Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2 DESTİNASYON PAZARLAMASI VE SAFRANBOLU’NUN DESTİNASYON İMAJININ ÖLÇÜLMESİ Ali Çağlar ÇAKMAK1 İrem Tuğba KÖK2 ÖZET Bu çalışmada Safranbolu destinasyonunu ziyaret ede(cid:8)n yerli ve yabancı turistlerin imaj algısı ve memnuniyet dereceleri ölçümeye çalışılmıştır. (cid:30) (cid:31) Destinasyon özelliklerinin ne şekilde algılandığının ve algılamadaki far lılıkların ne olduğunun öğrenilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada anket uygulaması yapılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda oluşturu(cid:7)la(cid:17) n(cid:16)(cid:20) anket, Safranbolu’ya tatil amaçlı gelen yerli ve yabancı turistlere (cid:8) (cid:31) tesadüfî örnekleme yöntemiyle, yüz yüze uygulanmıştır. Elde edilen bi giler, SPSS programında yüzde analizi ve tek faktörlü çoklu varyans analizi (manova) kullanılarak analiz edilmiştir. Bu çalışma sonucunda(cid:16), (cid:31) ziyaretçilerin genel olarak memnun ve tatmin olmuş bir şekilde dest nasyondan ayrıldıkları kanısına varılmaktadır. Özellikle yabancı turistler kendilerine yöneltilen sorulara oldukça olumlu cevaplar vermişlerdir. Daha önce Safranbolu destinasyonunu ziyaret etmiş birçok turist ile(cid:8) (cid:31) karşılaşılması, Safranbolu’nun tekrar tekrar tercih edildiğinin kanıtı o muştur. ! " # $ %# & ’ ( )*+ ( )( & , (cid:17) (cid:31) Destinasyon, Destinasyon Pazarlaması, Destina yon İmajı, Safranbolu - . KBÜ. İktisadi ve İdariBilimler Fakültesi (Yrd. Doç. Dr.) KBÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü (cid:0) (cid:1) (cid:2) (cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:6) (cid:7) (cid:8) (cid:3) (cid:9) (cid:10) (cid:3) (cid:11) (cid:11) (cid:12) (cid:5)(cid:13) (cid:12) (cid:14) (cid:15) (cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:16)(cid:17) (cid:11) (cid:18) (cid:19) (cid:4) (cid:13)(cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:21) (cid:7) (cid:13) (cid:4) (cid:8)(cid:20)(cid:22) (cid:23) (cid:24) (cid:12) (cid:7) (cid:5)(cid:25) (cid:26) (cid:27) (cid:28) (cid:26) (cid:29) (cid:3) (cid:25) (cid:26) Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2 0 1 2 3 4 0 5 3 (cid:15) 6 (cid:12) (cid:7) (cid:16)(cid:11) (cid:3) (cid:9) (cid:20) 6 (cid:16)(cid:17) (cid:17) (cid:20) (cid:4) (cid:19) (cid:22) 7 (cid:7) (cid:17) (cid:20)(cid:3) (cid:19) (cid:12) (cid:20)(cid:12) (cid:5)(cid:11) (cid:16)(cid:6) (cid:12) (cid:20) 6 (cid:12) 8 (cid:12) (cid:5)(cid:13) (cid:12) 8 (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:3) (cid:9) (cid:16)(cid:11) (cid:7) 9 (cid:12) (cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:17) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:17) (cid:9)(cid:7) (cid:13) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:8)(cid:12) : (cid:12) (cid:8)(cid:17) (cid:3) (cid:9) (cid:3) (cid:20) 6 (cid:6) (cid:7) (cid:20) (cid:16): (cid:12) (cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:9)(cid:3) (cid:5)(cid:12) (cid:16)9 (cid:6) (cid:20)(cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:16)(cid:17) (cid:20)(cid:17) : (cid:16)(cid:17) (cid:16)(cid:20) (cid:16)(cid:6) 9 ; (cid:7) (cid:9) (cid:5)(cid:7) (cid:6) (cid:3) (cid:8)(cid:4) < (cid:15) 6 (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:4) (cid:19) (cid:22) (cid:7) (cid:16)(cid:11) (cid:12) (cid:19) (cid:20)(cid:3) (cid:9) (cid:16)(cid:6) (cid:19) (cid:3) (cid:4) (cid:20) 6 (cid:3) 7 (cid:20) 6 (cid:12) (cid:9)(cid:12) (cid:7) (cid:20) (cid:4) (cid:5)(cid:12) (cid:17) (cid:3) (cid:9) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:19) (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:7) (cid:5)(cid:12) 8 (cid:12) (cid:5)(cid:13) (cid:12) (cid:16): (cid:12) (cid:19) (cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:19) (cid:16)(cid:9)(cid:9)(cid:12) (cid:5)(cid:12) (cid:6) (cid:13)(cid:12) (cid:17) (cid:12) (cid:20)7 (cid:12) (cid:12) (cid:6) (cid:20) 6 (cid:12) 8 (cid:12) (cid:5)(cid:13) (cid:12) 8 (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:17) < ; (cid:4) (cid:5): (cid:12) (cid:22) (cid:11) (cid:12) (cid:20) 6 (cid:3) (cid:19) 6 (cid:7) (cid:17) (cid:12) (cid:12) (cid:6) (cid:7) 8 8 (cid:8)(cid:16)(cid:12) (cid:19) (cid:16)(cid:6) (cid:20) 6 (cid:16)(cid:17) (cid:17) (cid:20) (cid:4) (cid:19) (cid:22) < (cid:15) 6 (cid:16)(cid:17) (cid:17) (cid:4) (cid:5): (cid:12) (cid:22) (cid:23) 7 6 (cid:16)(cid:13) 6 6 (cid:7) (cid:17) (cid:12) (cid:12) (cid:6) (cid:13) (cid:5)(cid:12) (cid:7) (cid:20)(cid:12) (cid:19) (cid:16)(cid:6) (cid:7) (cid:13) (cid:13) (cid:3) (cid:5)(cid:19) (cid:7) (cid:6) (cid:13) (cid:12) 7 (cid:16)(cid:20) 6 (cid:20) 6 (cid:12) (cid:7) (cid:16)(cid:11) (cid:3) (cid:9) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:4) (cid:19) (cid:22) (cid:23) 7 (cid:7) (cid:17) (cid:7) 8 8 (cid:8)(cid:16)(cid:12) (cid:19) (cid:20)(cid:3) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:6) (cid:7) (cid:20) (cid:16): (cid:12) (cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:9)(cid:3) (cid:5)(cid:12) (cid:16)9 (cid:6) (cid:20)(cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:16)(cid:17) (cid:20)(cid:17) 7 (cid:16)(cid:20) 6 (cid:17) (cid:16)(cid:11) 8 (cid:8)(cid:12) (cid:5)(cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:3) (cid:11) (cid:12) = (cid:7) (cid:11) 8 (cid:8)(cid:16)(cid:9) (cid:16)(cid:13) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:11) (cid:12) (cid:20) 6 (cid:3) (cid:19) (cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:9)(cid:7) (cid:13)(cid:12) (cid:20)(cid:3) (cid:9)(cid:7) (cid:13) (cid:12) < (cid:15) 6 (cid:12) (cid:7) (cid:13) > (cid:4) (cid:16)(cid:5)(cid:12) (cid:19) (cid:16)(cid:6) (cid:9)(cid:3) (cid:5)(cid:11) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:17) 6 (cid:7) : (cid:12) (cid:12) (cid:12) (cid:6) (cid:7) (cid:6) (cid:7) (cid:8)(cid:22) ? (cid:12) (cid:19) 7 (cid:16)(cid:20) 6 ; @ ; ; 8 (cid:12) (cid:5)(cid:13) (cid:12) (cid:6) (cid:20)(cid:7) 9 (cid:12) (cid:7) (cid:6) (cid:7) (cid:8)(cid:22) (cid:17) (cid:16)(cid:17) (cid:7) (cid:6) (cid:19) A (cid:4) (cid:8)(cid:20) (cid:16): (cid:7) (cid:5)(cid:16)(cid:7) (cid:20)(cid:12) (cid:7) (cid:6) (cid:7) (cid:8)(cid:22) (cid:17) (cid:16)(cid:17) (cid:3) (cid:9) : (cid:7) (cid:5)(cid:16)(cid:7) (cid:6) (cid:13) (cid:12) B(cid:11) (cid:7) (cid:6) (cid:3) : (cid:7) C< D (cid:20) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:12) (cid:6) (cid:19) (cid:3) (cid:9) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:4) (cid:19) (cid:22) (cid:23) (cid:16)(cid:20) 7 (cid:7) (cid:17) (cid:17) (cid:4) (cid:5)(cid:11) (cid:16)(cid:17) (cid:12) (cid:19) (cid:20) 6 (cid:7) (cid:20) (cid:20) 6 (cid:12) : (cid:16)(cid:17) (cid:16)(cid:20)(cid:3) (cid:5)(cid:17) (cid:11) (cid:3) (cid:17) (cid:20) (cid:8)(cid:22) (cid:8)(cid:12) (cid:7) : (cid:12) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:19) (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:16)(cid:6) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:7) (cid:17) 8 (cid:8)(cid:12) (cid:7) (cid:17) (cid:12) (cid:19) (cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:17) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:17) (cid:9) (cid:16)(cid:12) (cid:19) < (cid:18) (cid:17) 8 (cid:13) (cid:12) (cid:13) (cid:16)(cid:7) (cid:8)(cid:8)(cid:22) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:9)(cid:3) (cid:5)(cid:12) (cid:16)9 (cid:6) (cid:20)(cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:16)(cid:17) (cid:20)(cid:17) 6 (cid:7) : (cid:12) (cid:5)(cid:12) (cid:17) 8 (cid:3) (cid:6) (cid:19) (cid:12) (cid:19) (cid:20) 6 (cid:12) (cid:16)(cid:6) 9 (cid:4) (cid:16)(cid:5)(cid:16)(cid:12) (cid:17) 8 (cid:3) (cid:17) (cid:16)(cid:20) (cid:16): (cid:12) (cid:8)(cid:22) < A (cid:12) (cid:12) (cid:20) (cid:16)(cid:6) 9 (cid:7) (cid:8)(cid:3) (cid:20) (cid:3) (cid:9) (cid:20)(cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:16)(cid:17) (cid:20)(cid:17) 7 6 (cid:3) 6 (cid:7) : (cid:12) : (cid:16)(cid:17) (cid:16)(cid:20)(cid:12) (cid:19) ; (cid:7) (cid:9) (cid:5)(cid:7) (cid:6) (cid:3) (cid:8)(cid:4) (cid:11) (cid:3) (cid:5)(cid:12) (cid:20) 6 (cid:7) (cid:6) (cid:3) (cid:6) (cid:13) (cid:12) (cid:16)(cid:17) (cid:20) 6 (cid:12) 8 (cid:5)(cid:3) (cid:3) (cid:9) (cid:20) 6 (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:20) (cid:16)(cid:17) 8 (cid:5)(cid:12) (cid:9)(cid:12) (cid:5)(cid:5)(cid:12) (cid:19) (cid:7) 9 (cid:7) (cid:16)(cid:6) (cid:7) (cid:6) (cid:19) (cid:7) 9 (cid:7) (cid:16)(cid:6) (cid:22) : (cid:16)(cid:17) (cid:16)(cid:20)(cid:3) (cid:5)(cid:17) < ’ ( E F G & H I , J (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:6) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:23) (cid:19) (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:16)(cid:6) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:11) (cid:7) (cid:5) (cid:12) (cid:20) (cid:16)(cid:6) 9 (cid:23) (cid:19) (cid:12) (cid:17) (cid:20) (cid:16)(cid:6) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:16)(cid:11) (cid:7) 9 (cid:12) (cid:23) ; (cid:7) (cid:9) (cid:30) (cid:31) (cid:5)(cid:7) (cid:6) (cid:3) (cid:8)(cid:4) GİRİŞ Dünya turizm anlayışı son yıllarda büyük değişikliklere uğramış, tatil ve K seyahat etme alışkanlıkları büyük ölçüde değişmiştir. Teknol jik gelişmelerin etkisiyle günümüzde bir yerden başka bir yere seyahat edebilme oldukça LMN O P N QRS N T RP U N P N O N V R kolay hale gelmiştir. İnsanlar sadece farklı alternati gezmek, nereyi görmek istedikleri konusunda karar vermede zorluk çeker olmuştur. W Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için turizm sektörü sosyo kültürel N W etkinin yanı sıra özellikle ekonomik anlamda büyük önem kazanmış, ülkel O RP X Y U N O RP R Z elirleyen önemli bir faktör haline gelmiştir. Turizm sektörü, dünyada en hızlı gelişen ve ülke ekonomileri açısından R en çok gelir getiren sektörlerden biri haline gelmiştir. Bu gelşim, ülkelerin sektörden daha çok pay alma isteklerini artırmıştır. Bu amaç doğrultusunda RW ülkeler, ellerindeki tüm imkânları kullanarak, rekabet edebilirliklerini maks QW mum düzeye yükseltmeye çalışmaktadır. Etkili bir rekabet ise ancak ziyare RW çilerin algılamasının ve tatmininin analiz edilmesi, sonuca göre de ziyaretç K M[ \ M[ N QX R Z nin gönlünde ırakacak uygulamaların yapılması ile olacaktır. (cid:2) (cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:6) (cid:7) (cid:8) (cid:3) (cid:9) (cid:10) (cid:3) (cid:11) (cid:11) (cid:12) (cid:5)(cid:13) (cid:12) (cid:14) (cid:15) (cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:16)(cid:17) (cid:11) (cid:18) (cid:19) (cid:4) (cid:13) (cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:21) (cid:7) (cid:13) (cid:4) (cid:8)(cid:20)(cid:22) (cid:23) (cid:24) (cid:12) (cid:7) (cid:5)(cid:25) (cid:26) (cid:27) (cid:28) (cid:26) (cid:29) (cid:3) (cid:25) (cid:26) (cid:0) / Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2 N W Bu çalışmada, Safranbolu ilçesini ziyaret eden yerli ve yabancı turistl rin tatmin düzeylerini ve memnuniyet derecelerini ölçmek, ziyaretçilerin gö- [ \ Y O X Y zünde olumlu bir imaj yaratacak ve Safranbolu’y laştıracak kriterleri P W tespit etmek, belirlenen bu kriterleri plânlı bir şekilde uygulamak amaçla mıştır. Çalışma Safranbolu’yu ziyaret eden yerli ve yabancı turistlere anket uygulanması ve bu anketlerin SPSS programında analize edilmesi şeklinde yürütülmüştür. ^ _ DESTİNASYON KAVRAMI ^ _^ _ Destinasyonun Tanımı Genel olarak destinasyon “turistler tarafından ziyaret edilen ve diğer bölgelerden farklı özellikler barındıran yerler” olarak tanımlanır (Çağatay ve ‘ N a b RP c d e e f g h i d j k Dünya Turizm Örgütü’nün (WTO) tanımına göre turizm destinasyonu; P bir turistin en az bir gece kaldığı fiziksel bir mekândır ve bir gü lük seyahat P W süresinde destek hizmetleri, çekicilikler ve turist kaynakları gibi turizm ürü [ lerini içerir. Destinasyonlar, çoğunlukla ev sahibi topl lukları da içine alan R çeşitli paydaşları birleştirir ve daha geniş destnasyonlar oluşturmak üzere RW kümelenebilir ve ağ oluşturabilirler. Destinasyonlar, tüm ülke ölçeğinde olab O W leceği gibi bir bölge, ada, köy, kasaba ve hatta müstakil bir merkez gibi he l Y P b R Z RO m m m k[ P m QK kK O b ölçekte olabilirler ( , Erişim Tarihi: 10.01.2012). n op q r s t uv w s x y v z w { w | }w ~ w s (cid:127) Turistler; destinasyonu turistik amaçlı ziyaret etmektedirler. Özellikle (cid:128) (cid:129) sanayinin darbe yediği ve ekonomik krizin hat safhada yaşandığı günümü (cid:130)(cid:131)(cid:132) (cid:133) (cid:134) (cid:135) (cid:136) (cid:131)(cid:130)(cid:137)(cid:138) (cid:139) (cid:131) de destinasyonlar için turist çok önemli bir kitle haline gelmiş (cid:136) (cid:129) çekebilmek için turistik ürünlerin olması ya da bir şekilde yaratılması gere (cid:136) (cid:129) mektedir. Turistler destinasyona doğrudan etki ettikleri için iştah kabartma (cid:140) tadır. (cid:138) (cid:141) (cid:130) inasyonun, diğerlerinden farklı çekici yönlerini ön plâna çıkaracak şekilde değerlendirilmesi ve maksimum fayda sağlanması için net ve etkin bir pazarlama stratejisi oluşturulmalıdır. Destinasyonun etkili ve rasyonel bir biçimde pazarlanması gerekmektedir. (cid:138) (cid:129) Bir ülkede, şehirlerin turistlere etkin bir şekilde pazarlanabilmesi için h (cid:136) (cid:142) (cid:138) (cid:136) (cid:130)(cid:138) (cid:143) (cid:131)(cid:132) (cid:133) (cid:134) (cid:131)(cid:132) def kitleye uygun ürün ve hizmetler geliştirerek sunmak gere şehrin genel olarak turistlere sunabileceği ürünler ise 4 grupta toplanabilir (cid:144) (cid:145) (cid:146) (cid:147) (cid:146) (cid:148) (cid:133) (cid:134) (cid:135) (cid:149) (cid:137)(cid:150) (cid:132) (cid:145) (Yıldırım ve Teberler, 200 (cid:0) ] (cid:2) (cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:6) (cid:7) (cid:8) (cid:3) (cid:9) (cid:10) (cid:3) (cid:11) (cid:11) (cid:12) (cid:5)(cid:13) (cid:12) (cid:14) (cid:15) (cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:16)(cid:17) (cid:11) (cid:18) (cid:19) (cid:4) (cid:13)(cid:7) (cid:20) (cid:16)(cid:3) (cid:6) (cid:21) (cid:7) (cid:13) (cid:4) (cid:8)(cid:20)(cid:22) (cid:23) (cid:24) (cid:12) (cid:7) (cid:5)(cid:25) (cid:26) (cid:27) (cid:28) (cid:26) (cid:29) (cid:3) (cid:25) (cid:26) Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2 (cid:132) (cid:137)(cid:138) (cid:132) (cid:181) (cid:141) ¶ • (cid:132) Şehirlerdeki faaliyetler, tiyatrolar, gösteriler, müzeler, konse faaliyetleri, kumarhaneler, gece kulüpleri ve festivaller, Şehrin canlılığı, yerel gelenekler, folklor, diller, güvenlik, yerel halkın yaşamı, kentin fiziksel ve sosyokültürel özellikleri, (cid:150) (cid:129) Oteller, yeme içme işletmeleri, seyahat acenteleri, sahip olunan p zarlar ve alışveriş imkânları, Şehre ulaşılabilirlik, enformasyon ve bilgilendirme ofisleri ve otopark olanaklarıdır. Yine, bir şehrin etkin bir şekilde pazarlanabilmesi için bazı performans göstergelerinin de şehrin lehine olması gerekmektedir. Bir şehrin performans (cid:132) göstergelerini arttıran özellikler iç ve dış perfo mans faktörleri olmak üzere (cid:149) ikiye ayrılmaktadır. Bir şehrin performa sını etkileyen iç faktörler şunlardır (cid:129) (cid:144) (cid:144) (cid:148) (cid:145) (Eroğlu, 2008: 65 Coğrafi Konum Eğitim altyapısı Doğal yapı Tarihi yapı Yerel yönetim Merkezi hükümet nezdinde şehrin temsil gücü Endüstriyel altyapısı Güvenlik unsurları İnsanların sosyo demografik yapısı ve turiste bakışı Vizyon birliği Dış faktör unsurları ise (Eroğlu, 2008: 66): Ülkenin ekonomik şartları, Ülkenin siyasi şartları, Çevre iller, Bölgenin gelişmişlik düzeyi, Uluslararası aktörlerin o bölge üzerindeki etkileridir. (cid:150) ‚ (cid:131)¶ (cid:130)(cid:131)(cid:132) (cid:133) Yerel yönetim ve otoriteler, şehir pazarlamasında etkin bir role s Destekleyici faaliyet ve yapılarla şehrin imajına katkı sağlar ve bir nevi kent reklamı yapmaktadırlar. (cid:151) (cid:152) (cid:153) (cid:154)(cid:155) (cid:156) (cid:157) (cid:152) (cid:158) (cid:159) (cid:152) (cid:160) (cid:160) ¡ (cid:154)¢ ¡ £ ⁄ (cid:152) (cid:153) (cid:154)¥ƒ (cid:160) § ¤ (cid:153) ¢ (cid:156) ' ¥(cid:152) (cid:155) “ (cid:156) ¢ (cid:153) (cid:157)'« ‹ › ¡ (cid:156) (cid:154)fi fl (cid:176) – fl † (cid:152) fi fl ‡ · Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2 Birçok faktöre bağlı olarak gelişen ve değişen destinasyonların rekabet (cid:141) (cid:130) stratejilerinin çeşitliliği, güçlü yönlerinin farklılığı kazançlı de inasyonları (cid:131) yaratma işini zorlaştırmaktadır. Bu anlamda başarıyı etkleyen en önemli (cid:150) unsur konumlandığı yer ve yarattığı imaj ile mark laşmışlığıdır. 1.3. Destinasyon İmajı İmaj; kişinin fiziksel algılama sınırlarının ötesindeki şey hakkında sahip olduğu ussal çağrışım veya temsildir (Öter ve Özdoğan,2005: 129). İmaj duyularla algılanan bir şey hakkında bellekte kalan izler olabildiği gibi kişinin bir şey hakkında oluşturduğu zihinsel bir kurmaca da olabilir. Geçmişe ait algılarını canlandırmada ve yeni bilgiler edinmede imajlar kişiye yardım sağ- lamaktadır. İmaj ölçülebilir bir kavramdır. İmaj analizi için tipik olarak tüketicilerden belli bir marka veya ürünün niteliklerini temsil eden ifadeleri verilen ölçekler ile derecelendirmeleri istenir (Öter ve Özdoğan,2005: 130). Destinasyon imajı konusunda yapılan çalışmalar özellikle 1990’lardan itibaren artmış ve aşağıdaki konularda yoğunlaşmıştır (Baloglu ve McCleary ” » » » » … (cid:145) (cid:146) (cid:144) (cid:146) (cid:129) (cid:146) (cid:148) ‰ (cid:150) Turistin algıladığı imaj ve destinasyonların yaymaya çalıştıkl rı imaj (cid:150) (cid:136) (cid:131) (cid:190)(cid:150) (cid:132) (cid:136) (cid:137)(cid:150) (cid:132) (cid:181) arasınd Önceki ziyaretlerin güncel algılamalara etkisi, Turistin destinasyona uzaklığı, coğrafi konumu ve imaj ilişkisi, (cid:132) (cid:129) Destinasyon imajının ölçümü veya imajın derecesini etkileyen faktö (cid:137)(cid:138) (cid:132) (cid:181) İmaj değişiminde zamansal etkiler, İmaj ve seyahat amaçları arasındaki ilişkiler, (cid:129) Destinasyon imajı ve turistin sosyo demografik profili arasındaki iliş- (cid:136) (cid:131)(cid:137)(cid:138) (cid:132) (cid:133) Turistlerin, belirli bir yeri ziyaret etmeleri için temel beş neden vardır. Bu ‚ (cid:130)(cid:130)¶ (cid:145)¿¿(cid:192) • (cid:142) (cid:142) (cid:135) (cid:149) (cid:131)(cid:130)(cid:139) (cid:143) (cid:138) ` (cid:138) (cid:137)• ¶ (cid:142) (cid:138) (cid:149) (cid:130) (cid:133)(cid:135) (cid:131)(cid:135) (cid:192) (cid:133)(cid:138) (cid:143) (cid:135) ´nedenler şöyle ”sıralanabilir ( , Erişim (cid:150) (cid:132) (cid:131)‚ (cid:131)(cid:145) ˆ (cid:147) (cid:133)˜ ˆ (cid:133)ˆ ˜ ˆ (cid:148) (cid:145) ¯ (cid:141) (cid:130)(cid:138) (cid:130)(cid:131)(cid:136) : Çevre, manzara görmek ˘ (cid:131)(cid:143) (cid:131)(cid:139) (cid:138) (cid:130)(cid:145) (cid:150) Aile ya da dostları ziyaret, kökleri araştırma, ark daşlık, (cid:140) (cid:134) (cid:131)(cid:137)˙ (cid:131) :Kültürel nedenler, eğitim programları, (cid:131)(cid:149) (cid:137)(cid:138) (cid:149) (cid:142) (cid:138) (cid:130)(cid:142) (cid:150) (cid:181) : Kaçma isteği, kum ve güneş, gerilim azal Statü : Kişilik geliştirme, toplumsal kabul, prestij vestatü arayışı. ‡ „ (cid:151) (cid:152) (cid:153) (cid:154)(cid:155) (cid:156) (cid:157) (cid:152) (cid:158) (cid:159) (cid:152) (cid:160) (cid:160) ¡ (cid:154)¢ ¡ £ ⁄ (cid:152) (cid:153) (cid:154)¥ƒ (cid:160) § ¤ (cid:153) ¢(cid:156) ' ¥(cid:152) (cid:155) “ (cid:156) ¢ (cid:153) (cid:157)'« ‹ › ¡ (cid:156) (cid:154)fi fl (cid:176) – fl † (cid:152) fi fl Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2 (cid:138) (cid:149) (cid:138) (cid:137)(cid:137)(cid:131)(cid:136) (cid:137)(cid:138) Bir destinasyonu ziyaret etmeden önce turistlere ulaşan bilgi g (cid:149) onların o destinasyon hakkındaki zihinsel imajıyla destekle mektedir. Çoğu (cid:143) (cid:135) (cid:132) (cid:135) (cid:142) (cid:143) (cid:150) (cid:181) (cid:201) (cid:131)(cid:132) (cid:130)(cid:135) (cid:132) istin nereye seyahat edeceği kararını üreten gerçek bilgiden (cid:129) öte muhtemelen imajdır (Tapachai ve Waryszak, 2000:37 44). Gerçekten de bireylerin eğlence ve seyahat edecekleri yerleri seçim süreci destinasyon imajına bağlıdır (Chen ve Kerstetter, 1999: 256). Destinasyon seçimleriyle ilgili yapılan mevcut çalışmalar bu nedenle, destinasyon imajının baskın (cid:150) (cid:129) özelliklerini tanımlamak ve bunların bir turistik destinasyon seçiminde oyn dıkları rolü ortaya çıkarmak üzerine odaklanmaktadır (Um ve Crompton, ” » » » ” (cid:145)(cid:146) (cid:129) (cid:146) ˆ (cid:148) (cid:133) (cid:149) (cid:129) Turizm endüstrisinin giderek artan rekabetçi yapısı, turistik destinasyo (cid:131)(cid:129) ların etkili plan ve stratejiler geliştirmesini zorunlu hale getirmektedir. Dest (cid:131)(cid:129) nasyonlar genellikle pazar yerindeki rekabete oranla algılanan imajları üzer ne yoğunlaşmaktadırlar (İlban, Köroğlu ve Bozok 2008: 107). 1.4. Destinasyon Markası Günümüzde, enformasyon bolluğu ve fazlalığının olduğu bir dünyada yaşanmaktadır. Bu nedenle ülke ve ürün tanıtımı bağlamında başarılı ve etkili olmak için; farklı olmaya, diğer enformasyonlardan (diğer bir deyişle rakiplerin mesajlarından) ayırt edilir ve dikkat çekici olmaya, ayrıca değişik (cid:135) iletişim kanallarının kullanılmasına gerek d yulmaktadır. Marka bir hazinedir, zamanla değerini kaybedebilmekte ve canlı varlıklar gibi doğum, gelişme ve ölüm süreci yaşamaktadır. Bu nedenle sürekli yenilenmesi, güncellenmesi ´ ˙ (cid:138) (cid:132) (cid:138) (cid:136) (cid:138) (cid:149) (cid:201) (cid:131)(cid:132) • (cid:137)˙ (cid:135) (cid:143) (cid:135) (cid:132) (cid:133) (cid:150) (cid:149) ıtım sürecinde hedef kitleyi etkilemek için mesajların farklı ve sıra dışı yollardan verilmesi gerekmektedir. (cid:138) (cid:129) Diğer önemli bir unsur ise, yine hedef kitleye verilen mesajlarda “siz d ğerlisiniz” vurgusu olmasıdır. Bu markalaşmayı sağlayacaktır. Marka olmak önemlidir, çünkü kriz ya da sektörün yaşadığı durulma anlarında avantaj (cid:140) sağlamakta, bu dönemlerin az kayıpla atlatılmasına yardımcı olmaktadır. (cid:138) (cid:141) (cid:130)(cid:131)(cid:149) (cid:150) (cid:141) (cid:139) • (cid:149) (cid:142) (cid:150) (cid:132) (cid:136) (cid:150) laşma sürecinde dikkat edilmesi gereken unsurlar şunlardır (Aksungur ve Kastal 2007: 10): Pazarlama iletişim stratejisi oluşturulmalı, Küçük gruplar halinde müşteri odaklı pazarlama yapılmalı, (cid:150) ¶ Öncelikle turistlerin güçlü olarak algıladığı yönde çalışma y ılmalı, (cid:150) (cid:129) İyi bir tatil geçirmiş turistin imajdan daha önemli olduğu unutulmam lı ve memnuniyet ön planda tutulmalı, (cid:151) (cid:152) (cid:153) (cid:154)(cid:155) (cid:156) (cid:157) (cid:152) (cid:158) (cid:159) (cid:152) (cid:160) (cid:160) ¡ (cid:154)¢ ¡ £ ⁄ (cid:152) (cid:153) (cid:154)¥ƒ (cid:160) § ¤ (cid:153) ¢ (cid:156) ' ¥(cid:152) (cid:155) “ (cid:156) ¢ (cid:153) (cid:157)'« ‹ › ¡ (cid:156) (cid:154)fi fl (cid:176) – fl † (cid:152) fi fl ‡ ¨ Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2 (cid:129) (cid:150) İnternet, e mail gibi yeni medya teknolojilerinden yararlanılm lı, Uluslararası alandaki gelişmeler ve tüketici eğilimdeki değişiklikler (cid:130)(cid:150) (cid:136) (cid:131)¶ (cid:138) (cid:143) (cid:131)(cid:137)(cid:142) (cid:138) (cid:137)(cid:131)(cid:181) (cid:149) (cid:129) Eğlence mesajlı ya da temalı tanıtım kampanyalarının önem kaza dığı gerçeği sebebiyle tanıtımı bu yolla yapmak. Kısaca; Pazarları iyi tanımak Müşterileri takip etmek Tüm sektörle işbirliği yapmaktır. Destinasyon markalama; bir destinasyonu tanımlayan ve farklılaştıran (cid:141) (cid:129) isim, sembol, logo, amblem ile diğer grafik unsurların yaratılması, destina (cid:131)(cid:129) yona ilişkin unutulmaz seyahat deneyimlerinin yaratılması ve turist ile dest (cid:136) (cid:129) nasyon arasında duygusal bağın kurulması ile meydana gelmektedir (A … ” ” (cid:141) (cid:135) (cid:149) ˙ (cid:135) (cid:132) ` (cid:138) ¸ (cid:150) (cid:141) (cid:130)(cid:150) (cid:137) ˆ ˜ ˜ (cid:145) (cid:148) (cid:133) Destinasyonu turistler için çekici hale getirmek; kendine özgü, diğer (cid:150) (cid:139) (cid:150) (cid:149) (cid:150) (cid:132) (cid:150) (cid:136) (cid:181) destinasyonlarda olmayan, yeri doldurulamayan özelliklerine d (cid:138) (cid:129) pazarda bir konum elde etmeyi ve bunu gerçekleştirirken toplumsal değerl (cid:141) re saygılı olmayı gerektirmektedir. Güçlü destina yon markaları potansiyel (cid:132) (cid:129) turistler için duygusal anlam, yüksek beklenti ve prestij unsuru taşımaktadı lar. Markalar, yaratılan fonksiyonel ve duygusal değerler seti ile bunların (cid:131) müşteriler tarafından algılanış biçmini yansıtan bir bağ olarak geliştirilmelidir. (cid:142) (cid:129) Destinasyon markalama, pozitif imaj geliştirmeye yönelik olarak; isim, se bol, logo, dizayn, slogan, renk, mimari, kültürel miras, dil, mitler ve efsaneler (cid:130)(cid:138) (cid:143) (cid:131)(cid:132) gibi arka elemanlarının tutarlı bir kombinasyonu ile meydana gelmek (cid:204) ˘ … ” (cid:136) (cid:141) (cid:135) (cid:149) ˙ (cid:135) (cid:132) ` (cid:138) ¸ (cid:150) (cid:141) (cid:130)(cid:150) (cid:137) ˆ ˜ ˜ (cid:145) ˆ (cid:148) ˝ ˛ DESTİNASYON İMAJININ ÖLÇÜLMESİ KONUSUNDA ˇ — (cid:209) (cid:210) — (cid:211) (cid:212) (cid:213) (cid:214) (cid:215) (cid:215) (cid:216) (cid:217) (cid:215) (cid:214) — (cid:218) — ˇ (cid:219) 2.1. Araştırmanın Konusu Bu araştırma ile Safranbolu’yu ziyaret eden yerli ve yabancı turistler (cid:131) açısından destinasyon imajının memnuniyeti ve algılanan kaltede farklılık taşıyıp taşımadığı belirlenmek istenmektedir. Bu amaçla literatür taraması (cid:129) (cid:141) (cid:129) yapılarak oluşturulan anket, 2012 Şubat Mart aylarında Safranbolu destina (cid:130) yonunu ziyarete gelen yerli ve yabancı turis lere uygulanmıştır. (cid:220) ” ” » (cid:220) (cid:150) (cid:190)(cid:132) (cid:150) (cid:149) (cid:201) • (cid:137)(cid:135) (cid:144) (cid:130)(cid:150) (cid:132) (cid:131)‚ (cid:131)(cid:149) (cid:143) (cid:138) elçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan'ın oğlu (cid:131)(cid:129) Muhiddin Mesut Şah zamanında Türklerin eline geçmiştir. Tarihi süreç içer ‡ ˚ (cid:151) (cid:152) (cid:153) (cid:154)(cid:155) (cid:156) (cid:157) (cid:152) (cid:158) (cid:159) (cid:152) (cid:160) (cid:160) ¡ (cid:154)¢ ¡ £ ⁄ (cid:152) (cid:153) (cid:154)¥ƒ (cid:160) § ¤ (cid:153) ¢(cid:156) ' ¥(cid:152) (cid:155) “ (cid:156) ¢ (cid:153) (cid:157)'« ‹ › ¡ (cid:156) (cid:154)fi fl (cid:176) – fl † (cid:152) fi fl Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2 (cid:222) (cid:223)(cid:224) Æ (cid:226) (cid:223)(cid:222) (cid:226) ª (cid:228) ª (cid:229) (cid:230) (cid:230) ª (cid:229) (cid:231) Ł ØŒ º (cid:223)(cid:236) (cid:237)(cid:226) º (cid:223) 1280 tarihleri arasında Çobanoğullarının, 1326 (cid:230) Æ (cid:226) (cid:238) (cid:222) (cid:239) Œ (cid:224) (cid:230) arasında Candaroğullarının, 1354 1402 ve 1423 yılından itibaren (cid:224) lı'ların egemenliğine girmiştir. Tarihi bu derece ze gin olan bu ilçe UNESCO tarafından 17 Aralık 1994 tarihinde Dünya Miras Listesi’ne alınarak “Dünya Kenti” unvanını kazanmıştır. Safranbolu'nun ünlü evleri 18. ve 19. yüzyıl Türk toplumunun geçmişini, kültürünü, ekonomisini, teknolojisini ve yaşama biçimini yansıtan mimarlık bilgisi ile yapılmıştır. Şehirde bulunan yaklaşık 2.000 geleneksel yapıdan ª (cid:240)æ æ (cid:242) Œ Æ (cid:226) Ø(cid:223) Ø(cid:226) (cid:222) (cid:243) (cid:223)(cid:237) (cid:226) Æ ilmiş ve yasal olarak koruma altına alınmıştır. º (cid:230) Yaklaşık 3000 yıllık tarihi geçmişinde pek çok uygarlığın yaşadığı şehi de önemli kültürel zenginlikler vardır. 2.2. Araştırmanın Amacı Günümüzde destinasyonlar artık bir turizm ürünü olarak oluşturdukları Æ (cid:226) º (cid:237)Œ º (cid:240) (cid:244) (cid:223)º (cid:226) ı (cid:237)(cid:226) º stinasyon imajı ile turistlerin ilgisini çekmeye çalışmaktadı tatillerini geçirecekleri yerleri belirlerken birçok faktörden etkilenmektedirler. Bu araştırmanın amacı, Safranbolu’yu ziyaret eden bireylerin davranış ve tutumlarında, destinasyon imajının memnuniyet ve algılanan kalitede farklılık taşıyıp taşımadığını belirlemektir. Ayrıca tatil yeri seçimlerinde destinasyon (cid:223)(cid:230) imajının etkisini belirlemek, destinasyon özelliklerini algılamalarına göre kiş den kişiye farklılık gösterip göstermediğini de öğrenmek amaçlanmaktadır. 2.3. Araştırmanın Yöntemi (cid:239) (cid:230) Bu çalışma uygulamalı bir araştırmadır. Tasarımı ise tanımlayıcı (beti sel) araştırma olarak ifade edilebilir. Araştırmanın problemi, destinasyon º (cid:230) imajının bireylerin destinasyona yönelik aldığı kararları nasıl etkilediğini beli (cid:226) lemektir. Araştırmanın amaçlarını gerçekleştir bilmek için literatür taraması (cid:222) sonucunda oluşturulan ankette destina yon imaj ölçeğinden yararlanılmıştır. (cid:230) Anket 2012 Şubat Mart aylarında Safranbolu’ya tatil amaçlı gelen kişilere ı uygulanmıştır. Anketler bire lerle yüz yüze görüşülerek gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın ana kütlesi anketin yapıldığı tarihte Safranbolu’yu ziyaret eden yerli ve yabancı turistlerdir. Katılımcılar basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Basit tesadüfî örnekleme yönteminde ana kütlede yer alan her birimin önceden bilinen ve diğer birimler ile eşit seçilme ihtimali vardır. Başka bir ifadeyle ana kütleyi oluşturan her birim diğer birimlerden bağımsız olarak seçilir. Bu yöntem ana kütleyi oluşturan birimlerin örneğe seçilme şanslarının belli ve eşit olacağını garanti eder. Bu da örnek büyüklüğüne bakmaksızın (cid:151) (cid:152) (cid:153) (cid:154)(cid:155) (cid:156) (cid:157) (cid:152) (cid:158) (cid:159) (cid:152) (cid:160) (cid:160) ¡ (cid:154)¢ ¡ £ ⁄ (cid:152) (cid:153) (cid:154)¥ƒ (cid:160) § ¤ (cid:153) ¢ (cid:156) ' ¥(cid:152) (cid:155) “ (cid:156) ¢ (cid:153) (cid:157)'« ‹ › ¡ (cid:156) (cid:154)fi fl (cid:176) – fl † (cid:152) fi fl ‡ (cid:221) Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2 (cid:230) (cid:228) ª ª (cid:240) (cid:224) (cid:226) Ø (cid:19) (cid:20) (cid:21) ana kütleyi temsil edebilmenin garantisidir (Nakip, 2006:209 (cid:238) (cid:22) (cid:20) (cid:19) yoluyla elde edilen bilgilere Tek Faktörlü Çoklu Varyans Analizi (MAN uygulanmıştır. MANOVA ile ziyaretçilerin destinasyon imaj düzeyleri karşı- (cid:237)Œ Ø ştırılmıştır. Bu karşılaştırma ziyareçilerin sosyo demografik özelliklerine göre yapılmıştır. (cid:23) (cid:24)(cid:25) (cid:24) Araştırmadan Elde Edilen Verilerin Analizi ve Değerlendirilm(cid:26) (cid:27) (cid:28) º (cid:230) Yapılan anket uygulaması sonucunda anket sorularına verilen cevapla la veriler elde edilmektedir. Verilere uygulanacak ilk analiz, Yüzde analizidir. Yüzde analizi ile ankete katılan cevaplayıcılarla ilgili bilgiler verilmektedir. Daha sonra cevaplayıcıların destinasyon imajı algılamalarının ortalama ve (cid:224) (cid:230) standart sapma değerleri hesaplanarak çıkarsamalar yapılmaktadır. Bir so Œ (cid:230) raki aşamada Tek Faktörlü Çoklu Varyans Analizi (MANOVA) kullanılmakt dır. (cid:23) (cid:24)(cid:25) (cid:24)(cid:29) Ankete Katılan Turistlerin Demografik Özellikleri (cid:30) (cid:31) !" # $ CevaplayıcılarınDemografik Özellikleri Turist Şekli % & ’ ( ) *+ , *- . / % & ’ ( 8 = 9 0 1 234 5 6 7 8 95 : 2; 1 ; < 6 < 7 < 9 < 8 8 7 9> ? @ A @ B 5 8 Yabancı C > 6 6 (cid:30) " D !(cid:31) E > F 8 > 6 6 96 (cid:30) " D !(cid:31) E > F 8 96 Yaş % & ’ ( G . H . + * I J K J L % & ’ ( > 7 9 F M 8 > 97 : N 34 = F 24 ve altı 5 M 8 9 = 7 O 7 M C 7 98 > C M 30 arası Bekâr > C M = C 9= (cid:30) " D !(cid:31) E > F 8 > 6 6 96 31 ve üstü (cid:30) " D !(cid:31) E > F 8 > 6 6 96 Eğitim Düzeyi % & ’ ( P = > 9= . Q*K & R S ( % & ’ ( İlkokul > > 9 8 6 = 8 98 T 4U 1 > M 1.000 ve altı 6 > V6 6 > F M 9 – 7 8 C = 95 > > = C V8 5 5 Üniversite C C V7 6 6 N 1 > M 9 = F > 7 95 0 V T 4U @ B U C 6 C üstü 8 8 = F 9M W X ; YX 2@ = > 9= Belirtilmemiş > 6 6 (cid:30) " D !(cid:31) E > F 8 > 6 6 96 (cid:30) " D !(cid:31) E > F 8 96 (cid:246) (cid:246) (cid:247) ł ø œß (cid:252) (cid:253) ł (cid:254) (cid:255) ł œ ł ø œ ø (cid:252) ł ß (cid:252) ø (cid:253) (cid:252) œ ł (cid:0) (cid:0) (cid:1) (cid:2) (cid:1) (cid:3) (cid:4) (cid:5)(cid:6) (cid:0) (cid:7) (cid:8) (cid:2) (cid:9) (cid:5) (cid:10) (cid:2) (cid:9)(cid:11) (cid:12) (cid:13) (cid:1) (cid:14) (cid:15) (cid:16) (cid:17) (cid:15) (cid:18) (cid:14) (cid:15) Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2 Ankete katılan turistlerin %54,9’u yerli, %45,1’i yabancı niteliktedir. x y z lam katılımda %57,3 oranla kadınlar ilk sırada yer alırken, %42,7 oranla erkekler ikinci sırada yer almaktadır. Katılımcıların çoğunluğunu %84,1 y { | } la bekârlar oluşturmaktadır. Evlilerin oranı ise %15,9 gibi düşük bir oranda kalmıştır. Seçilen örneklemin eğitim profili oldukça yüksektir. En büyük grubu | %68,3 oranla üniversite düzeyinde eğitim alan kişiler oluşturmakt dır. %18,~ oranla yüksek lisans eğitimi alanlar ikinci sırada, %11 oranla lise eğitimi | (cid:127)| } } (cid:127)| (cid:128)(cid:127)(cid:129) y (cid:129) (cid:130) (cid:127) (cid:131) (cid:132) (cid:133) y (cid:129) (cid:134)y { | lar üçüncü sıradadır. Dördüncü sırayı ise %1,2 ora eğitimi alanlar paylaşmaktadır. (cid:128)(cid:127)(cid:132) Katılımcılar genelde genç kişilerden oluşmaktadır. Büyük oran %41,5 } 24 ve altı yaş grubuna girenlerdir. 25(cid:135) 30 yaş grubuna gire lerin oranı %32,9, 31 yaş ve üstü yaş grubuna girenlerin oranı ise %23,2’dir. Gelir grupları içerisinde en büyük payı %32,9 oranla 1001 TL ile 3499 TL arası gelire sahip olanlar oluşturmaktadır.%24,4 oranla 1000 TL ve altı gelire sahip olanlar ikinci sırada yer alırken, %15,9 oranla 3500 TL ve üstü gelire sahip olanlar üçüncü sırada yer almaktadır. 164 katılımcıdan 44’ü gelir (cid:133) (cid:130) rumunu belirtmemiştir. Bu da %26,8 oranına tekabül etmektedir. Katılımcılardan; “Safranbolu’ya daha önce geldiniz mi?” sorusuna %61’i Hayır, %35,4’ü Evet cevabını vermiştir. Burada dikkat çeken daha önce ziyaret ettiği halde yine Safranbolu ziyaretini tercih eden %35,4 lük kısımdır. (cid:132) Bu durum ilk ziyaretinde aradığını bulmuş, tatmin olmuş bir kitleyi ifade ed (cid:135) bilir. Katılımcılara yöneltilen diğer bir soru olan “Sizi Safranbolu’yu ziyarete yönlendiren kaynak nedir?” sorusuna %40,2’lik kısım arkadaş/akraba, (cid:132) %22’lik kısım internet, %9,8’lik kısım gazete/dergi ve %8,5’lik kısım da önc (cid:135) (cid:129) ki ziyaret cevabını vermiştir. Etkilenme konusunda ilk sırayı arkadaş ve a (cid:135) | raba tavsiyelerinin aldığı görülmektedir. Bu da kulaktan kulağa güzel bir im (cid:135) jın yayıldığını ve markalaşma yolunda büyük yol kat edildiği şeklinde ifade (cid:132) (cid:133) (cid:128)(cid:127)(cid:132) (cid:136) (cid:128)(cid:127)(cid:128){ (cid:137) Z [ \ ]^ _ ‘ [ a b [ c c d ]e d f g [ \ ]hi c j k \ e _ l h[ ^ m _ e \ ‘ln o p d _ ]q r s t r u [ q r v w
Description: