din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen yetiştirme programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi

243 Pages·2013·3.47 MB·Turkish

T.C.
NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
DİN EĞİTİMİ BİLİM DALI

DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMEN
YETİŞTİRME PROGRAMLARINA İLİŞKİN KALİTE
STANDARTLARININ BELİRLENMESİ

Emine Zehra TURAN

DOKTORA TEZİ

DANIŞMAN
Prof. Dr. Mustafa TAVUKÇUOĞLU

Konya – 2013
ii

ii
i
ii
iii

ÖN SÖZ
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) öğretmenliği, ardından iki ayrı özel
şirketin insan kaynakları bölümünde beş yıl yöneticilik yapmış birisi olarak,
kalitenin, kalite standartlarının ve performans değerlendirmenin özel sektör için
önem ve gerekliliğini anladım. Bunun aynı şekilde eğitimde de geçerli olduğu
inancını taşıdım. DKAB öğretmenliğinde de ortaya çıkan bu ihtiyacı göz ardı etmek
mümkün değildi. Şüphesiz öğretmenleri yetiştiren eğitim programlarında ortak bir
dil, ortak bir anlayış, herkesin aynı yöne baktığı bir hareket noktası bulmak eğitimin
niteliğinin artması konusunda atılacak önemli adımlardan biridir. Bu noktadan
hareketle bazı ülkelerdeki din eğitimi programlarını incelemenin ve standartlarını
belirlemiş olan bazı ülkerin geçirdikleri süreçleri değerlendirmenin ülkemizde
nitelikli DKAB öğretmeni yetiştirmeye katkı sağlayacağını düşünüyorum.
Öğretmen eğitiminde istenilen kalitenin sağlanması, öğretmen yetiştiren
fakültelerin öğretim elemanlarının, fiziki ortamın, eğitim-öğretim programının ve bu
fakültelere gelen öğretmen adaylarının niteliklerine de bağlıdır. Bu nedenle, bu
çalışma DKAB öğretmen yetiştirme programlarının niteliklerinin yükseltilmesi
yolunda çabalayanlarla birlikte iyi niyet ve samimiyetle gösterilen bir çabadır. Bu
çalışmanın daha ileride yapılacak yeni DKAB programlarına farklı bir bakış açısı
getirmesini umuyorum. Sürekli değişen DKAB programında asgari standartların
belirlenmesinde yararlı olabilirse çabamın karşılığını fazlasıyla almış olacağım.
Tezimin oluşmasına katkı sağlayan ve teşekkür etmem gereken güzel insanlar
var. Tezime başladığım ilk günden beri, bana güvenen tez danışmanım ve hocam
sayın Prof. Dr. Mustafa Tavukçuoğlu’na, odasını tahsis etmek dahil, tezimi benimle
omuzlayan tez inceleme komisyonu hocam Doç. Dr. Muhiddin Okumuşlar’a,
bilimsel anlamda her zaman faydalandığım ve olumlu eleştirileriyle kendisini hep
yanımda gördüğüm tez inceleme komisyonu hocam Prof. Dr. Ali Murat Sünbül’e,
ölçeğinden faydalanmama izin veren ve standartlarımın belirlenmesinde eleştirileri
ve yorumlarıyla bana tezimde gönüllü danışmanlık yapan sayın Doç. Dr. Yavuz
Erişen’e, tezimin istatistik boyutunda büyük yardımlarını aldığım Yrd. Doç. Dr.
Ergin Erginer’e ve beni yüreklendiren ailesine, tezimin son aşamasında güzel
iv

fikirleriyle bana katkı sağlayan Doç. Dr. Ali Meydan’a ve Arş. Gör. Eyüp Yurt’a,
son olarak yol ve kader arkadaşım Öğr. Gör. Dr. Perihan Tunç’a teşekkürü bir borç
bilirim.
Araştırmamın uygulanması sürecinde, ölçeğimi dolduran tüm İlahiyat
Fakültesi hocalarıma, MEB’e bağlı öğretmen arkadaşlarıma ve öğretmen adaylarına
sonsuz teşekkürler. Beni bu süreçte yalnız bırakmayan anneme, ablama, kardeşime
ve eğitime başladığım günden bugüne kadar, her türlü ihtiyacımda yanımda olan,
emekli din dersi öğretmeni babam Sayın Ahmet Turan’a sonsuz teşekkürler.

Nevşehir 2013
Emine Zehra TURAN
v

T. C.
NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Adı Soyadı E m ine Zehra TURAN
Numarası 088102083001
Ana Bilim / Bilim
Felsefe ve Din Bilimleri / Din Eğitimi
Dalı
n Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
i
n
i
c Tez Danışmanı Prof. Dr. Mustafa TAVUKÇUOĞLU
n
er
ğ
Ö
Tezin Adı DPriong Kraümltlüarrüın vae İ lAişhkliank KBailligties iS Ötağnrdeatrmtleanrı nYıent iBşteilrimrlee nmesi
ÖZET
Bu araştırmanın genel amacı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenleri
Yetiştirme Programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi, belirlenen
standartların uygunluğu ve standartların önem derecesinin ortaya konulmasıdır. Bu
araştırma kısa vadede yükseköğretime, uzun vadede ise Bologna sürecine üye ülkeler
arasında olan Türkiye’nin geleceğine katkı sağlaması düşünülmektedir. Eğitimin her
alanda olduğu gibi, din eğitimi alanında da kalite standartlarının belirlenmesi hayata
daha nitelikli, daha bilimsel bakan öğretmenlerin yetiştirilmesini sağlayacaktır.
Genel tarama modelinde yapılmış olan bu araştırma için nicel veri toplama aracı
geliştirilmiştir. Nicel verileri toplamak amacıyla Erişen (2001)’in geliştirmiş olduğu
"Mesleki ve Teknik Eğitime Öğretmen Yetiştirmede Kalite Standartları" ölçeğinden
yararlanılmış ve bu ölçek Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimine uyarlanmış ve
ölçeğe dönüştürülmüştür. Geliştirilmiş ölçeğe ‘Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
Öğretmen Yetiştirme Programlarında Kalite Standartları’, DKÖPKS ölçeği adı
verilmiştir. Kullanılan ölçek 15 ayrı boyut olmakla birlikte, iki ana bölümden ve
vi

toplamda 80 maddeden oluşmaktadır; birinci bölümde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
(DKAB) öğretmen yetiştirme programında olması gereken standartlar, ikinci
Bölümde ise DKAB Öğretmenliği mezununda olması gereken standartlar yer
almaktadır. Bu ölçek Ocak 2012 ile Haziran 2012 tarihleri arasında Türkiye’nin
çeşitli illerinde görev yapan İlahiyat Fakültesi öğretim elemanlarına, DKAB
Öğretmenlerine ve DKAB Öğretmen Adaylarına uygulanmıştır. Çalışma grubu
toplamda 522 kişiden oluşmaktadır; bunlardan 79’u çeşitli illerde görev yapan
öğretim elemanları, 189’u çeşitli illerde çalışan DKAB Öğretmenleri ve 261’i ise
Atatürk, Dokuz Eylül, Marmara, Necmettin Erbakan, Uludağ Üniversitesi DKAB
Öğretmen adaylarıdır. Toplanan veriler SPSS’de Kruskal Wallis ve Mann Whitney U
kullanılarak analiz edilmiştir. Ayrıca bazı alt problemlerin çözümlenmesinde
ortalama, frekans, yüzde, standart sapma, varyans vb. betimsel istatistik
tekniklerinden yararlanılmıştır.
Araştırma sonucunca Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Yetiştirme
Programına Yönelik Kalite Standartlarına ihtiyaç duyulduğu ve farklı ülkelerde din
eğitiminde kalite standartlarının belirlenmiş olduğu ortaya çıkmıştır. Diğer
öğretmenler gibi DKAB öğretmenleri de, kendilerinden beklenen görevleri
verimlilikle yerine getirebilmeleri için kaliteli bir öğretmen yetiştirme sistemine dahil
olmaları gerekmektedir.
Bu bağlamda eğitim fakülteleri ile mesleki ve teknik eğitime öğretmen
yetiştirmeye ilişkin standartların belirlenmesi ve akreditasyonla ilgili çalışmalar
yapılmasına karşın, özellikle DKAB öğretmeni yetiştirme ile ilgili standartların
belirlenmesi konusunda bilimsel bir çalışmanın bulunmaması, bu çalışmanın
yapılmasını gerekli ve önemli kılmıştır. İlahiyat fakültelerinde DKAB öğretmeni
yetiştirme programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesine yönelik bu
araştırmanın Türkiye'de öğretmen yetiştirmede kalite sistemini oluşturmak ve
verimliliği artırmak açısından önemli olacağı ve katılımcılar arasında bazı görüş
farklılıklarının olduğu araştırma sonuçlarından anlaşılmaktadır. Bu noktada Yüksek
Öğretim Kurumu da (YÖK) üniversitelerin kalitesini geliştirmek adına
standardizasyon ve akreditasyon çalışmalarını desteklemektedir. Ayrıca DKAB
vii

öğretmen yetiştirmede kalite standartlarının belirlenmesi, diğer alanlarda çalışma
yapacak araştırmacılara örnek oluşturması beklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni, Öğretmen Adayı,
Öğretim Elemanı, Standart, Kalite Standardı, Eğitim Programı, Yüksek Öğretim,
İlahiyat, Öğretmen Yetiştirme Programı.
viii

T. C.
NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Adı Soyadı E m i n e Z e h r a TURAN
Numarası 088102083001
Ana Bilim / Bilim
Felsefe ve Din Bilimleri / Din Eğitimi
Dalı
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
n Tez Danışmanı Prof. Dr. Mustafa TAVUKÇUOĞLU
in
ic
n
e
r The determination of the quality standards of training
ğ
Ö
Tezin Adı cmuorrriaclu elduumc arteiloante d to teachers of religion culture and

ABSTRACT
The overall objective of this research is to determine the quality standards of
training curriculum related to teachers of religion culture and moral education and to
reveal the compliance to determined standarts and their degree of importance. This
research is assumed in short term to contribute to higher education and in long term
to the future of Turkey which is one of Bologne candidate countries. As the other
fields of education; the determination of quality standarts in religious education that
will provide training teachers who would consider life efficiently and scientific
oriented. The quality standards which are fruitfully applied among many educational
-institutions in many developed countries are the best evidence as being the key of
innovation and development in the view of total quality. Besides, this is essential for
Turkey’s future to apply that concept in all educational levels, including the training