doğu akdeniz doğal gazının türkiye-israil etkileşimi bağlamında oyun teorisi ile analizi

126 Pages·2015·1.18 MB·Turkish

T.C.
HARP AKADEMİLERİ
STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ

DOĞU AKDENİZ DOĞAL GAZININ TÜRKİYE-İSRAİL
ETKİLEŞİMİ BAĞLAMINDA OYUN TEORİSİ İLE ANALİZİ

STRATEJİ VE STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ANA BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
Batuhan BAŞAR

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Hasan SAYGIN

İSTANBUL 2015
(BU SAYFA BOŞ BIRAKILMIŞTIR.)
TEZ TANITIM FORMU

YAZAR ADI SOYADI : Batuhan BAŞAR

TEZİN DİLİ : Türkçe

TEZİN ADI : Doğu Akdeniz Doğal Gazının Türkiye-İsrail Etkileşimi
Bağlamında Oyun Teorisi İle Analizi

ENSTİTÜ : Stratejik Araştırmalar Enstitüsü

ANA BİLİM DALI : Strateji ve Stratejik Araştırmalar

TEZİN TÜRÜ : Yüksek Lisans

TEZİN TARİHİ : 23 Aralık 2015

SAYFA SAYISI : 110

TEZ DANIŞMANLARI : Prof. Dr. Hasan SAYGIN

DİZİN TERİMLER : Doğu Akdeniz, Türkiye, İsrail, Doğalgaz, Oyun Teorisi,
Tit For Tat Stratejisi.

TÜRKÇE ÖZET : Bu çalışmada Doğu Akdeniz bölgesinde keşfi
gerçekleşen doğal gaz rezervlerine ilişkin, Türkiye ve
İsrail devletleri arasındaki ön görülen stratejik
etkileşimler, oyun teorisi ile analiz edilmektedir.

DAĞITIM LİSTESİ : 1. Stratejik Araştırmalar Enstitüsüne
2. YÖK Ulusal Tez Merkezine

Bu tezin içerdiği hususlar bireysel görüşlerimi yansıtır, Türk Silahlı
Kuvvetlerinin görüşlerini yansıtmaz.

Batuhan BAŞAR
T.C.
HARP AKADEMİLERİ
STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ

DOĞU AKDENİZ DOĞAL GAZININ TÜRKİYE-İSRAİL
ETKİLEŞİMİ BAĞLAMINDA OYUN TEORİSİ İLE ANALİZİ

STRATEJİ VE STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ANA BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZ

Hazırlayan
Batuhan BAŞAR

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Hasan SAYGIN

İSTANBUL 2015
JÜRİ ÜYELERİNİN KABUL VE ONAY SAYFASI

STRAREJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Batuhan BAŞAR’ın “Doğu Akdeniz Doğal Gazının Türkiye-İsrail Etkileşimi
Bağlamında Oyun Teorisi İle Analizi” adlı tez çalışması, jürimiz tarafından STRATEJİ
VE STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ana bilim dalında YÜKSEK LİSANS tezi olarak
kabul edilmiştir.

Başkan
Prof. Dr. Hasan KÖNİ

Üye
Prof. Dr. Yaşar ONAY

Üye
Prof. Dr. Hasan SAYGIN
(Danışman)

ONAY
Yukarıda imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
…/ …/ 2015

Hasan HOŞOĞLU
Dr. Kurmay Albay
Enstitü Müdürü
ÖZET

Doğu Akdeniz bölgesinde 2009 yılı itibariyle ciddi miktarlarda doğal gaz rezerv
keşifleri meydana gelmiştir. Özellikle İsrail’in Tamar ve Leviathan sahalarında
meydana gelen keşifler sonrasında, bölge doğal gazının Avrupa’ya ihracatına yönelik
birçok fikir ve proje seçeneği ortaya atılmıştır. Birçok strateji uzmanına göre, proje
seçenekleri arasında teknik ve mali açıdan yapılması en mümkün olanı İsrail Türkiye
boru hattı projesi olarak kabul edilmektedir. Bu projenin gerçeklik bulması, her şeyden
önce Türkiye ve İsrail devletleri arasında yapılacak bir işbirliği ile mümkün olacaktır.
Fakat devletlerin son yıllarda ikili ilişkilerde yaşadıkları sorunlar ve bölge doğal
gazının kullanımına ilişkin çıkarlarındaki bir takım farklılıklar, kazan kazan modeli bir
işbirliği yapmalarına engel olabilecek potansiyeldedir.

Türkiye ve İsrail’in içerisinde yer aldığı bu durum, oyun teorisinin en çok
kullanılan oyunlarından Tutuklunun İkilemi (Mahkumlar Açmazı) oyununa benzerlik
göstermektedir. Tutuklunun İkilemi oyunu, devletlerin stratejik etkileşimlerini ve bu
bağlamda rasyonel seçimlerin analizini yapmak için kullanılabilen bir oyundur.
Uluslararası ilişkilerde devletlerin işbirliği yapmak için yaşadıkları problemlerin özünü
somutlaştırmaktadır. Klasik Tutuklunun İkilemi oyununa göre, oyuncular için rasyonel
strateji seçimi işbirliği yapmamak yönündedir. Çünkü oyunun koşulları işbirliği
yapmamak strateji seçimini rasyonel kılmaktadır.

Siyaset Bilimci Robert Axelrod, Tutuklunun İkilemi türü bir ilişkide yaşanan
işbirliği sorununa çözüm önerileri geliştirmiştir. Stratejik etkileşimlerin uzun ömürlü
olması ve strateji seçimlerinin sırayla gerçekleşmesi sonucunda rasyonel oyuncuların
dahi karşılıklı işbirliği yapabildiğini göstermiştir. Bu çalışmada İsrail Türkiye boru hattı
projesinin oluşumuna yönelik devletlerin ön görülen strateji seçimleri hem Klasik
Tutuklunun İkilemi oyunu hem de Axelrod’un Tutuklunun İkilemi oyununa göre
incelenecektir. Tutuklunun İkilemi türü bir ilişkide Türkiye İsrail enerji işbirliğinin yapılıp
yapılamayacağı, oyun teorisinin temel argümanlarına göre analiz edilecektir.

I
SUMMARY

In 2009 a significant amount of natural gas reserves were found in the Eastern
Mediterranean. Especially after the explorations in Tamar and Leviathan fields in
Israel, many ideas and projects were created regarding the exportation of natural gas
to Europe. According to a number of strategists, Turkey Israel pipeline project is
affirmed as the most economical and technical among the options. For this project to
be realized, there is a need for cooperation between Turkey and Israel. However, the
extreme conflicts between the states in recent years and differences in their interests
regarding the usage of natural gas in the area may prevent them from having a win-
win cooperation.

The current situation between Turkey and Israel applies to the Prisoner’s
Dilemma, one of the most used features of the game theory. Prisoner’s Dilemma is a
game to analyze the strategic interactions between states in the sense of their rational
decisions. It also embodies the essence of conflicts in cooperation between states in
international relations. In the classical way of Prisoner’s Dilemma, the most rational
strategical decision for players is not to cooperate, as the rules of the game requires
so.

Political Scientist Robert Axelrod developed solutions to the conflicts of
cooperation in a Prisoner’s Dilemma like relationship. He proved that even rational
players can cooperate when the strategic interactions are long lasting and the
strategic choices are reciprocal. In this study the foreseen strategic decisions between
the states regarding the Turkey Israel pipeline project will be examined both in the
view of Classical Prisoner’s Dilemma and Axelrod’s theory. Additionally, the possibility
of energy cooperation between Turkey and Israel in a Prisoner’s Dilemma like
relationship will be analyzed according to the basic arguments of the game theory.

II
İÇİNDEKİLER
SAYFA
ÖZET I
SUMMARY II
İÇİNDEKİLER III
KISALTMALAR V
TABLOLAR LİSTESİ VI
HARİTALAR LİSTESİ VII
GRAFİKLER LİSTESİ VIII
ŞEKİLLER LİSTESİ IX
ÖNSÖZ X
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM: OYUN TEORİSİ, TUTUKLUNUN İKİLEMİ OYUNU
VE TEKRARLANAN OYUNLARDA TİT FOR TAT STRATEJİSİ
1.1. OYUN TEORİSİ 10
1.2. OYUN TEORİSİ DİSİPLİNİN GELİŞİMİ 12
1.3. OYUN TEORİSİ YÖNTEMLERİ 15
1.3.1. Matris Yöntemi (Stratejik/Normal Biçimli Oyunlar) 16
1.3.2. Ağaç Yöntemi (Genişleyen Biçimli Oyunlar) 17
1.4. OYUN TEORİSİNDE TEMEL VARSAYIM VE KURALLAR 18
1.4.1. Bilgi 18
1.4.2. Strateji 19
1.4.3. Nash Dengesi 20
1.5. KATEGORİ TÜRLERİNE GÖRE OYUNLAR 22
1.5.1. Sıfır Toplamlı (Sabit Toplamlı) Oyunlar 22
1.5.2. Değişken Toplamlı Oyunlar 22
1.6. TUTUKLUNUN İKİLEMİ OYUNU 23
1.7. ROBERT AXELROD VE TİT FOR TAT STRATEJİSİ 27
İKİNCİ BÖLÜM: DOĞU AKDENİZ BÖLGESİNDE GERÇEKLEŞEN
DOĞAL GAZ REZERV KEŞİFLERİ VE REZERVLERİN
AVRUPA’YA İHRACAT POTANSİYELİ
2.1. DOĞU AKDENİZ BÖLGESİ VE BÖLGENİN ÖNEMİ 43
2.2. DOĞU AKDENİZ BÖLGESİ DOĞAL GAZ REZERVLERİNİN 46
KEŞİF ÜRETİM VE TÜKETİMİNDEKİ TARİHSEL SÜREÇ
2.3. 2009 YILI VE SONRASINDA GERÇEKLEŞEN DOĞAL GAZ 48
KEŞİFLERİ
III
2.3.1. Tamar 48
2.3.2. Leviathan 49
2.3.3. Afrodit (12.Parsel) 50
2.3.4. Zohr 51
2.4. BÖLGE DOĞAL GAZININ AVRUPA’YA İHRACATINA 54
YÖNELİK ÖN PLANA ÇIKAN SEÇENEKLER
2.5. BÖLGE ÜLKELERİNİN DOĞAL GAZ GÖRÜNÜMÜ 56
2.5.1. Türkiye 56
2.5.2. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 59
2.5.3. Suriye 60
2.5.4. İsrail 61
2.5.5. Lübnan 63
2.5.6. Mısır 64
2.5.7. Yunanistan 67
2.5.8. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 68
2.5.9. Ürdün 69
2.5.10.Filistin 70
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: TEK SEFERLİ VE UZUN DÖNEMLİ STRATEJİK
ETKİLEŞİMLERDE İSRAİL TÜRKİYE BORU HATTI PROJESİNİN
OLUŞUMUNA YÖNELİK SEÇİMLERİN TUTUKLUNUN İKİLEMİNE
GÖRE ANALİZİ
3.1. İSRAİL TÜRKİYE BORU HATTI PROJESİ 74
3.2. TÜRKİYE İSRAİL STRATEJİK ETKİLEŞİMLERİNDEKİ 75
GÜVEN VE GÜVENİLİRLİK SORUNU
3.3. TUTUKLUNUN İKİLEMİ OYUNUNA GÖRE TÜRKİYE 79
İSRAİL STRATEJİK ETKİLEŞİMLERİ
3.4. OYUNUN TEKRARLANMASI DURUMUNDA SEÇİLEN 85
STRATEJİLER: TİT FOR TAT STRATEJİSİ
SONUÇ 97
KAYNAKÇA 103

IV
KISALTMALAR

AB : AVRUPA BİRLİĞİ
ABD : AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ
BM : BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
BMDHS : BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMESİ
BTC : BAKÜ TİFLİS CEYHAN
CTFT : CONTRITION TIT FOR TAT
EGAS : EGYPTIAN NATURAL GAS HOLDING COMPANY
EIA : ENERGY INFORMATION ADMINISTRATION
FLNG : FLOATING LIQUEFIED NATURAL GAS
GKRY : GÜNEY KIBRIS RUM YÖNETİMİ
GSYİH : GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA
GTFT : GENEROSITY TIT FOR TAT
KKTC : KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
KOGAS : KOREA GAS CORPARATION
LNG : LIQUEFIED NATURAL GAS
MEB : MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE
OGJ : OİL & GAS JOURNAL
TFT : TIT FOR TAT
TPAO : TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI
USGS : UNITED STATES GEOLOGICAL SURVEY

V