeklerin ya bir dü-
rol olduğunun farkındadırlar ancak bu şüncesi ya da bir önerisi vardır. “Ka-
durumu kabul etmenin “birtakım sos- rışmak gibi olmasın ama” “oğlumda/
yal klişeleri ve kalıpyargıları” da bera- kızımda aynı şeyleri ben de yaşamış-
berinde getireceğini düşünmektedirler tım, şöyle yapılmalı bu durumda” “bize
(Yelsalı Parmaksız 2012: 128). Çocuk laf düşmez ama” “yine kendiniz bilirsi-
sahibi olma kararı almaktan çocu- niz ancak” şeklindeki girizgâh cümle-
ğun yetiştirilmesi sürecindeki bütün lerinden sonra kendi yaşadıklarından,
adımlarda özellikle anneler bu sürecin deneyimlerden yola çıkarak çocuğun
http://www.millifolklor.com 35
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
bakımı ve yetiştirilmesi konusundaki uzak olan bu soru kişisel özellikler ön
“doğrularını” sıralarlar. Çocuk bakı- plana çıkarılarak yanıtlanır (1998:
mı ve eğitimi konusu, karışıldığında 57-59). Bora’nın çalışmasından yola
rahatsız olunabilecek kadar özel bir çıkarak blogger annelerin kendilerini
alan ama “deneyimsiz”lerin eline bı- nasıl tanımladıklarını sorguladığımız-
rakılamayacak kadar da toplumsal bir da bloglardaki “hakkımda” başlıklı bö-
alandır. lümler karşımıza çıkar. Bu bölümler,
Toplumsal bir alan olarak görülen blogger annelerin kendilerini tanımla-
anneliğin tarihsel süreç içerisindeki ma biçimlerine ve kimlik tasarımları-
değişimini görmek için çok da uzağa na ilişkin ipuçları yakalayabileceğimiz
gitmeye gerek yoktur, günümüzde bir bölümdür. Blogger annelerin, blog
anne olan kadınlar ile onların anne- açma gerekçeleri olan çocukları ka-
leri arasında anneliğe bakış, çocuk dar kişisel kariyerlerini de ön plana
yetiştirme yöntemleri, nasıl bir çocuk çıkardıkları görülür. Blogger anneler,
yetiştirilmek istendiği, toplumun an- evliliklerinden ve çocuklarına sahip
neden ve çocuktan beklentileri üzerine olmaktan duydukları mutluluğu da
basit bir gözlem bile bu değişime tanık kendilerini tanıttıkları bölümde vur-
olmak için yeterlidir. İki farklı kuşak gularlar:
üzerinde gerçekleştirilen ve annelik Malatya Doğumlu 1 yaşından beri
kimliğinin dönüşümünün sosyal ve po- İstanbullu, memur annenin 2 numa-
litik boyutlarına odaklanan yakın dö- ralı kızı... 2007 Ağustos ayında haya-
nem çalışmalardan biri Aksu Bora’ya tının aşkıyla evlenen 2 kişilik yaşan-
aittir.5 Aksu Bora, “Türk Modernleşme tılarına 5 yıl sonra bir küçük prens
Sürecinde Annelik Kimliğinin Kurul- katarak hayatı daha da güzelleştiren
ması” başlıklı yüksek lisans tezinde, şu sıralar hayatının en büyük terfisi-
“en az iki kuşaktır kentte oturan, eği- ni alıp “Anne” olan üniversite mezunu
timli, orta-üst orta sınıf kadınlardan taze blogger.... (Annesinin prensi)
oluşan” annelerle yaptığı derinlemesi- Her şeyden önce Nil’in Annesi,
ne görüşmelerle annelik kimliğinin dö- İngilizce Okutmanı, her konuda öğ-
nüşümüne ışık tutmuştur (1998: 43). renme delisi, Seyahat-Gezi meraklısı,
Bora, yaşlı kuşak ve genç kuşak ara- mutlu Evli, bir de paylaşmayı seven
sında öne çıkan ilk farklardan birini bir blogger. (Nilsmum)
yaşlı kuşağın annelik deneyimleri üze- Yirmi aylık bir kız bir erkek ikiz
rine daha az düşündükleri, genç kuşa- bebek annesiyim. Gerçi artık bebek
ğın ise “ben nasıl bir anneyim” sorusu değil çocuk oldular ama.. Bebekleri-
üzerine sıklıkla düşündükleri olarak me bakabilmek için işime geçici süre
ortaya koyar. İki kuşak arasındaki bir ara verdim. Tüm zamanımı ikizlerime
diğer farklılık, “siz kimsiniz” sorusu- ayırmış durumdayım. Bu arada fır-
na verilen yanıtta görülür. Yaşlı ku- sat buldukça şu anda bulunduğunuz
şak için “siz kimsiniz” sorusu oldukça bloguma yazılar yazmaktayım. Uma-
“tuhaf” ve “yabancı” bir sorudur. Bu rım paylaşımları beğenirsiniz ve size
soruyu yaşlı kuşağın çocuklarından, katkıda bulunur. Bu arada iletişim
eşlerinden ve kendi ailelerinden söz fakültesi mezunuyum. Halkla ilişki-
ederek yanıtladıkları görülürken genç ler uzmanıyım. Aynı zamanda www.
kuşak için şaşırtıcı bir soru olmaktan internetanneleri.com da konuk yazar
36 http://www.millifolklor.com
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
olarak yazılar yazmaktayım. (Mutlu dukları çocuklardır. Kendilerini “her
ikiz annesi) şeyden önce bir anne”, “çocuğuna âşık”
30 yaşlarında öğretmen bir olarak tanımlamaları ve “anneliği ha-
anne… Ela kızın annesi… Şimdilerde yatlarının en büyük terfisi” olarak yo-
kızına âşık, ama aslında eşine sevdalı rumlamaları annelik kimliğinin onlar
ve ona sadık… Evlilikte sadakat ol- için çok özel bir yere sahip olduğunu
mazsa olmaz diyen, konuşmaktan çok göstermektedir. Anneliğin özel oldu-
dinlemeyi seven, sakinliğe doyama- ğunu, anne oldukları anda ve sonra-
yan, hayattan her zaman adalet iste- sında hissettiklerine ilişkin yazıların-
yen, tipik bir terazi örneği, eğitim şart da görmek mümkündür:
sloganına bayılan, evde işte her yerde Çok genç yaşta âşık oldum. Ba-
çalışan, yazma hevesiyle kâğıdı kale- şımda daha kavak yelleri eserken evle-
mi bir yana atarak klavyesine sarılan, nip Avusturyalara kadar geldim. Her
blogger anne olma yolunda ilk adımı konuda sabırsız olduğum için anne ol-
atan, hem eğiten hem öğreten ama bu mak için de sabırsızlandım. 21 yaşıma
aralar idare eden, mutlu, huzurlu şim- bir hafta kalmıştı ki Ada´yı kucağıma
dilik bir çocuklu bir anne. (Annesinin aldım. Ve işte o gün, benim hayatı-
elası) mın dönüm noktası oldu. Her şeyi en
Blogger anneler, kariyerleriy- başından onunla yeniden öğrenmeye
le ilişkili haberleri, gelişmeleri, ilgi başladım. Bilinçaltı dünyam onunla
alanlarını da ister istemez bloglarına birlikte su yüzüne çıktı. Ve en önemlisi
yansıtırlar. Örneğin öğretmen olan annelik duygusunun, başka hiçbir şeye
blogger bir anne, eğitimle ilgili geliş- benzemediğini anladım. (Yazan anne)
melerden ya da eğitim sistemiyle ilgili Yaz mevsiminin ilk günü “Bahar”
sorunlardan birine ışık tutarken İngi- adında bir kız aldım kucağıma. İlk
lizce okutmanı olan bir başka blogger
nefesini alırken o, ağlamaktan kesildi
anne, çocukların yaşlarına uygun İngi-
nefesim.. Onunla yeni bir hayata baş-
lizce kitaplardan ve eğitim setlerinden
ladım. o yeni hayatımda öğrendikleri-
bahseder. Blog yazarlarının bloglarına
min çoğu burada...ne demişler “olanın
verdikleri isimler de çocuklarıyla kur-
olmayana bilenin bilmeyene borcu var.
dukları bağın ve kendilerini tanımla-
(Tam zamanlı anne)
ma biçimlerinin bir göstergesi hâline
İster çok kolik olsun ister yara-
gelmektedir. Kimi anneler “yazan
maz, ya da geceleri uyumayan, gün-
anne,” “blogcu anne,” “başka anne,”
düzleri evi birbirine katan, çoğu zaman
“tam zamanlı anne,” gibi isimler kul-
yemeği yemek yerine yerlere döken…
lanarak kendi kimliklerini ve farklı-
ama bir “Gülümseme” yada “Anne”
lıklarını ön plana çıkaran isimler se-
demesiyle yaptıklarını unutturan, bir
çerken kimi de “annesinin prensi,”
öpücükle kalbinizi bir daha fetih eden,
“nilsmum,” “mutlu ikiz annesi,” “an-
sizi Anne yapan, bu kuzularsız hayat
nesinin elası” gibi çocuklarına adan-
mümkün mü? (Annesinin prensi)
mışlıklarını ifade eden isimler tercih
Anne olduğum ilk güne doğru uza-
etmektedirler. Annelerin bloglarına
nıyorum. Kucağıma verildiği o an’a…
verdikleri isimler ne olursa olsun blog
Dünya durmuştu sanki. Bak yine dolu
açma ve yazma nedenleri yani sanal
dolu oldu gözlerim. Kokusunu tenini
dünyada var olma biçimleri sahip ol-
http://www.millifolklor.com 37
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
hissettiğim o günden bu güne bir bakı- rol olduğuna ilişkin düşüncelerini de
yorum yine. (Aylin anne) bloglarında sıklıkla vurgularlar.
Blogger anneler, bebeklerini ku- Blogger annelerin blog açma ge-
caklarına aldıklarında “nefeslerinin rekçeleri de anneliğin dönüşümünü
kesildiğini, “dünyanın durduğunu”, yorumlamak açısından önem taşımak-
hayatlarının “dönüm noktası” oldu- tadır. “Digital Opportunities for Social
ğunu ve bebekleriyle “yeni bir hayata Transition: Blogosphere and Mother-
başladıklarını” hatta “kuzularsız bir hood in Turkey” başlıklı yazısında Pı-
hayatın mümkün olmadığını” ifade nar Melis Yelsalı Parmaksız, kadınla-
ederek çocuklarını “varoluş nedenleri” rın blog açma nedenlerini “bebek için
gibi gösterseler de kendilerini öncele- dijital bir günlük tutmak, uzaktaki
yen kuşaklardan önemli farklılıkları aile ve arkadaşlarla iletişim kurmak,
vardır. Blogger annelerin de Bora’nın soyutlanma duygusunun üstesinden
çalışmasındaki genç kuşak anneler gelmek, annelik sevincini kutlamak
gibi yaşlı kuşağın aksine “evlendikten vb.” gerekçeler olarak sıralar (s. 128).
kısa bir süre sonra anne olmayı çok McDaniel’in ilk defa anne olan ve be-
bekleri 18 aydan küçük, 157 Ameri-
doğal bir durum hatta evliliğin esas
kalı anne üzerinde yaptığı araştırma-
nedeni” olarak görmedikleri bloglar-
da kadınlar blog yazma gerekçelerini
dan anlaşılmaktadır. Evlilik ve çocuk
kişisel deneyimleri belgelemek (% 89)
sahibi olma fikri arasındaki ilişkinin
ve arkadaşlarla ve aile üyeleriyle ileti-
1970’li yıllardan itibaren değiştiğine
şimi koparmamak (% 86) olarak belir-
Elisabeth Badinter Kadınlık mı An-
tirler (2012: 10). Bu yazıda ele alınan
nelik mi? başlıklı kitabında değinir.
blogger anneler, blog açma gerekçele-
70’lerden önce “çocuğun evliliğin doğal
rini kendilerini tanıttıkları bölümde
sonucu olarak görüldüğünü, üreme-
okurlarıyla paylaşırlar. Bu gerekçeler
nin hem bir içgüdü, hem bir dinî gö-
aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi
rev hem de türün bekası için bir yü-
çeşitlilik göstermektedir. Kimi blog
kümlülük olarak algılandığına dikkat
yazarları, yoğun iş yaşamlarından
çeker. Badinter’e göre anneliğe ilişkin
ayrılarak çocuk yetiştirmeye başla-
çiftdeğerlilik kadınlar tarafından do-
dıkları dönemde “kendileri için bir
ğum kontrol yöntemlerinin yaygın bir
şey yapmak,” kimi çocuklarına “dijital
biçimde kullanılmaya başlanmasıyla
anı defteri bırakmak,” kimi diğer “an-
birlikte ortaya çıkar. Çocuk arzusu-
nelerle deneyim paylaşmak” için blog
nun evrensel olduğuna dair yargılar
yazmaya başlamıştır:
kırılmaya başlar ve seçme şansı üze-
Çocuğuna kendisi bakmak için
rinde durulmaya başlanır (2011: 17).
profesyonel hayata ara verdi ve bir
Blogger anneler için de annelik salt
süre sonra “Bugün kendin için ne yap-
“annelerinden devralıp içselleştirdik-
tın?” sorusuna “Hiçbir şey” dememek
leri bir değer”, “kendini var etmenin”
için blog yazmaya başladı. 2010’da
bir yolundan ziyade hayatta üstlen-
ikinci oğlunun da aralarına katılma-
dikleri pek çok rolden biridir. Buna
sıyla çok çocuklu hayata geçiş yaptı.
karşın, blogger anneler, annelik ro-
Türkiye’deki profesyonel hayatın an-
lünün hayatlarındaki diğer rollerden
nelikle el ele gitmediğini gördüğünden
daha “eşsiz” ve “özel” hissettiren bir
çalışma hayatına dönme kararını bir
38 http://www.millifolklor.com
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
kez daha erteledi ve kendini “tam za- babaanneler tarafından “bakılırken”
manlı blog yazarı” olarak tanımlama- bloglarıyla daha fazla ilgilenmeleri de
ya başladı. (Blogcu anne) çocuklarını ihmal etmeme düşüncesi-
Blogumun amacı hem kızıma di- nin bir yansımasıdır. Blog yazmayı be-
jital bir anı defteri bırakmak, hem de beğini ihmal etmeden kendisi için bir
benim gibi yeni annelerle tanışıp de- şey yapmak olarak gören bir blogger
neyimlerimizi paylaşmaktı ama bun- annenin aşağıdaki ifadeleri bebeğin
ların ötesinde anneliğe dair çok güzel bakımı ve annenin kendisi için zaman
şeyler yaşadım. Neredeyse 2 yıl olacak ayırması arasındaki “dengeyi” göster-
ve ben öyle küçük küçük yazarken bu mesi açısından dikkat çekicidir:
kocaman dünyada pek çok anneyle Kızım dünyaya merhaba deme-
tanıştım, birçok anneden ilham aldım, siyle birlikte hayatımızın merkezinde
birçok anneye ilham verdim, tecrü- bir yer edindi kendisine. Onunla geçen
bemi paylaştım, tecrübeler edindim. zamanlardan keyif aldığım kadar hiç-
Hiçbir zaman emin olmadığım bir bir şey keyif veremezdi bana ama az
şeyi savunmadım, inanmadığım hiçbir da olsa arta kalan zamanlarda bir şey-
ürünün, markanın değerin arkasında ler yapmalıydım. Evet kendim için bir
durmadım. Bu sayede güzel övgüler şeyler yapmalıydım. Ne yapabilirim
aldım, çok güzel dostluklar kazandım, diye çok düşündüm ama blog yazmak
çok güzel bebekler tanıdım. Bu yüzden hiç aklıma gelmemişti. Benimle yakın
iyi ki yazıyorum diyorum. Ve sizler zamanda doğum yapan bir arkadaşı-
okumaya devam ettiğiniz sürece, hep mın bu işe başlaması ve bu işi gayette
yazmaya, hep paylaşmaya devam! güzel yapması beni de heveslendirdi.
(Her haftalık) Kızımın yanında o dizimin dibinde
Çok sorun yaşadım, çok yalnız uyurken ya da babasıyla oynarken onu
kaldım. Derdime dermanı çok kez in- hiçbir şekilde ihmal etmeden bu işi ya-
ternette buldum. Blog annelerinin de- pabilecek olmak küçük bi heyecan ya-
neyimleri, yazdıkları en zor anlarımda rattı içimde. Bilgisayarın başına geçip
hayatımı kolaylaştırdılar. Kızıma anı küçük bir araştırma yaptıktan sonra
olsun diye, belki derdi olan BAŞKA bu işi o kadar çok insanın yaptığına
bir anneye de benim deneyimlerim bir öyle şaşırdım ki. Demek ki profesyonel
çare olur diye BAŞKA Hamile adlı blo- olmak gerekmiyordu. (Annesinin elası)
gumu açtım” (Başka anne) Kadınların hayatta üstlendikleri
Bloglar, evlerinden internete ra- pek çok rol ve sorumluğun yanında an-
hatlıkla ulaşabilen blogger anneler nelik rolünün de yaşamlarına katılma-
için aktif iş yaşamından ayrıldıktan sı özellikle anne olduktan sonra hiçbir
sonra kendilerini başka bir alanda şeye “yetmeme, yetişememe” kaygı-
aktif hissetme ihtiyacına da cevap ver- sının blogger anneler arasında da ol-
mektedir. Ancak blogger anneler için dukça yaygın olduğu görülmüştür. Bu
bloglar, artık hayatlarının merkezinde kaygı, blogger annelerin geçmişteki
bir yer edinen çocuklarının doğumun- annelik ile günümüzdeki annelik ko-
dan sonra onlara ayrılacak vakitten nusunda yaptıkları karşılaştırmalar-
de kısmamalıdırlar. Blogger annele- da açığa çıkmaktadır. Bu karşılaştır-
rin “çocukları uyurken”, babalarıyla malarda blogger anneler, geçmişteki
“oyun oynarken” ya da anneanneler/ anneliği ve anneleri “idealize etmekte”
http://www.millifolklor.com 39
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
ve günümüz anneliğini eleştirmek- ternette, telefonda… Sürekli koşturu-
tedirler. Aslında eleştirileri “yapa- yor zamanla yarışıyor,tek çocuğa bak-
madıklarından” ziyade eşlerinin, aile makta zorlanıyor, mümkün olduğunca
büyüklerinin ve çevrelerinin onlar- destek alıyor,çocuğun sağlıklı gelişi-
dan beklediklerini yerine getirmekte mi için uzmanlara danışıyor, okuyor,
zorlanmalarına yönelmiştir. Değişen araştırıyor, soruyor, sorguluyor, eleşti-
yaşam şartlarının kadına yüklediği riyoruz.Yetmiyor bir de blog yazarlığı-
ağır sorumluluklarla birlikte anneli- na soyunuyoruz. Annelikle birlikte bir
ğin getirdiği yükümlülükler, kadınları sürü işi götürmeye, her yere her şeye
pek çok rolü bir arada yürütmeye zor- yetişmeye çalışıyoruz. İşimizde başarı-
lamaktadır. Günümüzde anne olmak lı, görünürde bakımlı, annelikte özel,
çocuğuyla iş yaşamından dolayı “az” evimizde güzel, mutfakta marifetli
ama “kaliteli” vakit geçirmek, çocuk- olma mücadelesiyle bütün enerjimi-
larının sorunlarıyla yakından ilgilen- zi son damlasına kadar kullanıyoruz.
mek, bakımlarında ve eğitimlerinde Tek çocukla yetiniyor, ikiyi üçü vatana
neredeyse bir uzman kadar bilgili ol- millete zarar gibi görüyoruz… Bütün
mak, mutfakta harikalar yaratmak, gün çocuğu bakıcıya bırakıp akşam
işinde başarılı olmak ve her daim ba- teslim almanın, 24 saatlik zaman di-
kımlı olmak anlamına gelmektedir ki liminde onunla 2-3 saat vakit geçirme-
bu durum kadınlar için zaman zaman nin vicdan azabını duyuyor, yetmedi-
içinden çıkılmaz bir hâl almaktadır. ğimizi, yetişemediğimizi düşünüyor ve
Bir blogger anne, günümüzde annelik üzülüyoruz. Günümüz şartları yaşam
rolüyle kadınlığı bir arada götürmenin koşulları bunu gerektirip anneyi de
zorluklarını ve bu zorlukların getirdiği çalışma hayatına ittiği için anneyi ba-
kaçınılmaz sonuçları şöyle ifade eder: kıcı, bakıcıyı anne olarak bilen çocuk-
Eskiden anne olmak öyle dallı lar yetiştiriyoruz. Eskiye bakınca gü-
budaklı değildi. Teknolojik anne, med- nümüz anneliği daha zor gibi geliyor
yatik anne, çalışan anne, blogger anne ama birde teknolojinin nimetlerinden
gibi türevleri yoktu. Anne işini yapar sonuna kadar faydalanmıyor muyuz?
çocuğuna bakardı. Zamanla yarışmaz (Annesinin elası)
öyle bir iki tane değil bir düzine çocuk Blogger annelerin, kadınların üst-
yapar, O bir düzine çocukla da bakıcı- lendikleri sorumlulukların zorluğun-
ya, yardımcıya ihtiyaç duymaz, kendi dan bahsederken yukarıdaki örnekte
yöntem ve teknikleriyle büyütürdü. de görüldüğü gibi geleneksel anneler
Zorluklar ve imkansızlıkların eşliğin- ve günümüz anneleri arasında kıyas-
de bir sürü çocuğu hayata bir şekilde lamalar yaptıkları görülmüştür. Yap-
hazırlayıp,bir şekilde kendi dünyasını tıkları kıyaslamalar da açıkça ifade
kurmasını sağlardı…. Modern annele- edilmese de geçmişe göre çok daha ko-
rin görüp geçirdiklerine sahip olama- laylaşan yaşam şartlarında çocuk ye-
salar da çocuklarının yanında olabil- tiştirmenin bu kadar içinden çıkılmaz
mişlerdi. O zamanda çalışan annelerin bir hâl almasının nedeninin zaman
sayısı çoktu belki ama şartlar bu ka- zaman yine kadınların kendisi olduğu
dar zorlu değildi. Gelelim günümüz ima edilir. Bir blogger anne, babaan-
anneliğine tek çocukla ahtapot gibiyiz. nesinin çocuklarının bakımına yönelik
Bir elimiz işte, ötekisi alışverişte, in- işlere koşturmaktan “kitap okumaya
40 http://www.millifolklor.com
Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 103
ya da anneliğe hazır bulunuşluğunu” kulu bitirdikten sonra Anadolu Lisesi
sorgulamaya vakit ayıramayışından Sınavlarına hazırlanmıştır. Oyun ça-
şöyle bahseder: ğında, o daha çocuk denerek, annesi
Babaannem o benim… Babaan- tarafından mutfağa sokulmamış, ufak
nemdi... Devasa Anadolu kadını. On tefek sorumluluklarla geçiştirilmiştir
üç kere evde doğum yapmış. Beş ta- mutfakla tanışma dönemi. Sonra da
nesi doğduktan sonra hayatlarını kay- ÖSS’ye hazırlık dönemi var… ÖSS ha-
betmiş, sekiz evladı olan bir anne… zırlıkları ise orta sonra başlamış lise
Hepsini anne sütü ile beslemiş. Çama- 3’e kadar devam etmiştir. En az 4 yıl
şırlarını, bezlerini elinde yıkamış, so- yani. Üniversiteyi kazanınca ise vize
bada su kaynatarak banyo yaptırmış, ve finallerin derdinde ömrünü yemiş-
el yordamıyla büyütmüş bütün yavru- tir. Yaz tatilleri ise “amaaaan, tatil
larını. Kitap okumaya ya da anneliğe yapsın çocuklar, ne işi, ne evi, nasıl
hazır hissedip hissetmediğini düşün- olsa büyüyünce yapacaklar” söz-
meye fırsat bulamamış. (Yazan anne) leriyle plaj voleybolları, turlar, tarihi
Anne bloglarında yaşam şartla- yerlere geziler, pijama partileri, sine-
rındaki dönüşüme bağlı olarak gü- ma-çarşı gezmeleriyle geçip gitmiştir”.
nümüzde annelerden beklenenlerin Üniversite dönemindeki hayatına ise
anneliği iyice zorlaştırdığı düşünce- kadın dergilerindeki ışıltılı fotoğraflar,
sinin öne çıktığı görülmektedir. Blog- kuaför randevuları, bakım seansları,
ger anneler, bloglarında sık sık anne formda olmak için gidilen spor salon-
olmaktan duydukları keyfi ve hazzı ları, diyetler ve indirimdeki markalar,
öne çıkarsalar da onlara göre aslında AVM gezmeler, sinema, parti ve ta-
annelik zordur. Bloglarındaki bazı ya- tiller ağırlığını koymuştur; vize-final
zılarda anneliğe alışmakta ve anneli- dönemleri hariç:) Bekarlıkta kendi
ği yürütmekte zorlanmalarında yine sorumluluğu ile yaşamını sürdürüp,
kendi geleneksel annelerini sorumlu evlenince gerçekten sorumluluk al-
tutmaktadırlar. Yalnızca anneleri de- maya başlamıştır günümüzün modern
ğil, değişen yaşam şartları ve bu şart- annesi. Üniversitedeyken diline do-
ların istediği yeni insan profili de ka- lanan ” çocukta yaparım kariyer
dınların hem kadınlık rollerine hem de de…” şarkısı o dönemlerde“kolay” gibi
annelik rolüne hazırlanmasını gecik- gözüne görünmüş, gün gelip doğurun-
tirmektedir. Bir blogger anne, hayatın ca ve yalnız kalınca esas “olay” ortaya
onlardan beklediklerinin kadınlık ve çıkmıştır. Daha eline herhangi bir be-
annelik rollerini ötelemelerine neden bek almadan kendi bebeğine bakmak
oluşunu şöyle anlatır: durumundadır, kariyer sahibi anne.
Düşündüm şöyle bir kendi kendi- İşte ondan söyleniyor, mızmızlanı-
me… Tabi zor gelir, doğumdan sonra yor şimdiki anneler. Kızım okusun,
tek başına bir sürü işe koşmak dedim büyük “adam(?)”olsun diyen anne-
içimden. Bebek bakımı başlı başına ler büyüttü bizi. İster okumuş, ister
çok zor bir iş. Ev işi, yemek, ütü, ça- okuyamamış olsun, annelerimiz ağır
maşır, temizlik vesaire bunları da ev işi, çocuk, iş ve hayat yükü altında
üzerine ekleyince yeni doğum yapmış ezildiği için bizler ezilmeyelim istedi-
moderne annenin çıldırmaması içten ler. Sistem de kadını yalnız ama güç-
değildir. Çünkü bu modern anne ilko- lü imaja büründürünce olan lohusalık
http://www.millifolklor.com 41