DE ARCHITECTUUROPLEIDING AAN DE GENTSE ACADEMIE VOOR SCHONE KUNSTEN IN DE

206 Pages·2012·9.87 MB·Italian

De architectuuropleiDing aan
De gentse acaDemie voor schone
kunsten in De vroege 19e eeuw
Pieter-Jan Cierkens
Promotoren:
dr. ir.-arch. Maarten Van Den Driessche
prof. dr. Bart Verschaffel

De architectuuropleiding aan de Gentse academie voor
schone kunsten in de vroege negentiende eeuw
Pieter-Jan Cierkens
Promotoren: dr. ir.-arch. Maarten Van Den Driessche, prof. dr. Bart Verschaffel
Masterproef ingediend tot het behalen van de academische graad van
Master in de ingenieurswetenschappen: architectuur
Vakgroep Architectuur en Stedenbouw
Voorzitter: prof. dr. Pieter Uyttenhove
Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur
Academiejaar 2011-2012

Voorwoord
Hierbij bedank ik mijn promotoren, dr. Maarten Van Den
Driessche en prof. dr. Bart Verschaffel, voor de enthousiaste
begeleiding van deze thesis. Daarnaast wens ik ook Maarten
Liefooghe, Christophe Van Gerrewey en Stefaan Vervoort te
bedanken voor de bruikbare tips.
Ik wens ook een dankbetuiging te uiten aan Katia Ballegeer,
voor het beschikbaar stellen van het KASK tekeningenarchief,
en aan het personeel van het stadsarchief. Voor veel foto’s
van de tekeningen ben ik verder ook Bozana Sibincic dank
verschuldigd.
In dit dankwoord mag ik zeker mijn familie niet vergeten
voor alle steun gedurende de voorbije vijf jaren. Daarnaast
bedank ik natuurlijk ook alle vrienden voor de ontspannende
momenten.
“De auteur(s) geeft(geven) de toelating deze masterproef
voor consultatie beschikbaar te stellen en delen van de
masterproef te kopiëren voor persoonlijk gebruik. Elk ander
gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in
het bijzonder met betrekking tot de verplichting de bron
uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van resultaten uit
deze masterproef.”
“The author(s) gives (give) permission to make this master
dissertation available for consultation and to copy parts
of this master dissertation for personal use. In the case of
any other use, the limitations of the copyright have to be
respected, in particular with regard to the obligation to state
expressly the source when quoting results from this master
dissertation.”
Pieter-Jan Cierkens

oVErZICHT
De architectuuropleiding aan de Gentse academie voor schone kunsten in de vroege negentiende eeuw
Pieter-Jan Cierkens
Promotoren: dr. ir.-arch. Maarten Van Den Driessche, prof. dr. Bart Verschaffel
Masterproef ingediend tot het behalen van de academische graad van Master in de ingenieurswetenschappen : architectuur
Vakgroep Architectuur en Stedenbouw
Voorzitter: prof. dr. Pieter Uyttenhove
Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur
Academiejaar 2011-2012
Trefwoorden: Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, Gent, 19e eeuw, architectuuronderwijs, architectuurtekeningen
Het tijdskader voor dit onderzoek is 19e-eeuws Gent als een de 19e eeuw, vonden hun weerslag in de opeenvolging van
dynamische stad voor architecten. Het enige beschikbare, verschillende besturen. Er wordt geïllustreerd hoe Willem
publieke onderwijs, georganiseerd door de Koninklijke I, koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden,
Academie voor Schone Kunsten, was gebaseerd op de trachtte om de academie naar een meer industriële richting
klassieke principes en volgde het voorbeeld van de Franse te oriënteren. Ook de salons, eerst jaarlijks, vervolgens
Académie. Er is echter weinig geweten over de exacte biënnaal en nadien triënnaal, kregen vorm in deze periode en
inhoud van de lessen, de professoren architectuur en de er wordt nagegaan wat de rol van de architectuur in dit geheel
manier waarop men in de ateliers te werk ging. Ondanks was. Een uitzonderlijke inzending door T.F. Suys dient hierbij
de geringe publicaties in dit veld, is er veel archiefmateriaal als illustratie. Zoals vermeld, diende de Franse academie
beschikbaar in de archieven van de academie. Zo bevat het als voorbeeld voor het Gentse instituut. De verschillen
tekeningenarchief ongeveer 1400 tekeningen, waarvan en gelijkenissen tussen beide instellingen worden, kort,
er circa 150 gedateerd zijn voor 1830. Het archief van de behandeld. De laatste hoofdstukken gaan in op de personen
bestuurlijke documenten biedt een kijk op de briefwisseling in de omgeving van de academie. Wie waren de professoren
en de manier waarop de academie in relatie stond met de en wat was hun achtergrond? Wie jureerde de concoursen?
lokale overheid. Wie waren de studenten en hoe lang duurde hun opleiding
aan de academie? Wat deden de afgestudeerde leerlingen?
Het eerste deel van deze tekst, focust op de inhoud van de
architectuuropleiding. De inleiding plaatst de Gentse situatie Het derde, en laatste, deel is een studie van de concours-
in het groter geheel van academisch onderwijs. Het volgend tekeningen gemaakt door de studenten. De evolutie die de
hoofdstuk verstrekt context bij het vernieuwde reglement opdrachten doormaakten, tonen hoe de blik op architectuur
van de academie, gepubliceerd in 1794. Dit reglement werd evolueerde. De gescheiden ‘distibutie’ en ‘elevatie’ werden
aanzien als de basis om met de architectuuropleiding een vervangen door de gecombineerde ‘concoursen’. Enkele
nieuwe richting uit te gaan. In de volgende hoofdstukken uitzonderlijke presentatietekeningen dienen als illustratie
wordt nagegaan op welke manier deze veranderingen een om de tekeningen in een grotere, architecturale context te
invloed hadden op het alledaagse onderwijs. Dit gebeurt aan plaatsen. Visuele reconstructies van de concoursen belichten
de hand van een analyse van het lessenprogramma en het de diversiteit in composities die door de studenten ontworpen
concoursensysteem. Ook de theoretische omkadering van werden. De ontwerpmethodiek van J.N.L. Durand wordt als
de opleiding wordt naderbij bekeken aan de hand van het vertrekpunt aangegrepen om de tekeningen te onderzoeken
handboek van de architectuur, een uitgave geïnspireerd op op gebruik van afmetingen. Verder worden twee exceptionele
de ‘Cours d’Architecture’ van Jacques-François Blondel. Verder tekeningen gesitueerd binnen de context van het salon en
wordt er aandacht besteed aan de examens en de inrichting wordt er bekeken hoe architecturale publicaties de studenten
van de ‘hulpwetenschappen’ zoals wiskunde, geschiedenis, mogelijk beïnvloed of geïnspireerd hebben. Als laatste wordt
optica, perspectief, mythologie, ... In laatste instantie wordt er ingegaan op het belang van de gevels.
aangetoond hoe het kopiëren van prenten en het opwerken
van de tekeningen beiden aan belang inboetten in de vroege Het doel van dit onderzoek is tweevoudig. Enerzijds
19e-eeuwse opleiding. wordt er een zo breed mogelijk beeld geschetst van de
architectuuropleiding aan de Gentse academie, anderzijds
Het volgende deel neemt het organisatorisch aspect van de wordt getracht dit alles in een grotere, architecturale en
academie onder de loep. Men startte in 1809 met de aanleg educatieve context te plaatsen. De bestuurlijke documenten
van architectuurbibliotheek, waarvan de samenstelling en de studententekeningen dienen hierbij als complementair
geanalyseerd wordt. De turbulente tijden op de slagvelden bronnenmateriaal.
in Noord-Europa op het einde van de 18e en het begin van

ExTEndEd absTraCT
The time frame for this research is 19th century Ghent as The next section concentrates on the organisational aspect
a dynamic place for architects. The only available public of the academy with a focus on architecture. The first topic is
education, organised by the Royal Academy of Fine Arts, the formation of an architectural library and a short analysis
was based on classical principles and was modelled after the of the purchased books. The end of the 18th and the beginning
example of the French Academy. However, little is known of the 19th century were turbulent times on the battlefields
about the exact content of the courses, the professors who in Northern Europe. Governments came and went and
lectured and the way students experienced architecture in the influenced the working of the academy. So did Willem I,
studios or ‘ateliers’. Nevertheless the very few publications king of the United Kingdom of the Netherlands, when his
on this subject, there is a great lot of material available in the government tried to orient the academy towards more
archives of the Ghent academy. At first, the drawing archive industrial purposes. The yearly, and later on biennial and
possesses approximately 1400 architectural drawings, of triennial, exhibitions of the ‘Salon’ began to take shape in this
which about 150 are dated before 1830. The administrative period and one chapter analyses how architecture fitted into
documents on the other hand, offer a very close look into the this. An extraordinary entry of T.F. Suys serves hereby as an
letters written by professors and students, and the way the illustration. As mentioned, the French ‘Académie’, the later
Academy was related to the local government. ‘École des Beaux-Arts’, served as a model for the education
in Ghent. The similarities and the differences between both
The first section of this text focuses on the content of the institutions are, briefly, pointed out. The last chapters focus
architectural education. The introduction provides a very on the people surrounding the academy. Who were the
short history of academic tuition and focuses on Ghent in professors of architecture? What was their background?
specific. The next chapter provides some context for the Who examined the competition drawings? Who were the
renewed regulations of the academy published in 1794. students? How long took an architectural training? What did
These regulations were meant as the basis for a new an the students do after they graduated?
fresh direction for the architectural education. The following
chapters explore how these new changes affected the day to The third and final section is a study of the architectural
day education. An analysis of the educational program and drawings, produced by the students of the academy, and their
organisation is followed by a closer look into the ‘concours’ origin. The evolution of the instructions point out a changing
system which was a very important feature in the academy. approach to architecture. The separate ‘Distribution’ and
Each month, all students entered a drawing competition. The ‘Elevation’ instructions were replaced by the combined
results of these ‘concours’ decided whether or not a student ‘concourses’. Some outstanding presentation drawings serve
was capable to proceed to the next class. The theoretical as illustration to place the drawings in a larger architectural
framework of the education is the subject for following context. Visual reconstructions of the concourses point out
chapters. In 1794 a dutch handbook was printed, inspired by the diversity in compositions students designed. J.N.L.
the ‘Cours d’Architecture’ by Jacques-François Blondel. This Durands methods of design are used to examine the use
book was fundamental for the theoretical courses at the of dimensions in the student drawings. Two exceptional
academy and the students were interrogated on this matter drawings are further situated within the context of the
by means of examinations. Only one copy of these exams salon and show how architectural publications might have
was preserved. Both documents offer an understanding of influenced or inspired the students when designing. Finally,
what kind of architecture was taught to the students. The a closer look is given to the design of facades.
new regulations also mentioned special ‘helping courses’
on subjects like mathematics, history, optics, perspective, The aim of this research is to, primary, sketch an image of the
mythology, ... Another chapter describes when and how architectural education at the Ghent institute, and secondly,
these courses were established. The last subject of these to situate the position of the academy in a larger architectural
series describes how the copying of images and the painting and educational context. Institutional documents and
and decorating of architectural drawings, both declined in student drawings are used as two complementary sources of
the early years of the 19th century. information to fulfil this purpose.