Table Of Content

Arie Hazekamp REDACTIONEEL 1 TACHTIG JAAR Arie Hazekamp TACHTIg jAAR PINksTERLANDDAgEN 2 (1933 - 2013) PINKSTERL ANDDAGEN Igor Cornelissen HuLP AAN DE kLAssENvIjAND 36 Bijvangst 1 Martin smit OPROER EN OPsTAND 39 Hard Rain 21 André de Raaij MAOÏsTEN & ANDERE TRIvIA 42 T a Dubbele boterham met kaas 7 c h tig Thom Holterman TussEN ANARCHIE EN ANARCHIsME 44 ja uit het land van Proudhon 22 ar P in Boudewijn Chorus vONNIs MAAkT vAN MANNINg 46 k s EEN sPION te r sterke verhalen 14 la n d d Hans Ramaer e.a. BOEkBEsPREkINgEN 49 a g e n – d e A S 1 8 3 Prijs van dit nummer 5,- euro. DE AS 183 de AS anarchistisch tijdschrift 41ste jaargang, nummer 183, nazomer 2013. De AS verschijnt in vier afleveringen per jaar en is een uitgave van Stichting de AS, Moerkapelle. ISSN-nummer 0920-3257. Betalingen: de AS, Moerkapelle; (rek. nr. 4460315) IBAN NL57 INGB 0004 4603 15; BIC INGBNL2A Jaarabonnement: 18,- euro; buiten Nederland 26,- euro. Druk: BGS, Schiedam. Opmaak: Atalanta, Utrecht. Adreswijzigingen: per post of per e-mail ([email protected]). Nieuwe abonnementen: gaan in met het eerste nummer van de jaargang, tenzij anders aan- gegeven bij bestelling. Zonder opzegging worden abonnementen verlengd. Adres: postbus 43, 2750 AA Moerkapelle; [email protected] Redactie: Boudewijn Chorus (eindredacteur a.i.), Marius de Geus, Arie Hazekamp, Thom Holterman, Rudolf de Jong, Jaap van der Laan, Wim de Lobel, André de Raaij, Hans Ramaer, Martin Smit, Rymke Wiersma, Hanneke Willemse. Verder werkten mee: Jan Bervoets (ill.), Igor Cornelissen. Publicatie van een bijdrage impliceert niet dat daarin of daardoor redactionele standpunten worden weergegeven. Digitaal archief: www.tijdschrift-de-as.nl. Weblog: http://libertaireorde.wordpress.com E-mailredactie: [email protected] Bestellingen: [email protected] Redactioneel De Pinksterbijeenkomsten in Appelscha, die in dit nummer centraal staan, ontstonden uit de antimilitaristische gezindheid van de anarchistische jongerenbeweging in de jaren twintig van de vorige eeuw en groeiden in de dertiger jaren uit tot de belangrijkste manifestatie van de vrij-socialistische beweging in de drie noordelijke provincies van ons land. De Pinksterlanddagen werden een jaarlijkse traditie die honderden deelnemers trok, mede dank- zij de totstandkoming van het eigen terrein ‘Tot Vrijheidsbezinning’ in Appelscha. Het pro- pagandistisch belang was groot. Het programma was een belangrijke graadmeter van wat de beweging bezig hield. De dagen droegen bij tot het onderhouden van de onderlinge contac- ten en versterkten de verbondenheid met de beweging. Ook na de Tweede Wereldoorlog golden de Pinksterlanddagen als hoogtijdagen van de anarchistische beweging. De verbondenheid met het door anarchisten onderhouden en met duur- zame voorzieningen gefaciliteerd terrein, dat bijzondere plekje aan de rand van een prachtig natuurgebied, droeg daaraan bij. De uitstekende sfeer in vrijwel al die jaren, de vrijwillige en belangeloze medewerking aan het zelfbeheer van de camping en de dagen, de tevredenheid bij de talloze medewerkers, dat alles maakt de Pinksterlanddagen tot een unieke belevenis. Dat zijn ook de redenen waarom de Pinksterlanddagen konden uitgroeien tot de belangrijkste anarchistische manifestatie van Nederland. De in deze AS beschreven geschiedenis van de Pinkster landdagen illustreert in veel opzichten de thema’s van de anarchistische beweging in de afgelopen decennia. De Pinksterlanddagen vormen een prachtige traditie. Nederlandse anarchisten voelen zich terecht verplicht deze in ere te houden. (AH) de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 1 TachTig JaaR PiNKSTERLaNDDagEN porteerd met bladen in Amersfoort, wat Pinkstermobilisatie bleek de opkomst schermutselingen opleverde met de po- groter dan bij de eerste keer. Veel nieu- (1933-2013) litie. Openbare meetings met sprekers we gezichten waren afkomstig uit de uit de beweging vormden de hoofd- veenstreken in het noorden van het arie hazekamp moot van de bijeenkomst. Het antimili- land. Uit het programma bleek dat het tarisme werd verwoord door Jo de Haas. VJV deels bestond uit jongeren die zich Aan de rand van het Nationaal Park Drents-Friese Wold in Appelscha bevindt zich het Herman Schuurman en Jo Meijer hiel- niet uitsluitend op het anarchisme wens- anarchistisch kampeerterrein ‘Tot Vrijheidsbezinning’. Het is dit jaar tachtig jaar geleden den lezingen met titels als Over en tegen te te oriënteren. Dat verklaarde de aan- dat het terrein werd aangekocht om te dienen als thuisbasis voor de Pinksterlanddagen. De politie en Menschelijkheid. Hiermee werd wezigheid van de communist Jacques combinatie van een meerdaags festival met politieke bijeenkomsten en cultuur waarbij de duidelijk dat de jongerenbeweging een Engels, die sprak over De Revolutionairen, honderden deelnemers hun tenten opslaan, is uniek. radicale en een gematigde vleugel ken- wat hen bindt en wat hen scheidt. Hij be- de. toogde dat het anarchisme te eenzijdig Diverse generaties anarchisten hebben anarchistische manifestatie van Neder- De oproep van Jo de Haas vond ook in en dat het communisme te gecentrali- zich voor de organisatie van de dagen land. het Friese Appelscha navolging. Daar seerd was, waardoor het kwetsbaar was sterk gemaakt. In de jaren twintig en vond de eerste Revolutionaire Anti-Mili- voor corruptie. De jongeren dienden een ONTSTAAN EN ONTWIKKELING dertig in de vorige eeuw, waren dat de taristische Landdag plaats. De reisafstand synthese te vinden tussen centralisme toenmalige anarchistische jongeren, af- Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog naar Amersfoort was voor veel noorder- en federalisme, tussen communisme en komstig uit de noordelijke provincies. en de hoop op revolutionaire verande- lingen een hindernis gebleken. De keus anarchisme. Deze zienswijze werd hef- Na de Tweede Wereldoorlog kregen zij ringen, groeide in ons land een genera- voor Appelscha lag voor de hand. Dit tig bestreden door Anton Constandse en steun van hun kameraden van de Fede- tie jongeren op die ontvankelijk was veendorp was van oudsher een bolwerk Herman Schuurman. Zij wilden het an- ratie van Vrije Socialisten (FVS). Vanaf de voor het anarchisme. Zij sloten zich van het vrije socialisme. Appelscha telde timilitarisme van de vrije jeugdbewe- jaren zestig raakten jongeren die door begin jaren twintig aaneen in het Vrije een grote groep anarchistische jongeren, ging niet dienstbaar maken aan de ‘poli- de dreigende atoomoorlog politiek be- Jeugd Verbond (VJV). In deze kring was veelal kinderen van gelijkgestemde ou- tiek’ (van de communisten). Constandse wust werden, betrokken bij de organisa- het de Amsterdammer Jo de Haas (1897- ders. Men had ervaring met de organi- hield een rede over Jeugd en Anarchisme, tie. Provo zorgde voor een opleving van 1945), die in 1923 het idee opperde een satie van grote openbare bijeenkomsten waarin hij de overeenkomsten tussen het anarchisme en de toestroom van jon- manifestatie te organiseren om de jeugd in de buitenlucht. Tenslotte lag het dorp beide ter sprake bracht. “Het enthousi- geren naar Appelscha. Vanaf 1970 waren te mobiliseren tegen militarisme. Zijn gunstig ten opzichte van Groningen en aste en overgegevene, het breken met opnieuw noordelijke jongeren verant- idee vond voldoende weerklank om in Drenthe. Deze Landdag overtrof qua elken dwang, het verzet tegen discipline woordelijk voor het jaarlijkse program- 1924 de eerste ‘Pinkstermobilisatie’ in opkomst de eerste Pinkstermobilisatie. en tucht, ... ‘Doe wat je wil!’” ma. De ‘Beweging van ‘80’ zorgt voor Amersfoort te houden. Pinksteren bood Er kwamen ruim zeshonderd mensen In de aanloop naar de derde Pinkster- een volgende opleving van de Pinkster- de mogelijkheid voor kamperen. naar Appelscha. Jo de Haas zette in zijn mobilisatie in 1926 trad een scheiding landdagen. Antimilitaristen zoals totaal- De autoriteiten waren in hoogste staat rede de noodzaak van geestelijke ont- der geesten op. Degenen die zich voor weigeraars, krakers en feministen be- van paraatheid. Het terrein van de ma- wikkeling uiteen. Voorts sprak Klaas het anarchisme uitspraken groepeerden volkten het terrein met Pinksteren. Op nifestatie werd permanent bewaakt. Blauw, geboren en getogen in het nabij zich vanaf eind 1923 rond het blad De dit moment zijn het anarchisten in di- Militaire objecten in de omgeving wer- gelegen Wijnjeterp. Hij zou later dat jaar Moker. De vleugel die een bredere oriën- verse sociale bewegingen en anarchisti- den beveiligd en de daar gelegerde sol- opzien baren door een ongeval met zijn tatie voorstond, schaarde zich rond het sche groepen die actief zijn op het ter- daten met verlof gestuurd. Rond vlieg- revolver, waarbij hij om het leven tijdschrift De Branding. Zij verliet het rein in Appelscha. De Pinksterlanddagen veld Soesterberg waren heidebranden kwam. VJV en richtte het Verbond van Opstandige vormen anno 2013 een platform voor geweest, wat de commandant in ver- Jeugd (VOJ) op. PINKSTERMOBILISATIES politieke discussie en activiteit waar uit- band bracht met de ‘kwaadwillige be- Desondanks bleven beide stromingen wisseling plaatsvindt, plannen worden doelingen van die anarchistische ele- Na het succes van de Pinkstermobilisatie samenwerken in de organisatie van de gesmeed, vaardigheden worden geoe- menten.’ vond een jaar later een vervolg plaats op Pinkstermobilisatie. De derde mobilisa- fend en (soms) actie gevoerd. Dat roept De eerste Pinkstermobilisatie trok enke- het voorterrein van de Engendaalschool tie was een internationale met wederom de vraag op hoe de Pinksterlanddagen le honderden bezoekers uit het hele in Soest. De school werd in gebruik ge- Soest als locatie. De autoriteiten had den konden uitgroeien tot de belangrijkste land. Er werd muziek gemaakt en gecol- nomen als keuken en kantine. Bij deze krasse maatregelen getroffen. Alle we- 2 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 3 TachTig JaaR PiNKSTERLaNDDagEN porteerd met bladen in Amersfoort, wat Pinkstermobilisatie bleek de opkomst schermutselingen opleverde met de po- groter dan bij de eerste keer. Veel nieu- (1933-2013) litie. Openbare meetings met sprekers we gezichten waren afkomstig uit de uit de beweging vormden de hoofd- veenstreken in het noorden van het arie hazekamp moot van de bijeenkomst. Het antimili- land. Uit het programma bleek dat het tarisme werd verwoord door Jo de Haas. VJV deels bestond uit jongeren die zich Aan de rand van het Nationaal Park Drents-Friese Wold in Appelscha bevindt zich het Herman Schuurman en Jo Meijer hiel- niet uitsluitend op het anarchisme wens- anarchistisch kampeerterrein ‘Tot Vrijheidsbezinning’. Het is dit jaar tachtig jaar geleden den lezingen met titels als Over en tegen te te oriënteren. Dat verklaarde de aan- dat het terrein werd aangekocht om te dienen als thuisbasis voor de Pinksterlanddagen. De politie en Menschelijkheid. Hiermee werd wezigheid van de communist Jacques combinatie van een meerdaags festival met politieke bijeenkomsten en cultuur waarbij de duidelijk dat de jongerenbeweging een Engels, die sprak over De Revolutionairen, honderden deelnemers hun tenten opslaan, is uniek. radicale en een gematigde vleugel ken- wat hen bindt en wat hen scheidt. Hij be- de. toogde dat het anarchisme te eenzijdig Diverse generaties anarchisten hebben anarchistische manifestatie van Neder- De oproep van Jo de Haas vond ook in en dat het communisme te gecentrali- zich voor de organisatie van de dagen land. het Friese Appelscha navolging. Daar seerd was, waardoor het kwetsbaar was sterk gemaakt. In de jaren twintig en vond de eerste Revolutionaire Anti-Mili- voor corruptie. De jongeren dienden een ONTSTAAN EN ONTWIKKELING dertig in de vorige eeuw, waren dat de taristische Landdag plaats. De reisafstand synthese te vinden tussen centralisme toenmalige anarchistische jongeren, af- Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog naar Amersfoort was voor veel noorder- en federalisme, tussen communisme en komstig uit de noordelijke provincies. en de hoop op revolutionaire verande- lingen een hindernis gebleken. De keus anarchisme. Deze zienswijze werd hef- Na de Tweede Wereldoorlog kregen zij ringen, groeide in ons land een genera- voor Appelscha lag voor de hand. Dit tig bestreden door Anton Constandse en steun van hun kameraden van de Fede- tie jongeren op die ontvankelijk was veendorp was van oudsher een bolwerk Herman Schuurman. Zij wilden het an- ratie van Vrije Socialisten (FVS). Vanaf de voor het anarchisme. Zij sloten zich van het vrije socialisme. Appelscha telde timilitarisme van de vrije jeugdbewe- jaren zestig raakten jongeren die door begin jaren twintig aaneen in het Vrije een grote groep anarchistische jongeren, ging niet dienstbaar maken aan de ‘poli- de dreigende atoomoorlog politiek be- Jeugd Verbond (VJV). In deze kring was veelal kinderen van gelijkgestemde ou- tiek’ (van de communisten). Constandse wust werden, betrokken bij de organisa- het de Amsterdammer Jo de Haas (1897- ders. Men had ervaring met de organi- hield een rede over Jeugd en Anarchisme, tie. Provo zorgde voor een opleving van 1945), die in 1923 het idee opperde een satie van grote openbare bijeenkomsten waarin hij de overeenkomsten tussen het anarchisme en de toestroom van jon- manifestatie te organiseren om de jeugd in de buitenlucht. Tenslotte lag het dorp beide ter sprake bracht. “Het enthousi- geren naar Appelscha. Vanaf 1970 waren te mobiliseren tegen militarisme. Zijn gunstig ten opzichte van Groningen en aste en overgegevene, het breken met opnieuw noordelijke jongeren verant- idee vond voldoende weerklank om in Drenthe. Deze Landdag overtrof qua elken dwang, het verzet tegen discipline woordelijk voor het jaarlijkse program- 1924 de eerste ‘Pinkstermobilisatie’ in opkomst de eerste Pinkstermobilisatie. en tucht, ... ‘Doe wat je wil!’” ma. De ‘Beweging van ‘80’ zorgt voor Amersfoort te houden. Pinksteren bood Er kwamen ruim zeshonderd mensen In de aanloop naar de derde Pinkster- een volgende opleving van de Pinkster- de mogelijkheid voor kamperen. naar Appelscha. Jo de Haas zette in zijn mobilisatie in 1926 trad een scheiding landdagen. Antimilitaristen zoals totaal- De autoriteiten waren in hoogste staat rede de noodzaak van geestelijke ont- der geesten op. Degenen die zich voor weigeraars, krakers en feministen be- van paraatheid. Het terrein van de ma- wikkeling uiteen. Voorts sprak Klaas het anarchisme uitspraken groepeerden volkten het terrein met Pinksteren. Op nifestatie werd permanent bewaakt. Blauw, geboren en getogen in het nabij zich vanaf eind 1923 rond het blad De dit moment zijn het anarchisten in di- Militaire objecten in de omgeving wer- gelegen Wijnjeterp. Hij zou later dat jaar Moker. De vleugel die een bredere oriën- verse sociale bewegingen en anarchisti- den beveiligd en de daar gelegerde sol- opzien baren door een ongeval met zijn tatie voorstond, schaarde zich rond het sche groepen die actief zijn op het ter- daten met verlof gestuurd. Rond vlieg- revolver, waarbij hij om het leven tijdschrift De Branding. Zij verliet het rein in Appelscha. De Pinksterlanddagen veld Soesterberg waren heidebranden kwam. VJV en richtte het Verbond van Opstandige vormen anno 2013 een platform voor geweest, wat de commandant in ver- Jeugd (VOJ) op. PINKSTERMOBILISATIES politieke discussie en activiteit waar uit- band bracht met de ‘kwaadwillige be- Desondanks bleven beide stromingen wisseling plaatsvindt, plannen worden doelingen van die anarchistische ele- Na het succes van de Pinkstermobilisatie samenwerken in de organisatie van de gesmeed, vaardigheden worden geoe- menten.’ vond een jaar later een vervolg plaats op Pinkstermobilisatie. De derde mobilisa- fend en (soms) actie gevoerd. Dat roept De eerste Pinkstermobilisatie trok enke- het voorterrein van de Engendaalschool tie was een internationale met wederom de vraag op hoe de Pinksterlanddagen le honderden bezoekers uit het hele in Soest. De school werd in gebruik ge- Soest als locatie. De autoriteiten had den konden uitgroeien tot de belangrijkste land. Er werd muziek gemaakt en gecol- nomen als keuken en kantine. Bij deze krasse maatregelen getroffen. Alle we- 2 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 3 gen naar de vliegbasis Soesterberg Anarchistische Jeugd Internationale (AJI). cies. Het VOJ wenste zich vooral door tische. De Amsterdammers dienden waren afgesloten. De burgemeester van Doelen van het AJI waren het organise- toedoen van De Haas duidelijk te on- daarop een motie in waarin men wei- Soest was vervangen door een legerka- ren van een persdienst voor de jonge- derscheiden van het VJV. Daarom be- gerde nog langer samen te werken met pitein. Aan de grens werden door de ren, het verlenen van hulp aan politieke sloot zij in plaats van de term Mobilisatie Jo de Haas, en een tweetal andere pro- douane alle buitenlanders geweigerd ‘misdadigers’ en het organiseren van in- het begrip Pinksterlanddagen (PL) te in- minenten uit het VOJ-kamp. Hen werd met als eindbestemming Soest of Amers- ternationale jeugdbijeenkomsten. De troduceren. De term Landdagen werd in verweten door hun onderlinge ruzies foort. Iedereen die zich buiten het kamp AJI kreeg echter in het buitenland geen Appelscha al gebruikt bij de jaarlijkse met Herman Schuurman een rem op de bevond, werd door aanwezige agenten navolging en ook binnenslands zou zij antimilitaristische bijeenkomst die rond beweging te zijn. Schuurman zelf was al gevolgd. Propaganda buiten het kamp geen rol van betekenis spelen. Vanaf het begin van de zomer werd gehou- uit het voorbereidingscomité van het trachtte men tegen te gaan. Er was onge- 1927 verscheen er sporadisch een in het den. VJV gestapt. De vergadering in decem- veer evenveel politie op de been als er Esperanto geschreven blaadje. Het VJV hield in Amsterdam haar eigen ber 1926 in Wijnjeterp ontaarde in een deelnemers waren. En deelnemers Verschillende deelnemers aan het voorbereidingsvergadering voor de fikse ruzie tussen de Haarlemmers (ini- waren er in ruime mate, bijna vijfhon- Pinksterkamp beschouwden de oprich- Pinkstermobilisatie ‘27. Zij besloot even- tiatiefnemers van het VOJ) en de Am- derd. ting van de AJI als een onderonsje van eens dit evenement in Appelscha te hou- sterdammers met verwijten over en Volgens Jo de Haas, die de bijeenkomst ‘bonzen’. Sommigen waren bij de op- den. Herman Schuurman, lid van deze weer omtrent de scheuring van het VJV. opende, werd door de maatregelen eens richtingsvergadering weggestuurd on- voorbereidingsgroep, huurde het beno- De tot samenwerking neigende noor- te meer bewezen van welke kant vol- der het mom dat het geheim was. digde terrein van Staatsbosbeheer. Dat derlingen kwamen er op de door hen- gens de regeerders het gevaar dreigde. Voorafgaand aan de oprichting was ge- hij dit stiekem had gedaan in de pauze zelf georganiseerde vergadering niet Hij wees op de bijeenkomst van de soci- steld dat het zou gaan om een Anti- van een gezamenlijke vergadering van meer aan te pas. aal-democratische AJC in Amsterdam, militaristische Jeugd Internationale. Tij- de jeugdbeweging in Appelscha, werd Een pauze moest worden ingelast om de die van de autoriteiten de beschikking dens de vergadering zelf werd de ware hem bijzonder kwalijk genomen door gemoederen te bedaren. De Amsterdam- had gekregen over legertenten. Extra naam duidelijk. De Branding-groepen de uit het dorp afkomstige VOJ-ers. Jo se motie werd afgezwakt tot een versie treinen waren ingezet om de deelne- namen meteen afstand van de AJI, van- de Haas verklaarde daarop ‘de oorlog’ waarin gepleit werd tot samenvoeging mers te vervoeren. wege het expliciete anarchistische ka- aan Schuurman. Een nieuw conflict was van beide comités tot een tijdelijk sa- Voor de derde Pinkstermobilisatie waren rakter van deze nieuwe organisatie. geboren. menwerkingsverband, waarna op de vrijwel uitsluitend buitenlandse spre- De aanwezige noordelijke groepen stel- De noordelijke Mokerjongeren waren Pinkstermobilisatie een oplossing ge- kers uitgenodigd. De aanwezigen luis- den voor de komende mobilisatie in het niet eens met deze gang van zaken vonden moest worden. Deze motie werd terden naar geestverwanten uit Berlijn, Appelscha te houden in plaats van in binnen het Amsterdamse VJV, waar de met ruime meerderheid aangenomen. Parijs, Brussel, en Zurich. ‘s Avonds was het westen. Dit voornemen werd met in- Mokerianen dominant waren. Tinus Maar daarmee waren de problemen niet er een kunstavond met een Amsterdam- stemming begroet. Hier werd een tradi- Veenstra van de Mokergroep Ooster- opgelost. Jo de Haas kondigde aan te se mandolineclub, het VJV-zangkoor uit tie geboren. wolde en anderen protesteerden tegen stoppen met spreekbeurten, nadat in De Rotterdam en de bekende declamator deze ‘onzedelijke handelingen’ van hun Vrije Socialist stukken waren verschenen SCHEIDING DER GEESTEN Jan Mesman. Ook werd onder het mom voorbereidingscomité. Bemidd elings po- afkomstig van Amsterdamse VJV-ers, van Das elastische Acht door Duitse ka- De Pinkstermobilisatie die in 1927 moest gingen startten om beide groepen te die hem aanvielen. Daarop besloten de meraden de achturige werkdag aan de plaatsvinden in Appelscha was van laten samenwerken rond de Pinkster- belangrijkste VOJ-groepen (Groningen kaak gesteld. De volgende dag sprak meet af aan de inzet van een machts- bijeenkomst. Zowel Moker- als Bran- en Haarlem) af te zien van verdere sa- Marcia Williamson over dienstweigeren strijd tussen de beide organisaties die de ding groepen riepen onder de naam menwerking met het VJV vanwege ge- in Engeland tijdens de Eerste Wereld- jongerenbeweging telde. Het VOJ bracht Noordelijke Revolutionaire Jeugdgroepen bleken onverdraagzaamheid. Dit werd oorlog. Er werden protestnota’s opge- een organisatiecomité in stelling met op om de kwestie op te lossen. Tinus in een circulaire uiteen gezet. Deze cir- steld inzake mishandeling van dienst- vrijwel uitsluitend noorderlingen, aan- Veenstra riep beide organisaties op om culaire leidde tot kritiek van de noorde- weigeraars in Rusland en Tsjecho-Slo- gevuld met Jo de Haas. Hij had inmid- samen de Pinkstermobilisatie voor te lijke Mokerjongeren vanwege de sug- wakije. dels zijn buik vol van het heftige bereiden en wel op dezelfde grondslag gestieve inhoud ervan. Men stelde dat Op aanraden van de Vlaamse antimili- ‘Moker’-cultuurtje in de Amsterdamse als de afgelopen jaren. Dit zou een revo- het merendeel van de VOJ-ers nu wel tarist Hem Day werd `s avonds na af- jongerenbeweging. Hij vertoefde daar- lutionaire antimilitaristische strekking nee tegen de voorgenomen samenwer- loop de grondslag gelegd voor de om veel in de drie noordelijke provin- inhouden en niet specifiek een anarchis- king met het VJV zou zeggen. 4 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 5 gen naar de vliegbasis Soesterberg Anarchistische Jeugd Internationale (AJI). cies. Het VOJ wenste zich vooral door tische. De Amsterdammers dienden waren afgesloten. De burgemeester van Doelen van het AJI waren het organise- toedoen van De Haas duidelijk te on- daarop een motie in waarin men wei- Soest was vervangen door een legerka- ren van een persdienst voor de jonge- derscheiden van het VJV. Daarom be- gerde nog langer samen te werken met pitein. Aan de grens werden door de ren, het verlenen van hulp aan politieke sloot zij in plaats van de term Mobilisatie Jo de Haas, en een tweetal andere pro- douane alle buitenlanders geweigerd ‘misdadigers’ en het organiseren van in- het begrip Pinksterlanddagen (PL) te in- minenten uit het VOJ-kamp. Hen werd met als eindbestemming Soest of Amers- ternationale jeugdbijeenkomsten. De troduceren. De term Landdagen werd in verweten door hun onderlinge ruzies foort. Iedereen die zich buiten het kamp AJI kreeg echter in het buitenland geen Appelscha al gebruikt bij de jaarlijkse met Herman Schuurman een rem op de bevond, werd door aanwezige agenten navolging en ook binnenslands zou zij antimilitaristische bijeenkomst die rond beweging te zijn. Schuurman zelf was al gevolgd. Propaganda buiten het kamp geen rol van betekenis spelen. Vanaf het begin van de zomer werd gehou- uit het voorbereidingscomité van het trachtte men tegen te gaan. Er was onge- 1927 verscheen er sporadisch een in het den. VJV gestapt. De vergadering in decem- veer evenveel politie op de been als er Esperanto geschreven blaadje. Het VJV hield in Amsterdam haar eigen ber 1926 in Wijnjeterp ontaarde in een deelnemers waren. En deelnemers Verschillende deelnemers aan het voorbereidingsvergadering voor de fikse ruzie tussen de Haarlemmers (ini- waren er in ruime mate, bijna vijfhon- Pinksterkamp beschouwden de oprich- Pinkstermobilisatie ‘27. Zij besloot even- tiatiefnemers van het VOJ) en de Am- derd. ting van de AJI als een onderonsje van eens dit evenement in Appelscha te hou- sterdammers met verwijten over en Volgens Jo de Haas, die de bijeenkomst ‘bonzen’. Sommigen waren bij de op- den. Herman Schuurman, lid van deze weer omtrent de scheuring van het VJV. opende, werd door de maatregelen eens richtingsvergadering weggestuurd on- voorbereidingsgroep, huurde het beno- De tot samenwerking neigende noor- te meer bewezen van welke kant vol- der het mom dat het geheim was. digde terrein van Staatsbosbeheer. Dat derlingen kwamen er op de door hen- gens de regeerders het gevaar dreigde. Voorafgaand aan de oprichting was ge- hij dit stiekem had gedaan in de pauze zelf georganiseerde vergadering niet Hij wees op de bijeenkomst van de soci- steld dat het zou gaan om een Anti- van een gezamenlijke vergadering van meer aan te pas. aal-democratische AJC in Amsterdam, militaristische Jeugd Internationale. Tij- de jeugdbeweging in Appelscha, werd Een pauze moest worden ingelast om de die van de autoriteiten de beschikking dens de vergadering zelf werd de ware hem bijzonder kwalijk genomen door gemoederen te bedaren. De Amsterdam- had gekregen over legertenten. Extra naam duidelijk. De Branding-groepen de uit het dorp afkomstige VOJ-ers. Jo se motie werd afgezwakt tot een versie treinen waren ingezet om de deelne- namen meteen afstand van de AJI, van- de Haas verklaarde daarop ‘de oorlog’ waarin gepleit werd tot samenvoeging mers te vervoeren. wege het expliciete anarchistische ka- aan Schuurman. Een nieuw conflict was van beide comités tot een tijdelijk sa- Voor de derde Pinkstermobilisatie waren rakter van deze nieuwe organisatie. geboren. menwerkingsverband, waarna op de vrijwel uitsluitend buitenlandse spre- De aanwezige noordelijke groepen stel- De noordelijke Mokerjongeren waren Pinkstermobilisatie een oplossing ge- kers uitgenodigd. De aanwezigen luis- den voor de komende mobilisatie in het niet eens met deze gang van zaken vonden moest worden. Deze motie werd terden naar geestverwanten uit Berlijn, Appelscha te houden in plaats van in binnen het Amsterdamse VJV, waar de met ruime meerderheid aangenomen. Parijs, Brussel, en Zurich. ‘s Avonds was het westen. Dit voornemen werd met in- Mokerianen dominant waren. Tinus Maar daarmee waren de problemen niet er een kunstavond met een Amsterdam- stemming begroet. Hier werd een tradi- Veenstra van de Mokergroep Ooster- opgelost. Jo de Haas kondigde aan te se mandolineclub, het VJV-zangkoor uit tie geboren. wolde en anderen protesteerden tegen stoppen met spreekbeurten, nadat in De Rotterdam en de bekende declamator deze ‘onzedelijke handelingen’ van hun Vrije Socialist stukken waren verschenen SCHEIDING DER GEESTEN Jan Mesman. Ook werd onder het mom voorbereidingscomité. Bemidd elings po- afkomstig van Amsterdamse VJV-ers, van Das elastische Acht door Duitse ka- De Pinkstermobilisatie die in 1927 moest gingen startten om beide groepen te die hem aanvielen. Daarop besloten de meraden de achturige werkdag aan de plaatsvinden in Appelscha was van laten samenwerken rond de Pinkster- belangrijkste VOJ-groepen (Groningen kaak gesteld. De volgende dag sprak meet af aan de inzet van een machts- bijeenkomst. Zowel Moker- als Bran- en Haarlem) af te zien van verdere sa- Marcia Williamson over dienstweigeren strijd tussen de beide organisaties die de dingg roepen riepen onder de naam menwerking met het VJV vanwege ge- in Engeland tijdens de Eerste Wereld- jongerenbeweging telde. Het VOJ bracht Noordelijke Revolutionaire Jeugdgroepen bleken onverdraagzaamheid. Dit werd oorlog. Er werden protestnota’s opge- een organisatiecomité in stelling met op om de kwestie op te lossen. Tinus in een circulaire uiteen gezet. Deze cir- steld inzake mishandeling van dienst- vrijwel uitsluitend noorderlingen, aan- Veenstra riep beide organisaties op om culaire leidde tot kritiek van de noorde- weigeraars in Rusland en Tsjecho-Slo- gevuld met Jo de Haas. Hij had inmid- samen de Pinkstermobilisatie voor te lijke Mokerjongeren vanwege de sug- wakije. dels zijn buik vol van het heftige bereiden en wel op dezelfde grondslag gestieve inhoud ervan. Men stelde dat Op aanraden van de Vlaamse antimili- ‘Moker’-cultuurtje in de Amsterdamse als de afgelopen jaren. Dit zou een revo- het merendeel van de VOJ-ers nu wel tarist Hem Day werd `s avonds na af- jongerenbeweging. Hij vertoefde daar- lutionaire antimilitaristische strekking nee tegen de voorgenomen samenwer- loop de grondslag gelegd voor de om veel in de drie noordelijke provin- inhouden en niet specifiek een anarchis- king met het VJV zou zeggen. 4 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 5 Ze kregen gelijk. Bijna alle VOJ-groepen zend exemplaren. De oplage bleek te ge- chistische blad De Arbeider. Dus restte terwijl ook De Branding ter ziele ging. stemden met het genomen besluit in. ring om financieel quitte te draaien. voor hem de vraag waarom nu de scheu- De organisaties VJV en VOJ werden op- Daarbij werd meteen opgemerkt dat Volgens Jo de Haas hadden voorname- ring in de jeugdbeweging eigenlijk geheven of verdwenen geruisloos van deze gang van zaken bespottelijk was. lijk de noordelijke jongeren die weer nodig was? het toneel. Veel actieve jongeren van Het betekende immers dat er twee met De Moker waren gaan samenwer- Derk Ploeger reageerde met de opmer- weleer traden toe tot de organisaties Pinksterlanddagen in dezelfde plaats ken, hier schuld aan. Zij werkten niet king dat als de omstandigheden daartoe van de ‘ouderen’. gehouden zouden gaan worden. Deze meer met De Branding. Ondanks een noopten, er geen enkel probleem was De noordelijke Mokerjongeren bleven bizarre situatie werd ook door het VJV voorstel het blad op te heffen, werd be- om samenwerking met de libertaire ou- tot 1933 actief in de veenstreken van ingezien en zij besloot elders een terrein sloten Jel van der Ploeg, de redactiead- derenbeweging te zoeken, maar daar- Groningen en Drenthe. In 1928 sloten zij te regelen. Het huurcontract van Her- ministrateur, uit haar functie te onthef- mee was het VOJ nog geen uitgesproken zich aan bij de exploitatiecommissie van man Schuurman werd aan het VOJ fen, omdat zij het contact met de noor- anarchistische jeugdbeweging. Het VOJ het weekblad De Arbeider, dat in Gro- o verhandigd. Het wegvallen van het delijke Mokerj ongeren niet goed onder- wilde zich blijven openstellen voor an- ningen verscheen. Tevens traden ze toe VJV leverde de verwachting op dat het houden had. deren. Ploeger gaf toe dat het VOJ gro- tot het Noordelijk Propaganda Comité kamp kleiner zou worden. Was dit fi- Tijdens de optocht voorafgaande aan tendeels bestond uit zich anarchistisch (NPC), dat vooral bijeenkomsten orga- nancieel wel haalbaar? De gedachte een openbare meeting in Assen werd de ‘voelende’ jongeren. Over de onderlinge niseerde. Ook voormalige jongeren uit werd geopperd samen te werken met de stoet aangevoerd door het muziekkorps machtsstrijd liet hij zich niet uit. Jo de het VOJ sloten zich bij het NPC aan. Zo oudere vrije socialisten in het noorden. Liberté uit Emmer-Compascuum, dat ge- Haas liet zich wel provoceren en be- kon het gebeuren dat Mokerjongeren sa- Deze hielden onder de noemer van het heel bestond uit vrije socialisten. De op- diende zich van termen als ‘‘t Amster- menwerkten met voormalige VOJ-leden Noordelijk Propaganda Comité (NPC) ieder tocht was op het laatste moment verbo- damse vuilnis’, ‘diep-zedenlooze Moker- in de Pinkstermobilisatie van 1928. jaar met Pinksteren een regionale bijeen- den door de burgemeester van Assen, beweging’ en ‘het zijn schurftige scha- Hiervoor werd alleen in de drie noorde- komst in Veendam, maar zij stemden maar daar trokken de deelnemers zich pen die de roskam vrezen’, wat hem een lijke provincies gemobiliseerd, met niettemin in met het voorstel in samen- niets van aan. Toen men alsnog vanaf standje van de redacteur opleverde. steun van het NPC, waarbij vrijwel alle werking met het VOJ in 1927 Pink- het Stationsplein de stad in wilde, drong Voor de organisatie van de jaarlijkse actieve vrij-socialistische groepen in sterlanddagen in Rolde te organiseren. een grote politiemacht de ongeveer ze- Revolutionaire Anti-Militaristische Land- Groningen en Drenthe waren aangeslo- venhonderd demonstranten terug naar dag in Appelscha later dat jaar werd sa- ten. Voor het eerst werd er een bus ge- PINKSTERLANDDAGEN 1927 het plein. mengewerkt tussen noordelijke Moker- huurd om de deelnemers te vervoeren. Het kamp van het VOJ in Rolde werd Tegelijkertijd met het kamp in Rolde en VOJ-groepen. De controverse strekte De mobilisatie trok ruim zeshonderd geopend door Wim Koppen, de Haar– vond de Pinkstermobilisatie van het zich niet uit tot de lokale groepen in het bezoekers, die luisterden naar B.H. lemmer die een centrale rol in de organi- VJV in Enschede plaats onder de noe- noorden. Lansink, Jo de Haas en Jan Bijlstra. Het satie vervulde. De grote schuur waar hij mer Tegen rood en wit militarisme, tegen NPC zou blijvend bij de organisatie van MOBILISATIES IN EMMEN sprak was door de overvloedige regen kapitalisme, ter bevrijding van de mensch- de noordelijke Pinkstermobilisatie be- tot de nok gevuld met ruim vijfhonderd heid. Dat was een bekend motto van het De situatie dat er jaarlijks twee Pink- trokken blijven. mensen. De eerste spreker, Jo van den oude VJV, zonder uitgesproken anar- stermobilisaties werden georganiseerd In 1930 kende de Pinkstermobilisatie in Eijnde, waarschuwde tegen de gevaren chistische boodschap. Dit kamp trok be- zou blijven voortduren. De Hollandse Emmen zo’n zeshonderd bezoekers. Het van alcohol en morfine. Het was de be- duidend minder bezoekers dan dat in jongeren hielden tot de Tweede Wereld- landelijke Verbond van Anarchistische doeling dat zijn rede gevolgd zou wor- Rolde. De onderlinge discussie woeker- oorlog hun bijeenkomst vaak op wisse- Jongeren dat na de periode van De Moker den door een colportagetocht door de na beide kampen verder. In een inge- lende plaatsen in Noord-Holland. De en De Branding tot stand kwam, was in- Rolde. Aanw ijzingen dat de streng ge- zonden brief in De Arbeider stelde de jongeren uit de drie noordelijke provin- middels ter ziele. Dit leidde bij de noor- reformeerde bevolking tegen hen was Amsterdammer Wim Wessels dat het cies kwamen met Pink steren tussen 1928 delijke groepen tot nieuwe initiatieven. opgeruid, leidde tot afzien van dit voor- VOJ had gebroken met diegenen die en 1930 samen in Emmen. Vanaf 1928 En kele jongeren gaven een nieuw blad nemen. zich als anarchisten uitspraken, maar werd de jeugdbeweging gekenmerkt uit, De Opruier geheten, dat gretig aftrek Vervolgens kwam De Branding ter spra- dat op de meeting propaganda werd ge- door een neergang, veroorzaakt door vond. Ook werden enveloppen gemaakt ke. Het blad had een oplage van vijftien- maakt voor anarchisme; dat er drie uit- het ouder worden van de betrokkenen met kernachtige spreuken en versche- honderd exemplaren. Vóór de afsplit- gesproken anarchisten spraken; en dat en het ontbreken van nieuwe aanwas. nen er tweekleurige prentbriefkaarten sing van het VJV was dit nog vijfdui- er propaganda was gevoerd in het anar- De uitgave van De Moker werd gestaakt, die getekend waren door Luc. Kisjes. 6 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 7 Ze kregen gelijk. Bijna alle VOJ-groepen zend exemplaren. De oplage bleek te ge- chistische blad De Arbeider. Dus restte terwijl ook De Branding ter ziele ging. stemden met het genomen besluit in. ring om financieel quitte te draaien. voor hem de vraag waarom nu de scheu- De organisaties VJV en VOJ werden op- Daarbij werd meteen opgemerkt dat Volgens Jo de Haas hadden voorname- ring in de jeugdbeweging eigenlijk geheven of verdwenen geruisloos van deze gang van zaken bespottelijk was. lijk de noordelijke jongeren die weer nodig was? het toneel. Veel actieve jongeren van Het betekende immers dat er twee met De Moker waren gaan samenwer- Derk Ploeger reageerde met de opmer- weleer traden toe tot de organisaties Pinksterlanddagen in dezelfde plaats ken, hier schuld aan. Zij werkten niet king dat als de omstandigheden daartoe van de ‘ouderen’. gehouden zouden gaan worden. Deze meer met De Branding. Ondanks een noopten, er geen enkel probleem was De noordelijke Mokerjongeren bleven bizarre situatie werd ook door het VJV voorstel het blad op te heffen, werd be- om samenwerking met de libertaire ou- tot 1933 actief in de veenstreken van ingezien en zij besloot elders een terrein sloten Jel van der Ploeg, de redactiead- derenbeweging te zoeken, maar daar- Groningen en Drenthe. In 1928 sloten zij te regelen. Het huurcontract van Her- ministrateur, uit haar functie te onthef- mee was het VOJ nog geen uitgesproken zich aan bij de exploitatiecommissie van man Schuurman werd aan het VOJ fen, omdat zij het contact met de noor- anarchistische jeugdbeweging. Het VOJ het weekblad De Arbeider, dat in Gro- o verhandigd. Het wegvallen van het delijke Mokerj ongeren niet goed onder- wilde zich blijven openstellen voor an- ningen verscheen. Tevens traden ze toe VJV leverde de verwachting op dat het houden had. deren. Ploeger gaf toe dat het VOJ gro- tot het Noordelijk Propaganda Comité kamp kleiner zou worden. Was dit fi- Tijdens de optocht voorafgaande aan tendeels bestond uit zich anarchistisch (NPC), dat vooral bijeenkomsten orga- nancieel wel haalbaar? De gedachte een openbare meeting in Assen werd de ‘voelende’ jongeren. Over de onderlinge niseerde. Ook voormalige jongeren uit werd geopperd samen te werken met de stoet aangevoerd door het muziekkorps machtsstrijd liet hij zich niet uit. Jo de het VOJ sloten zich bij het NPC aan. Zo oudere vrije socialisten in het noorden. Liberté uit Emmer-Compascuum, dat ge- Haas liet zich wel provoceren en be- kon het gebeuren dat Mokerjongeren sa- Deze hielden onder de noemer van het heel bestond uit vrije socialisten. De op- diende zich van termen als ‘‘t Amster- menwerkten met voormalige VOJ-leden Noordelijk Propaganda Comité (NPC) ieder tocht was op het laatste moment verbo- damse vuilnis’, ‘diep-zedenlooze Moker- in de Pinkstermobilisatie van 1928. jaar met Pinksteren een regionale bijeen- den door de burgemeester van Assen, beweging’ en ‘het zijn schurftige scha- Hiervoor werd alleen in de drie noorde- komst in Veendam, maar zij stemden maar daar trokken de deelnemers zich pen die de roskam vrezen’, wat hem een lijke provincies gemobiliseerd, met niettemin in met het voorstel in samen- niets van aan. Toen men alsnog vanaf standje van de redacteur opleverde. steun van het NPC, waarbij vrijwel alle werking met het VOJ in 1927 Pink- het Stationsplein de stad in wilde, drong Voor de organisatie van de jaarlijkse actieve vrij-socialistische groepen in sterlanddagen in Rolde te organiseren. een grote politiemacht de ongeveer ze- Revolutionaire Anti-Militaristische Land- Groningen en Drenthe waren aangeslo- venhonderd demonstranten terug naar dag in Appelscha later dat jaar werd sa- ten. Voor het eerst werd er een bus ge- PINKSTERLANDDAGEN 1927 het plein. mengewerkt tussen noordelijke Moker- huurd om de deelnemers te vervoeren. Het kamp van het VOJ in Rolde werd Tegelijkertijd met het kamp in Rolde en VOJ-groepen. De controverse strekte De mobilisatie trok ruim zeshonderd geopend door Wim Koppen, de Haar– vond de Pinkstermobilisatie van het zich niet uit tot de lokale groepen in het bezoekers, die luisterden naar B.H. lemmer die een centrale rol in de organi- VJV in Enschede plaats onder de noe- noorden. Lansink, Jo de Haas en Jan Bijlstra. Het satie vervulde. De grote schuur waar hij mer Tegen rood en wit militarisme, tegen NPC zou blijvend bij de organisatie van MOBILISATIES IN EMMEN sprak was door de overvloedige regen kapitalisme, ter bevrijding van de mensch- de noordelijke Pinkstermobilisatie be- tot de nok gevuld met ruim vijfhonderd heid. Dat was een bekend motto van het De situatie dat er jaarlijks twee Pink- trokken blijven. mensen. De eerste spreker, Jo van den oude VJV, zonder uitgesproken anar- stermobilisaties werden georganiseerd In 1930 kende de Pinkstermobilisatie in Eijnde, waarschuwde tegen de gevaren chistische boodschap. Dit kamp trok be- zou blijven voortduren. De Hollandse Emmen zo’n zeshonderd bezoekers. Het van alcohol en morfine. Het was de be- duidend minder bezoekers dan dat in jongeren hielden tot de Tweede Wereld- landelijke Verbond van Anarchistische doeling dat zijn rede gevolgd zou wor- Rolde. De onderlinge discussie woeker- oorlog hun bijeenkomst vaak op wisse- Jongeren dat na de periode van De Moker den door een colportagetocht door de na beide kampen verder. In een inge- lende plaatsen in Noord-Holland. De en De Branding tot stand kwam, was in- Rolde. Aanw ijzingen dat de streng ge- zonden brief in De Arbeider stelde de jongeren uit de drie noordelijke provin- middels ter ziele. Dit leidde bij de noor- reformeerde bevolking tegen hen was Amsterdammer Wim Wessels dat het cies kwamen met Pinks teren tussen 1928 delijke groepen tot nieuwe initiatieven. opgeruid, leidde tot afzien van dit voor- VOJ had gebroken met diegenen die en 1930 samen in Emmen. Vanaf 1928 En kele jongeren gaven een nieuw blad nemen. zich als anarchisten uitspraken, maar werd de jeugdbeweging gekenmerkt uit, De Opruier geheten, dat gretig aftrek Vervolgens kwam De Branding ter spra- dat op de meeting propaganda werd ge- door een neergang, veroorzaakt door vond. Ook werden enveloppen gemaakt ke. Het blad had een oplage van vijftien- maakt voor anarchisme; dat er drie uit- het ouder worden van de betrokkenen met kernachtige spreuken en versche- honderd exemplaren. Vóór de afsplit- gesproken anarchisten spraken; en dat en het ontbreken van nieuwe aanwas. nen er tweekleurige prentbriefkaarten sing van het VJV was dit nog vijfdui- er propaganda was gevoerd in het anar- De uitgave van De Moker werd gestaakt, die getekend waren door Luc. Kisjes. 6 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 7 Dat het nieuwe blaadje aansloeg, bleek botweg te horen dat de vergunning Het was namelijk scheef aangelegd, het- groepen kunnen worden. De Waard stel- uit de goede resultaten van de colporta- werd ingetrokken. De bij de Landdagen geen voor bewerking onpraktisch was. de ook de stichtingsakte op. Contribu- getochten. betrokken anarchisten waren voorbe- Baas werkte ook voor Staats bosbeheer ties van geestverwanten zouden het ter- In 1931 kreeg de bijeenkomst met Pink- reid op het intrekken van de vergun- en was daardoor afhankelijk van bos- rein financieel draaiende moeten hou- steren haar definitieve naam. De Pink- ning. De internationale verhoudingen wachter Van Emst. Daardoor konden de den. Hoofddoel van de stichting was sterlanddagen werden vanaf dat jaar waren na de machtsovername van Hitler vrije socialisten dit stuk land niet recht- ‘het geven van gelegenheid tot kampee- steevast in Appelscha gehouden. Aan- in Duitsland in januari 1933 verscherpt, streeks van Baas kopen omdat zijn werk ren en het houden van bijeenkomsten, leiding vormde de behoefte de samen- in Nederland stak in dezelfde periode bij de boswachter daardoor gevaar liep. een en ander ten dienste en tot bevorde- werking tussen de Friezen en de een reactionaire wind op na de muiterij Er werd over dit plan dan ook verder ring van de vrijheidslievende socialisti- Groningers een vaste grondslag te op het marineschip de Zeven Pro- met niemand gesproken. Aankoop zou sche beweging in den ruimsten zin’. geven. De organisatie van de Landdagen vinciën. geen enkele kans van slagen maken. Met de aankoop van het terrein door raakte in handen van de twee regionale Vervolgens verzonnen de anarchisten Rooks in het voorjaar van 1933 waren de HET TERREIN groepen die het anarchisme propageer- een list. Geestverwant Binne Rooks, die Pinksterlanddagen van 1933 nog niet ‘TOT VRIJHEIDSBEZINNING’ den, te weten het Fries Propaganda Comité een oomzegger was van de eigenaar, gered. Het stuk bouwland raakte niet (FPC) en het Noordelijk Propaganda Door de snel toenemende tegenwerking kocht het terrein en liet zijn oom in de bijtijds gereed om als terrein te funge- Comité (NPC). Voor dit doel werd ieder voorzagen de anarchisten in Appelscha waan dat zijn belangen persoonlijk van ren. Gelukkig kon uitgeweken worden jaar een terrein gehuurd van Staats- dat het weldra afgelopen kon zijn met aard waren. Rooks fungeerde als stro- naar een heideveldje ten zuiden van het bosbeheer voor de som van tien gulden. het houden van revolutionaire bijeen- man en verkocht het land weer door aan huidige zwembad in Appelscha. Enkele Dit stuk grond stond bekend als ‘de komsten in het bos. Dit bracht de tim- de in het leven geroepen Stichting Tot leden van de Vrije Groep Appelscha wis- kuil’, een diep dal in de duinen van de merman/aannemer Tinus Veenstra op Vrijheidsbezinning, die op 20 november ten dit voor elkaar te krijgen. Zo werd staatsbossen van Appelscha nabij het het idee om in Appelscha een eigen ter- 1933 tot stand kwam. Hiermee was een de actie van de autoriteiten om de dorp. Het bevindt zich waar thans het rein aan te schaffen waar de Landdagen bedrag gemoeid van vijfhonderd gul- Pinksterlanddagen te verhinderen door- geheel gerenoveerde openluchttheater ongestoord doorgang konden vinden. den dat renteloos geleend werd van drie kruist. Op de dagen zelf verscheen bij is gelegen. Veenstra besprak zijn idee eerst in de geestverwanten. Andries de Vries en de ingang een haag van marechaussees Met Pinksteren naar Appelscha gaan, Vrije Groep Appelscha. Hij vond steun Cathrinus Mulder, een koopman uit om de deelnemers te intimideren, ter- werd een vaste gewoonte van de vrije voor zijn plan bij twee geestverwanten Duurswoude, leenden ieder honderd wijl de burgemeester vanaf veilige af- socialisten uit het noorden. Naast een uit Leeuwarden, Jan de Haan en siga- gulden, terwijl Theun de Jong, chef van stand het gebeuren met een verrekijker inhoudelijk gedeelte waarin diverse renmaker Andries de Vries. Beiden to- de socialistische coöperatie in Ass en, in de gaten hield. Gedurende de dagen sprekers hun licht lieten schijnen op gen per fiets naar Appelscha om met maar liefst driehonderd gulden in de was steeds een agent aanwezig die aan- brandende kwesties, bood het program- Veenstra een tweetal geschikte locaties onderneming stak. Laatstgenoemde ver- tekeningen maakte, maar dit was voor- ma een cultureel gedeelte met zang, mu- te bekijken. De eerste locatie was verder zon de naam van de stichting. Het heeft dien al niet niet ongebruikelijk bij open- ziek, toneel en declamatie. Daarnaast van het dorp Appelscha gelegen en belang geduurd voordat dit drietal werd bare bijeenkomsten van de beweging. werd het een jaarlijks trefpunt en weer- vond zich naast de boswachterswoning. terug betaald. De beweging was immers PINKSTERLANDDAGEN zien van oude bekenden, waar plannen Dit terrein was bijna drie maal zo groot ‘zo arm als de mieren’. VANAF 1934 aangaande te voeren acties werden als het tweede stuk grond, en er bevon- Dat het eigendom van het terrein in de door gesproken en op vrije voeten ge- den zich twee woningen op dit stuk vorm van een stichting werd gegoten, De eerste Pinksterlanddagen op het stelde dienstweigeraars welkom wer- land. Hiervoor zou heel veel geld op was het idee van Mr. S.K. de Waard uit eigen terrein vonden in 1934 plaats. den geheten. Bijzonder was dat er geza- tafel moeten komen, terwijl de bewe- Groningen. Deze advocaat was een Boswachter Van Emst was zo verbolgen menlijk werd gekampeerd in het bos. ging eigenlijk geen geld had. Het twee- links-liberaal die de noordelijke vrij-so- dat hij op de scheiding met de staatsbos- Het motto van de Pinksterlanddagen de terrein was een stuk bouwland aan cialistische beweging voortdurend juri- sen een prikkeldraadafrastering liet aan- van 1932 paste in de toenmalige tijds- de rand van de staatsbossen ten zuiden disch ter zijde stond. Gezien het voort- brengen. Geestdriftig werd het bouw- geest: Tegen oorlog en fascisme. In 1933 van de Aekingaweg in Oud-Appelscha. durende onderlinge geharrewar in de land door vele handen belangeloos tot werd het terrein in de staatsbossen op- De eigenaar was And ries Baas, de over- beweging had hij de vorm van een ver- kampeerterrein omgebouwd. Voor de nieuw gehuurd. Drie dagen voor Pink- buurman van Veen stra, een keuterboer- eniging afgeraden. Het terrein zou zo drinkwatervoorziening werd een put steren kreeg de Vrije Groep Appelscha tje. Deze wilde wel af van dit stuk grond. een speelbal van elkaar bestrijdende geslagen terwijl primitieve sanitaire 8 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 9 Dat het nieuwe blaadje aansloeg, bleek botweg te horen dat de vergunning Het was namelijk scheef aangelegd, het- groepen kunnen worden. De Waard stel- uit de goede resultaten van de colporta- werd ingetrokken. De bij de Landdagen geen voor bewerking onpraktisch was. de ook de stichtingsakte op. Contribu- getochten. betrokken anarchisten waren voorbe- Baas werkte ook voor Staats bosbeheer ties van geestverwanten zouden het ter- In 1931 kreeg de bijeenkomst met Pink- reid op het intrekken van de vergun- en was daardoor afhankelijk van bos- rein financieel draaiende moeten hou- steren haar definitieve naam. De Pink- ning. De internationale verhoudingen wachter Van Emst. Daardoor konden de den. Hoofddoel van de stichting was sterlanddagen werden vanaf dat jaar waren na de machtsovername van Hitler vrije socialisten dit stuk land niet recht- ‘het geven van gelegenheid tot kampee- steevast in Appelscha gehouden. Aan- in Duitsland in januari 1933 verscherpt, streeks van Baas kopen omdat zijn werk ren en het houden van bijeenkomsten, leiding vormde de behoefte de samen- in Nederland stak in dezelfde periode bij de boswachter daardoor gevaar liep. een en ander ten dienste en tot bevorde- werking tussen de Friezen en de een reactionaire wind op na de muiterij Er werd over dit plan dan ook verder ring van de vrijheidslievende socialisti- Groningers een vaste grondslag te op het marineschip de Zeven Pro- met niemand gesproken. Aankoop zou sche beweging in den ruimsten zin’. geven. De organisatie van de Landdagen vinciën. geen enkele kans van slagen maken. Met de aankoop van het terrein door raakte in handen van de twee regionale Vervolgens verzonnen de anarchisten Rooks in het voorjaar van 1933 waren de HET TERREIN groepen die het anarchisme propageer- een list. Geestverwant Binne Rooks, die Pinksterlanddagen van 1933 nog niet ‘TOT VRIJHEIDSBEZINNING’ den, te weten het Fries Propaganda Comité een oomzegger was van de eigenaar, gered. Het stuk bouwland raakte niet (FPC) en het Noordelijk Propaganda Door de snel toenemende tegenwerking kocht het terrein en liet zijn oom in de bijtijds gereed om als terrein te funge- Comité (NPC). Voor dit doel werd ieder voorzagen de anarchisten in Appelscha waan dat zijn belangen persoonlijk van ren. Gelukkig kon uitgeweken worden jaar een terrein gehuurd van Staats- dat het weldra afgelopen kon zijn met aard waren. Rooks fungeerde als stro- naar een heideveldje ten zuiden van het bosbeheer voor de som van tien gulden. het houden van revolutionaire bijeen- man en verkocht het land weer door aan huidige zwembad in Appelscha. Enkele Dit stuk grond stond bekend als ‘de komsten in het bos. Dit bracht de tim- de in het leven geroepen Stichting Tot leden van de Vrije Groep Appelscha wis- kuil’, een diep dal in de duinen van de merman/aannemer Tinus Veenstra op Vrijheidsbezinning, die op 20 november ten dit voor elkaar te krijgen. Zo werd staatsbossen van Appelscha nabij het het idee om in Appelscha een eigen ter- 1933 tot stand kwam. Hiermee was een de actie van de autoriteiten om de dorp. Het bevindt zich waar thans het rein aan te schaffen waar de Landdagen bedrag gemoeid van vijfhonderd gul- Pinksterlanddagen te verhinderen door- geheel gerenoveerde openluchttheater ongestoord doorgang konden vinden. den dat renteloos geleend werd van drie kruist. Op de dagen zelf verscheen bij is gelegen. Veenstra besprak zijn idee eerst in de geestverwanten. Andries de Vries en de ingang een haag van marechaussees Met Pinksteren naar Appelscha gaan, Vrije Groep Appelscha. Hij vond steun Cathrinus Mulder, een koopman uit om de deelnemers te intimideren, ter- werd een vaste gewoonte van de vrije voor zijn plan bij twee geestverwanten Duurswoude, leenden ieder honderd wijl de burgemeester vanaf veilige af- socialisten uit het noorden. Naast een uit Leeuwarden, Jan de Haan en siga- gulden, terwijl Theun de Jong, chef van stand het gebeuren met een verrekijker inhoudelijk gedeelte waarin diverse renmaker Andries de Vries. Beiden to- de socialistische coöperatie in Ass en, in de gaten hield. Gedurende de dagen sprekers hun licht lieten schijnen op gen per fiets naar Appelscha om met maar liefst driehonderd gulden in de was steeds een agent aanwezig die aan- brandende kwesties, bood het program- Veenstra een tweetal geschikte locaties onderneming stak. Laatstgenoemde ver- tekeningen maakte, maar dit was voor- ma een cultureel gedeelte met zang, mu- te bekijken. De eerste locatie was verder zon de naam van de stichting. Het heeft dien al niet niet ongebruikelijk bij open- ziek, toneel en declamatie. Daarnaast van het dorp Appelscha gelegen en belang geduurd voordat dit drietal werd bare bijeenkomsten van de beweging. werd het een jaarlijks trefpunt en weer- vond zich naast de boswachterswoning. terug betaald. De beweging was immers PINKSTERLANDDAGEN zien van oude bekenden, waar plannen Dit terrein was bijna drie maal zo groot ‘zo arm als de mieren’. VANAF 1934 aangaande te voeren acties werden als het tweede stuk grond, en er bevon- Dat het eigendom van het terrein in de door gesproken en op vrije voeten ge- den zich twee woningen op dit stuk vorm van een stichting werd gegoten, De eerste Pinksterlanddagen op het stelde dienstweigeraars welkom wer- land. Hiervoor zou heel veel geld op was het idee van Mr. S.K. de Waard uit eigen terrein vonden in 1934 plaats. den geheten. Bijzonder was dat er geza- tafel moeten komen, terwijl de bewe- Groningen. Deze advocaat was een Boswachter Van Emst was zo verbolgen menlijk werd gekampeerd in het bos. ging eigenlijk geen geld had. Het twee- links-liberaal die de noordelijke vrij-so- dat hij op de scheiding met de staatsbos- Het motto van de Pinksterlanddagen de terrein was een stuk bouwland aan cialistische beweging voortdurend juri- sen een prikkeldraadafrastering liet aan- van 1932 paste in de toenmalige tijds- de rand van de staatsbossen ten zuiden disch ter zijde stond. Gezien het voort- brengen. Geestdriftig werd het bouw- geest: Tegen oorlog en fascisme. In 1933 van de Aekingaweg in Oud-Appelscha. durende onderlinge geharrewar in de land door vele handen belangeloos tot werd het terrein in de staatsbossen op- De eigenaar was And ries Baas, de over- beweging had hij de vorm van een ver- kampeerterrein omgebouwd. Voor de nieuw gehuurd. Drie dagen voor Pink- buurman van Veen stra, een keuterboer- eniging afgeraden. Het terrein zou zo drinkwatervoorziening werd een put steren kreeg de Vrije Groep Appelscha tje. Deze wilde wel af van dit stuk grond. een speelbal van elkaar bestrijdende geslagen terwijl primitieve sanitaire 8 de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen de AS 183 – Tachtig jaar Pinksterlanddagen 9