devlet arsivleri 401-1.indd

434 Pages·2011·9.19 MB·Turkish

T.C.
BA(cid:249)BAKANLIK
DEVLET AR(cid:249)(cid:248)VLER(cid:248) GENEL MÜDÜRLÜ(cid:246)Ü
Osmanl(cid:213) Ar(cid:250)ivi Daire Ba(cid:250)kanl(cid:213)(cid:247)(cid:213)
Yay(cid:213)n Nu:118
Defter-i Hâkânî Dizisi: XVII

401 NUMARALI
(cid:249)AM L(cid:248)VÂSI MUFASSAL
TAHRÎR DEFTER(cid:248)
( 942 / 1535 )
I

<Dizin ve Transkripsiyon>

ANKARA – 2011
Proje Yöneticisi
Doç. Dr. Yusuf SARINAY
Devlet Ar(cid:250)ivleri Genel Müdürü

Proje Sorumlular(cid:213)
Doç. Dr. Mustafa BUDAK
Devlet Ar(cid:250)ivleri Genel Müdür Yard(cid:213)mc(cid:213)s(cid:213)

Dr. Önder BAYIR
Daire Ba(cid:250)kan(cid:213)

Abdullah VANLIO(cid:246)LU
Daire Ba(cid:250)kan(cid:213)

Dr. Ahmet Zeki (cid:248)ZGÖER
Yay(cid:213)n (cid:248)(cid:250)leri Koordinatörü

Yay(cid:213)na Haz(cid:213)rlayanlar
Ahmet ÖZKILINÇ
Ali CO(cid:249)KUN
Abdullah S(cid:248)VR(cid:248)DA(cid:246)

Bask(cid:213)ya Haz(cid:213)rlama
Murat (cid:249)ENER
Salih DUTO(cid:246)LU

ISBN 978-975-19-5183-0(tk.)
978-975-19-5184-7(1.c.)
401 NUMARALI
(cid:249)AM L(cid:248)VÂSI MUFASSAL
TAHRÎR DEFTER(cid:248)
( 942 / 1535 )
I
<Dizin ve Transkripsiyon>

(cid:248) Ç (cid:248) N D E K (cid:248) L E R
(cid:248)Ç(cid:248)NDEK(cid:248)LER......................................................................................................................................................................................V
KISALTMALAR................................................................................................................................................................................VII
I.G(cid:248)R(cid:248)(cid:249)...................................................................................................................................................................................................1
1.(cid:249)am’(cid:213)n Co(cid:247)rafî Konumu ve Tarihçesi..........................................................................................................................1
2.(cid:249)am Livas(cid:213) Tahrir Defterleri........................................................................................................................................3
3.Yerle(cid:250)im ve (cid:248)darî Birimler...........................................................................................................................................5
4.Nüfus ve Demografik Yap(cid:213)........................................................................................................................................24
5.Livan(cid:213)n Ekonomik Durumu ve Gelir-Gider Kategorileri...........................................................................................31
6.Mülkler, Vak(cid:213)flar ve Sosyal Müesseseler...................................................................................................................38
7.Yay(cid:213)n S(cid:213)ras(cid:213)nda Takip Edilen Usul............................................................................................................................58
II.1549 TAR(cid:248)HL(cid:248) (cid:249)AM V(cid:248)LAYET(cid:248) KANUNNAMES(cid:248)...................................................................................................................61
III.(cid:249)AM L(cid:248)VASINA A(cid:248)T TAHR(cid:248)R DEFTERLER(cid:248)........................................................................................................................67
A.YARARLANILAN DEFTERLERDEK(cid:248) (cid:248)DARÎ B(cid:248)R(cid:248)MLER...............................................................................................67
B.(cid:249)AM L(cid:248)VASINA A(cid:248)TDEFTERLER.......................................................................................................................................71
IV.D(cid:248)Z(cid:248)NLER......................................................................................................................................................................................73
A.K(cid:248)(cid:249)(cid:248) VE CEMA‘AT ADLARI D(cid:248)Z(cid:248)N(cid:248)....................................................................................................................................75
B.YER ADLARI D(cid:248)Z(cid:248)N(cid:248)..............................................................................................................................................................93
C.TER(cid:248)MLER D(cid:248)Z(cid:248)N(cid:248)...............................................................................................................................................................137
V.HAR(cid:248)TALAR................................................................................................................................................................145
1.1521-1536TarihlerindeArap/(cid:249)am Eyaleti..............................................................................................................147
2.1535 Tarihinde (cid:249)am Livas(cid:213) (cid:248)darî Birimleri..............................................................................................................148
3.1535Tarihinde(cid:249)am Livas(cid:213)Kara, Cübbetü’l-Assal, Guta, Kalemun, Merc-i K(cid:213)blî ve Merc-i (cid:249)imalî Nahiyeleri....149
4.1535Tarihinde(cid:249)am Livas(cid:213)Baalbek, Beyrut, Cürd-i Beyrut, Garb-(cid:213) Beyrut, Kerek-i Nuh, Kisrevaneyn ve Harradin,
Kurne, Metn, (cid:249)ufu’l-Harradin, (cid:249)uf (cid:248)bn-i Maan ve Zebedani Nahiyeleri..................................................................150
5.1535Tarihinde(cid:249)am Livas(cid:213) Sayda, Beni Kilab, Beni Kinane, Cezzin, Cidur, Hammare, Hula, (cid:248)klim-i Bellan, (cid:248)klim-i
Darani, (cid:248)klim-i Harnub, (cid:248)klim-i (cid:249)umer, (cid:248)klim-i Tüffah, (cid:248)klim-i Zebib, (cid:249)ara, (cid:249)ufu’l-Beyaz, Vadi’l-Acem ve Vadi-i
Berade Nahiyeleri....................................................................................................................................................151
6.1535 Tarihinde(cid:249)am Livas(cid:213)Beni Abdullah, Beni el-Aser, Beni Atike, Beni Cehme, Beni Hilal, Beni Kinane, Beni
Malik, Beni Malikü’s-Sadir, Beni Muklid,Beni Ni(cid:250)ye, Beni Usbe ve Cidur Nahiyeleri.........................................152
VI.401 NUMARALI(cid:249)AM L(cid:248)VASI MUFASSAL TAHR(cid:248)R DEFTER(cid:248)N(cid:248)NTRANSKR(cid:248)PS(cid:248)YONU.......................................153
VII.401 NUMARALI(cid:249)AM L(cid:248)VASI MUFASSAL TAHR(cid:248)R DEFTER(cid:248)N(cid:248)NF(cid:248)HR(cid:248)ST(cid:248).................................................425
V

KISALTMALAR
a.g.e. : ad(cid:213) geçen eser
a.g.m. : ad(cid:213) geçenmakale
a.g.md. : ad(cid:213) geçen madde
A.DFE : Bâb-(cid:213) Asafi, Defterhane-iÂmire
A.RSK : Ruus Kalemi
bk. : Bak(cid:213)n(cid:213)z
BOA : Ba(cid:250)bakanl(cid:213)k Osmanl(cid:213) Ar(cid:250)ivi
c. : Câmi‘
çev. : Çeviren
cm. : Santimetre
D(cid:248)A : Diyanet (cid:248)slâm Ansiklopedisi
(cid:248)A : (cid:248)slâm Ansiklopedisi
(cid:248)B, AK : (cid:248)stanbul Belediyesi Atatürk Kitapl(cid:213)(cid:247)(cid:213)
k. : Karye
KK : Kâmil Kepeci
kl. : Kal‘a
kz. : Kazâ
l. : Livâ
m. : Mahalle
MAD : Maliyeden Müdevver Defterler
md. : Mescid
mz. : Mezra‘a
n. : Nâhiye
nf. : Nefs
NFS : Nüfus Defterleri
nu. : Numara
s. : Sayfa
t. : K(cid:213)rat
TD : Tahrir (Defter-i Hâkânî) Defterleri
TK, KKA : Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü(cid:247)ü,Kuyûd-(cid:213) Kadîme Ar(cid:250)ivi
v. : Varak
vb. : ve benzeri
vt. : Vilâyet
y. : Yaylak
z. : Zukâk
zm. : Zemîn
zv. : Zâviye
VII

G (cid:248) R (cid:248) (cid:249)
Kelbo(cid:247)ullar(cid:213) kabilesi reisi Sinan D(cid:213)ma(cid:250)k yöresine ve
I-(cid:249)AM’IN CO(cid:246)RAFÎ KONUMU VE
nihayet Tay kabilesi reisi Hassan bin Da(cid:247)fel de
TAR(cid:248)HÇES(cid:248)
Filistin’ehâkim olmu(cid:250)lard(cid:213)r.
16. yüzy(cid:213)lda (cid:249)am sanca(cid:247)(cid:213)n(cid:213)n s(cid:213)n(cid:213)rlar(cid:213) günü-
müzde Suriye ve Lübnan’(cid:213)n güneyi ile Ürdün’ün kuzey IX, X ve XI. yüzy(cid:213)llarda Bizansl(cid:213)lar(cid:213)n Kuzey
bölgelerini içine almaktayd(cid:213). Sanca(cid:247)(cid:213)n topraklar(cid:213)n(cid:213)n Suriye’yi geri alma amac(cid:213)yla giri(cid:250)tikleri askerî
büyük bölümü Suriye ve Lübnan’da bulunmaktad(cid:213)r. hareketler, zaman zaman ba(cid:250)ar(cid:213)l(cid:213) olmu(cid:250)sa da Musul
(cid:249)am ve Halep bölgenin en önemli (cid:250)ehirlerindendir. ve Suriye’ye hâkim olan Hamdano(cid:247)ullar(cid:213) Devleti’nin
(cid:249)ehir 400 y(cid:213)l boyunca Osmanl(cid:213) hâkimiyetinde sancak ba(cid:250)ar(cid:213)l(cid:213) savunmalar(cid:213), zinde göçebe Arap zümrelerinin
vevilâyet merkezi olarak kalm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. kitleler halinde bu bölgeye yerle(cid:250)meleri ve nihayet
XI. yüzy(cid:213)l(cid:213)n ikinci yar(cid:213)s(cid:213)ndan itibaren Suriye ve
(cid:249)ehrin M.Ö. 4.000’lere kadar giden bir
Filistin’e ba(cid:250)layan Türk giri(cid:250)i sebebiyle Antakya ve
yerle(cid:250)im yeri oldu(cid:247)unu gösteren arkeolojik kal(cid:213)nt(cid:213)lar
yöreleri d(cid:213)(cid:250)(cid:213)ndaki yerlerde Bizans etkisi ortadan
bulunmaktad(cid:213)r. Arapça kaynaklarda kullan(cid:213)lan ve
kalkm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r.
kökeni Akkadca olan “D(cid:213)ma(cid:250)k” Osmanl(cid:213)lar tara-
f(cid:213)ndan pek fazla kullan(cid:213)lmam(cid:213)(cid:250), bütün Suriye için Selçuklular(cid:213)n devlet kurmalar(cid:213)n(cid:213) sa(cid:247)layan Dan-
kullan(cid:213)lan “(cid:249)am” ismi tercih edilmi(cid:250)tir. (cid:249)am (cid:250)ehri danakan Sava(cid:250)(cid:213)’ndan (23 May(cid:213)s 1040) sonra Selçuklu
Antilübnan da(cid:247)lar(cid:213)n(cid:213)n do(cid:247)u eteklerindeki Kasiyun
fetih ve geni(cid:250)leme hareketleri, özellikle bat(cid:213) yönünde
da(cid:247)(cid:213) ile Badiyetü(cid:250)(cid:250)am ad(cid:213) verilen çöl sahas(cid:213) aras(cid:213)nda
büyük bir geli(cid:250)me göstermi(cid:250)tir. Önceden haz(cid:213)rlanan
bulunan Berade suyunun kenar(cid:213)ndaki vahada kurul-
planlar do(cid:247)rultusunda yürütülen bu istilâ ve fetih
mu(cid:250)tur.
hareketlerine kat(cid:213)lan Selçuklu emirleri ve Türkmen
beyleri, çe(cid:250)itli vesilelerle XI. yüzy(cid:213)l(cid:213)n ikinci yar(cid:213)s(cid:213)ndan
Halid bin Velid 636 tarihinde Yermük zafe-
ba(cid:250)layarak kumandalar(cid:213) alt(cid:213)nda bulunan kuvvetlerle
rinden sonra (cid:249)am’(cid:213) ku(cid:250)atarak Bizansl(cid:213)lardan alm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r.
Suriye ve Filistin’e gelerek bu ülkelerin fethini,
Emevî Devletini kuran Muaviye’nin ba(cid:250)(cid:250)ehir olarak
dolay(cid:213)s(cid:213)yla buralarda bir devlet kurulmas(cid:213)n(cid:213) sa(cid:247)lamada
D(cid:213)ma(cid:250)k’(cid:213) seçmesi (cid:250)ehrin kaderini de(cid:247)i(cid:250)tirdi. Emeviler
önemli roller oynam(cid:213)(cid:250)lard(cid:213)r.
imar ve iskân faaliyetleriyle (cid:250)ehrin nüfusunu art(cid:213)ra-
rak, (cid:248)slâm dünyas(cid:213)n(cid:213)n ilim, sanat ve kültür merkezi
Kudüs, Remle, Taberiye, Trablus(cid:250)am, Sur, Akkâ,
haline getirdiler. Abbasiler döneminde s(cid:213)radan bir
Humus ve Rafeniye gibi Filistin ve Suriye’nin önemli
vilâyet olan (cid:249)am 878 y(cid:213)l(cid:213)ndan itibaren Tolun-
kent ve kalelerini ele geçirmek suretiyle Selçuklu
o(cid:247)ullar(cid:213)n hâkimiyetine geçti. (cid:248)h(cid:250)idî, Karmatî, ve
Melikli(cid:247)i’nin s(cid:213)n(cid:213)rlar(cid:213)n(cid:213) geni(cid:250)leten Emir Ats(cid:213)z,
Fatimî hâkimiyetinden sonra Türkmen beyi Ats(cid:213)z’(cid:213)n
Suriye’nin merkezi durumunda bulunan ve Fatimî
Suriye’yi ele geçirmesiyle bölgede Selçuklu dönemi
egemenli(cid:247)inin hüküm sürdü(cid:247)ü D(cid:213)ma(cid:250)k üzerine
ba(cid:250)lam(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r1.
yürümü(cid:250)tür. Temmuz 1076’da (cid:250)ehre giren Ats(cid:213)z, Ulu
X. yüzy(cid:213)lda Ortado(cid:247)u’nun büyük devletlerinden Cami’de ilk kez Sünnî Ba(cid:247)dad Abbasi Halifesi
olan Fatimî Devleti’n(cid:213)n hâkimiyet sahas(cid:213) K(cid:213)z(cid:213)l- Muktedi Billah, Selçuklu Sultan(cid:213) Melik(cid:250)ah ve kendi
deniz’den Atlas Okyanusu’na uzanan ülkeleri, Had- ad(cid:213)na hutbe okutmu(cid:250), ezanlardaki (cid:249)iî alâmetini kal-
ramut, Yemen, Hicaz, Filistin, Suriye ile bütün d(cid:213)rm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. D(cid:213)ma(cid:250)k’(cid:213)n al(cid:213)nmas(cid:213)yla melikli(cid:247)in merkezini
Kuzey Afrika’y(cid:213) içine almakta idi. Fakat Halife el- Kudüs’ten buraya nakletmi(cid:250)tir.
Hakim zaman(cid:213)nda (996-1021) ba(cid:250)layan ve Halife ez-
Emir Ats(cid:213)z, fetihlere ba(cid:250)lad(cid:213)(cid:247)(cid:213) 1071 y(cid:213)l(cid:213)ndan
Zahir devrinde de (1021-1036) devam eden yönetim
1076 y(cid:213)l(cid:213)na kadar Filistin ve Suriye’nin Askalan
zaafiyetleri sebebiyle halifeli(cid:247)e ba(cid:247)l(cid:213) birçok eya-
d(cid:213)(cid:250)(cid:213)nda, ba(cid:250)ta Kudüs ve D(cid:213)ma(cid:250)k olmak üzere en
letlerde kanl(cid:213) ayaklanmalar ç(cid:213)km(cid:213)(cid:250) ve dolay(cid:213)s(cid:213)yla bu
önemli kentlerini fethederek Selçuklu Melikli(cid:247)i’nin
eyaletlerin M(cid:213)s(cid:213)r’la idarî ili(cid:250)kileri kesilmi(cid:250)ti. Bu
s(cid:213)n(cid:213)rlar(cid:213)n(cid:213) geni(cid:250)letmi(cid:250)tir. Fatimî Devleti’nin içinde
cümleden olarak, özellikle Kilâbo(cid:247)ullar(cid:213) kabilesi
bulundu(cid:247)u buhran dolay(cid:213)s(cid:213)yla 1076 y(cid:213)l(cid:213)nda M(cid:213)s(cid:213)r’a
reislerinden Mirdaso(cid:247)lu Salih Halep bölgesine,
bir sefer düzenleyerek er-Rif’i alm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. Ats(cid:213)z 1077’de
Kahire önlerinde Bedrülcemali kumandas(cid:213)ndaki M(cid:213)s(cid:213)r
1Cengiz Tomar, “(cid:249)am”,D(cid:248)A, cilt 38, (cid:248)stanbul 2010, s. 311.
1
ordusuna yenilmesi üzerine D(cid:213)ma(cid:250)k’a dönerek Filis- Antakya ile Urfa’y(cid:213) kendisine ba(cid:247)layarak birkaç k(cid:213)y(cid:213)
tin’de kendisine kar(cid:250)(cid:213) isyan eden bölgeleri tekrar (cid:250)ehri d(cid:213)(cid:250)(cid:213)nda bütün Suriye ülkesi ile Filistin’i yönetimi
itaati alt(cid:213)na alm(cid:213)(cid:250) ve kaybolan otoritesini yeniden alt(cid:213)nda toplamay(cid:213) ba(cid:250)aran Tutu(cid:250), yan(cid:213)nda bulunan
kurmay(cid:213) ba(cid:250)arm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. emirlerin yard(cid:213)m(cid:213)yla hükümranl(cid:213)k bölgesini geni(cid:250)-
letmi(cid:250) bulunuyordu.
Suriye Selçuklu Meliki Ats(cid:213)z’(cid:213)n M(cid:213)s(cid:213)r seferinde
bozguna u(cid:247)rad(cid:213)(cid:247)(cid:213)n(cid:213) haber alan Sultan Melik(cid:250)ah, onun Aksungur ve Bozan’(cid:213)n Berkyaruk taraf(cid:213)na geçe-
çarp(cid:213)(cid:250)malar s(cid:213)ras(cid:213)nda öldürülmü(cid:250) olalabilece(cid:247)i dü(cid:250)ün-
rek bölgelerinde onun ad(cid:213)na hutbe okutmalar(cid:213) üzerine
cesiyle Erran valisi bulunan karde(cid:250)i Tacüddevle
1094 tarihinde Halep üzerine yürüyen Tutu(cid:250), Aksun-
Tutu(cid:250)’u Suriye ve Filistin Selçuklu Melikli(cid:247)i’ne
gur ve müttefiklerini Seb‘in sava(cid:250)(cid:213)nda yenerek Halep,
atam(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. Tutu(cid:250)’u kar(cid:250)(cid:213)layan Ats(cid:213)z kendisine itaat edip
Urfa, Harran ve Suruc’u kontrolü alt(cid:213)na alm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r.
D(cid:213)ma(cid:250)k’(cid:213) ona vermi(cid:250)tir. Ancak Tutu(cid:250), Ats(cid:213)z ve karde-
(cid:250)inin kendisine kar(cid:250)(cid:213) bir tak(cid:213)m ku(cid:250)kulu davran(cid:213)(cid:250)lar(cid:213) Tutu(cid:250), Büyük Selçuklu Devleti’nin ba(cid:250)(cid:213)na
sebebiyle onlar(cid:213) tutuklat(cid:213)p öldürtmü(cid:250)tür. geçmek için 1095 y(cid:213)l(cid:213)nda Rey yak(cid:213)nlar(cid:213)ndaki Ta(cid:250)(cid:213)lu
köyünde Berkyaruk ile yapt(cid:213)(cid:247)(cid:213) sava(cid:250)ta yenilerek
Tutu(cid:250), F(cid:213)rat (cid:213)rma(cid:247)(cid:213)n(cid:213) geçerek Halep’in önemli
öldürülmü(cid:250)tür. Tutu(cid:250)un ölümü üzerine Suriye ve Filis-
kalelerinden Menbiç’i teslim ald(cid:213)ktan sonra daha
tin Selçuklu Melikli(cid:247)i, Halep ve D(cid:213)ma(cid:250)k Melikli(cid:247)i
güneyde bulunan el-Faye, ed-Deyr ve Buzaa kaleleri
olmak üzere ikiye ayr(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r2.
ile A’zaz’(cid:213) 1079 y(cid:213)l(cid:213)nda fethetmi(cid:250)tir. Böylece önce
Kurlu Bey’in Filistin’de kurdu(cid:247)u Türkmen Beyli(cid:247)i D(cid:213)ma(cid:250)k ((cid:249)am) Selçuklu Melikli(cid:247)i
daha sonra Emir Ats(cid:213)z’(cid:213)n bir k(cid:213)s(cid:213)m Suriye (cid:250)ehirlerini
Tutu(cid:250)’un o(cid:247)lu Dukak, Rey sava(cid:250)(cid:213)ndan sonra
fethetmek suretiyle geli(cid:250)tirip melikli(cid:247)e dönü(cid:250)türdü(cid:247)ü
Memlûk emirlerinden Aytegin el-Halebî ve bir askerî
ve Büyük Selçuklu (cid:248)mparatorlu(cid:247)u’na tabi olan
birlikle sava(cid:250) alan(cid:213)ndan uzakla(cid:250)arak Diyarbak(cid:213)r
Selçuklu Devleti, ayn(cid:213) ülkelerde yine ba(cid:250)kenti D(cid:213)ma(cid:250)k
üzerinden Halep’e gelmi(cid:250)tir. Bu s(cid:213)rada karde(cid:250)i
olan ve bu kez Selçuklu ailesinden birisinin bulundu(cid:247)u
R(cid:213)dvan Halep’te bir Selçuklu Melikli(cid:247)i kurmu(cid:250)
Suriye Selçuklu Melikli(cid:247)i haline gelmi(cid:250) oluyordu.
bulunuyordu. Genç Dukak, R(cid:213)dvan’(cid:213)n yan(cid:213)nda ve
Tutu(cid:250) 1087 y(cid:213)l(cid:213)nda Sayda ve Beyrut üzerine korumas(cid:213) alt(cid:213)nda Halep’te bir müddet oturduktan sonra
yürüyerek buralar(cid:213) i(cid:250)gal etmi(cid:250)tir. Her iki kente de Tutu(cid:250) ad(cid:213)na D(cid:213)ma(cid:250)k kale ve kentini naib s(cid:213)fat(cid:213)yla
valiler atayarak D(cid:213)ma(cid:250)k’a dönmü(cid:250)tür. Ats(cid:213)z ve elinde bulunduran Savtekin taraf(cid:213)ndan D(cid:213)ma(cid:250)k’a
davet edilmi(cid:250)tir. Büyük bir gizlilik içinde buraya
Tutu(cid:250)’un çabalar(cid:213)yla Lazkiye, Antartus, Trablus(cid:250)am,
gelerek D(cid:213)ma(cid:250)k Selçuklu Melikli(cid:247)i’ni kurmu(cid:250)tur.
Akkâ, Cübeyl ve Yafa gibi k(cid:213)y(cid:213) (cid:250)ehirlerinin büyük bir
k(cid:213)sm(cid:213)n(cid:213)n fetihleri tamamlanarak Selçuklu yönetimine
Dukak, Antakya’y(cid:213) ku(cid:250)atan Haçl(cid:213)lara kar(cid:250)(cid:213)
al(cid:213)nm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. Halep Valisi Kas(cid:213)müddevle Aksungur
müttefiki Ya(cid:247)(cid:213)s(cid:213)yan’a yard(cid:213)m etmek için harekete
1089 tarihinde Antakya’ya ba(cid:247)l(cid:213) Efamiye’nin kuzey-
geçmi(cid:250)se de ba(cid:250)ar(cid:213)l(cid:213) olamam(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r. Babas(cid:213)n(cid:213)n hâkim
bat(cid:213)s(cid:213)nda bulunan Berzuye kalesini Ermenilerden
oldu(cid:247)u memleketleri kontrol edebilmek için karde(cid:250)i
teslim alm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. Tutu(cid:250), 1090 y(cid:213)l(cid:213)nda Halep Valisi
R(cid:213)dvan ile rekabete girmi(cid:250)tir. R(cid:213)dvan’a itaat etmeyen
Aksungur, Urfa Valisi Bozan ve Antakya Valisi
Diyarbak(cid:213)r bölgesinin bütün emirleri Dukak’(cid:213)n
Ya(cid:247)(cid:213)s(cid:213)yan ile birlikte Humus’u alm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. Sultan(cid:213)n
huzuruna gelerek ba(cid:247)l(cid:213)l(cid:213)klar(cid:213)n(cid:213) bildirmi(cid:250)lerdir.
yaz(cid:213)l(cid:213) buyru(cid:247)una uyularak buras(cid:213) Tutu(cid:250)’a verilmi(cid:250)tir.
1091 y(cid:213)l(cid:213)nda Efamiye ve Irka kalelerinin fethinden
Haçl(cid:213)lar, Urfa, Antakya ve Kudüs’te birer
sonra Trablus(cid:250)am üzerine yürüyen ordu (cid:250)ehri ku(cid:250)at-
devlet kurduktan sonra hâkimiyet alanlar(cid:213)n(cid:213) Müslü-
t(cid:213)ysa da alamam(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r.
manlar aleyhine geni(cid:250)letmek amac(cid:213)yla Suriye ve
Filistin’de sürekli olarak askerî operasyonlar düzen-
Melik(cid:250)ah’(cid:213)n 1092 y(cid:213)l(cid:213)nda ölümü üzerine
lemi(cid:250)lerdir. Dukak, Sevad’a sald(cid:213)ran Taberiye Prensi
Suriye’de kendisini büyük sultan olarak tan(cid:213)tmay(cid:213)
Tancred’e kar(cid:250)(cid:213) ba(cid:250)ar(cid:213)l(cid:213) bir sefer düzenleyerek onu
ba(cid:250)aran Tutu(cid:250), beraberinde Aksungur ve Ya(cid:247)(cid:213)s(cid:213)yan
yenilgiye u(cid:247)ratm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. Urfa Kontu Baudouin’in Kudüs
oldu(cid:247)u halde Büyük Selçuklu saltanat(cid:213)na sahip olma
krall(cid:213)(cid:247)(cid:213)n(cid:213)n ba(cid:250)(cid:213)na geçmek için Kudüs’e gitmekte
arzular(cid:213)n(cid:213) gerçekle(cid:250)tirmek amac(cid:213)yla Rahbe, Rakka,
Nusaybin, Âmid, Meyyâfarikin, Rabiye ve Musul’u
2Bu bölüm Ali Sevim’in, Suriye ve Filistin Selçuklular(cid:213) Tarihi (Ankara
alm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r. Kuzey Suriye’nin iki önemli (cid:250)ehri Halep ve
1983) adl(cid:213) eserinin 16-160. sayfalar(cid:213) aras(cid:213)ndan özetlenerek al(cid:213)nm(cid:213)(cid:250)t(cid:213)r.
2