din sosyolojisi

142 Pages·2013·0.61 MB·Turkish

TC
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN SOSYOLOJİSİ)
ANABİLİMDALI

TOPLUMSAL VE DİNİ DEĞERLERİN GÖRSEL MEDYADA SUNUMU
ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR İNCELEME
- EKMEK TEKNESİ DİZİSİ ÖRNEĞİ-

Yüksek Lisans Tezi

FATİH GÜNAYDIN
ANKARA-2013
TC
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN SOSYOLOJİSİ)
ANABİLİMDALI

TOPLUMSAL VE DİNİ DEĞERLERİN GÖRSEL MEDYADA SUNUMU
ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR İNCELEME
- EKMEK TEKNESİ DİZİSİ ÖRNEĞİ-

Yüksek Lisans Tezi
FATİH GÜNAYDIN

Tez Danışmanı

Prof.Dr. Niyazi AKYÜZ
ANKARA-2013
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN SOSYOLOJİSİ)
ANABİLİM DALI

TOPLUMSAL VE DİNİ DEĞERLERİN GÖRSEL MEDYADA SUNUMU
ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR İNCELEME
- EKMEK TEKNESİ DİZİSİ ÖRNEĞİ-

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı :
Tez Jürisi Üyeleri
Adı ve Soyadı İmzası
.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................

Tez Sınavı Tarihi: 29.01.2013
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve
etik davran ış ilkelerine uygun olarak toplan ıp sunuldu ğunu beyan
ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan
tüm veri, dü şünce ve sonuçlar ı and ığımı ve kayna ğını gösterdi ğimi
ayrıca beyan ederim.(30/01/2013)

Tezi Hazırlayan
Öğrenci
Fatih GÜNAYDIN

………………………………
İÇİNDEKİLER
Kısaltmalar…………………………………………………………………………I
Önsöz……………………………….………………………………………...……..II
Tablolar Listesi…………………………………………………………………….III
Grafikler Listesi……………………………………………………………………IV

GİRİŞ
1. Araştırmanın Konusu………………………………………………………….….1
2. Araştırmanın Amacı ve Önemi……………………………………………….…..2
3. Araştırmanın Yöntemi……………………………………………………….…....3

I. BÖLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1. KÜLTÜR

1.1.Kültürün Tanımı……………………………………………………..……...6
1.2.Kültür Çeşitleri……………………...….…………………………………….8
1.2.1.Milli Kültür..……………………….………………………………….......8
1.2.2.Evrensel Kültür……………………………….…………………………..10
1.2.3.Kitle Kültürü………………………………….…………………………..11
1.2.4.Popüler Kültür………………………………….………………………...12
1.3.Kültür ve Toplum İlişkisi…………………………….……….…….………13

2. DEĞER

2.1.Değerin Tanımı……………………...………………………………….……15
2.2.Sosyal Değerler……….……………………………………………..….……16
2.2.1. Sosyal Norm…………………………………………………….….……16
2.2.2. Örf, Âdet, Gelenek ve Görenek………………………………...………..19
2.2.3. Sosyal Değer……..……………………………………………...….……20
2.2.4. Sosyal Değerlerin Özellikleri………………….……………….….……..22

2.3. Kültürel Değerler…………..…...……………...….………………...….…...26
2.3.1.Kültürel İletişim Süreçleri ve Sosyal Değişme….….…………...….…….26
2.3.1.1.Kültürleme………..…………………………………….…...……….....26
2.3.1.2.Kültürleşme…………………..……………………….……………..….26
2.3.1.3.Kültürlenme……………………………..………….………………..….27
3.DİN

3.1.Dinin Tanımı………………………………………………………………...29
3.2.Din ve Toplum İlişkisi...………………………..…………………...………30
3.2.1.Sosyolojik Açıdan Din……………………………………….……………31
3.2.2.Dinin Toplum Üzerindeki Etkileri………………………………………...33
3.2.3.Toplumun Din Üzerindeki Etkileri………………………………………..35

4.MEDYA
4.1.MEDYA:TANIMI,TARİHİ VE TÜRLERİ
4.1.1.Medyanın Tanımı…………………………….…….………………..………37
4.1.2.Medyanın Tarihi……………………………………..………………..……..37
4.1.3. Medya Türleri………………………………………..…………………..….43
4.1.3.1. Yazılı Medya ……………….…………………….………………........43
4.1.3.2. Görsel Medya…………………………………………… ………….....44

4.1.4. Televizyonun Tarihi Gelişimi………………………………………………45
4.1.4.1. Olumlu Yaklaşımlar Açısından Televizyon…………………………....47
4.1.4.2. Olumsuz Yaklaşımlar Açısından Televizyon…………………….….....48

4.2.MEDYANIN İŞLEVLERİ
4.2.1. Kamuoyu Oluşturma……………………………………………………..51
4.2.2. Eğlendirme……………………………………………………………….52
4.2.3. Bilgilendirme ve Haberdar Etme……………………………………...…53
4.2.4. Kültür Sunumu………………………..…….…………………………...54
4.2.E. Toplumsallaşma…………...……………………………………………..55

4.3.MEDYA VE KÜLTÜR

. 4.3.1. Kültür ve İletişim……………………………………………..…………56
4.3.2. Televizyon ve Kültürel Etkileşim……………………………...…………58
4.4. MEDYA VE TOPLUM

4.4.1.Kitle İletişim Aracı Olarak Medya……………………………….….…...62
4.4.2. Televizyon ve Yaşam...................................................................................64
4.4.2.1.Gündelik Yaşam ve Unsurları……………………………………….….64
4.4.2.2.Aile………………………………………………………………...……65
4.4.2.3.Toplumsal Çevre ve Sosyalleşme………………………………………65
4.4.2.4.Kültür……………………………………………………………...……66
4.4.2.5.Kitle İletişim Araçları……………………………………………...…...66
4.4.2.6.Gündelik Yaşamı Biçimlendirmede
Televizyonun Fonksiyonu ..……………………….……………….…...67

II. BÖLÜM
EKMEK TEKNESİ DİZİSİNİN İÇERİK ANALİZİ
1. Çalışma Yöntemi………………………………………………………………..70
2. İncelenen Televizyon Dizisi…………………………………………………..…72
2.1. Dizinin Özeti………………………………………………………………....72
2.2. Dizinin Jenerik Müziği……………………………………………………....74
2.3. Dizinin Oyuncuları…………………………………………………..……....75
3. İncelenen Televizyon Dizisinin İçerik Analizleri…………………………..….76
3.1. Veri Toplama…………………………………………………………….…..76
3.2. Temaların Bulunması………………………………………………………...77
3.3. Kodların ve Temaların Düzenlenmesi………...……………………………..79
3.4. Bulguların Tanımlanması ve Yorumlanması……………...………………....82
3.4.1. İnanç Ana Teması…………………………………….……………...…..82
3.4.2. İbadet Ana Teması…………………………………………………....…83
3.4.3 .Ahlak Ana teması……………….…………………….…..…………..…96
3.4.4. Aile Ana Teması………………………………....….………….....…….97
3.4.5 .Dil Ana Teması………………………………...…………………..……98
3.4.6. Örf-Adet Ana Teması……………………………………………..…….98
3.4.7. Tarih Ana Teması……………………………………….………..……103
..

SONUÇ ………………………………………………………………………… 107

KAYNAKLAR

ÖZET

SUMMARY
EK-1 TABLOLAR
KISALTMALAR

a.g.e. : Adı geçen eser
a.g.k. : Adı geçen konu
a.g.m. : Adı geçen makale
ARPANET : Advanced Research Projects Agency Network
AÜİFD : Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
Bil. : Bilim
bkz : Bak ınız
C. : Cilt
Çev. : Çeviren
Der : Derleme
DEÜİFD : Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
DPT : Devlet Planlama Te şkilatı
Edit. : Editör
Enst. : Enstitü
EÜİF : Erciyes Üniverstesi İlahiyat Fakültesi
EÜİFD : Erciyes Üniverstesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
Fak. : Fakülte
Haz. : Hazırlayan
Hz. : Hazreti
Ibid : Asl ı Latince olan İbidem kelimesinden alınmıştır. Adı geçen eser anlamındadır.
İ.Ü. : İstanbul Üniversitesi
İFAV : İlahiyat Fakültesi Vakfı
K.K.T.C. : Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
M.Ö. : Milattan Önce
MÜİFVY : Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları
S.A.V : Sallallahü Aleyhi Ve Selem
Sad. : Sadele ştiren
s. : Sayfa
T.D.V. : Türkiye Diyanet Vakfı
TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
TRT : Türkiye Radyo Televizyon Kurumu
UÜİF : Uluda ğ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Ünv : Üniversite
Yay. : Yayın
ÖNSÖZ

Küreselleşen ve hızla gelişen dünyada özellikle de Türkiye’de, televizyon
başta olmak üzere kitle ileti şim araçlarının çocuklar ve gençler üzerinde ne gibi
etkiler bıraktığı, hem akademik çevrelerce ara ştırma konusu olmaya; hem de
kamuoyunca tartışılmaya devam edecektir.
Televizyon dizilerinin kültürel yozla şmaya neden oldu ğu, gençleri kötü
alışkanlıklara sevk ettiği, çocukların gelişimine zarar verdi ği yönündeki düşünceler
sık sık dile getirilmektedir. Televizyon dizilerini toplumdan ve toplumu yönlendiren,
etkileyen olgulardan ayrı bir olgu olarak dü şünmemek gerekmektedir. Bu diziler ya
da incelenen Ekmek Teknesi dizisi halk ın gerçekliklerinden beslenerek ürünlerini
tekrar halka sunmaktad ır. Di ğer yandan, topluma verdi ği mesajlarla kültürel
değişiklilerin başlamasında ve devam etmesinde de rol oynamaktad ır. Eğer dizideki
bir karakter toplumsal bir de ğeri hiçe sayan bir davran ış ve hareket yaparsa bu
toplumu ve bireyleri direk olarak etkiler. Hatta bunun tam tersi de geçerlidir, yani
dizideki bir karakter, e ğer toplumsal de ğerlere uygun davran ış içine girerse bu
davranış toplumu ve bireyleri direkt etkiler.
Televizyon dizilerinin toplumu etkilediğini belirtirken, kültürün oluşmasında
toplumun yönlendirilmesinde tek faktörün televizyon dizileri ve genel olarak
televizyon programları olduğunu söylemek de yanl ış olur. Çünkü birey gündelik
yaşamında televizyonlar ın ve hatta medyan ın dışında, çe şitli etki unsurlar ıyla
çevrilmiş bir çevre içerisinde yaşamaktadır. Kişilerin düşüncelerini biçimlendirmede
televizyon dizileri d ışında; ya şanılan sosyal çevre, tutum ve al ışkanlıklar, dini
inançlar, fizyolojik özellikler, aile yap ısı, gelir seviyesi, kültür düzeyi, cinsiyet vb.
daha birçok unsurları göz ardı etmemek gerekir. Toplumun kültürel gelişmelerindeki
olumsuzluklarını tamamen televizyon dizlerine ba ğlamak do ğru bir yakla şım
olmayacaktır.
Günümüzde dizilerdeki karakterlere özenilmekte, onlar gibi davranıp, giyinip,
konuşulmakta, hatta onlar ın lakaplar ı kullan ılmakta, esprileri, hareketleri taklit
edilmektedir. Bu anlamda dizilerdeki kahramanlar ın, toplumsal de ğerler açısından
doğru davranışlar sergilemesi ve olumlu mesajlar vermesinin gereklili ği ortadadır.