Die invloed van klimaatverandering op die Suid-Afrikaanse stad en voorgestelde aanpassings

16 Pages·2016·1.6 MB·Afrikaans

Wetenskaplike artikels• Research articles
Die invloed van klimaatverandering op die
Suid-Afrikaanse stad en voorgestelde aanpassings
Dirk Conradie
ka maemo a kgethehileng a lehodimo.
Ka baka la ho eketseha ha phetoho ya
http://dx.doi.org/10.18820/2415-0495/trp68i1.3
boemo ba lehodimo, ho ntse ho eba
Peer review and revised
bohlokwa le ho feta hore motsetoropo
wa Afrika Borwa o elwe hloko.
Opsomming Haufinyana, CSIR e entse di mmepe
tse ntjha tsa maemo a lehodimo le tsa
Die doel van hierdie artikel is om die effek van klimaatverandering op die Suid-
matla a motlakase ho tlosa mmapa
Afrikaanse stad te ondersoek en toepaslike maatreëls aan die hand te doen,
wa SANS 202 (2011) South African
gebaseer op die spesifieke klimaatstreek. Met toenemende klimaatverandering
National Building Standards six zone
word dit al hoe belangriker dat Suid-Afrikaanse stede veerkragtig (resilient) moet
climate region. Ho etsa bonnete ba
wees. Onlangs is nuwe klimaat- en energiekaarte by die WNNR geproduseer om die
hore ho na le mmapa o motjha wa
huidige SANS 204 (2011) Suid-Afrikaanse Nasionale Boustandaard ses sonekaart te
maemo a lehodimo o tshwanelehileng
vervang. Ten einde die langtermyn toepaslikheid van die kaart te verseker, is daar bo
bakeng sa nako e telele, ho entswe
en behalwe die gebruik van historiese klimaatdata ook data oor klimaatverandering
qeto ya hore ka hodima tshebetso ya
in berekening gebring om die kaart te skep. ʼn A2 klimaatverandering van die Special
pokello ya dintlha tsa nalane; phetoho
Report on Emission Scenarios (SRES) vir die periode 1961-2100 (Engelbrecht,
maemong a lehodimo le yona e tlameha
Landman, Engelbrecht, Landman, Bopape, Roux, McGregor & Thatcher, 2011: 649)
ho elwa hloko. Ho sebedisitswe A2 ya
is gebruik. ʼn A2 scenario kan beskryf word as besigheid soos gewoon. Volgens
tlhaloso ya diketsahalo tse tla etsahala
onlangse navorsing kan suidelike Afrika ʼn temperatuurstyging van tussen 4°C tot
tsa nako e tlang mabapi le phetoho ya
6°C verwag in die westelike warm woestyngebiede van suidelike Afrika (Engelbrecht
maemo a lehodimo ya Special Report
& Engelbrecht, 2016: 247-261). Terselfdertyd verhoog die hoeveelheid energie in die
on Emission Senarios (SRES) nakong
atmosfeer wat lei tot ʼn verhoogde intensiteit van storms (Emanuel, 2005: 686-688).
Die toenemende verwarming sal ʼn groot impak op stede hê waar die sogenaamde ya 1961 ho fihlela 2100 (Engelbrecht
Stedelike Hitte Eiland (SHE)-effek veroorsaak dat die stede heelwat warmer et al., 2011: 649). Tlhaloso ya A2 ya
word as die omliggende landelike gebiede. Al bogenoemde faktore toon aan dat diketsahalo tse tla etsahala nakong
klimaatverandering ʼn aansienlike impak op die Suid-Afrikaanse stad sal hê. e tlang e ka hlaloswa e le mosebetsi
wa tlwaelo. Dipatlisiso tsa nakwana e
Sleutelwoorde: Klimaatverandering, stede, Suid-Afrika
fetileng di lepa hore Afrika e ka Borwa
e ka lebella nyoloho ya themphereitjha
THE IMPACT OF CLIMATE CHANGE ON THE SOUTH AFRICAN CITY AND pakeng tsa 4 ho ya ho 6 °C dibakeng tse
chesang tsa lehwatata le ka Bophirima
RECOMMENDED MITIGATING MEASURES
(Engelbrecht et al., 2016: 247-261).
The purpose of this article is to research the effect of climate change on the
Nakong yona eo, palo ya matla
South African city and to recommend appropriate measures, based on the specific
sepakapakeng/sebakeng e a nyoloha,
climatic zone. With increased climate change, it is getting increasingly important that
hona ho etsa hore hobe le difefo tse
the South African city should be resilient. Recently, the CSIR produced new climate
matla (Emanuel, 2005: 686-688).
and energy maps to replace the SANS 204 (2011) South African National Building
Mofuthu o matla o tla ba le kgahlamelo
Standards six zone climatic region map. To ensure the long-term applicability of the
e mpe haholo bakeng sa metsetoropo
new climate map, it was decided that, over and above the use of historic climatic data,
moo Urban Heat Island (UHI) e etsang
climate change should also be considered. An A2 climate change scenario of the
hore e be mofuthu haholo, ho feta
Special Report on Emission Scenarios (SRES) for the period 1961-2100 (Engelbrecht
dibaka tsa mapolasi tse e potapotileng.
et al., 2011: 649) was used. An A2 scenario can be described as business as usual.
Dintlha tse boletsweng ka hodimo di
Recent research predicts that southern Africa can expect a temperature increase
bontsha hore ho tla ba le kgahlamelo e
of between 4°C to 6°C in hot western dessert areas (Engelbrecht & Engelbrecht,
kgolo bakeng sa metsetoropo e Borwa
2016: 247-261). Simultaneously, the amount of energy in the atmosphere increases,
ba Afrika ka baka la phetoho ya maemo
causing higher intensity storms (Emanuel, 2005: 686-688). The significant warming
a lehodimo.
will have a severe impact on cities where the so-called Urban Heat Island (UHI)
causes cities to be significantly warmer than surrounding rural areas. These factors Mantswe a sehlooho: Phetoho ya
indicate that climate change will have a significant impact on the southern African city. maemo a lehodimo, metsetoropo,
Afrika Borwa
Keywords: Climate change, cities, South Africa
1. INLEIDING
KGAHLAMELO YA PHETOHO MAEMONG A LEHODIMO
MOTSETOROPONG WA AFRIKA BORWA LE MEKGWA YA PEBOFATSO E Op 27 Oktober 2015 het die dorp
KGOTHALLEDITSWENG Vredendal aan die weskus van
Sepheo sa atikele ena ke ho batlisisa dikgahlamelo tsa phetoho ya maemo a lehodimo Suid-Afrika ʼn temperatuur van
motsetoropong wa Afrika Borwa le ho kgothalletsa mekgwa e tshwanelehileng ho ya 48.4°C ondervind. Terselfdertyd het
Die outeur het geen konflik van belange verklaar vir hierdie titel en artikel.
Dr D.C.U. Conradie, PhD, Senior Researcher, Building, Science and Technology, CSIR Built Environment Unit, PO Box 395, Pretoria, 0001,
South Africa. Phone: [phone], Mobile: [phone], Email: <[email protected]>
27
een van die sterkste orkane wat Stedelike Hitte-Eiland (SHE)-effek. Menslike gedrag kan verander word
nog ooit aangeteken is, die weskus Die SHE-effek word veroorsaak soos die voorkoming van nadelige
van Mexiko genader (Patricia). deur die absorpsie van sonlig deur effekte wanneer buitengewone
Droogtes en temperature, aansienlik harde oppervlaktes, die tekort klimaatsgebeure plaasvind asook
hoër as normaal, wat toegeskryf aan verdamping en die uitstraling die versorging van bejaardes
kan word aan ʼn sterk ontwikkelde van hitte deur menslike aktiwiteite in uitermate warm of koue
El Niño (bo-normale see-oppervlak (antropogeniese hitte) (Figuur 3). weerstoestande (Van Hove, Blocken,
temperatuur anomalie van 4°C in die Die SHE-effek is reeds in 1818 Van den Dobbelsteen, Spit & Bosch,
Stille Oseaan) is gedurende hierdie deur Luke Howard met sorgvuldige 2014: 3-4).
tydperk ondervind. In Desember 2015 weerkundige waarneming in
Dertien van die 30 Köppen-Geiger
het Pretoria ʼn ongekende hittegolf, Londen ontdek (Mayor of London,
klimaatstreke kom in Suid-Afrika
wat ʼn maksimum van 42.5°C 2006: 2). As stede nie hiervoor
voor (Conradie, Van Reenen, &
bereik het, ondervind. Daar is geen voorbereid is nie, sal dit die
Bole, 2015: 83-91). Suid-Afrika het
twyfel dat klimaatverandering lei tot inwoners se gesondheid (mortaliteit),
ʼn geweldige variasie in topografie,
meer hittegolwe, ʼn meer dikwelse lewenskwaliteit, produktiwiteit en
reënval, humiditeit en plantegroei,
voorkoms van swaar reënval, en gerief in huise en geboue nadelig
droogtes (Engelbrecht, Adegoke, beïnvloed wat uiteindelik tot wat dit duidelik maak dat daar nie
Bopape, Naidoo, Garland, Thatcher, ekonomiese probleme sal lei. Die ʼn enkele stel maatreëls bestaan
McGregor, Katzfey, Werner, Ichoku aanpassing vir klimaatverandering wat toegepas kan word nie. Dit
& Gatebe, 2015: 1-14; Garland, is die gekombineerde effek van is in teenstelling met Nederland
Matooane, Engelbrecht, Bopape, lokale maatreëls binne die plaaslike met slegs een, die Britse Eilande
Landman, Naidoo, Van Der Merwe konteks. Die gebruik van generiese met twee en die Verenigde State
& Wright, 2015: 12577-12604). maatreëls vir ʼn hele stad is minder met 16 klimaatstreke. Hierdie
Emanuel (2005) het waargeneem effektief. In die algemeen kan ʼn geweldige variasie in klimaat
dat die hoeveelheid energie in die wye verskeidenheid van maatreëls beteken dat die verskillende stede
atmosfeer toeneem met ʼn toename op verskillende vlakke getref word. reeds op die oomblik verskillende
in globale gemiddelde temperature Daar is die versameling en opberg maatreëls behoort te tref vir
wat aanleiding gee tot hewiger van reënwater, koeler ontwerp van stadsbeplanning en gebou-ontwerp.
storms. Die toename in temperatuur strate en oop ruimtes, en toepaslike Dieselfde stede sal toenemend
veroorsaak ook ʼn meer intense aanpassings in gebou-ontwerp. aanpasbaar moet wees om die
Figuur 1: WNNR Köppen-Geiger klimaatkaart gebaseer op 1985 tot 2005 Landbou Navorsingsraad data op ʼn baie fyn
1 km x 1 km ruitnet
Bron: Gebaseer op Conradie, Van Reenen & Bole, 2015: 83-91
28
Wetenskaplike artikels• Research articles
invloede van klimaatverandering Ten einde die huidige Suid-Afrikaanse Tabel 1 lys die formules wat gebruik
suksesvol te hanteer veral omdat klimaat te kwantifiseer, as ʼn basis, is om die eerste twee letters van die
klimaatverandering verskillende en om onder andere passiewe klassifikasie af te lei. Die formules
klimaatstreke progressief beginsels vir gebou-ontwerp te is essensieel funksies van droëbol
verskillend beïnvloed. ondersteun, het die Wetenskaplike en temperatuur en reënval. Die jaarlikse
Nywerheidsnavorsingsraad (WNNR) gemiddelde temperatuur word
in 2010 ʼn baie akkurate klimaatkaart aangedui met T en die maandelikse
2. KÖPPEN-GEIGER ann
geproduseer wat op die standaard gemiddelde temperatuurvan die
KLIMAATKAARTE
Köppen-Geiger metode gebaseer is warmste en koudste maande deur
Die Köppen-Geiger (Figuur 1) (Conradie, Van Reenen T en T , respektiewelik. P is die
max min ann
klimaatklassifikasie-stelsel word & Bole, 2015: 83-91). Die Köppen- geakkumuleerde jaarlikse reënval en
dikwels in klimatologie, studies van Geiger klimaatklassifikasie gebruik P is die reënval van die droogste
min
klimaatverandering en vir ʼn wye ʼn samestelling van ʼn maksimum maand. Die waardes P , P ,
smin smax
verskeidenheid van toepassings van drie alfabetiese karakters wat P en P is gedefinieer as die
wmin wmax
wat te doen het met die biosfeer en die hoof klimaatkategorieë, die
minimum en maksimum maandelikse
hidrosfeer gebruik. Dit word alreeds hoeveelheid reënval, en temperatuur
reënvalsyfers vir die somer en winter
oor so ʼn lang tydperk gebruik dat eienskappe beskryf. Dit is gebaseer
halfjare vir die betrokke halfrondte
klimatoloë baie vertroud is daarmee. op ʼn stel empiriese formules wat
onder beskouing. Al die temperature
Die eerste kwantitatiewe klassifikasie in Tabelle 1 en 2 beskryf word.
is in °C uitgedruk, maandelikse
van die wêreld se klimaat is deur ʼn Gedetailleerde historiese
reënval in mm/maand, en jaarlikse
die Duitse wetenskaplike Wladimir datastel is verkry vanaf die Suid-
reënval, P , in mm/jaar.
Köppen (1846-1940) reeds in Afrikaanse Landbounavorsingsraad ann
1900 bekendgestel. Hierdie werk (Agrometeorology Staff, 2001). Die Benewens die temperatuur- en
is opgedateer deur Rudolf Geiger Arcmap Geographic Information reënvalwaardes, is ʼn droogheid
(1894-1981). Die Köppen-Geiger System (GIS) is gebruik om ʼn drumpel P in mm ingesluit vir dorre
th
klimaatkaart het die internasionale klimaatkaart saam te stel wat die klimate (B), wat afhang van {T }, die
ann
de facto standaard geword formules soos deur Kottek et al. absolute maatstaf van die jaarlikse
(Kottek, Grieser, Beck, Rudolf & (2006: 259-263) beskryf is, te gebruik gemiddelde temperatuur in °C, en die
Rubel, 2006: 259). (Figuur 1). jaarlikse reënvalsiklus.
Tabel 1: Sleutel om die eerste twee letters van die Köppen-Geiger klassifikasie te bereken
Tipe Beskrywing Kriteria
A Ekwatoriale klimate T ≥ +18°C
min
Af Ekwatoriale reënwoud, ten volle vogtig P ≥ 60 mm
min
Am Ekwatoriale moeson P ≥ 25(100-P )
ann min
As Ekwatoriale grasvlakte (savanne) met droë somer P < 60 mm in somer
min
Aw Ekwatoriale grasvlakte (savanne) met droë winter P < 60 mm in winter
min
B Dorre klimate P < 10 P
ann th
BS Steppe klimaat P > 5 P
ann th
BW Woestyn klimaat P ≤ 5 P
ann th
C Warm matige klimate -3°C < T < +18°C
min
Cs Warm matige klimaat met droë somer Ps < Pw , Pw > 3 P and P < 40 mm
min min max smin smin
Cw Warm matige klimaat met droë winter P < P and P > 10 P
wmin smin smax wmin
Cf Warm matige klimaat, ten volle vogtig Nòg Cs nòg Cw
D Sneeuklimate T ≤ -3°C
min
Ds Sneeuklimaat met droë somer P < P , P > 3 P and P < 40 mm
smin wmin wmax smin smin
Dw Sneeuklimaat met droë winter P < P and P > 10 P
wmin smin smax wmin
Df Sneeuklimaat, ten volle vogtig Nòg Ds nòg Dw
E Pool klimate T < +10°C
max
ET Toendra (mossteppe) klimaat 0°C ≤ T < +10°C
max
EF Ryp klimaat T < 0°C
max
29
Tabel 2: Sleutel om die derde letter van die temperatuurklassifikasie te bereken
Tipe Beskrywing Kriteria
h Warm steppe/woestyn T ≥ +18°C
ann
k Koue steppe/woestyn T < +18°C
ann

a Warm somer T ≥ +22°C
max
b Warm somer nie (a) en ten minste 4 T ≥ +10°C
mon
c Koel somer en koue winter nie (b) en T > -38°C
min
d Uiters kontinentaal soos (c) maar T ≤ -38°C
min
2{T } as ten minste ⅔ van 6. Die koue hoogliggende gebiede vermoë om afloop- en stormwater te
ann
die jaarlikse reënval wat in die rondom Sutherland met ʼn absorbeer. Daar vind dus potensieel
winter voorkom, klassifikasie van BSk. baie gronderosie plaas. ʼn Hele
7. Die dorre Weskusklimaatstreek aantal basiese oorwegings moet
2{T } + 28 as ten minste ⅔
P = ann noord van Kaapstad wat by in ag geneem word wanneer stede
th van die jaarlikse reënval wat
Yzerfontein begin met ʼn in dorre gebiede beplan word. Die
in die somer voorkom,
klassifikasie van BSk.
faktore kan in sosiale, ekonomiese
2{T } + 14 in alle ander 8. Die smal Suidelike Kaap en fisiese aspekte geklassifiseer
ann
gevalle. kondensasie kusstreek wat word. Die huidige artikel word beperk
noord van Kaapstad begin en
tot fisiese oorwegings. Volgens
Tabel 2 toon aan hoe die addisionele strek tot en met net anderkant
Golany (1978: 6) bestaan daar
temperatuurdefinisies, naamlik Port Alfred het ses klimaatsones,
baie min teorieë oor die keuse van
die derde letter, bepaal is vir dorre naamlik BSk, BSh, Cfa, Cfb,
terreine in dorre gebiede. ʼn Studie
klimate (B), warm klimate (C), en Csa en Csb. (Mathews, Geyser
van antieke beskawings soos die
sneeuklimate (D). In hierdie Tabel & Taylor, 2000: 51). Dit is die
is T die gemiddelde maandelikse gebied waar kondensasie en Romeine toon egter aan dat daar
mon skimmel ʼn groot probleem is in ʼn groot corpus van ondervinding
temperatuur in °C.
veral lae-koste behuising. is wat moderne beplanners nog
Die Köppen-Geiger klimaatkaart toon steeds kan help. Vitruvius (gebore
duidelik aan waar die verskillende ongeveer 80-70 v.C., oorlede na
3. STADSBEPLANNING
klimaatstreke op die oomblik 15 n.C.) dokumenteer reeds in
IN DORRE GEBIEDE
voorkom. Noemenswaardige Suid- antieke tye riglyne vir die keuse
Afrikaanse klimaateienskappe word ʼn Ontleding van die Köppen-Geiger van ʼn gesonde terrein vir die aanlê
hieronder beskryf en deur nommers kaart in Figuur 1 toon aan dat van ʼn stad. Sy voorskrifte neem
op die kaart in Figuur 1 aangetoon: Suid-Afrika per oppervlakte op die onder andere hoogte, winde, en
oomblik alreeds ʼn 70.9% dorre hellingsrigting (aspect) in ag. Hy
1. Die baie warm
Limpoporiviervallei, klassifikasie klimaat en ʼn 28.9% warm matige gaan verder en stel verskillende
BWh. klimaat het. Die ekwatoriale klimaat metodes voor om te verseker dat
is op die oomblik nog min met slegs daar voldoende goeie kwaliteit
2. ʼn Tropiese neerdaler in die
noordelike dele van KwaZulu- 0.2% van die land se oppervlakte. water sal wees, en dokumenteer
Natal provinsie, klassifikasie Aw. Hierdie persentasies is effens vindingryke ter plaatse toetse wat
anders as die historiese basis wat uitgevoer kan word om dit te bevestig
3. Noord-Gauteng wat Pretoria
insluit, het drie klimaatsones, in Tabel 5 genoem word omdat (Morgan, 1960: 17-21, 227-242).
naamlik BSh, Cwa and Cwb. daar ʼn ander datastel gebruik is
(Landbou Navorsingsraad) en die 3.1 Primêre vereistes vir die
4. Die klimaatstreke wat
trapsgewys begin by die tydperk is vanaf 1985 tot 2005. In keuse van ʼn terrein
humiede Durban, gevolg die algemeen het dorre gebiede
Die primêre vereistes vir die keuse
deur die Natalse middellande baie min reënval en die temperatuur
van ʼn terrein vir stadsaanleg is
om uiteindelik te eindig by varieer drasties tussen dag en nag.
(Golany, 1978: 3-20):
die Drakensberge. Dit word Daar is ook intense sonstraling,
onderskeidelik voorgestel met veral in die somer, wat Suid-Afrika 1. Daar moet genoeg ruimte wees
die klassifikasies van Cfa, Cfb baie geskik maak vir die opwekking vir die beplande bevolking.
and Cwb.
van fotovoltaïese krag aan die 2. Genoeg waterbronne vir
5. Die baie koue Lesotho positiewe kant, maar aan die ander daaglikse huishoudelike,
hooglande, klassifikasie Cfb, kant moet die straling effektief industriële en dienste verbruik.
Cwb and Cwc. Laasgenoemde is
beheer word in stedelike ruimtes 3. Toeganklikheid van
amper ʼn sneeuklimaat.
en in geboue. Die afwesigheid van vervoersisteme.
grond en plantegroei in baie dorre
gebiede verminder die grond se
30
Wetenskaplike artikels• Research articles
4. Plaaslike bronne om ten minste geomorfologie en landskap van dorre 3.1.6 Reënval
vir ʼn gedeelte van die bevolking gebiede (Golany, 1978: 7-8). Hierdie
Op die oomblik is Suid-Afrika alreeds
werk te verskaf. kombinasie produseer sand wat
ʼn droë land wat gekenmerk word
5. Gerieflike klimaat vir gesonde algemeen in hierdie gebiede voorkom.
deur lang en intense droogtes
leef en werk. Die afwesigheid van plantegroei maak
(Conradie, Van Reenen & Bole,
Die laaste faktor is die belangrikste. die sand onstabiel wat dan maklik
2015: 83-91). Indien dit wel reën, vind
Ongelukkig sal nie alle terreine aan deur die wind weggewaai kan word.
intense erosie en grondverskuiwings
alle faktore vir gerief voldoen nie. Die Die stofstorms kan die onderhoud
dikwels plaas. Groot hoeveelhede
volgende faktore beïnvloed gerief. van geboue nadelig beïnvloed. Dit
slik, modder en rotse dreineer na die
is op die oomblik reeds die situasie
hoof waterweë in ʼn kort tyd wat baie
3.1.1 Lugtemperatuur in die groot sentrale gebiede van
gevaarlik is. Die onlangse vloede in
Suid-Afrika soos die Karoo, Vrystaat,
Die kombinasie van lugtemperatuur Durban illustreer dit. In Suid-Afrika
en Noord-Kaap.
en relatiewe humiditeit is baie is die volgende aspekte belangrik
belangrik vir gerief (Golany, 1978: 7). (Golany, 1978: 11):
3.1.4 Blootstelling aan sonstraling
Dit word duidelik in Figuur 4
1. Die natuurlike dreinering van
geïllustreer. ʼn Slegte keuse vir Die intense sonstraling speel ʼn groot
terreine moet skielike intense
ʼn terrein is aan die basis van ʼn rol in Suid-Afrika. Beplanners moet reënval kan hanteer.
heuwel. Die temperatuur is gewoonlik die oriëntasie van terreine ten opsigte
2. Die terrein moet nie gekies word
hoër as bo-aan dieselfde helling van die son versigtig kies. Noordelike
op vlaktes wat van tyd tot tyd
weens die verhoogde lugdruk hellings ontvang die mees intense oorstroom of langs droë riviere
en gepaardgaande verhoging in sonstraling gedurende die dag, terwyl loop nie.
temperatuur (adiabatic heating). suidelike hellings die minste ontvang.
3. Die stormwaterdreinering in
Nog ʼn slegte ligging is ʼn vallei Terreine met oos- of weshellings dorre gebiede moet ontwerp
waar die lug kan oorverhit en ontvang minder straling as die wat word om vinnige hoë intensiteit
temperatuurinversie kan voorkom. noord wys, maar baie meer as die afloop te hanteer na storms.
Hierdie effek word dikwels in Pretoria wat suid wys. Oostelike hellings
Op 25 Januarie 1981 is ’n groot deel
gedurende die wintermaande ontvang sonstraling tot die middag,
van die dorp Laingsburg binne minute
ondervind wanneer daar omtrent terwyl westelike hellings sonstraling
weggespoel deur een van die mees
geen wind is nie en die rookmis in die namiddag ontvang, wanneer
verwoestende fratsvloede ooit, wat in
dikwels in die laagliggende moot die sonstraling op sy hoogste is.
die Groot-Karoo voorgekom het. Na
(vallei in Pretoria tussen twee Volgens Golany (1978: 8) behoort die
’n wolkbreuk in die noord-oostelike
parallele heuwelreekse) opbou. keuse van ʼn helling in die volgende
hinterland suid van die Komsberg het
Die belanrikste manier om voorkeurorde te wees:
’n wal van water ’n paar meter hoog
windtemperatuur te verminder, is 1. Suidelike helling langs die Buffelsrivier afgestorm en
om ʼn gunstige verhouding te hê van (noordelike helling in die alles in sy pad weggevee. Mense en
skaduryke ruimtes teenoor ruimtes noordelike halfrond). hul besittings was meegesleur en
wat aan die son blootgestel is. In 2. Oostelike helling. onder die slik begrawe. Argeoloë skat
hierdie opsig kan genoegsame bome
3. Westelike helling. dat daar ongeveer elke 100 jaar so ’n
ʼn groot rol speel.
fratsvloed te wagte kan wees.
4. Noordelike helling
(suidelike helling in die
3.1.2 Relatiewe humiditeit
noordelike halfrond). 3.1.7 Toeganklikheid
(vogtigheid)
Toeganklikheid dwarsdeur die
In dorre gebiede soos die weskus 3.1.5 Hoogte bo seespieël
jaar is belangrik. Sommige
van Suid-Afrika is hellings wat na Die temperatuur verminder en die skrywers argumenteer dat die
die see gedraai is beter as in die relatiewe humiditeit verhoog met ontwikkeling van lugvervoer ʼn
teenoorgestelde rigting omdat die hoogte bo seespieël. ʼn Hooggeleë prioriteit behoort te wees om
wind oor die koue water help om terrein maak dit koeler en is dus goeie verbindings met afgeleë
die uitermate droogheid te verlig geriefkliker. Die effek word baie stede of dorpe in dorre gebiede te
(Olgyay, 2015: 51-52, 146-152). mooi geïllustreer deur die verskil in verseker (Golany, 1978: 11). Stede
Gedurende die wintermaande temperatuur op ʼn warm dag tussen in Suid-Afrika het egter anders
is die lug uitermate droog in Johannesburg en Pretoria. Die verskil ontwikkel. Pad- en spoornetwerke
binnelandse stede soos Pretoria in hoogte tussen die twee stede het lank voor lugvervoer ontwikkel.
en Johannesburg. Hier is ook nie is ongeveer 460 m. Wanneer die ʼn Kommerwekkende tendens is
groot damme wat verligting sou kon adiabatiese vervaltempo bereken egter die lae digtheid van stede
gebring het nie. word, kan dit teoreties ʼn verskil van soos Pretoria. Pretoria het van die
tot 4.5°C op ʼn gegewe dag beteken. laagste stedelike bevolkingsdigthede
3.1.3 Grondstruktuur
In die praktyk is dit gewoonlik ʼn ter wêreld. Die bevolkingsdigtheid,
Die kombinasie van lae humiditeit, hoë verskil van 2°C. gebaseer op die 2011 sensus, varieer
temperatuur en groot variasie tussen van 1 156 persone/km² in Winterveld
dag- en nagtemperature beïnvloed die tot 17 459 persone/km² in Sunnyside.
31
Meer gegoede woonbuurte soos ekonomiese, tegnologiese, en Die B1 tema en scenariofamilie
Garsfontein en Moreletapark omgewingsontwikkelings wat deur (Figuur 2) beskryf ʼn wêreld met
het bevolkingsdigthede van sommige wetenskaplikes as positief ʼn wêreldbevolking wat ʼn piek
onderskeidelik 2 672 persone/km² en deur ander as negatief beskou teen die middel van die eeu bereik
en 2 753/km². Dit maak die pad- en kan word (Figuur 2). Elke scenario en daarna afneem soos in die
dienste-infrastruktuur geweldig duur verteenwoordig die dryfkragte en A1 tema. Daar is egter vinnige
omdat die afstande so groot is. Die vrystellings in die scenario-literatuur veranderings in ekonomiese
reisafstande na en van werk af word om die huidige begrip en kennis oor strukture tot ʼn meer diens- en
ook geweldig vêr wat aanleiding gee die onderliggende onsekerhede te inligtinggeoriënteerde ekonomie, met
tot ʼn groter per kapita koolstofspoor. beskryf. Verder verteenwoordig elke minder gebruik van materiaal, en
Volgens The International Bank for scenario ʼn spesifieke kwantitatiewe die invoer van skoon en effektiewe
Reconstruction and Development interpretasie van een van die temas. tegnologieë. Die klem is op globale
& World Bank (2010: 27) Al die soortgelyke scenario’s wat op oplossings vir ekonomiese, sosiale,
kan verhoogde stadsdigtheid dieselfde tema gebaseer is, word en omgewingsvolhoubaarheid
energieverbruik drasties verminder. ʼn familie van scenario’s genoem. insluitende gelykheid, maar sonder
Volgens dieselfde verslag is die Wanneer klimaatverandering addisionele klimaatsinisiatiewe.
stadsbeplanning en mobiliteit bestudeer word, word dit in terme Laasgenoemde beteken dat geen
bepalend vir CO vrystellings. van een of meer van dié scenario’s scenario’s ingesluit is wat eksplisiete
2
Kompakte stede is meer volhoubaar gedoen en bereken met gekoppelde implementasie van die Verenigde
as uitgestrekte lae-digtheid stede. globale klimaatsmodelle (GGKMe) Nasies se Framework on Climate
(coupled global climate models). Change of die vrystellingsteikens
3.1.8 Waterbronne (soos die van CO ) van die
Die A1 tema en scenariofamilie 2
Kyoto Protocol aanvaar nie.
Die bestuur van stormwater en die (Figuur 2) beskryf ʼn toekomstige
beskikbaarheid van skoon drinkbare wêreld van snelle ekonomiese groei, Die B2 tema en scenariofamilie
water word toenemend ʼn groter ʼn globale bevolking wat sy piek in (Figuur 2) beskryf ʼn wêreld met
probleem in Suid-Afrika, as gevolg die middel van die eeu bereik en die klem op plaaslike oplossings
van periodiese droogtes en ʼn dan geleidelik begin afneem. Daar vir ekonomiese, sosiale, en
groeiende bevolking. Dit het nou tyd is die vinnige invoer van nuwe omgewingsvolhoubaarheid. Dit
geword om afvalwater direk te herwin en meer effektiewe tegnologieë. is ʼn wêreld met ʼn deurlopende
soos wat Windhoek in Namibië al Grootskaalse onderliggende temas vermeerdering in globale bevolking,
sedert 1968 doen (Haarhoff & Van is die samesmelting (convergence) maar teen ʼn stadiger tempo as met
der Merwe, 1996: 25-35). van streke, opbou van kapasiteit A2. Daar is intermediêre vlakke van
en verhoogde kulturele en ekonomiese ontwikkeling en stadiger
sosiale interaksies. Daar is ook en meer diverse tegnologiese
4. KLIMAATVERANDERING
ʼn aansienlike vermindering in verandering as met B1 en A1 temas.
Stede dra baie by tot kweekhuisgas- die per kapita inkomsteverskille Hierdie scenario is meer georiënteerd
vrystellings. Op die oomblik bly die tussen verskillende streke. Die A1 tot omgewingsbeskerming en sosiale
helfte van die wêreld se bevolking scenariofamilie is verder ontwikkel gelykheid en fokus op plaaslike
in stede. Dit gaan waarskynlik tot in drie groepe wat alternatiewe en streeksvlakke.
70% verhoog teen 2050. Stede energiesisteme beskryf. A1FI is
Opinies verskil oor presies wat die
verbruik so veel as 80% van alle fossielbrandstof intensief, A1T is
effek van klimaatverandering in Suid-
energieproduksie wêreldwyd nie-fossielbrandstof gebaseer, terwyl
Afrika gaan wees omdat dit ʼn uiters
(The International Bank for A1B ʼn gebalanseerde gebruik van
komplekse onderwerp is. Hieronder
Reconstruction and Development & alle energiebronne verteenwoordig.
word twee onlangse kwantitatiewe
World Bank, 2010: 15).
Die A2 tema en scenariofamilie klimaatveranderingvooruitskattings
Ten einde moontlike (Figuur 2) beskryf ʼn baie heterogene bespreek wat verskillende
klimaatverandering te beskryf, is wêreld. Die onderliggende tema perspektiewe gee.
kweekhuisgas-vrystellingscenario’s is selfstandigheid en die bewaring
In die eerste studie het Rubel &
teen die middel 1990s deur die van plaaslike identiteit. Die
Kottek (2010: 135-141) in 2010
Intergovernmental Panel on bevolkingsvrugbaarheidspatrone
omvattende studies onderneem om
Climate Change (IPCC) ontwikkel tussen streke konvergeer baie
die wêreldwye klimaatverandering te
(IPCC, 2000: 3-5). Die scenario stadig, wat veroorsaak dat die
karteer. Twee globale datastelle van
ontwikkeling is op twee vlakke wêreldbevolking aanhou groei.
klimaatwaarnemings is gebruik om
met die vier abstrakte temas bo- Ekonomiese ontwikkeling is primêr
die Köppen-Geiger klimaatstreke te
aan en ses meer gedetaileerde streeksgeoriënteerd en die per kapita
bereken. Beide stelle was beskikbaar
afhanklike scenario’s op ʼn laer groei en tegnologiese verandering is
met ʼn 0.5 grade (breedtegraad/
vlak. Die temas is ontwikkel om meer gefragmenteerd en stadiger as
lengtegraad) akkuraatheid met
konteks aan die scenarios te in die ander temas.
maandelikse tydlynresolusie. Die
gee. Elke tema verteenwoordig
eerste datastel is deur die Climatic
verskillende demografiese, sosiale,
32
Wetenskaplike artikels• Research articles
Figuur 2: Skematiese voorstelling van die verskillende IPCC Special Report Emissions Scenarios (SRES). Dit sluit vier
temas, vier scenariofamilies en ses scenariogroepe in.
Bron: IPCC, 2000: 4.
Research Unit (CRU) van die klimaatsmodelle wat die nuutste Die B1 vrystellingsscenario toon
University of East Anglia voorsien. idees en eienskappe bevat (Tabel 3). aansienlik kleiner verskuiwings aan.
Die datastel het nege klimatologiese Die TYN SC 2.03 datastel neem die In die B1 scenario vir die periode
veranderlikes, waarvan slegs A1FI, A2, B1 en B2 scenario’s in ag 2076-2100 toon die ensemble
temperatuur gebruik is. Hierdie (Figuur 2). gemiddelde (Tabel 3) aan dat
datastel is bekend as die CRU TS 2.1 A klimate 21.69%, B klimate 30.07%,
Die resultaat van hierdie simulasies
en het wêreldwye dekking, met die C klimate 14.29%, D klimate 21.75%,
ten opsigte van die IPCC A1FI en B1
uitsondering van Antartika. Die tweede en E klimate 12.21% sal wees.
simulasies oor die periode 1976-2000
datastel is deur die Global Precipitation
tot en met 2076-2100 was as volg. In die tweede studie het Engelbrecht
Climatology Centre (GPCC) van
Die mees sigbare klimaatverandering & Engelbrecht (2016: 247-261) ʼn
die Duitse Weerdiens voorsien. Dit
was in die noordelike halfrond in die alternatiewe ensemble van GGKMe
is bekend as die GPCC Full Data
30°-80° breedtegraad band. gebruik (Tabel 3). Hierdie simulasies
Reanalysis Version 4 vir 1901-2007.
is spesifiek vir Suidelike Afrika
Hierdie data dek alle globale Die A1FI en B1 scenario’s is die twee
uitgevoer en weereens is Köppen-
landoppervlaktes, met die uitsondering uiterstes, maar illustreer die punt
Geiger klimaatkaarte gebruik om die
van Groenland en Antartika. duidelik. In die tydperk 1976-2000
klimaatverandering voor te stel. In
het 29.14% van die globale
Globale temperatuur- en alle gevalle is die A2 scenario van die
landoppervlakte ʼn Köppen-Geiger
reënvalsyfer-projeksies vir die IPCC gebruik. Volgens Engelbrecht
klassifikasie van B, gevolg deur
periode 2003-2100 van die Tyndall & Engelbrecht (2016: 247) is A2
21.62% D klimate, 19.42% A klimate,
Centre for Climate Change Research (amper so erg as die A1FI scenario)
15.15% E klimate, en 14.67% C
datastel (TYN SC 2.03) is gebruik. Dit volgens hul navorsing waarskynlik die
klimate. In die A1FI scenario vir die
bestaan uit ʼn totaal van 20 Globale naaste aan wat op die oomblik aan die
periode 2076-2100 toon die ensemble
Klimaat Model (GKM) simulasies, gebeur is.
gemiddelde (Tabel 3) aan dat die
gekombineer met vier moontlike
A klimate 22.46%, B klimate 31.82%, In hierdie studie was die benadering
toekomstige IPCC Special Report
C klimate 15.2%, E klimate 11.04%, anders as in die eerste studie wat
Emissions Scenarios (SRES) (IPCC,
en D klimate 19.48% sal wees. hierbo beskryf is. Die navorsers het 1°C
2000: 3-5) vrystellingscenario’s soos
tot 3°C globale temperatuurverhogings
hierbo beskryf met behulp van vyf
33
Tabel 3: Globale klimaatverandering model simulasies gebruik in die twee klimaatverandering simulasies
Beskrywing
Rubel & Kottek (2010: 138) Engelbrecht & Engelbrecht (2016: 249)
hadCM3
Hadley Centre Coupled Model Version 3 HadCM3 HadCM3
National Center for Atmospheric Research-Parallel Climate Model NCAR-PCM
Second Generation Coupled Global Climate Model CGCM2
Australian Industrial Research Organization – Climate Model Version 2 CSIRO2
Australian Industrial Research Organization – Climate Model Version 3.5 CSIRO3.5
European Centre Model Hamburg Version 4 ECHam4
National Oceanic and Atmospheric Administration GFDL-CM2.0
National Oceanic and Atmospheric Administration GFDL-CM2.1
German Ocean Model ECHAM5/MPI
Japanese Agency for Marine-Earth Science and Technology MIROC3.2-medres
plekke dieselfde of selfs meer is
as die wat deur kweekhuisgasse
Tabel 4: Die verwagte jaar wanneer die globale temperatuur 1°C, 2°C en 3°C bereik
vir elkeen van die simulasies veroorsaak word. Stedelike areas is
ʼn groot bron van dioksiedvrystelling
Engelbrecht & Engelbrecht(2016: 249) 1°C 2°C 3°C
wat bydra tot kweekhuisgas-
HadCM3 2032 2058 2079
gedrewe klimaatverandering.
CSIRO3.5 2021 2051 2071 Klimaatverandering dra by tot ʼn
GFDL-CM2.0 2029 2058 2078 groter toename in warm nagte
GFDL-CM2.1 2026 2064 2083 vir stedelike gebiede as die
ECHAM5/MPI 2037 2061 2077 aangrensende landelike gebiede
MIROC3.2-medres 2019 2054 2070 (McCarthy, Best & Betts, 2010: 1).
Stedelike digtheid en ruimtelike
organisasie is belangrike faktore
wat energieverbruik beïnvloed
Tabel 5: Die persentasie oppervlakte beslaan deur die verskillende Köppen-Geiger veral met betrekking tot vervoer en
klimate in Suidelike Afrika ten opsigte van die historiese basis (1961-1990)
geboudienste (The International Bank
(Verwerking van Engelbrecht & Engelbrecht, 2016: 251 se resultate)
for Reconstruction and Development
Eerste letter van Köppen-Geiger & World Bank, 2010: 19). Volgens
Huidige basis 1°C 2°C 3°C
klimaatklassifikasie
dieselfde verslag dra Suid-Afrika as
A 1.7 2.2 2.9 4.0 ʼn geheel 9.92 tCO e/kapita in 1994
2
B 77.6 78.9 82.6 82.7 en Kaapstad 7.6 tCO e/kapita in
2
C 20.7 18.9 14.6 13.4 2005, en Johannesburg 9.9 tCO e/
2
kapita (geskatte syfer) by. Dit is baie
minder as die bydrae van lande soos
Australië (25.75), Verenigde State
as merkers geneem en dan vervolgens 5. INVLOED VAN van Amerika (23.59), en Kanada
die lokale effek op Suid-Afrika bereken, KLIMAATVERANDERING (22.65) en meer as lande soos
wat blyk om aansienlik hoër te wees as OP BESTAANDE EN Argentinië (7.64), Brasilië (4.16), en
die globale gemiddelde (Tabel 4). NUWE STEDE Switserland (6.79).
Die meerderheid van hierdie Die SHE-effek in Londen is eerste
simulasies toon aan dat Suid-Afrika in 5.1 Stedelike Hitte-Eiland deur Luke Howard (1833: 2) in sy
die algemeen ʼn droër en aansienlik (SHE)-effek
noukeurige stedelike klimaatstudies
warmer toekoms gaan hê (Tabel 5).
Soos stedelinge weet, is dit van 1806-1830 waargeneem
Dit is duidelik uit hierdie simulasies
dikwels warmer in die stad as in en in sy boek The climate of
dat die warm woestynsone (BWh)
die omliggende landelike areas London gedokumenteer. Howard
aansienlik suidwaarts gaan uitbrei
veral gedurende mooiweer en is ook wyd bekend as die vader
en tot ʼn mindere mate ooswaarts.
gedurende die nag. Die term ‘hitte- van ʼn praktiese wetenskaplike
Simulasies toon ook aan dat ʼn
eiland’ word gebruik omdat die wolkklassifikasie wat nog steeds
drastiese temperatuurverhoging van
stad letterlik in ʼn see van koeler vandag gebruik word. Gebaseer op
4°C tot 6°C in Suid-Afrika verwag kan
landelike lug lê. Navorsers soos sy waarnemings vermeld hy “But the
word in die geval van ʼn 3°C globale
McCarthy, Best & Betts (2010: 1) temperature of the city is not to be
temperatuurverhoging.
beweer dat die verwarmingstendens considered as that of the climate;
van die SHE-effek in sommige it partakes too much of an artificial
34
Wetenskaplike artikels• Research articles
warmth, induced by its structure, Navorsing het aangetoon dat die oppervlaktes. Figuur 3 is ʼn infrarooi-
by a crowded population, and the SHE-effek die sterkte gedurende foto wat met ʼn FLIR E4 kamera op 8
consumption of great quantities of die nag is onder kalm toestande April 2016 om 12h15 geneem is. Die
fuel in fires”. Sy analise is die eerste met ʼn helder lugruim. Onder hierdie temperatuur wissel hier tussen 39.3°C
van twee verwante aspekte, naamlik toestande is terme wat turbulensie en -1.7°C. Laasgenoemde lae waarde
die stedelike kontaminasie van vereis, naamlik is waarskynlik die temperatuur van
weerkundige rekords en die grootte die wolke wat ook in die foto sigbaar
(Q ,Q ), op ʼn minimum en daar is
en oorsaak van die SHE-effek. Meer H E is. Hierdie wolke het moontlik bo die
geen sonstraling teenwoordig nie.
onlangs is ander SHE-navorsing ook vriesvlak gevorm. Alhoewel dit ʼn
Verder, met ʼn paar uitsonderings, is
gedoen soos ʼn studie oor koel- en relatiewe koel herfsdag was, is dit
Q redelik onbenullig. Onder hierdie
groendakke in Singapoer om die F duidelik uit die temperatuurprofiel hoe
omstandighede kan die stedelike
effek van SHE te verminder (Xian- groot die verskil in temperatuur tussen
energie-formule vereenvoudig
Xiang & Norford, 2016). Clay, Guan, die mensgemaakte strukture (gebou,
word tot:
Wild, Bennett, Vinodkumar & Ewenz dak en rypad) en die plante (grasperk
(2016) het die SHE in Adelaide, Suid- L* = ΔQ (3) en bome) is. Op ʼn baie warm dag
S
Australië, vroegoggend bestudeer of tydens ʼn hittegolf gaan die effek
Bogenoemde impliseer dat,
met behulp van bewegende voertuie. natuurlik baie meer drasties wees.
wanneer die stedelike temperatuur-
Hendel, Gutierrez, Colombert, Diab Die totale hitte-opbou in ʼn stad soos
effek die grootste is, is daar
& Royon (2016: 43-58) het die Pretoria met baie asfaltoppervlaktes
verkoeling wat deur die verlies van
gebruik van benatting van sypaadjies (paaie), geboue en ander harde
langgolfstraling in die lug plaasvind
in Parys, Frankryk bestudeer as ʼn oppervlaktes is enorm.
wat gekanselleer word deur die
SHE-verminderingstegniek. In ʼn
onttrekking van hitte uit materiale
meer ambisieuse studie het Ward, 5.2 Hoe kan die SHE bestuur
wat dit gedurende die dag opgegaar
Lauf, Kleinschmit & Endlicher word?
het. In stede het die strukture
(2016) die effek van hittegolwe
onder die daklyn (gebou-mure en Die SHE-effek is ʼn komplekse
en SHE in Europa bestudeer en
straatoppervlaktes) ʼn beperkte probleem wat moeilik is om reg te
spesifiek die aandrywers van SHE
blootstelling aan die lugruim en stel in bestaande stede. Beleid en
beoordeeel. Li, Li, Middel, Harlan,
gevolglik word die langgolfverkoeling regulasies om die effek te verminder,
Brazel & Turner (2016) het die SHE
(L*) aansienlik gekortwiek. Verder is moet ʼn balans vind tussen die
en grondsamestelling in Phoenix,
die stedelike konstruksiemateriale nodigheid om hitte te bestuur op
Arizona bestudeer. Howard se
ondeurdringbaar en dig. Sulke gebou, buurt (voorstad) en stedelike
analise kan in moderne navorsing
materiale het hoë termiese geleiding skaal, met in ag neming van die
oor SHE beskryf word in terme van
en hitte stoorkapasiteite, wat die hitte aard van die ontwikkeling soos
die verskillende energiebasisse wat
wat gedurende die dag opgebou nuut teenoor oud en wat realisties
betrokke is. Die hoeveelheid energie
is beskikbaar het vir vrystelling haalbaar is. Die hoofoorsaak van SHE
onder die stedelike daklyn kan as
gedurende die nag. is dat verstedeliking die natuurlike
volg in ʼn formule uitgedruk word
balans tussen plantaardige en harde
(Howard, 1833: 8):1 Howard (1833: 2-3) het op hierdie
ondeurdringbare oppervlaktes versteur.
stadium reeds ʼn gemiddelde
Q*+Q =Q +Q +ΔQ (1) Die fundamentele strategie vir die
F H E S SHE-effek van tussen 0.816°C en
vermindering van SHE moet fokus
waar: 0.977°C verwarming in Londen
op absorpsie en vrystelling van hitte
waargeneem. Gedurende die 1960s
Q* is die netto bestraling vanuit die stedelike omgewing en
is ʼn gemiddelde verskil van tussen
die verandering in balans tussen die
Q is die hoeveelheid hitte wat deur 4°C-6°C in nagtemperatuur tussen
F toedeling van natuurlike energie tussen
antropogeniese (menslike) aktiwiteite die middestad van Londen en die
verhitting en verkoeling in die stad.
bygevoeg word omliggende landelike gebiede
waargeneem. Meer onlangs Om die SHE se vorm en intensiteit
Q is die aanvoelbare hitte uitruiling
H het klimatoloë meer ekstreme te bestuur, vereis ʼn verandering in
Q is die latente hitte uitruiling SHE-intensiteite van meer as 7°C die eienskappe van grondbedekkings
E
waargeneem. Gedurende die hittegolf vir groot gedeeltes van die stad. Dit
ΔQ is die energie wat bygevoeg
S van Augustus 2003 is ʼn SHE-effek is baie moeilik prakties uitvoerbaar.
of weggeneem word van die
van 9°C waargeneem in Londen Daar is egter baie geleenthede
stedelike struktuur
(Mayor of London, 2006: 7). om die mikroklimaat te verander.
Die netto stralingsterm kan Effektiewe strategieë wat binne-in die
Die SHE-effek word veroorsaak deur
opgebreek word in son (kortgolf) en stad toegepas kan word, sluit in koel
die berging van sonenergie in die
aard (langgolf) stralingskomponente. dakke, groen dakke, aanplant van
harde stedelike konstruksiemateriale.
Q* = K *+L* (2) Hierdie energie word dan in die bome/plantegroei, en koel sypaadjies
of selfs paaie.
atmosfeer gedurende die nag
vrygestel. Figuur 3 illustreer die Daar kan drie vlakke van ingryping
drastiese verskil in temperatuur tussen onderskei word, naamlik gebou-,
1 In die voorwoord van die IAUC uitgawe van
Howard se 1833 boek. plantegroei en harde ondeurdringbare buurt-, en stadsvlak.
35
Figuur 3: Infrarooi-foto geneem by die WNNR met ʼn FLIR E4 op 8 April 2016, om 12h15. Die linkerkant toon die
oppervlaktemperature aan en die regterkant wat visueel sigbaar is. Die groot variasie in temperatuur is
duidelik sigbaar
Bron: Outeur
Met geboue is die belangrikste 2014: 52-53). Op stad- en streekvlak, Olgyay (2015: 14-31) alreeds in
faktore oriëntasie (noord in die veral gedurende hittegolwe, is parke 1963 ontwikkel.
suidelike halfrond) en korrekte baie belangrik. Parke is soos koel
Givoni en Milne (1979: 96-113) het
sonbeskerming. Laasgenoemde eilande binne-in die stad. Indien
probleme met die oorspronklike
is die belangrikste faktor in ʼn parke met verskillende mikroklimate
Olgyay kaart opgelos soos deur in
warm land soos Suid-Afrika uitgelê word, kan die stedeling gaan
plaas van ʼn vierkantige kaart met
(Tabelle 6 en 7). Die basiese beginsel waarheen hy/sy gemaklik voel. In
humiditeits- en temperatuurasse
is dat die son kan help om geboue streke met hoë reënval kan parke
eerder die standaard psigometriese
in die winter warm te maak en dus ook dien as waterbuffers.
kaart te gebruik wat veral deur
toegelaat kan word in die gebou,
meganiese ingenieurs gebruik
maar in die warmste maande moet 5.3 Toepaslike maatreëls in
word. Die Givoni-Milne kaart word
die gebou en veral die vensters gebou-ontwerp
op die oomblik deur sommige
teen direkte sonindringing beskerm
Talle navorsingsprojekte by die argitekte gebruik. Gebou-
word. Daar is verskillende tegnieke
WNNR (Nice, Kumirai, Conradie energieprogrammatuur soos Ecotect
wat vir die verskillende fasades
& Grobler, 2015: 175-184) het het ʼn ingeboude psigometriese kaart
effektief is. By noordelike fasades is
onomwonde bewys dat passiewe met ʼn vereenvoudigde Givoni-Milne
horisontale sonbeskerming effektief,
ontwerpbeginsels om aangename en oorlegging. Ecotect stel ontwerpers
terwyl vertikale vinne (projeksies) die
energie-effektiewe geboue te ontwerp in staat om gebou-energieprestasie
beste werk vir oos- en wesfasades
in warm klimate soos Suid-Afrika, te simuleer in die vroeë fases van
omdat die son hierdie fasades redelik
soos die gebruik van natuurlike konseptuele ontwerp. Dit kombineer
horisontaal tref. In die somer is daar
ventilasie, heeltemal haalbaar is in analise funksies met ʼn interaktiewe
selfs sonbeskerming nodig vir die
Suid-Afrikaanse klimate. vertoon wat die analitiese resultate
suidelike fasades omdat die son
direk binne die konteks van die
suid van oos opkom en suid van Een van die toeganklikste metodes
model vertoon.
wes ondergaan. Dit is selfs die geval wat gebruik kan word om die korrekte
vir ʼn suidelike stad soos Kaapstad. passiewe gebou-ontwerptegnieke Wanneer ʼn klimaatlêer met uurlikse
Die gebruik van meer plante en te bepaal, is die bioklimatologiese temperatuur- en humiditeitdata vir ʼn
bome in strate is ʼn goeie maatreël kaart wat met ʼn psigometriese kaart hele tipiese jaar vir ʼn betrokke stad
om SHE te verminder. Straatbome gekombineer word as ʼn oorlegging beskikbaar is, kan daar met behulp
is die effektiefste om die lokale (Figuur 4). Bioklimatologiese ontwerp van dié programmatuur ʼn oorlegging
buitetemperatuur te verminder deur word gebruik om potensiële passiewe geskep word op die agtergrond
hul kombinasie van skaduwee en gebou-ontwerpstrategieë te bepaal soos in Figuur 4 geïllustreer. Die
verdampingsverkoeling. Die opinie wat natuurlike energiebronne programmatuur bepaal dan hoeveel
word ook uitgespreek dat strate ten gebruik en sodoende energiegebruik ure binne die betrokke genoemde
minste tweekeer so wyd moet wees verminder (Visitsak & Haberl, strategiesones val, soos aangetoon
as wat die geboue hoog is om goeie 2004: 1-11). Hierdie benadering met syfers aan die linkerkant van
ventilasie te verskaf en die stedelike om binnenshuise aangenaamheid Figuur 4 en verklaring aan die
kloofeffek te vermy (Van Hove et al., te verseker, is oorspronklik deur regterkant van genoemde figuur. Dit
36