deur voorgeM luidens die vereistes vir die graad in die vak aan die

510 Pages·2014·11.35 MB·Afrikaans

NAMIBIES-AFRIKAANSE LITERAT UUR
deur
ALFREDA CATHARINA MEYER
voorgeM luidens die vereistes vir die graad
DOCTOR LITTERARUM ET PHILOSOPHIAE
in die vak
AFRIKAANS
aan die
UNIVERSITEIT VAN SUID-AFRIKA
PROMOTOR: PROF. ELIZE BOTHA
JANUARIE 1994
OPGEDRA AAN MY OUERS
UN I~ A
BIBLIOTFFK / l 1""':'11\RY
Ace~~~-.
Aanw.n
1111111111111
01543929
OPSOMMING
In die proefskrif word gepoog om die Namibies-Afrikaanse literatuur wat gepubliseer is
sedert die twintigerjare (met die verskyning van die eerste Afrikaanse gedigte in Afrikaanse
koerante) tot met die onafhanklikwording van die land in Maart 1990, bymekaar te bring, en
aan te toon hoe die land en al sy mense daarin na vore kom. Daar is hoofsaaklik
gekonsentreer op werke wat by gevestigde Suid-Afrikaanse uitgewerye verskyn het.
Altesaam 146 bundels prosa, 35 bundels poesie, twee dramas, en 46 gedigte wat in koerante
en tydskrifte verskyn het, geskryf deur 92 skrywers en uitgegee deur 26 uitgewerye-, word
in die proefskrif geidentifiseer en bespreek. Talle kenmerke van die land en sy mense vind
neerslag in bogenoemde werke. Die meeste werke speel in die noorde van die land en die
Namib-woestyn af, en die inheemse bevolkingsgroep wat die sterkste na vore kom, is die
Boesmans; klem word veral geplaas op hul gewoontes en gebruike. Die hoofkarakters in
die verhale is oorwegend plattelandse blanke boeremense. Die tipiese landsomstandighede
sedert die einde van die vorige eeu, toe bloedige stamgevegte in die land gewoed het, tot en
met die grensoorlog wat met onafhanklikwording beeindig is, word in die literatuur
gereflekteer. Wat die invloed van die land op die mens betref, is dit die ontbering en lyding,
maar veral die geestelike verryking wat die land die mens hied, wat na vore kom. In die
algemeen openbaar die skrywers 'n oorweldigende positiewe gesindheid teenoor die land en
sy mense, hoewel ander nuanserings van gesindheid ook voorkom.
SUMMARY
In this dissertation an attempt is made to bring together Namibian-Afrikaans literature
published since the twenties (when the first Afrikaans poems appeared in the Afrikaans
papers), until the independence of the country in March 1990, and to illustrate how the
country and its people come to the fore as revealed in the literature. Stress is given mainly
to works that were published by established South African publishers. A total of 146
anthologies of narrative prose, 35 anthologies of poetry, two dramatic works, and 46 poems
which appeared in papers and periodicals, written by 92 authors and published by 26
publishers, are identified and discussed. Hundreds of features of the country and its people
are revealed in the abovementioned literature. Most works take place in the northern regions
and the Namib desert and the indigenous people that predominate are the Bushmen; stress
is mainly laid on their customs and their habits. The main characters in the narratives are
to a large extent white rural people. The literature reflects the typical political circumstances
of the country since the end of the previous century when bloody tribal conflicts raged, until
the border war that ended with independence. As far as the influence of the country on the
people is concerned, it is mainly the hardships and suffering, but above all the spiritual
enrichment that the country offered that are ascertained. In general the authors reveal an
overwhelmingly positive attitude towards the country and its people.
-i-
HOOFSTUKI
DIE BEGIN" ................................. . 1 - 25
1. GESKIEDKUNDIGE AGTERGROND ................. . 1
1.1 Die vestiging van swart en bruin bevolkingsgroepe in
Suidwes-Afrika ............................... . 1
1.2 Die vestiging van die blankes in Suidwes-Afrika ........... . 4
1.3 Gevolgtrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. DIE EERSTE NAMIBIES-AFRIKAANSE LETTERKUNDIGE
PRODUKTE.................................. 8
2.1 Die eerste Namibies-Afrikaanse gedigte ................ . 8
2.1.1 Die ontstaan en ontwikkeling van die koerantwese in
Suidwes-Afrika ............................... . 8
2.2.2 Namibies-Afrikaanse gedigte in die koerante ............. . 9
3. DIE EERSTE DIGTER: ERNST A. SCHLENGEMANN ..... . 13
3.1 Inleiding ................................... . 13
3.2 Gedigte .................................... . 13
4. DIE EERSTE VERHALENDE PROSA ................ . 15
4.1 M.E. Hubregtse (pseudoniem: Eva Walter): Eensaamheid . . . . . . 15
5. SLOTOPMERKING ............................ . 21
HOOFSTUKII
DIE DERTIGER- EN VEERTIGERJARE ............. . 26 - 55
1. DIE DERTIGERJARE ........................... . 26
1.1 Inleiding ................................... . 26
1.2 Namibies-Afrikaanse literatuur ...................... . 27
1.2.1 Burton Weakley . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
1.2.2 C.H. (Capri) Badenhorst ......................... . 32
-ii-
1.2.3 Ander Namibies-Afrikaanse gedigte ................... . 32
2. DIE VEERTIGERJARE .......................... . 33
2.1 Inleiding ................................... . 33
2.2 Namibies-Afrikaanse literatuur ...................... . 35
2.2.1 A.J. Pienaar (pseudoniem: Scriba): Juliette van Velden ...... . 35
2.2.2 W.A. de Klerk: Die Gesel van Namaland .............. . 37
2.2.3 J .J. Oosthuizen: In die woestyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.2.4 W.A. de Klerk: Drie swerwers in Suidwes .............. . 44
2.2.5 P .J. Schoeman: Op ver paaie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.2.6 Toon van den Heever: Die speelman van Dorestad . . . . . . . . . . 52
3. SLOTOPMERKING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
HOOFSTUKm
DIE VYFTIGERJARE .......................... . 56 - 98
1. INLEIDING ................................. . 56
2. NAMIBIES-AFRIKAANSE LITERATUUR ............. . 58
2.1 A.J. Pienaar (pseudoniem: Scriba): Ruimte . . . . . . . . . . . . . . . 58
2.2 A.A. Pienaar (pseudoniem: Sangiro): En die Oranje vloei
verby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
2.3 P.J. Schoeman: Jagters van die woestynland . . . . . . . . . . . . . . 67
2.4 W.A. de Klerk: Die jaar van die vuur-os . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.5 Vincent van der Westhuizen: Verspreide poesie (1952 - 1959) . . 76
2.6 W.A. de Klerk: Drie swerwers oor die einders . . . . . . . . . . . . 80
2.7 Johanna Bouwer: Verspreide poesie (1956 - 1959) . . . . . . . . . 83
2.8 P.J. Schoeman: Waar ver winde waai . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
2. 9 Frans van Zyl: Duineveld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
2.10 Doc Immelman: Verhale uit Suidwes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
3. SLOTOPMERKING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
-iii-
HOOFSTUK IV
DIE SESTIGERJARE .......................... . 99 - 216
1. INLEIDING ................................. . 99
2. NAMIBIES-AFRIKAANSE LITERATUUR ............. . 99
2.1 P .J. Philander: Vuurklip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
2.2 R. von Bratt (pseudoniem: Mariel): Ons trek Suidwes toe . . . . . . 105
2.3 Doc Immelman: Die safari na Omukwai . . . . . . . . . . . . . . . . 109
2.4 Vincent van der Westhuizen: Verspreide poesie (1961 - 1963) .. 112
2.5 Tobie Brummer: Bestemming Walvisbaai ............... . 113
2.6 W .A. de Klerk: Die verste blou einder . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2.7 P .J. Schoeman: Terug op die ver paaie 118
2.8 Doc Immelman: Die groot maroelas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
2.9 Doc lmmelman: Vlamme in die Namib . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
2.10 P.J. Schoeman: Trados - die swerwer-Boesman 126
2.11 Jan J. van der Post: Agarob, kind van die duine 131
2.12 Jan J. van der Post: Gaub, vlugteling van die duine ........ . 134
2.13 Jan J. van der Post: Jagters van die duine . . . . . . . . . . . . . . . 136
2.14 W.A. de Klerk: Die laer ......................... . 139
2.15 Doc Immelman: Wraak van die wildernis ............... . 150
2.16 Jan J. van der Post: Vonk, vondeling van die duine ........ . 153
2.17 Bill J. van Niekerk: Ver is die swerwer se horison . . . . . . . . . . 155
2.18 Doc Immelman: Shondoro e.a. kortverhale . . . . . . . . . . . . . . . 158
2.19 Doc lmmelman: Tweehonderd gewere . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
2.20 Jan J. van der Post: Witman van die duine . . . . . . . . . . . . . . . 163
2.21 Vincent van der Westhuizen: Kolokwinte ............... . 166
2.22 C.F. Beyers-Boshoff: Vyf teen die dood ............... . 167
2.23 Doc Immelman: 'n Seisoen vir romanse 168
2.24 Doc Immelman: Skatte van goddeloosheid . . . . . . . . . . . . . . . 170
2.25 Doc lmmelman: Die wit hings van die Namib . . . . . . . . . . . . . 171
2.26 Jan J. van der Post: Kwai, vegter van die duine ........... . 174
-iv-
2.27 Dricky Beukes: Duinepad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
2.28 Abraham Fouche: Weeskinders van die hemelgod . . . . . . . . . . 177
2.29 Doc Immelman: Die leeu van Okurasewa . . . . . . . . . . . . . . . . 180
2.30 Doc Immelman: Die voortvlugtiges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
2.31 P.J. Schoeman: Uit die dagboek van 'n wildbewaarder . . . . . . . 183
2.32 Jan J. van der Post: Ngno, renoster van die duine . . . . . . . . . . 186
2.33 Jan J. van der Post: Tjeb, die spoorsnyer . . . . . . . . . . . . . . . . 188
oe
2.34 Marius de Jongh: Die van Okatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
2.35 Marius de Jongh: Son en smarag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
2.36 Jan J. van der Post: Skat tussen die duine . . . . . . . . . . . . . . . 195
2.37 Jan J. van der Post: Toordokter van die duine . . . . . . . . . . . . . 199
2.38 Japie Coetzee: Bakens na Brandberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
2.39 Doc Immelman: Die wilde perde van Jakkalsgraf . . . . . . . . . . . 204
2.40 P.J. Schoeman: Van jagter tot wildliefhebber . . . . . . . . . . . . . 207
3. SLOTOPMERKING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
HOOFSTUKV
DIE SEWENTIGERJARE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 - 317
1. INLEIDING ................................. . 217
2. NAMIBIES-AFRIKAANSE LITERA TUUR ........... ~ .. 219
2.1 Doc Immelman: Blits . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
2.2 Doc Immelman: Nege grafte tot Otjihonge . . . . . . . . . . . . . . . 220
2.3 Jan J. van der Post: Agter die Rooi Lyn 223
2.4 Jan J. van der Post: Kw~. die verklikker . . . . . . . . . . . . . . . . 225
2.5 Jan J. van der Post: Njarabeb, die ratel . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
2.6 Karl Kielblock: Lodewyk Alleman se soektog . . . . . . . . . . . . . 229
2.7 Rein Pretorius: Ruiters van die duine ................. . 231
2.8 Len Anthony: Onder blink sterre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
2.9 Abraham Fouche: Boesmanverse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
2.10 Doc Immelman: Die wrak van die Adolf K. Freimut . . . . . . . . . 236
-v-
2.11 Zephania Kameeta: Poesie (1973) ... ~ . . . . . . . . . . . . . . . . 238
2.12 E. Kotze: Oggendblom en bitterkalbas . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
2.13 Freda Linde: Die singende gras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
2.14 Empie Maritz: Vlam in die Namib . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
2.15 Rein Pretorius: Noordwaarts in Suidwes . . . . . . . . . . . . . . . . 246
2.16 Wilma Stockenstrom: Spieel van water . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
2.17 P.H. van Rooyen: Draak op die erf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
2.18 Doc lmmelman: Die beestrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
2.19 Doc lmmelman: Vallei van die Heilige Vuur. . . . . . . . . . . . . . 251
2.20 E.F. Potgieter: Die spinneweb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
2.21 Casper Schmidt: Terra incognita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
2.22 Len Anthony: Blink soos druppels dou . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
2.23 Paulina Badenhorst (pseudoniem: Melanie Boshoff): Pasadena op
die hoogtes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
2.24 Marie Blomerus: Blou as beginsel van duisternis . . . . . . . . . . . 257
2.25 Marie Blomerus: Soo-oo-oopwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
2.26 Phil du Plessis: Die diep soet afgeronde stem van my dooies . . . . 262
2.27 Doc Immelman: Die hart van 'n man . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
2.28 Doc Immelman: Kurt Mauser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
2.29 Derick Jacobs: Onrus oor Casa Cuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
2.30 Ena Murray: Onrus op Oshakati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
2.31 Lina Potgieter (pseudoniem: Lien Rademeyer): Die duif met
die af vlerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
2.32 Jan Spies: Voetvolk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
2.33 D.J.K. (Danny) Tjongarero: Verspreide poesie (1975 - 1976) . . . 276
2.34 Len Anthony: Skat van die Namib . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
2.35 Doc lmmelman: Wind oor die Khomas-Hochland . . . . . . . . . . . 279
2.36 Derick Jacobs: Jy ook, Lize? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
2.37 Lina Potgieter (pseudoniem: Lien Rademeyer): Kataluma . . . . . 282
2.38 P.J. Schoeman: Geliefde ou Afrika-vriende Deel 2 . . . . . . . . . . 283
2.39 Merwe Scholtz: Grimas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
-Vl-
2.40 Chris Barnard: Taraboemdery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
2.41 Kobie Kriiger: Buro van Babel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
2.42 Lina Potgieter (pseudoniem: Lien Rademeyer): Die stryd om
Arendsnes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
2.43 Jan Spies: Pilatus tot molshoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
2.44 Esegiel Max Uirab: Poesie (1977) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
2.45 Pirow Bekker: Definisies deur die bloed . . . . . . . . . . . . . . . . 296
2.46 Paulina Badenhorst (pseudoniem: Melanie Boshoff): Bestryk
vannag jou deurpos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
2.47 Deol Herbert Boois: Poesie (1978) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
2.48 Johan Coetzee: Yerby die wit brug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
2.49 Otto Gonteb: Poesie (1978) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
2.50 Doc Immelman: Die vloek van Kupferthal . . . . . . . . . . . . . . . 304
2.51 P.J. Philander: Konka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
2.52 Everwyn Wessels: Asiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
2.53 Johann Bekker: Die rooi wal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
2.54 Doc Immelman: Die jagstewels e.a. verhale . . . . . . . . . . . . . . 307
2.55 Petra Muller: Patria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
2.56 Chris Pelser: Uur van die aap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
3. SLOTOPMERKING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
HOOFSTUK Vl
DIE TAGTIGERJARE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 - 431
1. INLEIDING ................................. . 318
2. NAMIBIES-AFRIKAANSE LITERATUUR ............. . 320
2.1 Len Anthony: Die mooiste droom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
2.2 Len Anthony: Soveel blink beloftes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
2.3 Pieter Claassens: Verse van 'n windswael . . . . . . . . . . . . . . . 321
2.4 Len Anthony: Die ure agter ons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322