David Copperfield

588 Pages·2004·2.16 MB·Turkish

Charles Dickens
David Copperfield
CHARLES DICKENS 1812’de Landport’ta doğdu. Babası veznedardı. On yaşına geldiğinde
babası maddi bakımdan güç durumlara düştü ve ailece Camden Town’ın yoksullar
mahallesine göç ettiler ve küçük Charles da okuldan alındı. Böylelikle yazar, çocuk yaşta bir
kundura fabrikasında çalışmak zorunda kaldı. Daha sonraları bir avukatın yanında
çalışmaya başlayan yazar, genç yaşta mahkemelerde hayatın içyüzünü öğrenmeye başladı,
Gözlemleri onu yazmaya itti. Daha yirmi iki yaşında gazete yazıları ses getirmeye başladı.
Mizah diliyle yazdığı Picwick Papers 1837’de yayımlandı, ilk romanı Oliver Twist onu henüz
yirmi altı yaşındayken büyük bir romancı olarak dünyaya tanıttı. David Copperfield,
Antikacı Dükkânı, İki Şehrin Hikâyesi gibi başyapıtların yazarı Charles Dickens, hayat
geçimi uğruna verdiği yorucu çalışmalar sonucunda sağlığını yitirerek 1870 yılında öldü.
AZİZE BERGİN 1932 yılında İstanbul’da doğdu. Çocukluğu Bursa’da geçti. Amavutköy
Amerikan Kız Koleji’nde öğrenim gördü. 1950 yılında gazeteciliğe başladı. 1952 yılından beri
gazetecilikle çevirmenliği sürdürüyor. Çeşitli yayınevlerinde yayınlanan çeviri kitaplarının
sayısı 200’den fazladır.
Charles Dickens
David Copperfield
Çeviren: Azize Bergin
Alfa Yayınları : 75
Dünya Klasikleri Dizisi: 1403
DAVID COPPERFIELD
Charles Dickens
Türkçesi: Azize Bergin
Özgün Adı: David Copperfield
Birinci Basım : Ocak 2004
ISBN : 975-297-424-4
Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni: M. Faruk Bayrak
Yayın Koordinatörü ve Editör: Cahit Akın
Dizi Editörü : Halil Gökhan
Pazarlama ve Satış Müdürü : Vedat Bayrak
Copyright © 2003, ALFA Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.
Bu çevirinin tüm yayın hakları ALFA Basım Yayım Dağıtım Şan. ve Tic Ltd. Şti.’ye aittir.
Yayınevinden yazılı izin alınmadan kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz,
hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz.
ALFA Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.
Ticarethane Sk. No: 53 34410 Cagaloğlu, İstanbul
Tel : [phone] 8751-512 3046 Fax : [phone]
www.alfakitap.com
E-mail: [email protected]
ALFA/AKTÜEL KİTABEVİ
Burç Sinema Pasajı No: 34
Altıparmak / BURSA
Tel: [phone]
I
BEN DOĞDUM
Kendi hayatımın kahramanı olacak mıyım, yoksa bu mertebeyi bir
başkası mı alacak, bunu şu sayfaların göstermesi gerekiyor. Hayatıma,
hayatımın başlangıcından başlamış olmak için bir cuma gecesi, saat tam
on ikide doğduğumu belirteyim. (Bana böyle dediler, bende inandım.)
Dediklerine göre, saatin çalmasıyla benim de ağlamaya başlamam bir
olmuş.
Hastabakıcı hemşire de, şahsen tanışmamız ihtimalinden aylarca önce
benimle pek ilgilenen, komşu ebeler de, doğum günümü, saatini dikkate
alarak, birincisi, hayatta mutsuz olacağımı, İkincisi, hayalleri, ruhları
görmeye hak kazanacağımı ileri sürmüşlerdi. Onların inancına göre,
hangi cinsten olursa olsunlar, cuma gecesinin geç saatlerinde doğan
bütün çocuklarda bu iki özellik olurmuş.
Birinci özellik için burada bir şey söylemem gereksiz, çünkü
kehanetin doğru ya da yanlış çıktığını hiçbir şey tarihçemden daha iyi
belirtemez. İkincisine gelince, bebekliğimde bu özelliğimden
faydalanmışsam, ona bir diyeceğim yok, ama şimdiye kadar böyle bir
durumla karşılaşmadım. Yalnız, bu özellikten yoksun kalmış olmaktan
da şikâyetçi değilim; şimdi bir başkası bundan yararlanıyorsa, ne âlâ,
güle güle kullansın diyeceğim.
Başımda, gazetelere ilan verilerek on beş altın gibi pek ucuz bir fiyata
satışa çıkarılan bir zar tabakasıyla doğmuşum. O devirde denizciler
parasız mıydılar, yoksa inançtan yoksundular da mantar can yeleklerini
mi tercih ediyorlarmış, bilemeyeceğim; bütün bildiğim şu ki gazetedeki
ilana bir tek teklif gelmişti; bu da, senet kırarak geçinen bir avukattandı;
adam nakit olarak iki lira vermek, gerisini de İspanyol şarabıyla ödemek
istiyordu; boğulmamayı garantilemek için daha yüksek bir fiyat
vermekten kaçınmıştı. Böylece, ilanımız da tam bir zararla sonuçlandı.
İspanyol şarabına gelince, benim sevgili anneciğimin kendi şarapları
çoktan pazara çıkmıştı. On yıl kadar sonra da zar, bizim tarafta, bir eşya
piyangosuna dahil edildi. Piyangoya elli kadar üye, adam başına yarım
altın ödeyerek katılmışlardı. İkramiyeyi kazanan da beş şilin verecekti.
Ben de oradaydım, bir parçamın bu şekilde teşhir edilmesi beni pek
sıkmış, şaşırtmıştı. Hatırladığıma göre, zarı eli sepetli bir yaşlı kadın
kazandı; kadın beş şilingi sepetinden bozuk para olarak gururla çıkarıp
uzun bir süre saydı da öyle verdi. Kadının boğulmayıp doksan iki yaşında
öldüğü de, buralarda inanılmaz bir olay olarak uzun süre hatırlanacaktır.
Anladığıma göre, kadının sonuna kadar en çok övündüğü şey de bir
köprüden geçmek zorunda kaldığı zamanların dışında, hiç su üzerinde
dolaşmamış olmasıymış. Çok sevdiği çayının üzerine yemin ederek
denizcilerin, dünyayı “dört dönmeye” heveslenen kimselerin dinsiz
olduklarını, onlara kin beslediğini söylerdi. Ona bazı verimli şeylerin,
mesela çok sevdiği çayın bu kötü sayılan maceralar sayesinde elde
edildiğini anlatmak boşunaydı. Her defasında deniz yolcularını daha
şiddetle eleştiriyor, “Dünyayı dört dönmeyiverelim,” diyordu.
Ben de şimdilik, fazla dört dönmemek için, doğumuma dönüyorum.
Suffolk’ta Blunderstone semtinde ya da İskoçların dedikleri gibi
“oralarda bir yerde” dünyaya gelmişim. Ben, babası öldükten sonra
doğmuş bir çocuğum. Benim gözlerim bu dünyanın aydınlığına açıldığı
zaman, babamınkiler kapanalı altı ay olmuştu. Şimdi bile onun beni hiç
görmemiş olması, bana tuhaf gelir, hatta onun kilisenin avlusundaki
beyaz mezar taşıyla kurduğum ilk çocukça ilişkilerin anıları, geceleri
bizim küçük odamız sıcakken, aydınlıkken, onun gecenin karanlığında
yapayalnız yattığını, kapılarımızın zalimce onun üstüne kilitlenip
sürmelenmiş olduğunu düşünmenin verdiği o anlatılmaz acı, bana daha
da garip geliyor.
Babamın teyzesi, yani benim büyükteyzem -ki sırası geldikçe ondan
daha çok söz etmek zorunda kalacağım- ailemizin en başta geleniydi.
Zavallı annemin bu resmi kişiye karşı duyduğu nefreti yenip de adını
ağzına alabildiği zamanlar -bu pek seyrek olurdu- Betsey dediği bu Bayan
Trotwood kendisinden çok genç, yakışıklı biriyle evlenmişti. Ama,
adamın sadece dış görünüşü hoştu, içi hiç de dış görünüşü gibi değildi:
Betsey Teyze’yi dövdüğü sanılıyordu; hatta bir keresinde de onu ikinci
katın penceresinden aşağı itmeyi bile denediği söyleniyordu. Bu karakter
uyuşmazlığının belirtileri, Betsey Teyze’yi kocasına para verip iki taraflı
anlaşmayla ayrılma kararını vermeye zorlamıştı. Adam, bu parayla
Hindistan’a gitmiş, ailede yayılan bir inanılmaz efsaneye göre, orada
“babun” cinsi bir maymunla fil üstünde gezerken görülmüştü. Ben
hikâyede sözü edilenin bir “babu” ya da “bir begüm” olduğunu
sanıyorum.[1] Her neyse, on yıl sonra da Hindistan’dan ölüm haberi
gelmişti. Bu haberin büyükteyzemi ne şekilde etkilediğini hiç kimse
bilmiyordu; çünkü ayrılma kesinleşir kesinleşmez genç kızlık soyadına
dönmüş, çok uzakta, deniz kıyısında bir köyde ev alıp bir hizmetçiyle
beraber oraya yerleşerek, kimseyle görüşmeden yarı münzevi bir hayat
sürmeye başlamıştı.
Sanırım, bir zamanlar babam onun en çok sevdiği insanmış, ama
annemi balmumundan bir bebeğe benzettiği için babamın onunla
evlenmesine pek kızmıştı. Annemi hiç görmemişti, ama o zamanlar daha
yirmi yaşına bile basmamış olduğunu biliyordu. Babamla Betsey Teyze
bir daha hiç karşılaşmadılar. Evlendiklerinde babamın yaşı
anneminkinin iki misliymiş, sağlık bakımından da çok nazik bir
durumdaymış. Daha önce de söylediğim gibi bir yıl sonra, yani ben
dünyaya gelmeden altı ay önce ölmüş.
İşte o olaylı, önemli dediğimden ötürü beni mazur göreceğinizi
sandığım o olaylı cuma akşamı durum böyleydi. O zaman durumu
bildiğimi iddia edemem, ondan sonra olanları da anılarıma dayanarak
hatırlamama imkân yok.
Annem ateşin karşısında pek hasta, üzgün bir halde oturuyormuş,
gözyaşları arasında ateşi seyredip, hem kendine hem de onun gelişinden
hiç de heyecan duymayacak bir dünyaya adımını atacak olan babasız
küçük yabancıya da acıyormuş. Dediğim gibi annem, o açık, rüzgârlı
mart günü pek ürkek, üzgün, önündeki savaştan sağ kurtulabileceğinden
pek şüpheli bir halde oturuyormuş. Gözlerini kurulamak için başını
kaldırıp karşıki pencereye baktığı zaman yabancı bir kadının bahçede
yürüdüğünü görmüş. Bunun Betsey Teyze olduğu ikinci bakışında
annemin içine doğmuş. Batmakta olan güneş, bahçenin korkuluğunu
aşarak, yabancı kadının üzerinde parlıyor, o da sadece kendisine özgü
dimdik vücuduyla, sert adımlarıyla kapıya yaklaşıyormuş.
Kadın, evin önüne geldiği zaman kimliğini kesin olarak belirten ikinci
bir hareket daha yapmış. Babam onun normal bir Hıristiyan gibi pek
nadir davranabildiğini sık sık söylermiş. Şimdi de kadın, kapıyı çalacak
yerde, kenardaki pencereye burnunu dayayıp içeriye bakıyormuş. Zavallı
anneciğimin dediğine göre burnunu pencereye öyle dayamış ki bir anda
burnu bembeyaz, yamyassı kesilivermiş. Annemi bu öylesine korkutmuş
ki, bir cuma gecesi doğmamı Betsey Teyze’ye borçlu olduğumu her zaman
düşünürüm.
Annem korku içinde koltuğundan kalkıp, onun arkasındaki köşeye
sığınmıştı. Betsey Teyze, odanın öbür ucundan başlayarak, ağır ağır
içerisini incelemeye koyulmuştu. Fıldır fıldır dönen gözlerini en sonunda
anneme çevirmişti. Sonra da daima kendisine itaat edilmeye alışmış
kimselere özgü bir hareketle, anneme, gelip kapıyı açmasını işaret
etmişti. Annem de gitmişti.
Betsey Teyze: “Yanılmıyorsam Bayan David Copperfield’siniz,” dedi.
Bunu annemin yas elbiselerinden ve durumundan anlamış olacaktı.
Annem, hafif bir sesle: “Evet,” dedi.
Konuk: “Ben de Bayan Trotwood’um,” dedi. “Adımı duymuş
olmalısınız.”
Annem bu onuru kazanmış olduğunu söyledi, ama bir yandan da
bunu pek de onur saymadığını belli ettiğinin farkına vararak sıkılmıştı.
Betsey Teyze: “İşte şimdi de kendisini görüyorsunuz,” dedi.
Annem başını öne eğdi, içeri buyurmasını rica etti. Annemin çıktığı
oturma odasına birlikte girdiler. Koridorun öbür ucundaki misafir
odasının ocağı babamın cenazesinin kaldırıldığı günden beri
yakılmamıştı. İkisi karşılıklı oturup da, Bayan Betsey hiçbir şey
söylemeyince annem bir süre kendini tutmaya çalıştı, sonra da ağlamaya
başladı.
Betsey Teyze telaşla: “Yok yok yok! Bunu yapma!” dedi. “Hadi
bakayım sus.”
Ağlamamak annemin elinde değildi; onun için, ağlaması bitinceye
kadar ağladı.
Betsey Teyze: “Başlığını çıkar da yüzünü göreyim, yavrum,” dedi.
Annem, başlığını çıkarmak istemese bile, bu garip teklifi reddetme
cesaretini kendinde bulamayacak kadar çok korkuyordu ondan.
Kendisine söyleneni yaptı; elleri öylesine titriyordu ki, bu işi yaparken o
yumuşacık gür saçları da çözülmüş, yüzüne dağılıvermişti.
Betsey Teyze: “Hay Allah!” diye haykırdı. “Sen daha küçük bir
bebeksin, ayol!”
Annem yaşından daha genç gösteriyordu. Zavallıcık sanki kendi
suçuymuş gibi, başını eğip hıçkırarak ne yazık ki çocuk yaşta bir dul
kadın olduğunu, yaşarsa çocuk yaşta bir anne olacağını söyledi. Bundan
sonra ortaya çöken kısa sessizlik sırasında Bayan Betsey’in onun saçlarını
kaba olmayan bir tavırla okşadığını hisseder gibi oldu, ama umutla,
ürkek ürkek başını kaldırıp bakınca, kadının ellerini bir dizinin üzerinde
kavuşturmuş, ayakları ocağın korkuluğuna dayalı oturmuş, ateşe
baktığını gördü.
Betsey Teyze birdenbire: “Allahaşkına, niçin Kuşevi dediniz?” diye
sordu.
Annem: “Evi mi kastediyorsunuz, efendim?” dedi.
Betsey Teyze, gene: “Niçin Kuşevi?” dedi. “İkinizden biri hayatın ne
demek olduğunu birazcık bilseydi buranın adını Aşevi koyardı.”
Annem: “Bu adı Bay Copperfield bulmuştu,” diye cevap verdi. “Evi
aldığı zaman, etrafta kuşların bulunduğunu düşünmek hoşuna
gidiyordu.”
Akşam rüzgârı bahçenin öbür ucundaki yaşlı, uzun karaağaçları öyle
bir gürültüyle sallamaya başlamıştı ki annem de, Bayan Betsey de o yana
bakmaya cesaret edemiyordu. Karaağaçlar, sırlarını fısıldaşan canavarlar
gibi birbirlerine doğru eğiliyor, birkaç saniye süren bu dinlenmeden
sonra da sanki açıkladıkları sırlar, zihinlerinin huzurunu bozacak kadar
kötü şeylermiş gibi vahşi kollarını sağa sola sallayıp müthiş bir hışırtıyla
doğruluyorlardı. Bu arada, yüksek dallara kondurulmuş, yağmurdan,
rüzgârdan, bozulmuş eski kuş yuvaları da, fırtınalı bir denize dökülen
kazazedeler gibi etrafa dağılmıştı.
Betsey Teyze: “Kuşlar nerede?” diye sordu.
“Neler?” Annem başka bir şey düşünüyor olmalıydı.
Betsey Teyze: “Kuşlar,” dedi. “Onlara ne oldu?”
“Buraya geldiğimizden beri bir tek kuş görmedik. Biz... yani, Bay
Copperfield, burada eskiden büyükçe bir kuş topluluğu bulunduğunu,
yuvalar çok eski olduğu için kuşların çoktan burayı bırakıp gittiklerini
düşünüyordu.”
Betsey Teyze: “İşte tam David Copperfield’e göre bir şey!” diye bağırdı.
“Tepeden tırnağa David Copperfield! Yakınında bir tek kuş yokken evine
Kuşevi der, yuvalarını gördüğü için kuşların da orada olduğuna inanı
verir.”
Annem buna karşılık: “Bay Copperfield ölmüş bulunuyor” dedi. “Bana
ondan kötü bir dille söz etmek cesaretini gösterecek olursanız...”
Benim zavallı sevgili anneciğim o an, büyükteyzemin üzerine çullanıp
onu yere sermeyi düşünmüştür besbelli, ama kendisi böyle bir saldırıya o
gecekinden daha fazla hazırlıklı da olsaydı, büyükteyzem onu tek eliyle,
hem de kolayca yere serebilirdi. Olay, annemin yerinden kalkmasıyla
geçiştirildi. Sonra zavallıcık bitkin bir halde gene oturdu... Bayılıverdi.
Annem, kendine geldiği zaman ya da Betsey Teyze onu ayılttığı zaman
-her neyse- büyükteyzemin pencerenin önünde durduğunu görmüştü.
Artık gün batışı da yerini alacakaranlığa bırakıyordu; ikisi odada ateşin
aydınlığında birbirlerini zar zor görebiliyorlardı.
Betsey Teyze koltuğuna otururken, sanki etrafına şöyle bir göz
atmakla yetiniyormuş gibi: “E, ne zaman kurtulacaksın bakalım?” diye
sordu.
Annem: “Her yanım titriyor” diye inledi. “Nem var bilmiyorum, ama,
mutlaka öleceğim. Buna eminim.”
“Yok, canım, yok, yok! Biraz çay için.”
Annem, çaresiz bir halde: “Of, Allahım! Of, Allahım! Acaba çay bana
iyi gelir mi?” diye bağırdı.
“Elbette iyi gelir. Zaten seninkisi korkudan başka bir şey değil. Kızın
adı ne?”
Annem, saf saf: “Kız olup olmayacağını daha bilmiyorum ki,” dedi.
“Hay Allah iyiliğini versin senin! Ben onu sormadım. Hizmetçinin
adını sordum.”
Annem: “Peggotty” dedi.
Betsey Teyze “Peggotty!” diye mağrur bir tavırla tekrarladı. “Yani
yavrucuğum, Tanrı’nın bir kulu bir Hıristiyan kilisesine gidip de
kendisine Peggotty adını mı koydurtmuş demek istiyorsun?"
Annem hafifçe: “Bu onun soyadı,” dedi. “Küçük adı benimkiyle eş diye
Bay Copperfield onu soyadıyla çağırırdı.”