Die Ontginning van Koper Notas aan die Onderwyser 13

56 Pages·2011·2.92 MB·Afrikaans

Mynbou
&Mineraal-
Verwerking
H U L P B R O N P A K K E T
Onderwysersgids
UNIVERSITY OF CAPE TOWN
IDYUNIVESITHI YASEKAPA • UNIVERSITEIT VAN KAAPSTAD
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA
H U L P B R O N P A K K E T
Inhoudsopgawe
1. Inleiding 1
2. Idees vir Lesse 2
a. ’n Klaskamer vol Hulpbronne 4
b. Van die Myn tot in jou Huis 5
c. Hoeveel Minerale word Gebruik om ’n Gloeilamp te Maak? 6
d. Die MII Baba 7
e. Kan Mynbou die Wêreld Groener Maak? 8
3. Oudiovisuele Materiaal 9
a. Die Betekenis van Mynbou 10/DVD
b. Krag vir Suid-Afrika op die Anglo Coal Manier 11/DVD
c. Kumba Iron Ore Kwaliteitsversekering en Kwaliteitsbeheer 11/DVD
d. Anglo Platinum Korporasie Video 2007 11/DVD
4. Praktiese Aktiwiteite 12
a. Die Ontginning van Koper 13
b. Die Skeiding van Minerale 15
c. Hoe om Grondboontjies en Rosyntjies te Skei 17
d. Maak jou eie Rots 19
5. Navorsingsprojek 21
a. Notas vir die Onderwyser 21
b. Riglyne aan Leerders 23
c. Wat is ‘n Navorsingsprojek? 24
d. Merkskemas 25
e. Nuttige Webtuistes 26
f. Die Opstel van ‘n Bronnelys 27
g. Analise van die Navorsingsprojek 29
6. Samevattingsaktiwiteite 30
a. Klasaanbieding 31
b. Rolspel 33
c. Debat 36
7. Mindset Lesse 40/DVD
8. Evaluasievorm 48
9. Kopiereg 50
10. Vrywaring 50
11. Mense Verantwoordelik vir hierdie Hulpbronpakket 51
12. Die Borge 51
13. Kontakinligting 51
UNIVERSITY OF CAPE TOWN
IDYUNIVESITHI YASEKAPA • UNIVERSITEIT VAN KAAPSTAD
Inleiding
Geagte wetenskapkollega
Tydens die samestelling van hierdie pakket het ons
die inhoud by verskillende skole getoets. Met die
Hierdie hulpbronpakket is saamgestel deur die Skole-
navorsingsprojek het ons gevind dat leerders sukkel
projekspan van die Department Chemiese
om toepaslike inligting oor die mynbouindustrie in
Ingenieurswese aan die Universiteit van Kaapstad.
biblioteke of selfs op die internet te kry. Om die
Die projek het ontstaan na die bekendstelling van
leerders te help het ons besluit om vier
die nuwe VOO skoolsillabus in 2006. Weens die
inligtingsafdelings, een vir elke mynbouindustrie, by
insluiting van Mynbou en Mineraalverwerking in die
die pakket in te sluit. Elke afdeling bestaan uit twaalf
Graad 11 leerplan het ons besluit om ’n
A3 bladsye wat aan beide kante gedruk is. Die doel
hulpbronpakket saam te stel om onderwysers te
van die bladsye is om aan die leerders breë, maar
help om hierdie nuwe onderwerp aan te bied. Ons
steeds relevante inligting oor elke industrie te gee
verbintenisse met dié industrie het ook die
wat hulle dan as ‘n bron vir die navorsingsprojekte
geleentheid geskep om befondsing vir die projek te
kan gebruik. Alhoewel dit nie verpligtend is nie,
bekom.
beveel ons ten sterkste aan dat die leerders die
inligtingsafdelings gebruik. Ons het ook die
Ons was baie bevoorreg om die finansiële merkskemas opgestel met hierdie inhoud in gedagte.
ondersteuning van Anglo American, Anglo Platinum,
Anglo Coal en Kumba Iron Ore te kon geniet. Sonder
Die onderwysersgids staan onder ’n kopiereg (tensy
hulle bydrae sou hierdie projek nie moontlik gewees
anders vermeld) wat toelaat dat veranderinge aan
het nie.
die inhoud gebring mag word en dat gedrukte kopieë
vir nie-kommersiële gebruik in u skool versprei mag
Ons het probeer om die pakket so saam te stel dat word. Die kopieregte is op bladsy 50 uiteengesit.
dit deur skole uit verskillende kontekste gebruik kan Let asseblief daarop dat die inligting in die leerder
word, maar besef dat dit steeds beperkinge sal hê. inligtingsbladsye, plakkate, videos en die DVD wel
Ons vertrou wel dat dit as ’n handige beginpunt vir gekopieer mag word, maar nie verander mag word
die aanbieding van die nuwe onderwerp sal dien en nie.
ook dat dit onderwysers sal help in die ontwikkeling
van hulle eie lesinhoud.
Aan die einde van die pakket is ’n evaluasievorm.
Ons sal dit baie waardeer as u dit sal voltooi en aan
Die pakket bestaan uit ’n onderwysersgids, ’n ons kan faks of per epos stuur. Ons sal u terugvoering
inligtingsafdeling vir leerders, ’n stel plakkate en ’n waardeer en wil graag weet indien u die aktiwiteite
DVD. Die onderwysersgids bevat ’n verskeidenheid sinvol gevind het. U is ook welkom om u aangepaste
aktiwiteite wat in die klaskamer gebruik kan word. weergawe van die aktiwiteite aan ons deur te stuur.
Die gedagte is nie om al die aktiwiteite te gebruik Dit kan ons help om hierdie pakket te verbeter.
nie, maar om dié te kies wat by die behoeftes van
die klas sal pas.
UK Chemiese Ingenieurswese Skole-projekspan
Op die eerste paar bladsye van die onderwysersgids
15 Januarie 2009
is ’n reeks voorgestelde lesse wat gebruik kan word
om Graad 11 Chemiese Stelsels in 3 - 4 weke aan
te bied. Die lesse is slegs ’n voorstel van hoe die
pakket geïnkorporeer kan word. Dit is nie die enigste
manier nie. Elke skool sal ’n ander tydsraamwerk hê
waarbinne die werk behandel moet word, dus bly
dit die onderwyser se keuse wat hy/sy wil gebruik.
1
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA
Idees vir Lesse
Hieronder volg ’n reeks voorgestelde Idees vir Lesse wat gebaseer is op die inhoud van die hulpbronpakket.
Dit kan as ’n gids gebruik word vir die aanbieding van Graad 11 Chemiese Stelsels. Daar word ongeveer
3 - 4 weke aan hierdie afdeling toegeken. Die inhoud word in ‘n minimum van 15 lesse opgedeel. Daar is ook
addisionele lesse wat gebruik kan word nadat u die navorsingsprojek gedoen het. Die idees vir lesse is slegs
‘n riglyn en moet aangepas word om aan die klas se behoeftes te voorsien.
Les 1: Mynbou in my Wêreld die bespreking van die vorige les. Verwys na
bladsye 40 - 47 vir notas oor hierdie les.
Mynbou vorm ’n belangrike deel van ons lewens.
• Die Betekenis van Mynbou: ’n Gepaardgaande
Amper alles rondom ons kan op een of ander manier
opstel-aktiwiteit is op bladsy 10 ingesluit.
daaraan gekoppel word. U kan die aktiwiteit op
bladsy 4, ‘n Klaskamer Vol Hulpbronne, tydens u
inleidende les gebruik om die leerders bewus te Les 3: Uithandiging van die
maak van hoe belangrik mynbou in ons lewens is. Navorsingsprojek
Vir hierdie aktiwiteit kan u die gepaardgaande prentjie
Indien u sou kies om die navorsingsprojek te gebruik
of selfs u eie klaskamer gebruik. Onthou die algemene
kan u dit tydens hierdie les uithandig. Riglyne is op
reël, as iets nie natuurlik kan groei nie is dit waarskynlik
bladsy 21 en 22 van hierdie dokument ingesluit.
uit die grond ontgin.
Bladsye 23 - 25 moet aan die leerders uitgedeel
word.
Die doel van Les 1 is om mynbou en die litosfeer
aan die leerders bekend te stel. Begin u les deur ’n
Les 4 en 5: Hoe word Goud Ontgin?
paar vrae te stel, byvoorbeeld: ‘Wat is klip en waar
kom dit vandaan?’; ‘Wat is minerale en waar kry ’n Die volgende hulpbronne kan vir hierdie lesse gebruik
mens dit?’; ‘Hoe kry ons dit uit die grond uit?’ en word:
‘Dink jy mynbou is belangrik?’ Gebruik die vrae om • Mindset les 2 (op die DVD)
’n bespreking oor die onderwerp te ontlok. Die eerste
• Lesnotas – bladsye 40 - 47 van hierdie dokument
inligtingsbladsy van die fosfaat-leerderpakket verskaf
• Leerder inligtingsbladsye oor die ontginning van
nuttige inligting wat u kan help om die bespreking
goud
te fasiliteer.
Die praktiese aktiwiteit ‘Die Ontginning van Koper’
(bladsy 13) kan in groepe gedoen of as ‘n
Tydens die les kan u voorbeelde van verskillende
demonstrasie aangebied word.
rotse en minerale vir die leerders wys. As u nie
voorbeelde het nie kan u waarskynlik by u skool se
Les 6 en 7: Hoe word Yster Ontgin?
Aardrykskunde departement voorbeelde kry.
Die volgende hulpbronne kan vir hierdie lesse gebruik
word:
Alternatiewe aktiwiteite/uitdeelstukke:
• Mindset les 3 (op die DVD)
• Van die Myn tot in jou Huis (bladsy 5)
• Lesnotas – bladsye 40 - 47 van hierdie dokument
• Hoeveel Minerale word Gebruik om ‘n Gloeilamp
te Maak? (bladsy 6) • Leerder inligtingsbladsye oor die ontginning van
yster
• Die MII Baba (bladsy 7)
Die praktiese aktiwiteit ‘Die Skeiding van Minerale’
(bladsy 15) kan deur die leerders in die klas gedoen
Les 2: Die Betekenis van Mynbou
word. Dit is ’n opsionele aktiwiteit wat gedoen kan
Vir hierdie les benodig u ‘n televisie en ’n DVD-
word as daar tyd is.
speler. Twee voorgestelde videos is by die pakket
ingesluit (sien hulpbronpakket DVD). Ongelukkig is
die Mindset lesse slegs in Engels beskikbaar.
• Mindset Les 1 (op die DVD): Hierdie les bevestig
2
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA
Les 8: Inhandiging van die Beplanning vir ondersoek. Gebruik ook hierdie geleentheid om
die Navorsingsprojek groepe te help wat probleme mag ondervind. Tydens
hierdie les kan u aan die leerders verduidelik hoe
Hierdie les moet ongeveer ’n week na les 3 aangebied
om die navorsingsverslag te skryf, aangesien dit oor
word. Tydens hierdie les kan die leerders aan hulle
’n week ingehandig moet word.
navorsingsprojekte werk, terwyl u tyd saam met elke
groep deurbring om hulle vordering te bespreek. Dit
is ’n geleentheid om die leerders te lei en te Les 14 en 15: Die Impak van Mynbou op
ondersteun as hulle probleme met die opdrag Suid-Afrika
ondervind. As u toegang tot rekenaars of ’n
Die volgende hulpbronne kan vir hierdie lesse gebruik
skoolbiblioteek het kan die leerders van die
word:
geleentheid gebruik maak om inligting vir hulle
• Mindset les 5 (op die DVD)
projekte in te win.
• Lesnotas – bladsye 40 - 47 van hierdie dokument
• Die vier dele in die leerder inligtingsbladsye oor
Les 9 en 10: Hoe word Fosfate Ontgin?
die verskillende mynbouindustrieë
Die volgende hulpbronne kan vir hierdie lesse gebruik
word:
Les 16 (opsioneel): Kan Mynbou die
• Mindset les 3 (op die DVD) Wêreld Groener Maak?
• Lesnotas – bladsye 40 - 47 van hierdie dokument
Op bladsy 8 is ’n begripstoets of klasbesprekings-
• Leerder inligtingsbladsye oor die ontginning van aktiwiteit wat in die klas behandel kan word of as
fosfate huiswerk uitgedeel kan word. Die berig bespreek
Praktiese aktiwiteit: Die skeiding van grondboontjies die verband tussen mynbouaktiwiteite en die
en rosyntjies (bladsy 17) is ’n vinnige en oulike omgewing. Dit bespreek ook die belangrikheid van
demonstrasie om in die klas te doen. Dit verduidelik mynbou.
wat flottasie is en hoe dit gebruik word om fosfate
te ontgin. Addisionele Lesse (indien u die
navorsingsprojek gekies het)
Les 11 en 12: Energiebronne en die
Inhandiging van die navorsingsprojekte
Ontginning van Steenkool
Hierdie les moet op die datum geskied wat vooraf
Die volgende hulpbronne kan vir hierdie lesse gebruik deur die onderwyser as inhandingingsdatum bepaal
word: is.
• Mindset les 4 & 6 (op die DVD)
• Lesnotas – bladsye 40 - 47 van hierdie dokument Samevattingsaktiwiteit
• Leerder inligtingsbladsye oor die ontginning van Afhangende van watter aktiwiteite u gekies het om
fosfate te doen sal u ekstra lesse nodig hê om die rolspel
Die praktiese aktiwiteit ‘Maak jou eie Rots’ (bladsy of debat uit te voer, of om die leerders geleentheid
19) kan in groepe gedoen word. Dit is ’n opsionele te gee vir die voorlegging van hulle projekte.
aktiwiteit indien daar tyd is. Aangesien hierdie besprekings/aktiwiteite deel vorm
van hierdie afdeling beveel ons aan dat dit afgehandel
word voordat u met ’n volgende afdeling van die
Les 13: ‘n Klasbespreking oor die
Navorsingsprojek leerplan begin.
Tydens hierdie les kan die leerders aan hulle
navorsingsprojekte werk. As u toegang tot rekenaars
of ’n skoolbiblioteek het kan hulle van die geleentheid
gebruik maak om die beskikbare bronne te
3
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA
’n Klaskamer Vol Hulpbronne
’n Paar Feite Ervarings in die klaskamer
Deel die leerders in spanne op en gee aan elke span
Natuurlike hulpbronne is die stowwe wat ons uit die
’n area in die klaskamer. Gee ook vir elke span ’n
grond, water en lug kan onttrek. Ons kos, skuilings
paar plakkers waarmee hulle al die natuurlike
en ook meeste luukshede soos motors, fietse, tente,
hulpbronne in die area kan merk. Laat elke span dan
krieketkolwe en selfs balle word alles van natuurlike
sy plakkers volgens groepe sorteer byvoorbeeld
materiale gemaak. Kyk rondom jou. Die skool se
hout, metale (staal of aluminium), minerale (steen,
vloere kan van hout of plastiekteëls gemaak wees.
beton), of sintetiese stowwe, en laat hulle die
Die mure is gewoonlik met bakstene of betonblokke
groeperings aan die klas verduidelik.
gebou, of dalk gips wat oorgetrek is met muurpapier,
wat amper altyd ’n vinielproduk is. Die tafels, stoele
en deure sal hoofsaaklik van hout gemaak wees. Laat die leerders dieselfde oefening tuis doen en
Selfs die plafon sal van natuurlike materiaal gemaak bespreek dan die verskillende materiale wat hulle
wees. gevind het in die klas byvoorbeeld hout- vs.
baksteenmure, matte vs. hout- of sementvloere,
metaal vs. hout venster- en deurrame.
Bron: Mineral Information Institute, www.mii.org
Kan jy die verskillende natuurlike hulpbronne waaruit jou klaskamer gebou is identifiseer? Onthou dat as iets nie natuurlik kan groei
nie dit waarskynlik uit die grond ontgin is.
4
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA
Van die Myn tot in Jou Huis
Die sypaadjie en die
fondasie is waarskynlik
van beton gemaak (’n
mengsel van kalksteen,
Die verf op die mure bevat
klei, leiklip en gips) en
minerale en pigmente.
die oprit van beton of
asfalt (’n petroleum-
produk)
Die buitemure kan van Die elektriese bedrading
beton of baksteen (klei) word van koper en
wees met aluminium aluminium (bauxiet) gemaak.
rame.
Die houtwerk in die Die krane en ander
mure, vloer en dak waterpype word van
word aanmekaar geelkoper (koper en
gehou met sink) en vlekvrye staal
spykers en (yster, nikkel en
skroewe chroom) gemaak.
(ystererts en
sink).
Die dakteëls kan
Die toilette, opwasbakke
van asfalt (petroleum
en baddens is yster wat met
en verskillende kleure
porselein (klei) of plastiek
silikaat), glasvesel (silika)
Die vuurhert kan van rots (petroleum) bedek is.
of klei gemaak wees, of
of baksteen gebou wees.
dit kan sinkplate wees.
’n Hout of steenkool
vuurhert kan van staal,
Die geute kan van yster of allooie gemaak Die rioolsisteem is van klei
gegalvaniseerde staal wees. Ander oonde is of ysterpype gemaak en die
(yster en sink), gewoonlik ook van staal rioolput van beton. Die
aluminium (bauxiet) of (yster en allooi) gemaak. loogput sal met sand en
plastiek (petroleum) gruis opgevul wees.
gemaak wees.
Die deurknoppe, slotte
Die insolasiemateriaal en skarniere is geelkoper Matte kan van sintetiese
in die mure kan glaswol of staal (koper, sink, vesels of suiwer wol gemaak
(silika, veldspaar) wees. ystererts en allooie). wees en die rugkant word
met kalksteen bedek.
Die binnemure is Die huurkontrak of
gewoonlik panele wat verband word op papier wat
Die ruite is van glas (silika,
van gips gemaak is. van hout of materiaalvesels
veldspaar, sand) gemaak.
gemaak is, geteken. Die
vesels bevat klei en ander
minerale wat die tekstuur
en kleur daarvan bepaal.
Bron: Mineral Information Institute, www.mii.org
5
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA
Hoeveel Minerale word Gebruik om ’n Gloeilamp te Maak?
Gloeilamp Gas
Sagte glas wat van silika, trona, kalksteen,
Dit is gewoonlik ’n mengsel van Ondersteunende drade
koolstof en sout gemaak is word meestal
stikstof en argon wat verhoed dat Molibdeendrade ondersteun die
gebruik. Harde glas word uit dieselfde
die gloeidraad uitbrand. gloeidraad.
minerale gemaak en word spesifiek gebruik
om gloeilampe te maak wat nie maklik breek
nie en hoë temperature kan weerstaan.
Glasstaaf
Die hegtingsdrade word ondersteun en vasgehou
Gloeidraad (filament) deur die glasstaaf wat van dieselfde materiaal as
Dit word gewoonlik van wolfram gemaak. Dit die gloeilamp (plus lood) gemaak word.
kan ’n reguit draadjie, ’n spiraaldraad of ’n
Hitteweerkaatser
gewende spiraaldraad wees.
Dit word in gloeilampe met hoë wattverbruik
gebruik om te verhoed dat warm gasse in die
Die geleidingsdrade
nek van die gloeilamp inkom. Dit word van
Dit word van koper en nikkel gemaak om die
aluminium gemaak.
stroom na en van die gloeidraad te gelei.
Basis
Die hegtingsdrade Dit word van geelkoper en aluminium gemaak.
Molibdeendrade hou die geleidingsdrade in Een van die geleidingsdrade word in die middel
posisie. van die basis vas gesoldeer en die ander een
Glas voetstuk aan die omhulsel.
Die drade in die glas word uit ‘n nikkel-yster
allooi-kern met ’n koper mantel gemaak.
Meer as 90% van Suid-Afrika se elektrisiteit
word uit steenkool verbranding genereer.
Sekering
Beskerm die gloeilamp en die stroom as die
gloeidraad ’n vonk maak. Dit word van nikkel,
mangaan, koper en/of silikonallooie gemaak.
Bron: Mineral Information Institute, www.mii.org
Het jy geweet?
Daar word meer as 33 elemente en minerale gebruik om ’n rekenaar te maak.
Aluminium, antimoon, bariet, berillium, kobalt, columbium, koper, gallium,
germanium, goud, indium, yster, lantaniedes, litium, mangaan, kwik, mika,
molibdeen, nikkel, platinum, kwarts kristalle, rhenium, selenium, silika,
stronsium, silwer, tantaal, telluur, tin, wolfram, vanadium, yttrium, sink en
sirkonium.
Moenie die petroleumindustrie se bydrae vergeet nie. Al hierdie
materiale word met plastiek omhul.
Bron: Mineral Information Institute, www.mii.org
6
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA
Die MII baba
Elke Amerikaner wat gebore word benodig:
p,
kli
835 kg 9 741 kg klei14 543 kg sout 452 kg sink 743 s8a9n1d keg n gruis
k
o
p
1n 6at7u0u r6li9ke3 gma3s of er 10 750 kg fosfaat 68,3 kg goud
487 kg lood
ol
o
nk
e
e
g st
4 k
2 6 5 9 0 2 540 kg aluminium
20 491 kg ystererts 30 894 kg sement 26
305 147 liters petrol mineral0e7 e6n k mg eatnder
al
e
1,68 miljoen kilogram minerale, metale en brandstowwe in sy/haar leeftyd.
Bron: Mineral Information Institute, www.mii.org
7
Onderwysersgids Graad 11 Mynbou en Mineraalverwerking Hulpbronpakket Creative Commons BY-NC-SA