din ve otorite PDF
Preview din ve otorite
inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi e-ISSN 2564-6478 DİN VE OTORİTE Şinasi GÜNDÜZ Otoritenin Teolojik Meşruiyeti: Kutsal Bir Fenomen Olarak Otorite Şaban Ali DÜZGÜN De Facto Siyasal Otoriteden Meşru Siyasal İktidara: Mâtürîdî’nin Ulu’l-Emr Kavramsallaştırması Mehmet EVKURAN İslam Düşüncesinde Otoritenin Tarihsel ve Teolojik Kurulumu: Allah’ın ve Sultân’ın Mutlaklığı Üzerine Tartışma Burhanettin TATAR Kutsal Metin ve Otorite: Tarihsel-Fenomenolojik Bir Analiz Ömer Faruk TEBER Bektâşîlikte Otorite Metin UÇAR Demokratik Yönetimlerde Profan Meşruluğun Olabilirliği Fatih DUMAN Muhafazakâr Düşüncede ‘Otorite’ Anlayışı Halil HACIMÜFTÜOĞLU En Büyük ve Mutlak Otorite: Kral-Tanrı Allah ve Krallığı Levent ÇAVUŞ Modern Tanrı-Devletin Tarihöncesi: Hıristiyanlık’ta ve İslam’da İktidar Şahin BAL Türk Kültüründe Egemenliğin Dinsel ve Mitolojik Kökleri Ayşe ATICI ARAYANCAN İsfâhan’da Nizarî-İsmâilî Faaliyetleri Yunus ÖZTÜRK Şerh ve Otorite İlişkisi: XVII. Yüzyıla Ait Bir ‘Şerh’in Analizi Serhan ÇINAR Osmanlı Devleti’nde Geleneksel Oğuz Veraseti Üzerine 14/1 cilt: 14 sayı: 1 Ocak - Haziran‘17 2017 M N İLEL VE İHAL inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi e-ISSN: 2564-6478 DİN VE OTORİTE Cilt/Volume: 14 Sayı/Number: 1 Ocak – Haziran /January - June 2017 MÝLEL VE NÝHAL inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi Cilt/Volume: 14 Sayı/Number: 1 Ocak- Haziran / January - June 2017 e-ISSN: 2564-6478 Bu dergi uluslararası EBSCO HOST Research Databases veri indeksi ve TÜBİTAK-ULAKBİM Sosyal ve Beşeri Bilimler Veri Tabanı tarafından taranmaktadır. Sahibi / Owner Milel ve Nihal Eğitim, Kültür ve Düşünce Platformu Derneği adına Şinasi Gündüz Yazı İşleri Sorumlusu / Legal Representative Yasin Aktay Editör / Editor Şinasi Gündüz Editör Yrd. / Co-Editors Cengiz Batuk Hakan Olgun Sayı Editörü / Editor of Issue Mehmet Evkuran Yayın Kurulu/ Editorial Board* Alpaslan Açıkgenç, Ayaz Akkoyun, Yasin Aktay, Mahmut Aydın, Cengiz Batuk, Şinasi Gündüz, İbrahim Kayan, Hakan Olgun, Necdet Subaşı, Burhanettin Tatar Danışma Kurulu/Advisory Board* Baki Adam (Prof. Dr., AÜ); Mohd. Mumtaz Ali (Prof. International Islamic U. Malezya); Kemal Ataman (Doç. Dr., Uludağ Ü.); Mehmet Akif Aydın (Prof. Dr., Marmara Ü.); Yılmaz Can (Prof. Dr., OMÜ); Ahmet Çakır (Doç. Dr., OMÜ); Mehmet Çelik (Prof. Dr., Anka Teknoloji Ü.); Waleck S. Dalpour (Prof. University of Maine at Farmington); İsmail Engin (Dr., Berlin); Cemalettin Erdemci (Prof. Dr. YYÜ); Tahsin Görgün (Prof. Dr., 29 Mayıs Ü.) Ahmet Güç (Prof. Dr., Uludağ Ü.); Recep Gün (Doç. Dr., OMÜ); Ö. Faruk Harman (Prof. Dr., Mar. Ü.); Erica C.D. Hunter (Dr., Cambridge U.); Mehmet Katar (Prof. Dr., A.Ü.); Mahmut Kaya (Prof. Dr., İ.Ü.); Sadık Kılıç (Prof. Dr., Atatürk Ü.); Şevket Kotan (Y. Doç. Dr., İ.Ü.); İlhan Kutluer (Prof.Dr., Mar. Ü.); George F. McLean (Prof. Catholic Univ., Washington DC); Ahmet Yaşar Ocak (Prof. Dr., Hacettepe Ü.); Jon Oplinger (Prof. University of Maine at Farmington); Ömer Özsoy (Prof. Dr., Frankfurt U.); Roselie Helena de Souza Pereira (Mestre em Filofia-USP; UNICAMP Brasil); Ekrem Sarıkçıoğlu (Prof. Dr., SDÜ); Hüseyin Sarıoğlu (Prof. Dr., İÜ); Bobby S. Sayyid (Dr. Leeds U.); Mustafa Sinanoğlu (Prof. Dr., 29 Mayıs Ü.); Mahfuz Söylemez (Prof. Dr. İ.Ü.); Necdet Subaşı (Y. Doç. Dr., DİB); Bülent Şenay (Prof. Dr., UÜ); İsmail Taşpınar (Prof. Dr. Mar. Ü.); C. Sadık Yaran (Prof. Dr., OMÜ); Hüseyin Yılmaz (Prof. Dr., YYÜ); Ali İhsan Yitik (Prof. Dr., DEÜ) * Soyadına göre alfabetik sıra / In alphabetical order Kapak ve Sayfa Tasarımı / Cover & Page Design Bilal Patacı Baskı / Publication Ladin Ofset - İstanbul, Temmuz 2017 2.Mat. Sit. 3 NB 15 Topkapı İstanbul / İsmail Tüz 0212 501 24 18 Yönetim Yeri / Administration Place Milel ve Nihal Eğitim, Kültür ve Düşünce Platformu Derneği Fevzipaşa Cad. Şehit Mehmet Sarper Alus Sok. No: 5, K.: 3, Tel: (0212) 533 97 31 Fatih/İstanbul www.milelvenihal.org e-posta: [email protected] Milel ve Nihal yılda iki sayı olarak altı ayda bir yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Milel ve Nihal’de yayımlanan yazıların bilimsel ve hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir. Yayım dili Türkçe ve İngilizce’dir. Yayımlanan yazıların bütün yayın hakları Milel ve Nihal’e ait olup, yayıncının izni olmadan kısmen veya tamamen basılamaz, çoğaltılamaz ve elektronik ortama taşınamaz. Yazıların yayımlanıp yayımlanmamasından yayın kurulu sorumludur. bu sayýda / contents 5-7 Editörden / From Editor Makaleler / Articles Şinasi GÜNDÜZ Otoritenin Teolojik Meşruiyeti: Kutsal Bir Fenomen Ola- rak Otorite Theological Justification of Authority: Authority as a Sac- 8-23 red Phenomenon Şaban Ali DÜZGÜN De Facto Siyasal Otoriteden Meşru Siyasal İktidara: Mâtürîdî’nin Ulu’l-Emr Kavramsallaştırması From De Facto Political Authority to Legitimate Power: 24-35 Mâturîdî’s Conceptualization of the Term Ulu’l-Amr Mehmet EVKURAN İslam Düşüncesinde Otoritenin Tarihsel ve Teolojik Kuru- lumu: Allah’ın ve Sultân’ın Mutlaklığı Üzerine Tartışma Historical and Theological Establishment of Authority in Islamic Thought: Discussion on the Absolute of Allah and 36-62 the King/Sultan Burhanettin TATAR Kutsal Metin ve Otorite: Tarihsel-Fenomenolojik Bir Analiz The Sacred Text and Authority: A Historical-Phenomenolog- 64-76 ical Analysis Ömer Faruk TEBER Bektâşîlikte Otorite 78-95 Authority in Baktashism Metin UÇAR Demokratik Yönetimlerde Profan Meşruluğun Olabilirliği The Possibility of a Profane Legitimacy in Democratic Go- 96-134 vernments Fatih DUMAN Muhafazakâr Düşüncede ‘Otorite’ Anlayışı 135-159 The Concept of ‘Authority’ in the Conservative Thought Halil HACIMÜFTÜOĞLU En Büyük ve Mutlak Otorite: Kral-Tanrı Allah ve Krallığı The Greatest and Absolute Authority: King-God Allah and 161-200 His Kingdom Levent ÇAVUŞ Modern Tanrı-Devletin Tarihöncesi: Hıristiyanlık’ta ve İslam’da İktidar The Prehistory of Modern City of God: Religion and 201-233 Power in Christianity and Islam Şahin BAL Türk Kültüründe Egemenliğin Dinsel ve Mitolojik Kökleri Religious and Mythological Origins of Domination in Tur- 234-269 kish Culture Ayşe ATICI ARAYANCAN İsfâhan’da Nizarî-İsmâilî Faaliyetleri 270-287 Activities of Nizari Ismaili in Isfahan Yunus ÖZTÜRK Şerh Ve Otorite İlişkisi: XVII. Yüzyıla Ait Bir ‘Şerh’in Analizi 288-311 Relation of Sharh and Authority: Analysis of a Sharh of the 17th Century 312-334 Serhan ÇINAR Osmanlı Devleti’nde Geleneksel Oğuz Veraseti Üzerine On Traditional Oghuz Inheritance in the Ottoman State Kitap Tanıtımı ve Tenkitler / Review 335-339 Halil Hacımüftüoğlu, Kral Tanrı, Allah’ın Krallığı 339-342 Daron Acemoğlu, James A. Robin, Ulusların Düşüşü 342-347 İlyas Canikli, Hadislere Göre Yöneticiye İtaatin Sınırları Editörden Egemenlik, otorite ve iktidar kavramları birçok dinsel geleneğin üze- rinde durduğu önemli kavramlar arasındadır. Özellikle teist gelenekler bu kavramlara tanrı-insan ve tanrı-evren ilişkisi bağlamında bir açık- lama getirmeye çalışmıştır. Tek tanrıcı dinlerde tanrı, mutlak egemen ve otoriter güç olarak tanımlanmış ve her türlü egemenlik inşasıyla oto- rite yetkisi kullanımının bir şekilde tanrıyla ilişkilendirilmesine dayalı bir perspektif ön plana çıkarılmıştır. Tanrının mutlak egemenliği ve otoritesi karşısında sosyal ve siyasal yaşamda tebarüz eden egemen un- surların ve otoritenin nasıl izah edileceği ve bunların hangi çerçevede meşru bir zemine oturtulması gerektiği hususu hemen her dinsel gele- nekte şu ya da bu şekilde üzerinde durulan bir problem olmuştur. Zira geçmişten günümüze birçok iktidar yapılanması şu ya da bu şekilde kendisini bir dinsel geleneğe dayandırmış ve dinden hareketle bir meş- ruiyet peşinde koşmuştur. Bu durum yalnızca teokratik ya da yarı-te- okratik sistemler için değil, aydınlanma dönemi sonrası tebarüz eden seküler toplumsal yapılar ve iktidar erkleri için de geçerlidir. Toplum- sal yapıda geleneksel dinsel yapıların görünürlüğünü sınırlayan ve dindışı bir toplumsal yapılanma hedefleyen sekülerizm, bunu yapar- ken dine ve dinin referans değerine yönelik bir anlayış ile hareket et- mektedir. Buna göre din ve dinin otoritesi yalnızca bireyin imanıyla, vicdanıyla ve kilise ya da cami ile sınırlı olmak durumundadır. Zira moderniteye dayalı günümüz toplumsal yapısında esas alınması gere- ken temel referanslar rasyonalite, hümanist ve liberal değerler gibi hu- suslardır. Bu yaklaşım doğrultusunda sekülerizm dine bir açıklama ge- tirmekte ve tanrı ve kutsal metin gibi dinin kutsalları karşısında adeta kendi kutsallarını üretip bunları ön plana çıkarmaktadır. Nitekim Au- gust Comte gibi pozitivistlerin teoloji ve metafiziğin adeta miadını dol- durmuş olduğu ve modern dönemde esas alınması geren paradigma- nın pozitivizm olduğu yönünde yaklaşımları ve “pozitivizmin ilmihalini” yazmış olması bu yaklaşımın bir ürünüdür. Otoritenin sosyal ve siyasal yapısı ve dinin buna bakışı yanında inanan bireyin hakikati ve kurtuluşu algılamasında, hayatı anlama- sında ve yaşamında belirleyici bir güç olarak neyin ya da nelerin esas alınması gerektiği konusunda da otorite kavramı tartışılmaktadır. Bu bağlamda dinin anlaşılmasında ve yorumlanmasında kutsal metnin otoritesi sorunu ve kutsal metni anlayıp yorumlamada tarihsel gelişim sürecinde kurumsallaşmış yapılar halinde ortaya çıkan geleneğin ve kurumsal dini yapıların otoritesi sorunu da üzerinde durulan bir hu- sustur. Din ve otorite ilişkisi akademik bir derginin fiziki ölçütlerinin çok ötesindedir elbette. Ancak otoritenin din ile ilişkilendirilmesinde öne çıkan belli başlı konuların ele alındığı bu sayı pek çok değerli bilim adamı ve araştırmacının emeğini içermektedir. Şinasi Gündüz tarafın- dan kaleme alınan ilk makalede “Otoritenin Teolojik Meşruiyeti: Kutsal Bir Fenomen Olarak Otorite” başlığıyla otoritenin teolojik meşruiyet te- meli irdeleniyor. Şaban Ali Düzgün, Mâtürîdî’nin “ulu’l-emr” kavra- mını “De Facto Siyasal Otoriteden Meşru Siyasal İktidara: Mâtürîdî’nin Ulu’l-Emr Kavramsallaştırması” adlı makalesinde değerlendiriyor. “İs- lam Düşüncesinde Otoritenin Tarihsel ve Teolojik Kurulumu: Allah’ın ve Sultân’ın Mutlaklığı Üzerine Tartışma” adını taşıyan makalesinde Mehmet Evkuran, otoriteyi kutsal ve seküler mutlaklık temeli üzerin- den inceliyor. Burhanettin Tatar, otoritenin kutsal metin ile olan ilişki- sini “Kutsal Metin ve Otorite: Tarihsel-Fenomenolojik Bir Analiz” baş- lıklı makalesinde ele alıyor. Ömer Faruk Teber “Bektâşîlikte Otorite”, Metin Uçar “Demokratik Yönetimlerde Profan Meşruluğun Olabilir- liği” konularını değerlendiriyor. Fatih Duman “Muhafazakâr Düşün- cede ‘Otorite’ Anlayışı”nı ele alıyor. “En Büyük ve Mutlak Otorite: Kral-Tanrı Allah ve Krallığı” adlı makalesinde Halil Hacımüftüoğlu, mutlak otorite kavramını irdeliyor. Levent Çavuş, Hıristiyanlık kilise- kral ilişkisini ve İslam geleneği ile karşılaştırmalarını “Modern Tanrı- Devletin Tarihöncesi: Hıristiyanlıkta ve İslam’da İktidar” başlıklı ma- kalesinde inceliyor. Ayrıca Şahin Bal “Türk Kültüründe Egemenliğin Dinsel ve Mitolojik Kökleri”, Ayşe Atıcı Arayancan “İsfâhan’da Nizarî- İsmâilî Faaliyetleri”, Yunus Öztürk “Şerh ve Otorite İlişkisi: XVII. Yüz- yıla Ait Bir Şerhin Analizi” ve Serhan Çınar “Osmanlı Devleti’nde Ge- leneksel Oğuz Veraseti Üzerine” başlıklı makaleleriyle derginin içeri- ğine katkı sağlıyor. Din ve otorite ilişkisinin incelendiği Milel ve Nihal dergisinin bu sayısının editörlüğü Hitit Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi öğretim üyesi Mehmet Evkuran tarafından gerçekleştirilmiştir. Sayı editörüne aynı üniversitenin araştırma görevlileri olan Yunus Öztürk ve Hafzullah Genç, editör yardımcılığı ile katkı sağlamışlardır. Sayı editörü ve yar- dımcıları ile makale ve kitap değerlendirme metinleriyle dosya içeri- ğine katkı sağlayan bütün yazarlarımıza teşekkür ediyoruz. Gelecek sayıda görüşmek üzere… Editör Milel ve Nihal, 14 (1), 2017 doi: 10.17131/milel.324209 Otoritenin Teolojik Meşruiyeti: Kutsal Bir Fenomen Olarak Otorite Şinasi GÜNDÜZ∗ Theological Justification of Authority: Authority as a Sacred Phenomenon Citation/©: Gündüz, Şinasi, (2017). Theological Justification of Authority: Authority as a Sacred Phenomenon, Milel ve Nihal, 14 (1), 8-23. Abstract: The authority that has been accepted as a sacred phenomenon by many religious traditions is related to God who is the highest authority and there- fore all powers that have the right of authority have to legitimize their authority by God. Some religious traditions question the legitimacy of au- thoritarian powers, and accept it as legitimate if it is appropriate to the rules and orders defined by God. Some traditions, on the other hand, accept the current authorities as legitimate and supply them a background of the- ological justification. The cult of king-God supplies a perspective in this direction. Also the doctrine of every authoritarian structure was founded by God, and consequently has a legitimacy supplies a theological justifica- tion to all authorities. This doctrine that is expressed particularly by Chris- tianity is closely connected to the development of such social structures as secularism, liberalism and democracy. ∗ Prof. Dr., İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Dinler Tarihi Anabilim Dalı [[email protected]] Otoritenin Teolojik Meşruiyeti: Kutsal Bir Fenomen Olarak Otorite Key Words: Authority, theological justification, cult of king-god, Christianity, Islam Atıf/©: Gündüz, Şinasi, (2017). Otoritenin Teolojik Meşruiyeti: Kutsal Bir Feno- men Olarak Otorite, Milel ve Nihal, 14 (1), 8-23. Öz: Birçok dinsel gelenek kutsal bir fenomen olarak kabul ettiği otoriteyi, en kutsal olan Tanrıyla ilişkilendirir. Tanrı en üst otoritedir ve otorite yetki- sine sahip olan tüm güçler meşruiyetini tanrıdan almak durumundadır. Bazı dinsel gelenekler tanrıdan hareketle mevcut otoriter güçlerin meşrui- yetini tartışır. Buna göre tanrının belirlemiş olduğu kurallara ve sınırlara riayet ediyorsa otorite meşru olarak kabul edilir. Bazı dinsel geleneklerde ise mevcut otoriter yapılar esas alınarak bunlara teolojik meşruiyet zemini oluşturulur. Kral-tanrı kültü bağlamında otoriter güçlerin değerlendiril- mesi bu bağlamdadır. Bunun dışında en dikkat çekici perspektif ise tanrı- nın dünyevi egemenlik alanını insana bıraktığı ve bu doğrultuda nasıl olursa olsun her otoriter yapının teolojik bir meşruiyete sahip olduğu yak- laşımıdır. Özellikle Hıristiyanlık tarafından dillendirilen bu yaklaşımın, bir şekilde günümüzdeki sekülerizm, liberalizm ve demokrasi gibi yapıların gelişimiyle yakın ilişkisi vardır. Anahtar Kelimeler: Otorite, teolojik meşruiyet, kral-tanrı kültü, Hıristiyanlık, İslam Karar verme, kontrol etme, emretme ve yaptırım uygulama hakkına haiz olmayı ifade eden otorite yetkisinin kime ya da kimlere has ol- ması gerektiği ve böylesi bir yetkinin kutsalla ilişkisi dini gelenek- lerin önemle üzerinde durduğu bir husustur. Birçok inanç sisteminde egemenliğin ve otoritenin teolojik bir bağlam taşıdığına inanılır. Tanrı inancına yer veren (teist) dinlerde tanrı ya da tanrılar aşkın bir varlık olarak tüm sıfat ve özelliklerinde mutlak üstünlüğü ifade eder. Tanrı; yaratan, düzenleyen, karar veren, yöneten, ceza- landıran ve dilediğinde affeden üstün varlıktır. Bu vasıflar tanrının üstünlüğünün ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmekle birlikte, tanrının bu vasıflarını nasıl ve hangi bağlamda kullandığı konusu dinden dine farklılık arz eder. Tanrının üstün özelliklerinin, özellikle yöneticilik, egemenlik, sahip/malik olma, hesaba çekme ve yargılayıcılık gibi otorite kavra- 9 MÝLEL VE NÝHAL inanç-kültür-mitoloji
Description:The list of books you might like
