Table Of Content

Marius de Geus & HET SPANNINGSVELD 1 Jaap van der Laan TUSSEN AUTO'S EN ANARCHISME DE AUTO Marius de Geus NAAR EEN LIBERTAIR EN AUTO-ARM BESTAAN 4 Weia Reinboud TEGEN DE AUTO 13 Rymke Wiersma OP WEG MET THEATERSTRAAT 17 Martin Smit DROOMFABRIEK 21 De onstuitbare opmars van het asfaltmonster VOORBIJ Thom Holterman AUTOMOBIELEN EN DIESELMOTOREN 24 Arie Hazekamp BIJ ALLE BOMEN OP! 27 De anarchistische busondernemer Germ Dijkstra Marius de Geus SJOEMELAUTO'S, LIEGEN EN BEDRIEGEN 32 Weia Reinboud TIRADES TEGEN DE HEILIGE KOEKTROMMEL (citaten) 37 D e Martin Smit BOURGEOIS-AUTO'S VOOR BANDIETEN 38 a Voor welke auto's koos de Bende van Bonnot? u to Rymke Wiersma HET MILIEU BEVRIJDINGS TEAM 43 v o o Marius de Geus DE NOODLOTTIGE OPKOMST VAN DE 45 r b P.C. HOOFTTRACTOR ij – Marius de Geus IVAN ILLICH OVER HET GROTE TIJDSVERLIES 47 d e DOOR AUTOGEBRUIK A S Marius de Geus EEN LEEN-, DEEL- OF HUURAUTO? 48 2 0 Een persoonlijke noot 1 Martin Smit REVOLUTIE IN GALOP 50 De onmisbare rol van het paard in de Mexicaanse Revolutie Rymke Wiersma IN MEMORIAM BERT VAN WAKEREN 55 1960-2018 Igor Cornelissen CÉSAR DOMELA HAD GELD NODIG 56 Bijvangst 17 Thom Holterman ONDERDRUKKING EN ANARCHISME 59 IN EEN NIEUW LICHT? Uit het land van Proudhon 38 Willy Verhoysen BOEKBESPREKINGEN 62 Cees Bronsveld BIBLIOGRAFIE WIM VAN DOOREN: 65 ENKELE AANVULLINGEN Prijs van dit nummer 7,50 euro DE AS 201 BiBLiogRAfie Wim vAn DooRen: de AS enkeLe AAnvuLLingen Cees Bronsveld anarchistisch tijdschrift opgericht in 1972 door Hans Ramaer en Wim de Lobel In het nummer van de AS over Wim van Dooren (de AS 108, najaar 1994) publiceerde ik een biblio grafie met het werk van Van Dooren. Hierbij enige aanvullingen en cor- 46ste jaargang, nummer 201, zomer 2018. recties. De AS is een uitgave van Stichting de AS en verschijnt in drie of vier afleveringen per jaar (in Van de in de bibliografie genoemde ‘te verschijnen publicaties’ verschenen bij mijn totaal minimaal 190 blz.). weten niet de nummers 1, 2, 4, 6 en 7. Als ik dat mis heb, hoor ik dat graag. Andere ISSN: 0920-3257. opmerkingen en suggesties zijn welkom via [email protected] Jaarabonnement: 19,50 euro; buiten Nederland 27,50 euro. Nieuwe abonnementen gaan in met de eerstvolgende editie, tenzij anders aangegeven bij bestelling. Abonnementen worden jaar- De aanvullingen lijks automatisch verlengd, behalve als vóór 1 december schriftelijk (bijv. per e-mail) is opge- zegd. 1969 Betalingen: (IBAN:) NL02 TRIO 0198 0821 50; (BIC:) TRIONL2U (Interview) Humanist Prof. Dr. W. van Dooren: ‘Ik hoop niet dat de kerk een aflopende t.n.v. Stichting de AS. zaak is’, in: De Stem. Dagblad voor Zuid-West Nederland (rubriek Kerk in beweging, Bestellen los nummer: www.tijdschrift-de-as.nl/losnummer tekst: Jan Hüsker) 9-1-1969, p. 11. Digitaal beschikbaar via Krantenbank Zeeland. Bestellingen en adreswijzigingen: [email protected] Druk: JUIST! Druk & Print, Schiedam. 1976 Opmaak: Atalanta, Utrecht. (Verslag) ‘Overtuigingen kan men niet op sterk water zetten’, in: NRC Handelsblad E-mail administratie: [email protected] 19.3.1976. Journalistiek verslag door Lien Heytink van een door Van Dooren gegeven E-mail redactie: [email protected] filosofiecursus op de Internationale School voor Wijsbegeerte. Bevat een aantal uitvoe- Redactie: Boudewijn Chorus, Marius de Geus, Arie Hazekamp, Thom Holterman, Rudolf de rige citaten van Van Dooren. Jong, Jaap van der Laan, Martin Smit (eindred.), Rymke Wiersma (eindred.), Hanneke Willemse. 1985 Verder werkten mee: Cees Bronsveld, Igor Cornelissen, Weia Reinboud, Willy Verhoysen. (Ingezonden brief) ’Christus der geloofs’, in: NRC Handelsblad , 10-1-1985, reactie op Weblog: http://libertaireorde.wordpress.com Peter van Rooden, De schim van Jezus, in: NRC Handelsblad, 20-12-1984. Publicatie van een bijdrage impliceert niet dat daarin een redactioneel standpunt wordt weergegeven. 1988 ‘Seeing through the principium individuationis: Metaphysics and morality’, in: W. Schirmacher (Hrsg.), Schopenhauer-Studien, 1988: 1/2 (Sonderheft: Schopenhauers Aktualität: Ein Philosoph wird neu gelesen). 1991 ‘General Problems of Authenticity in the Context of Renaissance Philosophy’, in: Willem Elders (ed.), Proceedings of the International Josquin Symposium, Utrecht 1986 (Utrecht, Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis). 1995 (Bijdragen aan) Stuart Brown, Diane Collinson en Robert Wilkinson (eds), Biographical Dictionary of Twentieth-Century Philosophers (Routledge World Reference). Reprinted in 1997, paperback edition 2002. De redactie bedankt in de inleiding ‘the late Wim van Dooren’ voor advies. 1997 'Ibn Rusd’s attitude towards authority', in: Orientalia Lovaniensa Analecta (Peeters) nr. 79, pp. 623 - 634. 1999 (Vertaling) René Descartes, Meditaties over de eerste filosofie, herziening vertaling door Han van Ruler, in H. van Ruler, De uitgelezen Descartes, Tielt, (Lannoo/Boom) , 1999. Het SpanningSveld tuSSen auto’S en anarcHiSme marius de geus & Jaap van der laan De lezer zal er wellicht van opkijken, maar in dit AS-nummer staat de auto centraal en wordt het verband tussen auto’s en het libertaire gedachtegoed onderzocht. Anders dan wellicht gedacht zijn er interessante verbanden tussen het verschijnsel auto en het anarchistische denken. Verschillende kritische denkers zoals Ivan Illich, Ernest Callenbach (schrijver van de bekende milieu-utopie Ecotopia), en Bernard Knieriem (auteur van het boek Ohne Auto Leben: Handbuch fur den Verkehrsalltag) hebben zich in de laatste decennia be- ziggehouden met het onderwerp auto en hebben een libertair getinte visie op vervoer en transport ontwikkeld. Wat opvalt is dat er binnen het anarchisten en gezondheid van anderen. me over het algemeen bijzonder kritisch SOCIALE ONRECHTVAARDIGHEID wordt gedacht over de auto als vervoersmiddel en over ‘automobiliteit’ in In de tweede plaats nemen anarchisten het algemeen. Wanneer men deze kri- de consequenties van het autogebruik tisch-libertaire houding nader analy- scherp onder vuur. Een van de belang- seert, dan worden meerdere controver- rijkste sociale gevolgen van het toene- siële punten duidelijk. mende autogebruik is het grote aantal In de eerste plaats wordt het individua- verkeersdoden en zwaargewonden. Dit listische aspect van auto’s veroordeeld. leidt tot vele persoonlijke tragedies en De auto wordt gezien als een van de be- bijzonder hoge kosten voor de maat- langrijkste symbolen van het overmati- schappij als geheel. Maar ook de ecolo- ge individualisme en egoïsme binnen gische kosten van het autogebruik zijn het moderne kapitalisme. opvallend hoog. Die kosten bestaan Auto’s passen naadloos in een neolibe- onder meer uit: de hoeveelheid energie rale politieke en economische visie, die nodig is voor het produceren van waarin primair individuele vrijheid en benzine en diesel en voor het vervaardi- een vrije economische markt centraal gen van een automobiel, de uitstoot van staan. De neoliberale burger kan ieder vervuilende emissies zoals NOx (Stik- moment besluiten om zijn of haar auto stofoxiden), (ultra)fijnstof en het kli- te gebruiken om naar het werk te gaan, maatgas CO2, de onkosten van het slo- te winkelen, of voor een vakantie. De pen, verwerken en recyclen van verou- auto staat in deze neoliberale benade- derde auto’s, en die van de bouw van ring voor vergaande ‘autonomie en het een grote hoeveelheid autosnelwegen, zelfbeschikkingsrecht’, om te doen en te tunnels en viaducten. laten wat men wil. Het grote gevaar In de derde plaats is er het aspect van hiervan is echter dat deze liberale bur- ‘sociale onrechtvaardigheid’ dat wordt gers en het bedrijfsleven geen of weinig versterkt door het steeds intensievere rekening houden met de belangen, rech- autogebruik. Een vaste anarchistische de AS 201 – De auto voorbij 1 kritiek is dat auto’s – veel meer dan bij- aanmerkelijk worden gereduceerd. beschikbaarheid van het openbaar ver- Nederlandse Fietsersbond (ENFB) het voorbeeldfietsenenhetopenbaarver- In de vierde plaats leidt het moderne voer, zich toch gedwongen voelen om ooit kernachtig formuleerde: ‘Kies de voer – leiden tot een afwenteling van de autogebruik tot steeds ongelijkere mo- eenautoaanteschaffenentegebruiken. fiets,vervuiljeniets’. negatieve consequenties. In beginsel ge- gelijkheden om zich te kunnen ontplooi- De samenstellers van deze AS zijn zich ECOLOGISCH VERANTWOORD niet de gebruiker van een auto van en en veroorzaakt het ongelijkere toe- terdege bewust van deze andere kant meerdere grote individuele voordelen, komstperspectieven. Het zijn vooral de van het verhaal. Ook zij maken af en toe Voor alle duidelijkheid moet aan het slot zoals het zich snel kunnen verplaatsen meer vermogende burgers die zich een gebruik van een leen-, deel- of huurau- van deze inleiding worden benadrukt in een comfortabel en verwarmd (of ge- auto kunnen veroorloven en die zich to, omdat het hedendaagse bestaan dat dat dit nummer van de AS zeker niet is koeld) voertuig, terwijl de niet-autorij- een optimaal veilige en grotere wagen soms noodzakelijk maakt. geschreven door wereldvreemde perso- ders te maken krijgen met de uitstoot kunnen permitteren. De minder vermo- Wij zijn het echter eens met de eerder nen en getergde autohaters. De helft van van(ultra)fijnstofenNOx,dieernstige gende automobilisten verplaatsen zich genoemdefilosoofIvanIllich,diestelt de auteurs heeft een rijbewijs en maakt risico’s voor de volksgezondheid inhou- doorgaans in oudere, relatief kleinere, dat bij het vervoer en transport van af en toe (of meer geregeld) gebruik van den. In die opzichten leidt een vergaand lichtere en lagere voertuigen. De rijkere mensen idealiter de voorkeur gegeven een automobiel. autogebruik tot een onrechtvaardige so- autorijders bewegen zich over het alge- dient te worden aan wandelen en aan Vanuit dat oogpunt lijkt het ons verstan- ciale verdeling van ‘goods’ and ‘bads’. meen in nieuwere, grotere, zwaardere hetvervoerperfiets.Tegenoverhetvol- dig om nog even nadrukkelijk aan te Daarnaast heeft het individuele autobe- en hogere wagens, die bij een botsing of gens hem doorgeslagen en energiever- geven wat vanaf het allereerste begin de zit ook ingrijpende consequenties voor een ander ongeluk een aanzienlijk hoge- slindende verkeer per personenauto, centrale doelstellingen van dit nummer de stedenbouw, de opkomst en het al re kans op overleving en minder zware pleit hij voor de rust, ontspanning, een- zijn geweest. Om te beginnen leek het dannietflorerenvantuinsteden,het lichamelijke verwondingen te zien voud en milieuvriendelijkheid van de ons waardevol om te proberen het mo- verbreken van de sociale samenhang in geven. gangpervoetofperfiets.Defietsis derne vraagstuk van mobiliteit en van buurten, en benadrukt het de sterke in- Onderanderehetaanschaffenvanzoge- naar zijn oordeel hét optimale en meest het vervoer per auto vanuit een ‘realis- dividualisering die onze huidige neoli- naamde Sport Utility Vehicles (SUV’s) ‘vrijheidslievende’ voertuig bij uitstek, tisch libertair’ perspectief te bekijken. berale maatschappij kenmerkt. Daar- bij de bezittende klasse creëert ongelij- dat niet of nauwelijks zorgt voor de ge- Daarnaast is het onze bedoeling geweest tegenover zou je een vormgeving van kere omstandigheden. Deze wagens zijn noemde ongewenste afwenteling van om te verkennen met welke vraagstuk- onze moderne woonomgeving willen vaak minstens twee keer zo zwaar, ze negatieve (on)kosten of leidt tot vele an- ken en morele dilemma’s de moderne stellen die doelbewust uitnodigt tot ‘ge- zijn groter en hoger, waardoor zij signi- dere bezwaarlijke consequenties voor burger te maken krijgt, wanneer hij of meenschappelijkheid’ en die de aan- ficantveiligerzijndan‘gewone’auto’s. de overige verkeersgebruikers. zij zich voortaan ‘op een zo ecologisch dacht voor het sociale leven en het el- In dat opzicht zijn zij een treurig voor- In dit kader kan men denken aan de al verantwoord mogelijke wijze’ wenst te kaar verlenen van wederzijdse hulp beeld van de moderne ‘status-competi- genoemde gezondheidsschade door het verplaatsen. In de laatste plaats is be- juist herstelt. tie’ – kijk mij eens rijden in mijn kolos- inademen van sterk vervuilde lucht, het oogd om de lezer attent te maken op de sale SUV – waardoor de bezitters zich toebrengen van zwaar lichamelijk letsel, denkbare alternatieven voor het huidige STATUS-COMPETITIE ‘verheven en veilig’ voelen, en superi- of erger door verkeersongelukken en de Nederlandse autogebruik, mede op De voor- en nadelen van autorijden zijn eur wanen aan alle andere weggebrui- systematische vergroting van de aange- grond van de jarenlange persoonlijke er- ongelijk verdeeld tussen gebruikers en kers. haalde sociale ongelijkheid . Fietsen zijn varingen van de schrijvers. niet-gebruikers, hetgeen bij de laatste efficiënt,goedkoop,gebruikenweinig Niet iedereen zal onze meningen en VRIJHEIDSLIEVEND VOERTUIG groep leidt tot het ontstaan van gevoe- materialen en ruimte, en stellen de mens ideeën onmiddellijk delen, maar deson- lens van onrechtvaardigheid. Dit geldt Wie vanuit een anarchistische invals- in staat om op een ontspannen en ge- danks hopen we de lezer aan te zetten bijvoorbeeld ook voor het ruimtebeslag hoek naar het toenemende autoverkeer zonde wijze te reizen en van deur tot tot kritische overdenking van het issue dat snelwegen en infrastructurele wer- en-gebruikkijkt,zalperdefinitiekri- deur te gaan, zonder grote afstanden te van mobiliteit en het inzetten van de ken innemen, waardoor de waarde en tisch zijn. De andere kant van de me- hoeven lopen. Of zoals de Eerste auto als vervoersmiddel. betekenis van de natuur en het land- daille is echter dat veel burgers vanwe- schap worden aangetast; en ook voor de ge de plaats waar zij wonen, hun dage- GEBRUIKTELITERATUUR vele geparkeerde auto’s in woonwijken, lijkse werkzaamheden, hun eventuele Ernest Callenbach, Ecotopia,BanyanTreeBooks,Berkeley1975 waardoor de mogelijkheden voor kin- fysieke beperkingen (zoals door ouder- Ivan Illich, Naar een nieuwe levensstijl: voorwaarden voor een gelukkiger samenleven, A.J. Emous, Wereldvenster,Baarn1981 deren om vrij en vooral ‘veilig’ te spelen dom en ziekte) en ook de vaak beperkte Bernard Knieriem, Ohne Auto Leben: Handbuch für den Verkehrsalltag, Promedia,Wenen 2016 2 de AS 201 – De auto voorbij de AS 201 – De auto voorbij 3 kritiek is dat auto’s – veel meer dan bij- aanmerkelijk worden gereduceerd. beschikbaarheid van het openbaar ver- Nederlandse Fietsersbond (ENFB) het voorbeeldfietsenenhetopenbaarver- In de vierde plaats leidt het moderne voer, zich toch gedwongen voelen om ooit kernachtig formuleerde: ‘Kies de voer – leiden tot een afwenteling van de autogebruik tot steeds ongelijkere mo- eenautoaanteschaffenentegebruiken. fiets,vervuiljeniets’. negatieve consequenties. In beginsel ge- gelijkheden om zich te kunnen ontplooi- De samenstellers van deze AS zijn zich ECOLOGISCH VERANTWOORD niet de gebruiker van een auto van en en veroorzaakt het ongelijkere toe- terdege bewust van deze andere kant meerdere grote individuele voordelen, komstperspectieven. Het zijn vooral de van het verhaal. Ook zij maken af en toe Voor alle duidelijkheid moet aan het slot zoals het zich snel kunnen verplaatsen meer vermogende burgers die zich een gebruik van een leen-, deel- of huurau- van deze inleiding worden benadrukt in een comfortabel en verwarmd (of ge- auto kunnen veroorloven en die zich to, omdat het hedendaagse bestaan dat dat dit nummer van de AS zeker niet is koeld) voertuig, terwijl de niet-autorij- een optimaal veilige en grotere wagen soms noodzakelijk maakt. geschreven door wereldvreemde perso- ders te maken krijgen met de uitstoot kunnen permitteren. De minder vermo- Wij zijn het echter eens met de eerder nen en getergde autohaters. De helft van van(ultra)fijnstofenNOx,dieernstige gende automobilisten verplaatsen zich genoemdefilosoofIvanIllich,diestelt de auteurs heeft een rijbewijs en maakt risico’s voor de volksgezondheid inhou- doorgaans in oudere, relatief kleinere, dat bij het vervoer en transport van af en toe (of meer geregeld) gebruik van den. In die opzichten leidt een vergaand lichtere en lagere voertuigen. De rijkere mensen idealiter de voorkeur gegeven een automobiel. autogebruik tot een onrechtvaardige so- autorijders bewegen zich over het alge- dient te worden aan wandelen en aan Vanuit dat oogpunt lijkt het ons verstan- ciale verdeling van ‘goods’ and ‘bads’. meen in nieuwere, grotere, zwaardere hetvervoerperfiets.Tegenoverhetvol- dig om nog even nadrukkelijk aan te Daarnaast heeft het individuele autobe- en hogere wagens, die bij een botsing of gens hem doorgeslagen en energiever- geven wat vanaf het allereerste begin de zit ook ingrijpende consequenties voor een ander ongeluk een aanzienlijk hoge- slindende verkeer per personenauto, centrale doelstellingen van dit nummer de stedenbouw, de opkomst en het al re kans op overleving en minder zware pleit hij voor de rust, ontspanning, een- zijn geweest. Om te beginnen leek het dannietflorerenvantuinsteden,het lichamelijke verwondingen te zien voud en milieuvriendelijkheid van de ons waardevol om te proberen het mo- verbreken van de sociale samenhang in geven. gangpervoetofperfiets.Defietsis derne vraagstuk van mobiliteit en van buurten, en benadrukt het de sterke in- Onderanderehetaanschaffenvanzoge- naar zijn oordeel hét optimale en meest het vervoer per auto vanuit een ‘realis- dividualisering die onze huidige neoli- naamde Sport Utility Vehicles (SUV’s) ‘vrijheidslievende’ voertuig bij uitstek, tisch libertair’ perspectief te bekijken. berale maatschappij kenmerkt. Daar- bij de bezittende klasse creëert ongelij- dat niet of nauwelijks zorgt voor de ge- Daarnaast is het onze bedoeling geweest tegenover zou je een vormgeving van kere omstandigheden. Deze wagens zijn noemde ongewenste afwenteling van om te verkennen met welke vraagstuk- onze moderne woonomgeving willen vaak minstens twee keer zo zwaar, ze negatieve (on)kosten of leidt tot vele an- ken en morele dilemma’s de moderne stellen die doelbewust uitnodigt tot ‘ge- zijn groter en hoger, waardoor zij signi- dere bezwaarlijke consequenties voor burger te maken krijgt, wanneer hij of meenschappelijkheid’ en die de aan- ficantveiligerzijndan‘gewone’auto’s. de overige verkeersgebruikers. zij zich voortaan ‘op een zo ecologisch dacht voor het sociale leven en het el- In dat opzicht zijn zij een treurig voor- In dit kader kan men denken aan de al verantwoord mogelijke wijze’ wenst te kaar verlenen van wederzijdse hulp beeld van de moderne ‘status-competi- genoemde gezondheidsschade door het verplaatsen. In de laatste plaats is be- juist herstelt. tie’ – kijk mij eens rijden in mijn kolos- inademen van sterk vervuilde lucht, het oogd om de lezer attent te maken op de sale SUV – waardoor de bezitters zich toebrengen van zwaar lichamelijk letsel, denkbare alternatieven voor het huidige STATUS-COMPETITIE ‘verheven en veilig’ voelen, en superi- of erger door verkeersongelukken en de Nederlandse autogebruik, mede op De voor- en nadelen van autorijden zijn eur wanen aan alle andere weggebrui- systematische vergroting van de aange- grond van de jarenlange persoonlijke er- ongelijk verdeeld tussen gebruikers en kers. haalde sociale ongelijkheid . Fietsen zijn varingen van de schrijvers. niet-gebruikers, hetgeen bij de laatste efficiënt,goedkoop,gebruikenweinig Niet iedereen zal onze meningen en VRIJHEIDSLIEVEND VOERTUIG groep leidt tot het ontstaan van gevoe- materialen en ruimte, en stellen de mens ideeën onmiddellijk delen, maar deson- lens van onrechtvaardigheid. Dit geldt Wie vanuit een anarchistische invals- in staat om op een ontspannen en ge- danks hopen we de lezer aan te zetten bijvoorbeeld ook voor het ruimtebeslag hoek naar het toenemende autoverkeer zonde wijze te reizen en van deur tot tot kritische overdenking van het issue dat snelwegen en infrastructurele wer- en-gebruikkijkt,zalperdefinitiekri- deur te gaan, zonder grote afstanden te van mobiliteit en het inzetten van de ken innemen, waardoor de waarde en tisch zijn. De andere kant van de me- hoeven lopen. Of zoals de Eerste auto als vervoersmiddel. betekenis van de natuur en het land- daille is echter dat veel burgers vanwe- schap worden aangetast; en ook voor de ge de plaats waar zij wonen, hun dage- GEBRUIKTELITERATUUR vele geparkeerde auto’s in woonwijken, lijkse werkzaamheden, hun eventuele Ernest Callenbach, Ecotopia,BanyanTreeBooks,Berkeley1975 waardoor de mogelijkheden voor kin- fysieke beperkingen (zoals door ouder- Ivan Illich, Naar een nieuwe levensstijl: voorwaarden voor een gelukkiger samenleven, A.J. Emous, Wereldvenster,Baarn1981 deren om vrij en vooral ‘veilig’ te spelen dom en ziekte) en ook de vaak beperkte Bernard Knieriem, Ohne Auto Leben: Handbuch für den Verkehrsalltag, Promedia,Wenen 2016 2 de AS 201 – De auto voorbij de AS 201 – De auto voorbij 3 naar een liBertair en auto-arm BeStaan wordt gekozen, met welke snelheid er keer wordt toegebracht aan andere bur- zal worden gereden, en of er al dan niet gers:dewandelaars,fietsersendirect marius de geus veel rekening zal worden gehouden met omwonenden. de andere weggebruikers. De automobi- Dit is echter een benadering die geen list is het zinnebeeld van het rationeel stand kan houden. Onderzoek heeft uit- In het moderne leven lijkt het op het eerste gezicht onmogelijk om zonder auto een bevredi- calculerende individu dat optimaal pro- gewezen dat de onzekerheid over de gend en volwaardig maatschappelijk bestaan te leiden. De auto heeft een heilige plaats in de fiteertvandebestaandeinfrastructuur mate van technologieontwikkeling groot hedendaagse westerse samenleving gekregen en is wel het meest kenmerkende teken van mo- van wegen, bruggen en tunnels, en die is en dat technologische innovatie hoog- derne mobiliteit. Hoe vaak is mij niet gevraagd hoe ik het toch weet te redden zonder al ruim zich over het algemeen weinig zorgen stens een deel van de moderne proble- 45 jaar zelf de beschikking te hebben over een privéauto? Mijn partner en ik hebben een aan- maakt over onder andere de veroor- men in de leefomgeving kan oplossen. genaam sociaal leven en gaan vaak bij vrienden en familie op bezoek. Wij gaan regelmatig zaakte vervuiling van de lucht en de uit- Zo blijken de complexe katalysatoren en naar mooie musea en tentoonstellingen en maken ook geregeld vakantiereizen. De vraag rijst stoot van klimaatgassen. fijnstoffiltersvanauto’sinveelgevallen hoe een dergelijke mobiele levensstijl valt vol te houden zonder een onevenredig grote ‘eco- onvoldoendeeffectiefomdegezond- logische voetafdruk’ te veroorzaken. Tegenoverde‘vrijeautomobilist’staat heid van de burgers doelmatig te kun- het ‘openbaar vervoer’ dat hoort bij dui- nen beschermen. En verder blijken deze In dit artikel wordt onderzocht welke ken, en zal een warm pleidooi worden delijk meer collectief ingestelde denk- katalysatorenenfijnstoffiltersnatezijn verklaringen er zijn voor het idee dat gehouden voor de opkomst van de li- beelden, zoals sociaaldemocratische, gebruikt, zelf weer een nieuw afvalpro- door de moderne westerse mens het be- bertairingestelde‘flexi-automobilist’. marxistische en anarchistische ideeën. bleem te vormen. zitten en rijden van een privéauto, als Het openbaar vervoer zal eerder wor- Bovendienwordtheteffectvandittype DE PRIVÉAUTO ALS SCHIJNBARE onvermijdelijk wordt beschouwd. Ver- den gemeden door de hedendaagse in- technologische oplossingen na verloop ONVERMIJDELIJKHEID volgens zal worden geanalyseerd welke dividualistisch ingestelde neoliberale van tijd weer teniet gedaan door de on- individuele, sociale en ecologische na- Waarom wordt door de moderne wes- consument, omdat men daar weinig of ophoudelijke, en aan het neoliberale delen er zijn verbonden aan het bezitten terse mens het bezitten en rijden van geen invloed heeft op het type van ver- economische systeem inherente ‘auto- en veelvuldig rijden in een privéauto. In een privéauto als een onvermijdelijk- voer, de route en de snelheid van de nome groei’ van de productie en con- dat verband zal ook aandacht worden heid beschouwd? De levenshouding en tram, bus of trein, en het al dan niet veel sumptie. Dit betekent dat de liberale au- besteed aan de vraag in welke mate er levensstijl van de moderne westerse rekening houden met de belangen en tomobilisten ten onrechte denken in een tegenwoordig sprake is van een grote burger is steeds meer gemodelleerd ge- rechten van andere weggebruikers. tamelijk schone auto te rijden en met ‘hindermacht’ door de grote oliebedrij- raakt naar het ideaal van de neoliberale De moderne neoliberale burgers kun- een schoon geweten steeds meer kilo- ven en autofabrikanten, waardoor zij burger, die onbeperkt van zijn vrijheden nen worden getypeerd door het hebben meters zullen gaan rijden. In de praktijk voor een groot deel het verkeersbeleid mag genieten en die aan het stuur zit van een aanmerkelijk vertrouwen in de van alledag leiden technologische ver- van de nationale overheden en de cen- van zijn eigen leven. De vrije automobi- zegeningen van technologische vooruit- beteringen in veel gevallen tot moeilijk trale internationale instituties zoals de list die heer en meester is van zijn be- gang. Het merendeel van deze burgers in te schatten gedragsveranderingen bij Europese Unie kunnen beïnvloeden. staan, is het kenmerkende symbool ge- heeft een opvallend groot ‘geloof’ in de de gebruiker of consument: het zoge- Nu er vanwege het afwenden van kli- worden van het alom dominante neoli- gedachte dat de tegenwoordig geprodu- naamde rebound effect. Wie bijvoorbeeld maatverandering en ernstige vormen beralisme. De automobilist is het voor- ceerde benzine- en dieselauto’s overwe- een schonere en meer energiezuinige van luchtvervuiling een einde wordt beeld van het vrije autonome individu gend milieuvriendelijk zijn en zorgen hybride of elektrische auto aanschaft, voorspeld van al die auto’s die gebruik- dat zelf keuzes maakt en op ieder mo- voor relatief weinig uitstoot van gevaar- voelt zich voortaan gevrijwaard van makenvanfossielebrandstoffen,rijstde ment zijn of haar auto kan inzetten om lijke verontreinigingen zoals stikstof- maatschappelijke kritiek en zal de nei- interessante vraag of de burgers snel een reis te gaan maken, zonder zich oxide(NOx),(ultra)‘fijnstof’,enklimaat- ging vertonen die auto vaker te gebrui- dienen over te gaan tot de aanschaf van daarbij al te veel aan te trekken van de gassen zoals CO2. Op basis hiervan heb- ken en om meer kilometers dan voor- elektrische auto’s en waartoe een derge- belangen van andere burgers. ben deze liberaal denkende en individu- heen af te gaan leggen. lijkekeuzezalkunnenleiden.Totslot De automobilist is de ‘vrije consument’ alistisch ingestelde automobilisten niet Meer in het algemeen genomen blijkt van deze bijdrage zullen de meest naar pur sang die zelfstandig kiest wanneer de neiging om zich heel veel zorgen te het merendeel van de op ultieme libera- vorentredendevoordelenvaneenflexi- hij of zij vertrekt, in welk type auto men maken over de directe en indirecte ge- le consumptievrijheid gerichte westerse bel en auto-arm bestaan worden bespro- zich zal verplaatsen, welke route er zondheidsschade die door het autover- burgers niet bereid om gedragsbeper- 4 de AS 201 – De auto voorbij de AS 201 – De auto voorbij 5 naar een liBertair en auto-arm BeStaan wordt gekozen, met welke snelheid er keer wordt toegebracht aan andere bur- zal worden gereden, en of er al dan niet gers:dewandelaars,fietsersendirect marius de geus veel rekening zal worden gehouden met omwonenden. de andere weggebruikers. De automobi- Dit is echter een benadering die geen list is het zinnebeeld van het rationeel stand kan houden. Onderzoek heeft uit- In het moderne leven lijkt het op het eerste gezicht onmogelijk om zonder auto een bevredi- calculerende individu dat optimaal pro- gewezen dat de onzekerheid over de gend en volwaardig maatschappelijk bestaan te leiden. De auto heeft een heilige plaats in de fiteertvandebestaandeinfrastructuur mate van technologieontwikkeling groot hedendaagse westerse samenleving gekregen en is wel het meest kenmerkende teken van mo- van wegen, bruggen en tunnels, en die is en dat technologische innovatie hoog- derne mobiliteit. Hoe vaak is mij niet gevraagd hoe ik het toch weet te redden zonder al ruim zich over het algemeen weinig zorgen stens een deel van de moderne proble- 45 jaar zelf de beschikking te hebben over een privéauto? Mijn partner en ik hebben een aan- maakt over onder andere de veroor- men in de leefomgeving kan oplossen. genaam sociaal leven en gaan vaak bij vrienden en familie op bezoek. Wij gaan regelmatig zaakte vervuiling van de lucht en de uit- Zo blijken de complexe katalysatoren en naar mooie musea en tentoonstellingen en maken ook geregeld vakantiereizen. De vraag rijst stoot van klimaatgassen. fijnstoffiltersvanauto’sinveelgevallen hoe een dergelijke mobiele levensstijl valt vol te houden zonder een onevenredig grote ‘eco- onvoldoendeeffectiefomdegezond- logische voetafdruk’ te veroorzaken. Tegenoverde‘vrijeautomobilist’staat heid van de burgers doelmatig te kun- het ‘openbaar vervoer’ dat hoort bij dui- nen beschermen. En verder blijken deze In dit artikel wordt onderzocht welke ken, en zal een warm pleidooi worden delijk meer collectief ingestelde denk- katalysatorenenfijnstoffiltersnatezijn verklaringen er zijn voor het idee dat gehouden voor de opkomst van de li- beelden, zoals sociaaldemocratische, gebruikt, zelf weer een nieuw afvalpro- door de moderne westerse mens het be- bertairingestelde‘flexi-automobilist’. marxistische en anarchistische ideeën. bleem te vormen. zitten en rijden van een privéauto, als Het openbaar vervoer zal eerder wor- Bovendienwordtheteffectvandittype DE PRIVÉAUTO ALS SCHIJNBARE onvermijdelijk wordt beschouwd. Ver- den gemeden door de hedendaagse in- technologische oplossingen na verloop ONVERMIJDELIJKHEID volgens zal worden geanalyseerd welke dividualistisch ingestelde neoliberale van tijd weer teniet gedaan door de on- individuele, sociale en ecologische na- Waarom wordt door de moderne wes- consument, omdat men daar weinig of ophoudelijke, en aan het neoliberale delen er zijn verbonden aan het bezitten terse mens het bezitten en rijden van geen invloed heeft op het type van ver- economische systeem inherente ‘auto- en veelvuldig rijden in een privéauto. In een privéauto als een onvermijdelijk- voer, de route en de snelheid van de nome groei’ van de productie en con- dat verband zal ook aandacht worden heid beschouwd? De levenshouding en tram, bus of trein, en het al dan niet veel sumptie. Dit betekent dat de liberale au- besteed aan de vraag in welke mate er levensstijl van de moderne westerse rekening houden met de belangen en tomobilisten ten onrechte denken in een tegenwoordig sprake is van een grote burger is steeds meer gemodelleerd ge- rechten van andere weggebruikers. tamelijk schone auto te rijden en met ‘hindermacht’ door de grote oliebedrij- raakt naar het ideaal van de neoliberale De moderne neoliberale burgers kun- een schoon geweten steeds meer kilo- ven en autofabrikanten, waardoor zij burger, die onbeperkt van zijn vrijheden nen worden getypeerd door het hebben meters zullen gaan rijden. In de praktijk voor een groot deel het verkeersbeleid mag genieten en die aan het stuur zit van een aanmerkelijk vertrouwen in de van alledag leiden technologische ver- van de nationale overheden en de cen- van zijn eigen leven. De vrije automobi- zegeningen van technologische vooruit- beteringen in veel gevallen tot moeilijk trale internationale instituties zoals de list die heer en meester is van zijn be- gang. Het merendeel van deze burgers in te schatten gedragsveranderingen bij Europese Unie kunnen beïnvloeden. staan, is het kenmerkende symbool ge- heeft een opvallend groot ‘geloof’ in de de gebruiker of consument: het zoge- Nu er vanwege het afwenden van kli- worden van het alom dominante neoli- gedachte dat de tegenwoordig geprodu- naamde rebound effect. Wie bijvoorbeeld maatverandering en ernstige vormen beralisme. De automobilist is het voor- ceerde benzine- en dieselauto’s overwe- een schonere en meer energiezuinige van luchtvervuiling een einde wordt beeld van het vrije autonome individu gend milieuvriendelijk zijn en zorgen hybride of elektrische auto aanschaft, voorspeld van al die auto’s die gebruik- dat zelf keuzes maakt en op ieder mo- voor relatief weinig uitstoot van gevaar- voelt zich voortaan gevrijwaard van makenvanfossielebrandstoffen,rijstde ment zijn of haar auto kan inzetten om lijke verontreinigingen zoals stikstof- maatschappelijke kritiek en zal de nei- interessante vraag of de burgers snel een reis te gaan maken, zonder zich oxide(NOx),(ultra)‘fijnstof’,enklimaat- ging vertonen die auto vaker te gebrui- dienen over te gaan tot de aanschaf van daarbij al te veel aan te trekken van de gassen zoals CO2. Op basis hiervan heb- ken en om meer kilometers dan voor- elektrische auto’s en waartoe een derge- belangen van andere burgers. ben deze liberaal denkende en individu- heen af te gaan leggen. lijkekeuzezalkunnenleiden.Totslot De automobilist is de ‘vrije consument’ alistisch ingestelde automobilisten niet Meer in het algemeen genomen blijkt van deze bijdrage zullen de meest naar pur sang die zelfstandig kiest wanneer de neiging om zich heel veel zorgen te het merendeel van de op ultieme libera- vorentredendevoordelenvaneenflexi- hij of zij vertrekt, in welk type auto men maken over de directe en indirecte ge- le consumptievrijheid gerichte westerse bel en auto-arm bestaan worden bespro- zich zal verplaatsen, welke route er zondheidsschade die door het autover- burgers niet bereid om gedragsbeper- 4 de AS 201 – De auto voorbij de AS 201 – De auto voorbij 5 kingen te aanvaarden op die terreinen ger, maar betere service als “klant” wil. met het gebruiken van het openbaar Ook leidt het intensieve gebruik van die echt ingrijpende consequenties heb- Hij legt niet de nadruk op zijn vrijheid vervoer (tram, bus en trein) en/ of het privéauto’s al decennia tot een opmer- ben voor milieu, natuur en klimaat. om te gaan en te staan waar hij wil en zichtevoetverplaatsenofperfiets,leidt kelijk hoog aantal ongevallen en ver- Onderzoek heeft uitgewezen dat deze met mensen te praten, maar op zijn het gebruik van een privéauto tot signi- keersdoden. In het kleinschalige Neder- burgers geen redenen zien om afscheid recht om vervoerd en door de media ge- ficantmeeraantastingvandenatuurlij- land vallen per jaar meer dan zeshon- te nemen van hun westerse levensstijl, informeerd te worden. Hij wil liever een ke leefomgeving en tot toenemende kli- derd verkeersdoden en raken er jaarlijks zoals in het bijzonder op het gebied van beter product dan dat hij loskomt van maatverandering en opwarming van de ruim eenentwintigduizend personen automobiliteit, maar ook op het vlak de verslaafdheid eraan’.2 aarde. gewond.4 Bij deze laatste groep leidt dit van voeding (veel of geen vlees- en zui- Met name door de uitstoot van stikstof- vaak tot tijdelijke gezondheidsproble- DE NADELEN VAN AUTORIJDEN velproducten eten), het bewonen van oxide(NOx)enfijnstofwordtmomen- men, maar er zijn helaas ook gevallen een groot en milieuonvriendelijk huis, Welke individuele, sociale en ecologi- teel op grote schaal schade toegebracht van zeer ernstige en blijvende invalidi- of van intercontinentale vliegvakanties. sche nadelen zijn er verbonden aan het aan de gezondheid van Nederlandse teit. Dit kan voor deze mensen weer Met name op deze gebieden wensen de bezitten en veelvuldig rijden in een pri- burgers. Volgens het Rijksinstituut voor grote gevolgen hebben voor hun vermo- burgers niet gestuurd te worden door véauto? Over dit onderwerp is al door Milieu (RIVM) leidt een groeiend aantal gen om te werken en een voldoende de overheid, aangezien het volgens hen vele denkers geschreven en ik zal de be- burgers aan gezondheidsklachten (ast- hoog inkomen te verdienen. En indien in deze gevallen primair gaat om ‘privé- spreking dan ook naar verhouding kort ma en cardiovasculaire problemen) en personen door een zwaar ongeval lang- keuzes’ waar de overheid zich in princi- houden. Bij de belangrijkste nadelen komen in ons land ruim twaalfduizend durig worden uitgeschakeld, zullen zij pe niet mag bemoeien.1 kan er om te beginnen worden gewezen personen per jaar voortijdig te overlij- onvermijdelijk afhankelijk worden van Een volgend terugkerend uitgangspunt op het veroorzaken van geluidsoverlast den door de slechte luchtkwaliteit.3 de bestaande collectieve voorzieningen, van de moderne neoliberale maatschap- en stress bij medeburgers door het druk- Recente medische research heeft aange- die op deze wijze verder onder druk pij wordt door Ivan Illich verhelderd: ke autoverkeer. Ook is er sprake van toonddatdefijnstofproblematiekinons zullen komen te staan. het systematisch streven naar een ver- hoge onkosten van privé-autoverkeer land leidt tot gezondheidsschade bij on- Als een dergelijk hoog aantal slachtof- hoging van de vervoerssnelheid. Deze voor de individuele bezitters. geboren baby’s, met mogelijke negatie- fers zou vallen door terroristische aan- voortdurende versnelling van het ver- Wanneer men kijkt naar de maandelijk- ve consequenties voor hun kwaliteit van slagen, zou dit ongetwijfeld tot grote voer maakt dat er onafgebroken meer se kosten, zal men ontdekken dat deze leven op de langere termijn. maatschappelijke en politieke onrust energie besteed moet worden aan de vaak verrassend hoog uitvallen, waar- leiden. In de heersende neoliberale om- vervoerssystemen en leidt er ook toe dat door de burger voor een doorsnee auto Het veelvuldig gebruik van individuele standigheden van tegenwoordig wordt mensen aanmerkelijk grotere afstanden gemiddeld een dag per week moet wer- personenauto’s leidt telkens opnieuw in de westerse wereld volstaan met het gaan afleggen dan voorheen. In zijn ken. Wie de afschrijving, de verzeke- weertoternstigefileproblemeneneen aanbrengen van enige verbeteringen werk betoogt Illich dat er een veelom- ring, de wegenbelasting en de onder- inefficiëntgebruikvandeautowegen. zoals het extra plaatsen van stoplichten vattende vervoersindustrie is ontstaan houdskosten van een gemiddelde auto Nog steeds is de bezettingsgraad van en het aanleggen van rotondes op ge- die een nieuw soort ‘mobiele mens’ bij elkaar optelt, komt al gauw uit op privéauto’slaag(gemiddeld:1,39per vaarlijke kruisingen. heeft gecreëerd. vierhonderd à vijfhonderd euro per auto) en ziet men veel automobilisten Totslotleidtdetoenamevanhetauto- Volgens Illich neemt deze mobiele neoli- maand. De burger die het openbaar ver- helemaal alleen in hun dure wagen zit- gebruik tot steeds meer parkeerproble- berale mens geen genoegen meer met voergebruiktenveelfietstzalaanmer- ten. Dit heeft dan weer negatieve conse- men in de bewoonde omgeving. Bij een de traditionele verplaatsingen te voet of kelijk lagere kosten hebben en minder quenties voor de doorstroommogelijk- groot aantal gezinnen staan er twee of perfiets,maarwenstdezebijvoorkeur uren hoeven te werken om de maande- heden van trams, bussen en taxi’s, waar- meer auto’s voor de deur, waardoor er met snelle gemotoriseerde en individua- lijkse vervoerskosten op te kunnen bren- in wel meerdere personen worden ver- in de meeste woonwijken te weinig par- listische voertuigen te worden getrans- gen. voerd. Bovendien nemen al die perso- keerplaatsen beschikbaar zijn. Dit leidt porteerd. Het resultaat is dat het moder- Wie kiest voor het bezitten en rijden van nenauto’s veel ruimte in en bestaat er dan weer tot overlast, omdat burgers ne, mobiele individu is gaan geloven een privéauto zal aanmerkelijk meer een toenemende druk om het aantal hun auto’s op plekken parkeren die daar dat bewegingsvrijheid gelijk staat aan verontreiniging veroorzaken en meer snelwegen te vergroten en deze te ver- niet voor zijn bestemd, en waardoor het een menselijk recht om zichzelf op snel- schade toebrengen aan de natuur en het breden, met ongunstige consequenties voor kinderen onmogelijk wordt om op le wijze te vervoeren: ‘Het gevolg daar- klimaat, met name door het verhogen voor het ruimtegebruik en de natuurlij- een verantwoorde en veilige manier op van is dat hij niet méér vrijheid als bur- van de uitstoot van CO2. In vergelijking ke omgeving. de openbare straat te kunnen spelen. 6 de AS 201 – De auto voorbij de AS 201 – De auto voorbij 7 kingen te aanvaarden op die terreinen ger, maar betere service als “klant” wil. met het gebruiken van het openbaar Ook leidt het intensieve gebruik van die echt ingrijpende consequenties heb- Hij legt niet de nadruk op zijn vrijheid vervoer (tram, bus en trein) en/ of het privéauto’s al decennia tot een opmer- ben voor milieu, natuur en klimaat. om te gaan en te staan waar hij wil en zichtevoetverplaatsenofperfiets,leidt kelijk hoog aantal ongevallen en ver- Onderzoek heeft uitgewezen dat deze met mensen te praten, maar op zijn het gebruik van een privéauto tot signi- keersdoden. In het kleinschalige Neder- burgers geen redenen zien om afscheid recht om vervoerd en door de media ge- ficantmeeraantastingvandenatuurlij- land vallen per jaar meer dan zeshon- te nemen van hun westerse levensstijl, informeerd te worden. Hij wil liever een ke leefomgeving en tot toenemende kli- derd verkeersdoden en raken er jaarlijks zoals in het bijzonder op het gebied van beter product dan dat hij loskomt van maatverandering en opwarming van de ruim eenentwintigduizend personen automobiliteit, maar ook op het vlak de verslaafdheid eraan’.2 aarde. gewond.4 Bij deze laatste groep leidt dit van voeding (veel of geen vlees- en zui- Met name door de uitstoot van stikstof- vaak tot tijdelijke gezondheidsproble- DE NADELEN VAN AUTORIJDEN velproducten eten), het bewonen van oxide(NOx)enfijnstofwordtmomen- men, maar er zijn helaas ook gevallen een groot en milieuonvriendelijk huis, Welke individuele, sociale en ecologi- teel op grote schaal schade toegebracht van zeer ernstige en blijvende invalidi- of van intercontinentale vliegvakanties. sche nadelen zijn er verbonden aan het aan de gezondheid van Nederlandse teit. Dit kan voor deze mensen weer Met name op deze gebieden wensen de bezitten en veelvuldig rijden in een pri- burgers. Volgens het Rijksinstituut voor grote gevolgen hebben voor hun vermo- burgers niet gestuurd te worden door véauto? Over dit onderwerp is al door Milieu (RIVM) leidt een groeiend aantal gen om te werken en een voldoende de overheid, aangezien het volgens hen vele denkers geschreven en ik zal de be- burgers aan gezondheidsklachten (ast- hoog inkomen te verdienen. En indien in deze gevallen primair gaat om ‘privé- spreking dan ook naar verhouding kort ma en cardiovasculaire problemen) en personen door een zwaar ongeval lang- keuzes’ waar de overheid zich in princi- houden. Bij de belangrijkste nadelen komen in ons land ruim twaalfduizend durig worden uitgeschakeld, zullen zij pe niet mag bemoeien.1 kan er om te beginnen worden gewezen personen per jaar voortijdig te overlij- onvermijdelijk afhankelijk worden van Een volgend terugkerend uitgangspunt op het veroorzaken van geluidsoverlast den door de slechte luchtkwaliteit.3 de bestaande collectieve voorzieningen, van de moderne neoliberale maatschap- en stress bij medeburgers door het druk- Recente medische research heeft aange- die op deze wijze verder onder druk pij wordt door Ivan Illich verhelderd: ke autoverkeer. Ook is er sprake van toonddatdefijnstofproblematiekinons zullen komen te staan. het systematisch streven naar een ver- hoge onkosten van privé-autoverkeer land leidt tot gezondheidsschade bij on- Als een dergelijk hoog aantal slachtof- hoging van de vervoerssnelheid. Deze voor de individuele bezitters. geboren baby’s, met mogelijke negatie- fers zou vallen door terroristische aan- voortdurende versnelling van het ver- Wanneer men kijkt naar de maandelijk- ve consequenties voor hun kwaliteit van slagen, zou dit ongetwijfeld tot grote voer maakt dat er onafgebroken meer se kosten, zal men ontdekken dat deze leven op de langere termijn. maatschappelijke en politieke onrust energie besteed moet worden aan de vaak verrassend hoog uitvallen, waar- leiden. In de heersende neoliberale om- vervoerssystemen en leidt er ook toe dat door de burger voor een doorsnee auto Het veelvuldig gebruik van individuele standigheden van tegenwoordig wordt mensen aanmerkelijk grotere afstanden gemiddeld een dag per week moet wer- personenauto’s leidt telkens opnieuw in de westerse wereld volstaan met het gaan afleggen dan voorheen. In zijn ken. Wie de afschrijving, de verzeke- weertoternstigefileproblemeneneen aanbrengen van enige verbeteringen werk betoogt Illich dat er een veelom- ring, de wegenbelasting en de onder- inefficiëntgebruikvandeautowegen. zoals het extra plaatsen van stoplichten vattende vervoersindustrie is ontstaan houdskosten van een gemiddelde auto Nog steeds is de bezettingsgraad van en het aanleggen van rotondes op ge- die een nieuw soort ‘mobiele mens’ bij elkaar optelt, komt al gauw uit op privéauto’slaag(gemiddeld:1,39per vaarlijke kruisingen. heeft gecreëerd. vierhonderd à vijfhonderd euro per auto) en ziet men veel automobilisten Totslotleidtdetoenamevanhetauto- Volgens Illich neemt deze mobiele neoli- maand. De burger die het openbaar ver- helemaal alleen in hun dure wagen zit- gebruik tot steeds meer parkeerproble- berale mens geen genoegen meer met voergebruiktenveelfietstzalaanmer- ten. Dit heeft dan weer negatieve conse- men in de bewoonde omgeving. Bij een de traditionele verplaatsingen te voet of kelijk lagere kosten hebben en minder quenties voor de doorstroommogelijk- groot aantal gezinnen staan er twee of perfiets,maarwenstdezebijvoorkeur uren hoeven te werken om de maande- heden van trams, bussen en taxi’s, waar- meer auto’s voor de deur, waardoor er met snelle gemotoriseerde en individua- lijkse vervoerskosten op te kunnen bren- in wel meerdere personen worden ver- in de meeste woonwijken te weinig par- listische voertuigen te worden getrans- gen. voerd. Bovendien nemen al die perso- keerplaatsen beschikbaar zijn. Dit leidt porteerd. Het resultaat is dat het moder- Wie kiest voor het bezitten en rijden van nenauto’s veel ruimte in en bestaat er dan weer tot overlast, omdat burgers ne, mobiele individu is gaan geloven een privéauto zal aanmerkelijk meer een toenemende druk om het aantal hun auto’s op plekken parkeren die daar dat bewegingsvrijheid gelijk staat aan verontreiniging veroorzaken en meer snelwegen te vergroten en deze te ver- niet voor zijn bestemd, en waardoor het een menselijk recht om zichzelf op snel- schade toebrengen aan de natuur en het breden, met ongunstige consequenties voor kinderen onmogelijk wordt om op le wijze te vervoeren: ‘Het gevolg daar- klimaat, met name door het verhogen voor het ruimtegebruik en de natuurlij- een verantwoorde en veilige manier op van is dat hij niet méér vrijheid als bur- van de uitstoot van CO2. In vergelijking ke omgeving. de openbare straat te kunnen spelen. 6 de AS 201 – De auto voorbij de AS 201 – De auto voorbij 7 DE HINDERMACHT VAN DE VOOR- EN NADELEN VAN EEN ropese parlement, de Europese Com- zullen veroorzaken. Zo kan het feit dat AUTOFABRIKANTEN ELEKTRISCHE AUTO missie en het Amerikaanse Huis van zij zo extreem geruisloos en stil zijn tot In welke mate is er tegenwoordig spra- Afgevaardigden is absoluut noodzake- Nu er vanwege het vermijden van kli- gevaren leiden voor de andere wegge- ke van een grote ‘hindermacht’ door de lijk. Hetzelfde kan worden gezegd over maatverandering en zware vormen van bruikers,zoalswandelaarsenfietsers grote oliebedrijven en autofabrikanten, de beïnvloeding door lobbyisten van de luchtverontreiniging in het komende die de wagens niet goed horen aanko- waardoor zij voor een groot deel het be- latere implementatie van het beleid door decennium een einde wordt voorspeld men. Andere nadelen zijn dat de aan- leid van de nationale overheden en de middel van weten regelgeving. Waarom van auto’s die gebruikmaken van fossie- schafprijs van e-auto’s vooralsnog een centrale internationale instituties zoals zouden de Europese en Amerikaanse lebrandstoffen,komtdevraagopofde stuk hoger is en dat de actieradius van de Europese Unie kunnen beïnvloeden? burgers moeten aanvaarden dat dit be- burgers snel dienen over te gaan tot de e-auto’s tot op heden kleiner is dan van Er is veel onderzoek verricht waaruit leidsvormingsproces zo krachtig wordt aanschaf van elektrische auto’s en waar- conventionele auto’s. Maar aan de ener- duidelijk blijkt hoe in de Europese Unie beïnvloed door lobbyorganisaties die, toe een dergelijke keuze zal kunnen lei- gie-inhoud van de accu’s wordt mo- en in de Verenigde Staten onderne- van het begin tot het eind van het be- den. Uit betrouwbare research kan wor- menteel hard gewerkt met behulp van mings elites het beleid mede weten te leidsproces, geen enkele democratische den opgemaakt dat het energetisch ren- innovatieve research. bepalen. Met behulp van inventief lob- verantwoording aan de Europese en dement van elektrische auto’s ruim twee Deuitstootvanfijnstofdoordezee-au- byen en het weloverwogen uitdelen van ook Amerikaanse samenleving hoeven keer zo hoog is als van een benzineau- to’s wordt alleen nog veroorzaakt door negatieve en positieve prikkels (zoals af te leggen? to.7 Zelfs indien ouderwetse fossiele het slijten van de radiaalbanden en het dreigementen en forse betalingen) weten energie wordt gebruikt voor de opwek- slijpsel dat van de schijfremmen af komt. zij de politiek te beïnvloeden. Zij slagen Wat te denken van de ‘obstructie- en king van de door een elektrische auto Dit steekt zonder twijfel gunstig af ten er in veel gevallen in om toegang te ver- chantagemacht’ van multinationals, gebruikte stroom, is nog altijd sprake opzichte van ouderwetse wagens op krijgen tot het Europese Parlement en waar onder bedrijven als Koninklijke van een aanmerkelijke energiewinst in fossielebrandstoffen.Opdezewijzezal de Europese Commissie en het Huis van Shell Group, Exxon Mobil, British Pe- vergelijking met een benzine- of diesel- de kwaliteit van leven voor de mens in Afgevaardigden.5 troleum, Chevron, maar ook de autogi- auto van gelijke grootte.8 de toekomst kunnen toenemen en zul- In het boek Corporate Europe: How Big ganten als General Motors, Toyota, Naast de genoemde energiewinst, is er len geleidelijk aan ook de gezondheids- Business sets Policies on Food, Climate and Volkswagen, Renault-Nissan en Ford. vooruitgang te melden op de volgende klachten van de burgers, zoals de ge- War wordt door de Britse onderzoeks- Deze ondernemingen kunnen het de terreinen. Het is duidelijk dat elektri- noemde long- en hartaandoeningen, journalist David Cronin onderzocht hoe overheden bijzonder lastig maken, door sche auto’s veel stiller zijn dan fossiele kun nen afnemen. het beleid van de Europese Unie van binnenskamers in de lobby- en beleids- exemplaren. Zij hebben een veel snellere Het rijden in e-auto’s biedt echter ook buitenaf wordt beïnvloed. Hij analy- circuits van Den Haag, Brussel en acceleratie en zijn naar verhouding aan geendefinitieveoplossingvoordeal seert in welke mate het Europese beleid Washington (of waar dan ook…) of door de binnenkant veel ruimer, omdat er eerder genoemde fileproblematiek en bij onderwerpen als de arbeidsmarkt, openlijk in de media te dreigen met het een grote verbrandingsmotor en hoge het feit dat de autowegen bijzonder wei- gezondheidszorg, voedselveiligheid, e - verhuizen van de productie en het ont- cardantunnel ontbreken. Deze e-auto’s nigefficiëntwordengebruikt,doordat ner gievoorziening en vooral ook kli- slaan van grote aantallen werknemers. vergen ook aanzienlijk minder onder- in veel auto’s slechts één persoon (de maatverandering door een heel leger Deze internationaal vertakte bedrijven houd, vanwege het ontbreken van een autorijder zelf) te vinden is. Verder ne- van goed getrainde, hoog opgeleide en wetendooreffectieftelobbyenendruk groot aantal bewegende delen (zuigers, men deze elektrische auto’s net zoveel zwaar betaalde lobbyisten van het be- uit te oefenen op de politieke besluitvor- kleppen, nokkenassen, enzovoort.). plaats in als de voertuigen van voor- drijfsleven wordt voorgekookt, geregis- ming ingrijpende milieu-, natuur- en Hier door zijn de uitgaven na aankoop heen, en versterken zij nog evengoed de seerd en aangestuurd. Op terreinen als klimaatwetgeving te verhinderen. Op evident lager, mede ook vanwege het vraag naar meer en bredere autowegen, productie, consumptie, vrijhandel, tech- dezelfde manier slagen zij erin om het feit dat elektriciteit goedkoper is dan het hetgeen uiteindelijk altijd ten koste gaat nologiebeleid en economische groei voorgenomen beleid van liberaal-demo- gebruik van benzine of diesel. Daarnaast van ruimte, natuur en landschap. func tioneren vergelijkbare mechanis- cratische staten in een voor hen gunsti- producerene-auto’snauwelijksfijnstof Wel kan worden aangenomen dat over men van externe beleidsbeïnvloeding.6 ge richting om te buigen, dan wel de uit- en stoten deze lokaal geen NOx, CO2 en een jaar of vijf het aantal verkeersslacht- Een nadere bestudering van dit ondoor- voering van voorgenomen beleidsmaat- andere klimaatgassen uit. offers drastisch zal verminderen. Dit zichtige en schimmig verlopende proces regelen in hun voordeel te beïnvloeden. Deze voordelen willen echter nog niet wordt echter niet veroorzaakt door een van agendavorming, beleidsontwikke- (Lees ook het artikel in deze AS over zeggen dat elektrische auto’s volkomen ander systeem van voortbrenging, maar ling en besluitvorming binnen het Eu- ‘Sjoemeldiesels, liegen en bedriegen’.) perfect zijn en helemaal geen problemen doordat de komende elektrische auto’s 8 de AS 201 – De auto voorbij de AS 201 – De auto voorbij 9