din psikolojisi PDF
Preview din psikolojisi
T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ) ANABİLİM DALI POZİTİF PSİKOLOJİ YAKLAŞIMIYLA MÜ’MİN İNSANIN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Yüksek Lisans Tezi İsa CEYLAN Ankara-2013 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ) ANABİLİM DALI POZİTİF PSİKOLOJİ YAKLAŞIMIYLA MÜ’MİN İNSANIN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Yüksek Lisans Tezi İsa CEYLAN Tez Danışmanı Prof. Dr. Öznur ÖZDOĞAN Ankara-2013 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ) ANABİLİM DALI POZİTİF PSİKOLOJİ YAKLAŞIMIYLA MÜ’MİN İNSANIN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ Yüksek Lisans Tezi Tez Danışmanı: Prof. Dr. Öznur ÖZDOĞAN Tez Jürisi Üyeleri Adı ve Soyadı İmzası .................................................................... ........................................ .................................................................... ......................................... .................................................................... ......................................... .................................................................... ......................................... Tez Sınavı Tarihi .................................. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Bu belge ile bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim. (…../…../2013) Tezi Hazırlayan Öğrencinin Adı ve Soyadı ……………………………………… İmzası ……………………………………… İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ........................................................................................................ İV KISALTMALAR ................................................................................................... Vİİ ÖNSÖZ ........................................................................................................................ 1 GİRİŞ .......................................................................................................................... 3 A. ARAŞTIRMANIN PROBLEMİ .................................................................... 3 B. ARAŞTIRMANIN AMACI ........................................................................... 6 C. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ ........................................................................... 6 D. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ ...................................................................... 8 BİRİNCİ BÖLÜM ...................................................................................................... 9 TEMEL KAVRAMLAR ........................................................................................... 9 I. İMAN ............................................................................................................. 9 A. İMAN-İSLAM (MÜ’MİN-MÜSLÜMAN) İLİŞKİSİ ........................... 16 B. İMAN-AHLÂK İLİŞKİSİ ....................................................................... 20 C. İMAN-VİCDAN İLİŞKİSİ ..................................................................... 24 II. KİŞİLİK ....................................................................................................... 26 A. TANIMI .................................................................................................. 26 1. Mizaç (Huy) Kavramı ........................................................................... 30 2. Karakter Kavramı ................................................................................. 32 3. Benlik Kavramı ..................................................................................... 33 B. KİŞİLİĞİ ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLER ................................... 36 C. KİŞİLİK KURAMLARI ......................................................................... 43 1. Psiko-sosyal Kişilik Kuramı ................................................................. 44 2. Bağlanma-Kimlik Gelişimi Kuramı ...................................................... 45 3. Psiko-analitik Kuramlar ........................................................................ 47 4. Hümanistik (İnsancıl) Kuram .............................................................. 52 5. Transpersonel Psikoloji ......................................................................... 53 D. KİŞİLİK GELİŞİMİ-DİN ....................................................................... 54 1. Kişilik-İman İlişkisi .............................................................................. 57 2. Kişilik-İbadet İlişkisi ............................................................................ 62 3. Kişilik-Nefs İlişkisi ............................................................................... 65 4. Kişilik-Akıl/Kalp İlişkisi ...................................................................... 67 iv 5. Kişilik-Ruh İlişkisi ................................................................................ 69 III. POZİTİF PSİKOLOJİ .................................................................................. 71 İKİNCİ BÖLÜM ...................................................................................................... 75 İSLAM VE KİŞİLİK ............................................................................................... 75 I. KUR’AN-I KERİM VE KİŞİLİK ................................................................ 77 II. HZ. MUHAMMED (S.A.S.) VE KİŞİLİK ................................................... 83 A. HZ. MUHAMMED’İN (S.A.S.) KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ ................... 86 B. HADİSLERDE MÜ’MİN İNSANIN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ............ 89 III. İSLAM DÜŞÜNCESİNDE POZİTİF KİŞİLİK ........................................... 92 A. GAZALİ .................................................................................................. 92 B. MEVLANA ............................................................................................. 96 C. YUNUS EMRE ....................................................................................... 99 D. HACI BEKTAŞ VELÎ .......................................................................... 101 E. HACI BAYRAM VELÎ ........................................................................ 103 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ................................................................................................ 105 MÜ’MİNİN BAŞLICA KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE DEĞERLERİ ............. 105 I. DOĞRULUK/DÜRÜSTLÜK .................................................................... 108 II. GÜVEN/SADAKAT ................................................................................. 112 III. DOSTLUK/KARDEŞLİK ......................................................................... 116 IV. ÇALIŞKANLIK ......................................................................................... 119 V. SABIR ........................................................................................................ 121 VI. ŞÜKÜR ...................................................................................................... 126 VII. SEVGİ ........................................................................................................ 128 VIII. DUA ........................................................................................................... 131 IX. TÖVBE ...................................................................................................... 133 X. CÖMERTLİK ............................................................................................ 135 XI. ÖLÇÜLÜ OLMAK .................................................................................... 136 XII. EDEB ......................................................................................................... 139 XIII. TAKVA...................................................................................................... 141 XIV. GÜZEL SÖZ/NEZAKET........................................................................... 144 XV. HOŞGÖRÜ/AFFETMEK .......................................................................... 146 XVI. İHSAN/İYİLİK/YARDIMLAŞMAK ........................................................ 148 v XVII. İYİ NİYET/ İHLAS ................................................................................... 150 SONUÇ .................................................................................................................... 154 ÖNERİLER ............................................................................................................ 158 ÖZET ....................................................................................................................... 159 ABSTRACT ............................................................................................................ 160 KAYNAKÇA .......................................................................................................... 161 vi KISALTMALAR a.g.e. : Adı geçen eser Hz. : Hazreti a.g.m. : Adı geçen makale Hzl. : Hazırlayan a.g.t. : Adı geçen tez nu. : Numara a.g.v. : Adı geçen video r.a. : Radıyallahu anh a.g.y. : Adı geçen yazı s. : Sayfa a.s. : Aleyhisselam S. : Sayı bkz. : Bakınız s.a.s. : Sallallahu aleyhi ve sellem böl. : Bölüm ss. : Sayfalar bs. : Baskı, basım T.D.V. : Türkiye Diyanet Vakfı C. : Cilt Ünv. : Üniversite c.c. : Celle celâlühü vb. : Ve bazıları/ benzerleri Çev. : Çeviren vd. : Ve diğerleri DEM : Değerler Eğitim Merkezi Yay. : Yayınları drl. : Derleyen yy. : Yüzyıl Fak. : Fakülte vii ÖNSÖZ Her insan yaşayış olarak mutluluk üzerine kurulmuş bir hayatı tercih etmektedir. Mutluluğun ölçüsü insanın hayat içerisindeki davranışlarına sebep olan kişilik özellikleriyle doğrudan ilişkilidir. Birey, hayata anlam katma yoluyla mutlu olabilmektedir ve bu sebeple çeşitli yollar ve arayışlar içerisindedir. Yüce bir İlah’ın varlığına inanan kişi ise göreceli olarak bu anlam arayışını bulmanın hazzıyla kişiliğini inancına göre olumlu yönde geliştirmekte ve mutlu olabilmektedir. Araştırmamız, iman ve kişilik gibi kolayca genelleştirilebilen, fakat üzerinde tekrar tekrar düşünülmesi gereken iki temel kavram üzerine oturmaktadır. Çalışmada öncelikle iman ve kişilik olmak üzere, bu kavramlarla doğrudan veya dolaylı ilişkisi bulunan mü’min, Müslüman, karakter, huy, ahlâk, benlik, vicdan, nefs, ibadet, akıl, kalp, ruh, edeb, kişilik psikolojisi kuramları vb. gibi kavramların manalarına ve öğretilerin kapsamlarına değindik. Mü’min insanın sahip olduğu başlıca kişilik özelliklerini ve değerlerini, bu bağlamda temel kaynaklarımız olan “Kur’an ve Hz. Muhammed (s.a.s.)”den ve bu iki kaynağın rehberliğinde insanlığa yön veren Anadolu kültüründen istifade ederek Pozitif Psikoloji bakış açısıyla konuya yaklaşarak araştırdık ve ona göre örnek bir insan profili ortaya koymaya çalıştık. Çalışmamızın amaçları ve hedefleri açısından gerekli olan kaynakları imkânlar ölçüsünde taradık; sonuçta Kur’an-ı Kerim, Hz. Muhammed’in (s.a.s.) hadisleri ve İslam büyüklerinin eserleri başta olmak üzere konuyla ilişkili Psikoloji bilimi dâhilinde değerlendirilebilecek kitap, yazı ve makalelerden bir kaynakça oluşturduk. Bütün bunlar çalışmanın temelde literatür taramasına dayalı teorik bir yapı oluşturduğu anlamına gelmektedir. “Pozitif Psikoloji Yaklaşımıyla Mü’min İnsanın Kişilik Özellikleri” isimli bu çalışmada bilginin bir araç olduğu ve aslolanın, bilginin bizi götürmek istediği yere varmak olduğu hususunda bana farkındalık kazandıran ve yardımlarını hiç esirgemeyen Sayın Öznur Özdoğan Hocam’a teşekkürü bir borç bilirim. Bu yolda, yani imanın rehberliğindeki bilge kişi olma yolunda yardımlarını hiç eksik etmemesini bütün içtenliğimle temenni ederim. 1 Bu çalışmanın, hem yazarı hem de okurları için, Allah’ın bizlere hedef gösterdiği “mü’min insan kişiliğine” sahip olma yolunda hiç olmazsa küçük bir adım olmasını; öncelikle tüm İslam âlemine, sonrasında tüm insanlığa evrensel anlamda barış, huzur, birlik ve bütünlük getirmesini; mü’minleşmemiz noktasında katkısının olmasını diliyorum. İsa CEYLAN ANKARA-2013 2
Description:The list of books you might like
