Dîvân-ı Kebîr 7

681 Pages·1992·0.64 MB·Turkish

by  Mevlânâ Celâleddin

e Kültür Bakanlığı 1992-ANKARA
ISBN-975-17-0998-9 frakım)
ISBN-975-17-1005-7
Kapak Düzeni/ Memlk KAYAOC LU
Yayımlar DairesiBaşkanlığı'nm
26.8.1992 tarih ve 928.0-1856 sayılı makam onayı İle
birinci defa olarak 5.000 adet bastırılacaktır.
Anadolu Üntuersttest Basunevi-ESKtŞEHlR
IV
İnsanlığın geçirdiği büyük Dönüşümlerin, elde ettiği değerlerin
arkasında iki kavram yer almaktadır. "KİTAP" ve "OKUMA".
Hangi alanda olursa olsun somut, yapıcı, ulusal ve evrensel özelliklere
sahip olumlu sonuçların elde edilmesi ancak düşüncenin üretilmesi ile
olanaklıdır.
20. yüzyılı geride bırakmamıza çok az bir sürenin kaldığı günümüzde,
bu iki kavram görselliğin sınırtanımaz etkinliği ve gücü ile savaş verir
haldedir. Ne var ki iletişimin teknolojik gelişmelerle değişen türleri yanında
bu iki kavram, insanlara özgü haz duygusu nedeniyle özelliğini ve önemini
her zaman koruyacaktır.
Dün olduğu gibi, bugün de gelecekte de "OKUMAK" ve "YAZMAK"
insanoğlunun günlük davranışları arasında yer alacak, insanlar düşünce
üretip, kendini yenilemek çabasından vazgeçmeyeceklerdir.
Bütün iyi niyetimiz ve çabalarımıza rağmen yazılı bilgi, yazılı kültür
birikimi, görsel bilgi edinme yollarının çoğalmasıyla önemli darboğazlara
itilmektedir. Özellikle televizyonun elinde bulundurduğu kolay erişebilirlik
gücü zaten okuma ve yazma alışkanlığı az olan insanımız için, çok önemli
bu iki kavram açısından tehlike gibi görünmektedir. Karamsar olmamıza
gerek yok. Aynı televizyon sinema sanatımın da gerilemesine neden
olmadı mı? Üstelik bu "olumsuz" gelişmeler okuma alışkanlığının yaygın,
yazılı kültür birikiminin geniş olduğu Batılı toplumlarda da yaşanmıştır,
yaşanmaktadır.
Soruna özellikle bu açıdan bakılırsa, Türkiye' nin karşısında duran
çıkmazın, ya da aşılması gereken engelin biraz daha farklı olduğu
görülebilir. O da, Batının yazılı kültür birikimini belli bir düzeye getirdikten
sonra görsel kültüre onun zorlamasıyla geçtiği şu sıralarda, Türkiye' nin
aynı olguyu, yazılı kültürünü henüz oluşturmadan yaşamaya başlamış
olmasıdır.
Asıl üstünde düşünülmesi gereken, asıl çözüm bulunması gereken
sorun budur...
Böyle bir çözüm arayışı, hiç kuşkusuz, kitaba toplum içinde gerek
nitelik, gerekse nicelik açısından daha yaygın bir yer verilmesini bir ön
koşul olarak sunar.
v
A
Oysa, tam da böyle bir geçiş döneminde , bir toplumda ve bir ülkede
kitaplar yasaklanıyorsa, tutuklanıyorsa, kitaba yönelik girişimler "suç" olarak
değerlendiriliyorsa, farklı düşüncelerin yazılı ürünleri zaman zaman
dışlanıyorsa, kaygı verici bir yanılgı yaşanıyor demektir.
Kültür Bakanlığı olarak, bu zorunlulukların bilinciyle, öncelikle kitaplara
yönelik yasakları kaldırarak attığımız ilk adımı, ikinci aşamada, insanlık
tarihini, düşünce tarihini, aydınlanma geleneğini, demokrasi klasiklerini...
kısacası, çağdaş insan düşüncesinin oluşumuna katkıda bulunmuş tüm
verimleri dilimize kazandırarak, bu konudaki toplumsal üretimimizi
destekleyerek sürdüreceğiz.
Toplumsal düşünce birikimimizi oluşturan, o arada da ulusal
kültürümüze katkıda bulunmuş olan ve fakat özel yayınevleri tarafından
yayınlanmasında bilinen güçlükleri yaşayan yapıtları yayınlayacağız.
Böylece, ulusal kültür birikimini, yalnızca bir koruma mantığıyla değil,
günün gereksinimlerini karşılayacak bir yaklaşımla ele almış olacağız.
Okuma, öyle görünüyor ki, içinde yaşadığımız bu "görsel kirlenme" or­
tamında kişinin kendisiyle, kendi bireyliğiyle yalnız kalabildiği tek alandır.
Kendi içine dönmenin ve kendi usunun ve anlağının bilincine varıp, derin­
liğine ulaşabilmenin tek yolu da okumaktan geçiyor.
Türkiye gibi, genç nüfusun fazla olduğu toplumlarda, okuma edimine
ayrı bir işlev düştüğü ortadadır. Ancak bu yolla ulusal ve evrensel kültür
birikimlerine ulaşabilmemiz olasıdır.
Bu gerekçelerle ve bu bilinçle "kitap-okuma" somutunda başlattığımız,
girişimlerin, bundan sonraki kuşakların soyut düşünsel çabalara ağırlık'
veren, çağı, içinden bakarak yaşayan kuşaklar olarak yetişmelerine önemli
katkılarda bulanacağına içtenlikle inanıyorum.
D. Fikri SAĞLAR
Kültür Bakanı
VI
HEZEC-İ MEKFÛL
"Mefûlü mefiilû meffiflü feûlün"
- A -
I
Sevgilinin dudağıyla sarhoş olmayı, şekerler çiğner bir hâle gelmeyi İstiyorsan
dudağım her öpüşe verme, her yemekle bulaştırma da,
Dudağından, başkasının kokusu gelmesin; yalnız ve yalnız aşk kesilsin,
tertemiz, eşsiz bir hale gelsin o dudaklar.
Eşeğin ardım öpüp duran dudağı, Mesih, şeker gibi bir öpüşe öper mİ hiç?
Şunu bil kİ evveline evvel olmayan Tanrı ışığından başka ne varsa hepsi de
pislikle dolu bir yerde pislikten ibarettir, bir bak da seyret hele.
Fakat gübre olup bostanın gönlüne giren pislik, yok olur gider de pislikten
kurtulur, kavunun, karpuzun lezzetini arttırır o.
Sen, pislik oldukça kutlanmanın tadmı ne bilirsin? Yürü, pislikten geç de
kutluluk, yücelik tarafına git.
Mesih'in eliyle, bütün dünyayı İyileştirecek, diriltecek İlâç geldi; fakat nerde
her yemek çanağından korunacak el?
Müsâ, Flravun'un nimetinden elini, dudağını yudu, anttı da Yed-1 Beyzâ,
kerem denizini bağışladı ona.
Ham kişilerin midelerinden, dudaklarından kaçıp kurtulmak istiyorsan deniz
gibi incilerle dol, gene de yüzünü buruştur.
10. Kedine gel, gözünü yum kl o göz, pek kıskançtır; aklını başına al, mideni
boş tut ki hazırlanmış yemek var.
1
Köpek, toktur da onun için av tutmaz; saldırıp bağırmak, isteyip çırpınmak, hep
açlık ateşinden meydana gelir.
Nerde tertemiz elle dudak kİ kadehi alsın, İçsin, nerde çevik Sûfî kİ helvanın
bulunduğu yere gelsin.
A bize kahve dağıtan, fincanı sunan (*); bu sözlerden gerçek şekilleri göster
bize.
n
Bir ay parçası güzel, bize göründü: panl-panl parlamaktaydı: kutlu,Yüce Tanrı,
ne de güzel yaratmış onu.
Canımla birleştin a güzelim de yaşayışımı arttırdın; bugün benden üstünlükler,
ululuklar doğmada artık.
Sevgi, beni erltse, hayâle döndürse gene de gizlice onu çağınnm; apaçık ona
hitab ederim ben.
örtüler yırtılsın, buluşma suyu, susuzluğu gidersin diye boyuna ona
yalvarırım; zaman beni dilim - dilim kesse bundan ayrılmam.
Yüzyıllar geçse aşktan bıkmam: ben aşktan usanayım ha; hâşâ, hâşâ; böyle bir
şeye İmkân yok.
Âşık balıktır, aşksa denizdir sanki... Balık, denizde oldukça usanır mı, bıkar mı
denizden? (*•).
m
20. Mısır'a gittim; bir şeker satın aldım. Hadl,apaçık söyle; de ki: altın Kemer'li
Yusuf u satın aldım ben.
Şehirde, böylesine güzeli kim görmüştür? Böyleslne Süheyl'i, böyleslne ay*ı kim
bağrına basmıştır?
Padişah, kötü bir kulu İşe tayin etti; keremi, incileri verdi de bir tabiatsizi satın
aldı.
(V Bu kısım, beytin İkinci mısraıdır ve Arapçadır.
(••) Bu gazel Arapçadır.
2
Hızırlann Hızıdın o; Âb-ı hayat kaynağından sunar da bir ciğeri tazelerse hiç de
şaşılmaz.
Yap - yapma emirleri, kulları üst etmek, devlete ulaştırmak için geldi: alt-üst
olmuşu büsbütün alt-üst etmek için değil.
Geceleyin uyumasak yeri: çünkü gizlice Ay, her gece, yıldızlan sayana öpücük
verir.
Eserler, canı, gönlü, eserleri yaratana eriştirir. O padişah, eserleri hammâl eder:
canı, gönlü onlara yükler.
Bil ki buraya gelen. Tanrı iksiridir; her solukta bir taşı kızıl altın eder.
Eşek leşi, göğe yol bulamazsa gam değil; Isa'ya dönmüş canlar, gökyüzüne ağar
ya.
Dünyada, kuşkulanıp neye baktıysam göremedim, bulamadım; çünkü bu yüce­
lik, bu ululuk, tanrı görüşüne sahip olanda var ancak.
30. Seher çağı gelinin gözüne sürme çekmesi için güneşin, padişahça gönül
ateşi gerek.
Bizim zerre kadar aklımız yok; yoksa aklı başında olan ceylan, hiç erkek arslanı
ister mİ?
Dostum, akılsızca gölge gibi peşine düşmüşüz; koşup duruyoruz; çünkü o
güneşe benziyen yüzün, başka birinde yok.
Güneş, kalkanı olmayanın her yanını yaralamak İçin hergün o kılıcı sallar-du-
rur.
Akıl, öylesine gönül kıranı bağrına basar; can, öylesine yol uğrağından geçeni
tutar, eve sokar.
Göz, öylesine lâ’l dudaklara inciler hediye eder; yüz, öylesine gümüş bedenli
güzel için saranr-solar; altınlar basar.
Yürü a hoca, kaş gibi o Ay'ın perdecisi kesil; çünkü o, her eğri görüşlünün
gözünü-görüşünü doğrultur.
A temiz yürekliler, ondan başkasiyle aşk oyununa girişmeyin; her olur-olmaza
gönül vermek, can feda etmek, olamaz.
Sus; âşıkını, kendisi çeker kendisine; niceye bir her hünersizin eteğine sarıla­
caksın?
ı
/
3
-T -
IV
Kimin gönlünde bu aşktan bir eser yoksa üstüne bir bulut çek onun; çünkü
o, Ay'a düşmandır ancak.
40. Ne de kuru ağaçtır bu bahçede yetişmeyen ağaç; ne de hor-hakıyrdir,
ağacın gölgesinde bulunmayan aziz.
Eşsiz inci bile olsa bu aşktan başkasından kesil-gitsin: çünkü bu aşktan
başka ne akraba vardır sana, ne baba.
Hergün, bu dertten daha da beter bir hale gelmeyen, âşıklar mezhebinde,
ölüm hastalığına tutulmuştur.
Kimin yüzünde o renkten bir örnek, bir eser görürsen, gerçek olarak bil kİ o,
şu bildiğin insanların cinsinden değildir.
Hangi kamışın belinde aşk kemerini görürsen sıkı-sıkıya bağrına bas onu,
çünkü o şeker kamışı dengidir ancak.
A Tebriz'i! Tanrı Şems'l, seni tuzağa çektiler; münkirler var solda-sağda,
sakınmaya da imkân yok.
V
Bugün, seher çağından beri meyhâne erleri, senin konuklarındır a meyhâne
padişahı, a meyhâne sultam.
Bugün ne gündür? Söyle: Kutluluk günü. Şu gönül. Şu gönül kıblesi kimdir?
Cevap ver: Meyhânenin canı.
Âşıkların gönülleri, asla bir kimsenin buyruğuna uymaz; çünkü sarhoştur,
yıkılmıştır meyhânenin buyruğuyla o gönüller.
Yüzlerce Zühre, sırlara mahrem olmuştur da feryada gelmiştin Çık buluttan a
meyhânenin parlak Ay'ı.
50. Biz, ecelin dudağından, dişinden hiç mİ, hiç korkmayız; çünkü
meyhâneni o güleç güzeli diriltmiştir bizi.
4
Can, yükünü öküze yükler de aşka, sarhoş bir halde gelir; bu yükü der,
meyhâne kapısına rehin ver-gitsln.
Tebriz’li Tann Şems'ine gönül veren, kendisinin kâfiridir, meyhanenin
Müslümanı.
VI
O yankesici dilber, bir kere daha buldu beni; sarhoş bir halde, pazarda dolaşıp
duruyordu; buluverdi beni.
Gizlendim; o mahmur nerkis gözler, gördü beni: meyhanecinin yurdundan
kaçtım; tuttu, yakaladı beni.
Kaçmam da nedir? Kimsecikler cankurtaramamıştır ki ondan; gizlenmem
nedendir? Yüzlerce defa bulmuştur beni.
Dedim kİ: Şehrin kalabalığı arasında kim bulur beni? Sırların çokluğu içinde
beni bulan, bulur beni.
Ne muştuluk bu kİ o gözetleyen bakış, aradı beni; ne bahttır, ne devlettir kİ o
büklûm-büklüm saçlar, buldu beni.
Sarhoşların başlarında sank. rehine uçar gider; çünkü o, yüzünü sankla
örten, sangımın ucunu tuttu benim.
Ben, tabanımdan diken çıkarmadayım; o yüzlerce gül bahçesinin selvlsl,
buldu beni.
60. Kendi gül bahçesinden, başma güller serpti sevgili, o bülbül, o eşsiz güzel,
gene buldu beni.
Ben o Ay'ın harmanında kile gibi kayboldum; bugün o Ay, ambarın dibinde
buldu beni.
Her yola, kanımdan katreler damlamıştı, iz olmuştu kandan; peşimdeydl,
İzimden buldu beni.
Ceylan gibi, o Arslan'dan çöllere kaçtım; o av dağının arslanı, dağda, ormanda
buldu beni.
Göğe çıkıp ceylanı yakalayan, sabırla, yavaşlıkla, hem de ana caddede yakaladı
beni.
Damağıma iğne yakılmış, bense denizin dibindeyim; balıkçı, av çekenbir İple,
oltayla tuttu beni.
O incitmesi az sevgili, beni bulur-bulmaz gönlümden incinmeyi gideren bir
kadeh sundu bana.