denizcilik gemi dizel motorları-2

99 Pages·2008·5.12 MB·Turkish

T.C.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ
DENİZCİLİK
GEMİ DİZEL MOTORLARI-2
ANKARA 2008
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak
dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR...................................................................................................................iii
GİRİŞ.......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1....................................................................................................3
1. DİZEL MOTORLARI..........................................................................................................3
1.1. Dizel Motorlarının Endüstrideki Önemi ve Kullanıldığı Yerler...................................3
1.2. Dizel Motorlarının Avantaj ve Dezavantajları..............................................................4
1.3. Dizel Motorların Gemilere Uygulanması......................................................................4
1.3.1. Doğrudan Bağlama................................................................................................5
1.3.2. Devir Düşürücülü Bağlama...................................................................................6
1.3.3. Dizel-Jeneratör Sistemi..........................................................................................7
1.3.4. Dikey Şaftlı Makineler..........................................................................................8
1.4. Dizel Motorların Çalışma İlkesi....................................................................................9
1.4.1. İki Zamanlı Dizel Çevrimi.....................................................................................9
1.4.2. Dört Zamanlı Dizel Çevrimi................................................................................18
1.5. Dizel Motorlarda İndikatör Diyagramı.......................................................................23
1.5.1. İki Zamanlı Dizel Motor Teorik PV Diyagramı..................................................24
1.5.2. İki Zamanlı Dizel Motor Pratik İndikatör Diyagramı..........................................25
1.5.3. Dört Zamanlı Dizel Motor Teorik PV Diyagramı...............................................25
1.5.4. Dört Zamanlı Dizel Motor Pratik İndikatör Diyagramı.......................................27
1.6. İki Zamanlı Dizel Motorlarla Dört Zamanlı Dizel Motorların Karşılaştırılması........28
1.7. Dizel Motorlarla Benzinli Motorların Karşılaştırılması..............................................28
1.8. Dizel Motorlarda Yanma............................................................................................29
1.9. Dizel Motorlarda Yanma Odaları...............................................................................32
1.10. Gemi Dizel Motorlarında Gücün Hesaplanması.......................................................36
1.10.1. İndike (İç) Gücün Hesaplanması.......................................................................36
1.10.2. Yararlı (Efektif) Gücün Tanımı ve Hesaplanması.............................................39
1.10.3. Proni Freni ile Yararlı Gücün Ölçülmesi ve Hesaplanması...............................39
1.11. Gemi Dizel Motorlarında Verimin Hesaplanması....................................................41
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................................44
ÖĞRENME FAALİYETİ–2..................................................................................................49
2. DİZEL MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİ.......................................................................49
2.1. Dizel Yakıt Sisteminin Görevi ve Şeması...................................................................49
2.2. Yakıt Püskürtme Yöntemleri......................................................................................50
2.3. Dizel Motorları Yakıt Sisteminin Genel Yapısı..........................................................51
2.4. Yakıt Tankları.............................................................................................................51
2.5. Filtreler........................................................................................................................51
2.5.1. Dizel Motorlarında Yakıtın Temiz Olmasının Önemi.........................................51
2.5.2. Yakıt Filtrelerinin Görevleri................................................................................52
2.5.3. Yakıt Filtrelerinin Çeşitleri ve Yapısal Özellikleri..............................................52
2.5.4. Yakıt Filtrelerinin Bağlama Şekilleri...................................................................55
UYGULAMA FAALİYETİ..............................................................................................57
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................................58
UYGULAMALI TEST......................................................................................................59
ÖĞRENME FAALİYETİ–3..................................................................................................60
3. BESLEME POMPALARININ BAKIM VE ONARIMI...................................................60
3.1. Besleme Pompalarının Görevi....................................................................................60
i
3.2. Besleme Pompalarının Çeşitleri..................................................................................60
3.2.1. Pistonlu Tip Besleme Pompaları.........................................................................61
3.2.2. Diyaframlı Tip Besleme Pompaları.....................................................................63
3.2.3. Dişli Tip Besleme Pompaları...............................................................................65
3.2.4. Paletli Tip Besleme Pompaları............................................................................66
UYGULAMA FAALİYETİ..............................................................................................67
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................................69
UYGULAMALI TEST......................................................................................................71
ÖĞRENME FAALİYETİ–4..................................................................................................72
4. ENJEKTÖRLERİN BAKIM VE ONARIMI.....................................................................72
4.1. Enjektörlerin Görevleri...............................................................................................72
4.2. Enjektörlerin Çeşitleri ve Yapısal Özellikleri.............................................................72
4.2.1. Açık Enjektörler..................................................................................................74
4.2.2. Kapalı Enjektörler................................................................................................74
4.3. Enjektörün Çalışması..................................................................................................77
4.4. Enjektörlerde Yapılan Kontrol ve Ayarlar..................................................................78
4.4.1. Püskürtme Basıncı Kontrol ve Ayarı...................................................................79
4.4.2. Geri Kaçak ve Sızıntı Kontrolü...........................................................................80
4.4.3. Püskürtme Şekli Kontrolü....................................................................................81
4.4.4. Damlama Kontrolü..............................................................................................82
UYGULAMA FAALİYETİ..............................................................................................83
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................................84
UYGULAMALI TEST......................................................................................................87
MODÜL DEĞERLENDİRME..............................................................................................88
CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................92
KAYNAKÇA.........................................................................................................................93
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 525MT0189
ALAN Denizcilik
DAL/MESLEK Ortak Alan
MODÜLÜN ADI Gemi Dizel Motorları 2
Bu modül dizel yakıt sisteminin görevi, yapısı ve parçaları,
yakıt filtrelerinin ve besleme pompalarının bakımı enjektörlerin
MODÜLÜN TANIMI bakım ve ayarlarıyla ilgili bilgi ve becerin verildiği öğrenme
materyalidir.
SÜRE 40 / 32 saat
ÖN KOŞUL Gemi Dizel Motorları 1 Modülünü başarmış olmak.
YETERLİK Ana makine operasyonu yapmak
Genel Amaç
Uygun ortam sağlandığında dizel motorların yakıt sistemlerinin
bakım ve onarımını makine kataloğuna ve belirtilen sürelere
uygun olarak yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Gemi dizel motorlarında güç hesaplamaları
MODÜLÜN AMACI yapabileceksiniz.
2. Yakıt filtrelerinin bakım ve onarımını makine kataloguna
uygun olarak yapabileceksiniz.
3. Besleme pompalarının bakım ve onarımını makine
kataloguna uygun olarak yapabileceksiniz.
4. Enjektörlerin bakım ve onarımını makine kataloguna
uygun olarak yapabileceksiniz.
Ortam: Donanımlı motor atölyesi,
Motorculukta kullanılan standart el ve ölçü aletleri, dizel
EĞİTİM ÖĞRETİN
motorlar, yakıt filtreleri, besleme pompaları, enjektörler,
ORTAMLARI VE
enjektör test cihazı, bilgisayar ve yansıtım cihazı çoklu ortam,
DONANIMLARI
eğitim CD’leri.
Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen
ölçme araçları ile kazandığız bilgi ve becerileri ölçerek kendi
ÖLÇME VE kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda size
DEĞERLENDİRME ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız
bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirilecektir.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Dizel motorları içten yanmalı motor çeşitlerinden biridir. Yakıtın motor içinde
yakılması sonucu açığa çıkan ısı enerjisini doğrudan mekanik enerjiye çevirir. Birkaç kW’
tan 50.000 kW’ a kadar çeşitli güçlerde üretilen günümüzün yüksek verimli ısı makineleridir
ve endüstrinin her alanında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Günümüz teknolojisi ve sanayi petrole dayalıdır. Çevrenize baktığınızda otomobil,
otobüs, kamyon, traktör, iş makineleri, lokomotifler ve gemilerin dizel motorlarla çalıştığını
görürsünüz. Kara, demiryolu ve deniz taşımacılığı güç kaynağı olarak dizel motorları
kullanmaktadır. Sabit tesislerde de dizel motor kullanımı çok yaygındır.
Dizel motorlarının üretim, satış, kullanım, bakım ve onarım alanları çalışanlar için çok
büyük bir istihdam alanıdır. Sizler denizcilik alanında almakta olduğunuz eğitim sonunda
Makine Zabitliği dalını seçerseniz dizel motorlarının daha ileri eğitimini alacaksınız ve bu
alanda istihdam edileceksiniz. Dizel motorları konusunda yetişmiş bir eleman olmak size
çalışma hayatınızda çok çeşitli olanaklar sunacaktır.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
İşyerinde hukuk kuralları çerçevesinde özlük haklarınızın neler olabileceğini
öğreneceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu öğrenme faaliyeti sonunda gemi dizel motorlarını tanıyacak, dizel motorlarının
gemilere uygulama yöntemlerini ve dizel motorların çalışma ilkelerine göre güç
hesaplamalarını yapabileceksiniz.
Çevrenizde bulunan dizel motorlu gemilere giderek;
 Dizel motorlarının gemideki işlevini,
 Dizel motorlarının çalışma ilkelerini araştırınız.
Araştırmalarınızı bir doküman halinde getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. DİZEL MOTORLARI
1.1. Dizel Motorlarının Endüstrideki Önemi ve Kullanıldığı Yerler
Endüstride amaç, mal ve hizmet üretimini ve yapılan işleri kısa zamanda, daha ucuza
ve emniyetle yapmaktır. Bu nedenle teknolojinin de gelişmesiyle buhar makinesinin yerini
dizel motorları almıştır. Dizel motorları kullanımının artması ise ekonominin gelişmesine
olanak sağlamıştır. Örneğin, ülkemizin limanlarına giren ve çıkan gemi sayısı 1954 yılında
3726 iken, bu sayı 2001 yılında 20431’e ulaşmıştır. Ülkemizde kamyon sayısı 1933 yılında
2.561 iken bu sayı 2004 yılında 647.296’e çıkmıştır. Bu sayılar dizel motorlarının endüstri
için ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.
Günümüzde endüstrinin birçok dalında dizel motorları kullanılmaktadır. Bu dalların
başlıcalarını ve kullanma nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
Yakıtının ucuzluğu, yakıt tüketiminin azlığı ve benzin motorlarına göre daha güçlü
olmaları nedeniyle; kamyon, otobüs, traktör, yol ve yapı makinelerinde,
50.000 kW güce kadar üretilebilmeleri nedeniyle yolcu ve yük gemilerinde buz kırıcı
gemilerde ve denizaltılarda,
Buhar makinesine göre üstünlükleri nedeniyle lokomotif ve mototrenlerde, Ekonomik
olmaları nedeniyle sabit güç gereksinmesi olan yerlerde örneğin; jeneratörlerde,
yağhanelerde, su pompalarında, maden işleri ve kereste üretiminde kullanılmaktadır.
3
1.2. Dizel Motorlarının Avantaj ve Dezavantajları
Dizel motorlarının endüstride kullanılma alanlarının artması belirli avantajları
nedeniyle olmuştur. Dizel motorlarının belli başlı avantajları şunlardır:
Yakıt tüketiminin azlığı: Dizel motoru aynı özelliklere sahip bir benzin motorunun
tükettiği yakıtın yarısı kadar yakıt tüketir.Bir saatte Kilovat başına harcanan yakıt benzin
motorlarında 170-260 gram olmasına karşın dizel motorlarında bu miktar 120-150 gramdır.(
bu değerlere motorların özgül yakıt sarfıyatı ( specific fuel consumption) da denilmektedir.
Yakıtın ucuzluğu: Benzin de motorin de petrolün damıtılmasıyla üretilmesine karşın
motorinin miktarı fazladır ve daha ucuza satılmaktadır.
Verim: Isı verimi yönünden bir karşılaştırma yapılırsa; buhar makinesi % 15, benzin
motoru %24, dizel motorunu %37 verimle çalışır. Bir başka deyişle buhar makinesi yaktığı
yakıtın % 15’ini, benzin motoru yaktığı benzinin % 24’ünü, dizel motoru ise yaktığı
motorinin % 37’sini işe dönüştürür. Görüldüğü gibi verimi en yüksek dizel motorudur.
Eksoz gazlarının durumu: Dizel motorlarda eksoz gazlarındaki zehirli bir gaz olan
karbon monoksit (CO) oranı, benzinli motorlardan daha azdır.
Yangın Tehlikesi: Dizel yakıtı olan motorinin tutuşma sıcaklığı (65 oC ), benzine (13
oC ) göre daha yüksek olduğundan yangın tehlikesi daha azdır.
Motor Gücü: Motorun her devrinde ve istenilen güce yakıt miktarının hemen
ayarlanabilmesi ve yanmanın sabit basınç altında oluşması nedeniyle aynı yapıdaki dizel
motor benzin motoruna göre daha güçlüdür.
Dizel motorlarının avantajları yanında bazı dezavantajları da vardır. Bunlar:
 İlk alış fiyatları yüksektir.
 Ağırdır ve çok yer kaplar.
 Yakıt sistemleri çok hassastır, dikkatli bakım ister.
 Gürültülü ve sesli çalışır.
1.3. Dizel Motorların Gemilere Uygulanması
Motor gücü ile yürütülen gemilerde ana makinenin görevi gemi pervanesini
döndürmektir. Ana makine çalışıp pervaneyi döndürdüğünde pervane kanatçıkları önündeki
su kütlesini iter. Ancak itilen su kütlesi kolayca itildiği yönde akamayacağı için su kütlesi ile
pervane kanatçıkları arasında bir momentum oluşur. Bunun sonucunda gemi su yüzeyinde
itilir. Gemi böylece hareket eder.
Dizel motorların gemilere uygulanması genellikle üç şekilde olur. Bunlar; doğrudan
bağlama, devir düşürücülü bağlama ve dizel-jeneratör sistemi olarak sıralanabilir.
4