die politiek van transformasie: 'n analise van ekonomiese verandering in suid-afrika

348 Pages·2007·1.49 MB·Afrikaans

by  Bosman, Frouwien Reina

DIE POLITIEK VAN TRANSFORMASIE: ’N ANALISE VAN EKONOMIESE
VERANDERING IN SUID-AFRIKA
FROUWIEN REINA BOSMAN
Proefskrif ingelewer vir die graad Doktor in dieWysbegeerte aan die Universiteit van
Stellenbosch
Promotor : Professor Pierre du Toit
Mede-promotor: Professor Joachim Ewert
Maart 2008
VERKLARING
Ek, die ondergetekende, verklaar hiermee dat die werk in hierdie proefskrif vervat, my eie
oorspronklike werk is en dat ek dit nie vantevore in die geheel of gedeeltelik by enige
universiteit ter verkryging van ’n graad voorgelê het nie.
................................……………… …………………………….
Handtekening Datum
Kopiereg © 2008 Universiteit van Stellenbosch
Alle regte voorbehou
ii
OPSOMMING
Voortgesette sosiale stabiliteit in Suid-Afrika vereis dat die land se sogenaamde "onvolledige
transisie" voltooi word deur betekenisvolle sosio-ekonomiese transformasie wat die
ekonomiese gevolge van die land se geskiedenis van ongelyke ontwikkeling aanspreek.
Transformasie word dus beskou as een van die primêre uitdagings in die ekonomiese en
sosio-politiese landskap in Suid-Afrika. Dit is die taak van sosiale wetenskappe om by wyse
van sistematiese analise tot begrip vir die sosiale realiteit by te dra en sodoende die
effektiewe bestuur van sosiale uitdagings te bevorder.
Huidige literatuur oor die transformasieproses in Suid-Afrika fokus feitlik uitsluitlik op die
politieke transisie (as ‘n herskikking in magsverhoudinge) en analises van sosio-ekonomiese
ongelykheid en beskrywings van die suksesse en mislukkings van beleidsmaatreëls wat
sedert 1994 in plek gestel is om ‘n herverdeling in ekonomiese hulpbronne te bewerkstellig.
Drie gapings in die literatuur en teoretisering oor transformasie is geïdentifiseer, naamlik (i)
die versuim om die statusimplikasies van die herverdeling van politieke en ekonomiese
hulpbronne aan te spreek, (ii) die afwesigheid van analises wat transformasieprosesse (en
spesifiek die sektor- en bedryfspesifieke inisiatiewe wat ter bevordering van Swart
Ekonomiese Bemagtiging geïnisieer word) in sigself problematiseer, en (iii) ‘n gebrek aan
preskriptiewe riglyne vir die bestuur van transformasieprosesse.
Die doel van hierdie studie is primêr om 'n teoretiese raamwerk te ontwikkel in terme waarvan
sosio-ekonomiese transformasie ontleed kan word. Sosio-ekonomiese transformasie word
beskryf as 'n potensieel konfliktuele proses en daar word getoon dat die
geïnstitusionaliseerde en onderhandelde aard van transformasie in die Suid-Afrikaanse
konteks ons toelaat om dit in terme van konflikteorie te interpreteer. Teoretiese materiaal uit
konflikstudie, en spesifiek Sosiale Identiteit Teorie, word ingespan om die impak van die
herverdeling van mag en materiële hulpbronne op die status van sosiale groepe en die
gepaardgaande implikasies vir tussen-groep verhoudings te analiseer. Daar word aan die
hand van die teoretiese model spesifieke omstandighede geïdentifiseer waaronder die
stabiliteit van sosiale verhoudings te midde van die herverdeling van mag en hulpbronne in
stand gehou kan word – naamlik: omstandighede waarin gelykberegtiging in eiewaarde in
iii
stand gehou word deur wedersydse aanvaarding van die beginsels wat die verdeling van
hulpbronne, mag en ander bronne van sosiale status onderlê.
‘n Preskriptiewe model vir die hantering van konflik wat aan hierdie vereistes voldoen is
ontwikkel vanuit die teorie van konflik transformasie en voorgestel as ‘n raamwerk vir die
bestuur van transformasie. Hierdie model stel sosiale geregtigheid as die verlangde uitkoms
in die hantering van konflik. In die afwesigheid van ‘n toereikende definisie van sosiale
geregtigheid in hierdie teorie word John Rawls se konseptualisering van geregtigheid as ‘n
analitiese verruiming tot die teorie voorgestel.
Daar word aan die hand van ‘n gevallestudie, naamlik die onderhandelinge rondom die
Wynbedryfhandves en die transformasie in ’n sleutel Suid-Afrikaanse wynbedryfinstelling,
geïllustreer hoe die gekose teoretiese model (en spesifiek die teoretiese aannames rakende
die behoefte aan positiewe selfbevestiging) deur ontleders as ‘n raamwerk vir die
interpretering van transformasie ingespan kan word. Die gevallestudie word ook gebruik om
te toon hoe elemente van die gekose preskriptiewe model vir die bestuur van transformasie
ingespan is. Daar word in die studie bevestig dat die gekose teoretiese model vir die bestuur
van transformasie wel in die formele transformasieproses in die wynbedryf (en spesifiek die
suksesvolle ontwikkeling van die Wynbedryfhandves en onderhandelinge rondom die aard en
struktuur van die Suid-AfrikaanseWynraad) ingespan is.
iv
SUMMARY
For the sake of continued social stability in South Africa it is imperative that the country’s so-
called “partial transition” is completed through a process of meaningful socio-economic
transformation that addresses the consequences of its history of unequal development.
Transformation can thus be viewed as one of the primary challenges in the economic and
socio-political landscape in South Africa. It is the task of social sciences to contribute to the
general understanding of our social reality through systematic analysis and thereby promoting
effective responses to social challenges.
Current literature on the transformation process in South Africa focuses almost exclusively on
the country’s political transition (as a change in power relationships) and analyses of socio-
economic inequality and descriptions of the successes and failures of policy measures that
have been adopted since 1994 to promote the redistribution of economic resources. Three
shortcomings in current literature on and the theoretical analysis of transformation were
identified, namely: (i) the apparent disregard of the status implications of the redistribution of
political and economic resources, (ii) the absence of analyses that problematise the
transformation process as such (and specifically the sector and industry specific initiatives
initiated to promote Black Economic Empowerment), and (iii) the lack of prescriptive
guidelines for the management of transformation processes.
It is the primary goal of this study to develop a theoretical framework in terms of which socio-
economic transformation can be analysed. Socio-economic transformation is described as a
potentially contentious process and it is shown that the institutionalised and negotiated nature
of transformation in the South African context allows us to interpret it in terms of theories of
social conflict. Theory from the field of conflict studies, and specifically Social Identity Theory,
is used to analyse the impact of the redistribution of power and material resources on the
status of social groups and the concurrent implications for inter-group relationships. The
theoretical model is also used to identify specific circumstances under which the stability of
social relationships can be maintained amidst the redistribution of power and resources – i.e.:
circumstances in which parity of esteem is maintained through mutual acceptance of the
principles that underlie the distribution of resources, power and other sources of social status.
v
A prescriptive model for the management of conflict that satisfies these requirements is
developed from the theory of conflict transformation and is presented as a model for the
management of transformation. This model suggests the achievement of social justice as the
desired outcome of conflict management. In the absence of a satisfactory definition of social
justice in the existing theory, John Rawls’s conceptualisation of justice is suggested as an
analytical elaboration of the theory.
A case study, namely the negotations on the Wine Industry Charter and the transformation of
a key institution in the South African wine industry, is used to illustrate how the chosen
theoretical model (and specifically the theoretical assumptions regarding the need for positive
self-esteem) can by used by analysts to interpret information processes. The case study is
also used to illustrate how the elements of the chosen prescriptive model for the management
of transformation has been utilised. The study confirms the fact that the chosen theoretical
model for the management of transformation was utilised in the formal transformation process
in the wine industry (and specifically in the successful development of the Wine Industry
Charter and the negotiations regarding the structure and nature of the South African Wine
Council).
vi
Geldelike bystand van die Nasionale Navorsingstigting (Suid-Afrika) vir hierdie navorsing
word hiermee erken. Menings in hierdie werk uitgespreek of gevolgtrekkings waartoe geraak
is, is dié van die outeur en moet nie beskou word as noodwendig dié van die Raad vir
Geesteswetenskaplike Navorsing nie.
vii
Met erkenning aan:
 My promotor, Professor Pierre du Toit, vir al sy goeie raad en volgehoue opgewondenheid
oor my onderwerp;
 My mede-promotor, Professor Joachim Ewert, vir sy insiggewende kommentaar oor
transformasieprosesse in die wynbedryf;
 Die Nasionale Navorsingstigting, vir hul finansiële ondersteuning;
viii
LYS VAN AFKORTINGS
AgriSA Agri Suid-Afrika
ANC African National Congress
ASGISA Accelerated and Shared Growth Initiative
BAWSI Black Association of Workers in theWine and Spirit Industry
BB-SEB Breë Basis Swart Ekonomiese Bemagtiging
BBP Bruto Binnelandse Produk
CAAPD Comprehensive Africa Agricultural Development Programme
CASP Comprehensive Agricultural Support Programme
COSATU Congress of South African Trade Unions
GEAR Growth Employment and Redistribution
HOP Heropbou- en Ontwikkelingsprogram
JSE Johannesburg Stock Exchange
KKO's Kwalifiserende Klein Ondernemings
KWV KoöperatieweWynbouers Vereniging
LRAD Land Redistribution for Agricultural Development
NAFU National African Farmer's Union
NBF Nasionale Bemagtigingsfonds
NEDLAC National Economic Development and Labour Council
NEPAD New Partnership for Africa's Development
NRO's Nie-Regeringsorganisasies
NSF National Skills Fund
RUDNET Rural Development Network
SAIRR South African Institute for Race Relations
SALBA South African Liquor Brand Owners Association
SANAC South African Native Affairs Commission
SAWB Suid-AfrikaanseWyn- en Brandewynmaatskappy
SAWIC South AfricanWine Industry Council
SAWIS South AfricanWine Industry Information Systems
SAWIT Suid-AfrikaanseWynindustrie Trust
SEB Swart Ekonomiese Bemagtiging
SETA Sectoral Education and Training Authority
VKO's Vrygestelde Klein Ondernemings
ix
WCSA Wine Cellars South Africa
WCSC Wine Charter Steering Committee
WIDA Wine Industry Development Agency
WINETECH Wine Industry Network for Expertise and Technology
WIP South AfricanWine Industry Strategy Plan
WOSA Wines of South Africa
LYS VAN FIGURE
Figuur 1 Die progressie van konflik
Figuur 2 Lederach se model vir vredesprosesse
LYS VAN ORGANOGRAMME
Organogram 1 Suid-AfrikaanseWyn- en Brandewynmaatskappy struktuur
Organogram 2 Suid-AfrikaanseWynraad struktuur
LYS VAN TABELLE
Tabel 1 Persentasie van die bevolking onder die armoedegrens (volgens ras)
Tabel 2 Die generiese SEB telkaart
LYS VAN BYLAES
Bylae A Verteenwoordiging in onderhandelinge rakende die herstrukturering van
die SAWB
Bylae B Verteenwoordiging in dieWynbedryfhandves Loodskomitee
Bylae C Werkswyse vir gesprekke met rolspelers in die wynbedryf
x