Das Kapital - 1. Cilt - Yayımlanmamış Altıncı Bölüm - Dolaysız Üretim Sürecinin Sonuçları (2011 Baskısı-Yordam)

135 Pages·2001·1.12 MB·Turkish

Yayımlanmamış
Altıncı Bölüm
Dol ay sı z Ür e t i m
Sü r e c i n i n
S onuç l a r ı

{441}
Bu bölümde üç şeyin üstünde durulacak:
1) Sermayenin, kapitalist üretimin, ürünü olarak metalar
2) Kapitalist üretim artık değer üretimidir;
3) Nihayet bütün ilişkinin üretimi ve yeniden üretimidir ki o yolla
bu dolaysız üretim süreci, kapitalizme özgü bir süreç olarak karakterize
edilir.
Bu üç başlıktan Nu. 1, ikinci kitaba –sermayenin dolaşım sürecine–
geçişi oluşturduğu için basımdan önceki son düzeltmede başa değil, en
sona konacaktır. Kolaylık olsun diye burada onunla başlıyoruz.1
{459}
[1] ARTIK DEĞER ÜRETİMİ OLARAK KAPİTALİST ÜRETİM
Sermaye yalnızca ögesel biçimleri içinde, meta ya da para olarak,
kendini ortaya koyduğu sürece sermayeci de, meta sahibi ya da para sa-
hibi gibi, önceden bilinen karakter biçimleri içinde kendini ortaya koyar.
Ama öyle olduğu için bu kişiler kendinde ve kendi için birer sermaye-
ci değillerdir, nasıl ki meta ve para da kendinde ve kendi için sermaye
değildir. Bunlar nasıl ancak belirli ön koşullar altında sermayeye dö-
nüşmekteyse meta ve para sahipleri de, aynı ön koşullar altında birer
sermayeciye dönüşürler.
Başlangıçta sermaye, sermayeye dönüşmesi gereken ya da ancak
δυνάμει2 sermaye olan para olarak kendini ortaya koymuştu.
İktisatçılar, bir yandan başlı başına sermayenin bu ögesel biçimleri-
ni –meta ile parayı– sermayeyle özdeşleme blunder‘ını3 yaptıkları gibi öte
yandan başlı başına sermayenin kullanım değeri olarak varoluş tarzını –
emek araçlarını– sermaye olarak ilan etme blunder’ını yapıyorlar.
1 Marx’ın talimatına uygun olarak ikinci başlık (el yazmasında s. 459-91) ile üçüncü baş-
lığı (el yazmasında s. 492-95) birinci ve ikinci sıraya, birinci başlığı (el yazmasında s.
441-58) ise son sıraya koyuyoruz.
2 dynamei: olanağa göre
3 patavatsızlık
744 Kapital
Sermaye, para olarak (sermaye oluşumunun başlangıç noktası ola-
rak) ilk geçici (deyim yerindeyse) biçimi içinde henüz ancak para olarak,
yani mübadele değerinin bağımsız biçimine, para ifadesine, bürün-
müş bir mübadele değerleri toplamı olarak var olur. Ama bu paranın
değerlenmesi gerekir. Mübadele değerinin daha çok mübadele değeri
yaratmaya hizmet etmesi gerekir. Değer büyüklüğünün artması, yani
mevcut değerin yalnızca olduğu gibi kalmaması, bir increment,4 ∆ değer,
bir artık değer yaratması gerekir ki verilmiş değer –verilmiş para tutarı–
fluens olarak, increment da flüksiyoni olarak kendini ortaya koysun. Ser-
mayenin bu bağımsız para ifadesine dolaşım sürecinin üstünde dururken
geri döneceğiz. Parayla yalnızca dolaysız üretim sürecinin başlangıç
noktası olarak ilgilendiğimiz burada tek bir gözlem yeterlidir: Bu nok-
tada sermaye şimdilik yalnızca verilmiş bir değer toplamı = P (para)
olarak var olur ki burada her türlü kullanım değeri silinmiş, bu nedenle
geriye para biçiminden başka bir şey kalmamıştır. Bu değer toplamının
büyüklüğü sermayeye dönüşmesi gereken para tutarının yüksekliği
ya da niceliğiyle sınırlıdır. Öyleyse bu değer toplamı, büyüklüğünün
büyümesi, değişken bir büyüklüğe dönüşmesi; daha baştan, bir flük-
siyon yaratması gereken bir fluens olması yoluyla sermaye hâline gelir.
Kendinde, yani belirlenimi açısından bu para tutarı, ancak büyütül-
mesini amaç edinen bir tarzda uygulanması, harcanması gerektiği için,
büyütülmesi amacıyla harcandığı için sermaye hâline gelir. Mevcut de-
ğer ya da para tutarı açısından onun belirlenimi, iç itkisi, eğilimi olarak
görünen bu süreç, ona bu işlevi kazandıracak olan sermayeci, yani o
para tutarının sahibi açısından niyet, amaç olarak görünür. Nitekim ser-
mayenin (olması gereken sermayenin) başlangıçta basit olan bu değer ya
da para ifadesinde kullanım değeriyle olan her türlü bağıntıdan soyut-
landığı, bu bağıntı ortadan kalktığı gibi gerçek üretim sürecinin (meta
üretimi vb.) her türlü bozucu karışması, daha sonra da kafa karıştırabile-
cek emareleri de ortadan kalkar ve kapitalist üretim sürecinin karakte-
ristik özgül doğası olanca soyutluğu ve basitliğiyle kendini gösterir. İlk
sermaye bir değer toplamı = x ise; amaç ve bu x’in sermaye hâline gelişi,
x + ∆ x’e, yani ilk değer toplamı + ilk değer toplamını aşan bir fazladan
ibaret bir para tutarı ya da değer toplamına, verilmiş para büyüklüğü +
ek paraya, verilmiş değer + artık değere dönüşmesi yoluyla olur. Böy-
4 artı değişi
i Bunlar diferansiyel hesabın, Isaac Newton tarafından ortaya atılmış, ancak bugün artık
kullanılmayankavramlarıdır. Flüksiyon (Lat. fluxio: akım, akış) kavramına diferansiyel
bölüm kavramı, fluens kavramına değişken bir büyüklüğe bağımlı bir matematiksel
büyüklük (fonksiyon) kavramı denk düşer. Increment, değişken bir büyüklüğün uğra-
dığı artış, artı değişi, değişim demektir.
Dolaysız Üretim Sürecinin Sonuçları 745
lece artık değer üretimi – ki başlangıçta öndelenmiş değerin korunu-
munu içine alır, kapitalist üretim sürecinin belirleyici amacı, itici gücü
ve nihai sonucu olarak, başlangıçtaki değeri sermayeye dönüştüren şey
olarak görünür. Bunun nasıl sağlandığı, x’in x + ∆ x’e dönüşmesinin ger-
çek yordamı, sürecin amaç ve sonucunda hiçbir değişiklik yapmaz. Hiç
kuşkusuz x kapitalist üretim süreci olmadan da x + ∆ x’e dönüşebilir, ama
verilmiş koşul ve varsayım altında, yani toplumun rakip üyeleri sadece
meta sahipleri olarak karşı karşıya geldikleri birer kişi olarak karşı kar-
şıya gelir ve sadece bu sıfatla birbirleriyle temas kurarlarken değil (bu
kölelik vb.ni dışlar); ikinci olarak da, toplumsal ürünün meta olarak üre-
tilmesi yolundaki öteki koşul altında değil. (Bu, dolaysız üreticiler için
kullanım değerinin başlıca amaç olduğu ve olsa olsa ürün fazlası vb.nin
metaya dönüştüğü bütün biçimleri dışlar).
{460} Sürecin bu amacı, yani x’in x + ∆ x’e dönüşmesi, bundan baş-
ka, araştırmanın izlemesi gereken gidiş yolunu gösterir. Bu ifade değiş-
ken bir büyüklüğün fonksiyonu olmalı ya da böyle bir büyüklüğe sü-
reç sırasında dönüşmelidir. Daha baştan verilmiş para tutarı olarak x,
increment’ı = 0 olan değişmez bir büyüklüktür. Öyleyse süreç içinde, de-
ğişir bir ögeyi kapsayan başka bir büyüklüğe dönüşmek zorundadır. Ya-
pılması gereken ise bu bileşeni bulup çıkarmak, aynı zamanda da hangi
dolayımlardan geçerek başlangıçtaki değişmez büyüklüğün değişir bir
büyüklüğe dönüştüğünü göstermektir. İleride gerçek üretim süreci irde-
lenirken görüleceği gibi x’in bir parçası yeniden değişmez bir büyüklüğe
– yani emek araçlarına dönüştüğü için, x değerinin bir parçası sadece
belirli kullanım değerleri biçimine büründüğü, bunların para biçimine
bürünmediği (değer büyüklüğünün değişmez niteliğinde, hatta müba-
dele değeri olduğu ölçüde genel olarak bu parçada herhangi bir değişik-
liğe yol açmayan bir change5) için x, süreç içinde, c (değişmez büyüklük)
+ v (değişir büyüklük) = c + v olarak kendini gösterir. Ama değişim ∆(c +
v) = c + (v + ∆v) ve c’nin değişimi = 0 olduğundan = (v + ∆v)ii Öyleyse
başlangıçta ∆x olarak kendini ortaya koyan şey aslında ∆v’dir. Ve başlan-
gıçtaki x büyüklüğündeki bu increment’ın, aslında increment’ı olduğu x
parçasına oranının (∆v = ∆x (çünkü ∆x = ∆v)), ∆x/v = ∆v/v olması gerekir
ki bu, gerçekte artık değer oranının formülüdür.
Toplam sermaye C = c + v, burada ise c değişmez, v değişir olduğu
için C, v’nin fonksiyonu olarak görülebilir. v ∆v kadar büyürse C = C’
olur.
5 değişme
ii Marx’ın demek istediği belli ki şudur: Değişim ∆(c + v) = ∆c + ∆v ve c sabit kaldığı için
değişim = ∆v.
746 Kapital
O zaman şunları elde ederiz:
1. C = c + v.
2. C’ = c + (v + ∆v).
Denklem 1.i denklem 2.den çıkardığımızda C’ – C farkını, C’deki
increment’ı = ∆C, elde ederiz.
3. C’ – C = c +v + ∆v – c – v = ∆v.
Öyleyse 4. ∆C = ∆v.
Öyleyse 3. ve buradan 4. ∆C = ∆v. Ama C’ – C = C’nin değişme bü-
yüklüğü (= ∆C), = C increment’ı ya da ∆C, öyleyse 4. Veya toplam sermaye
increment’ı = sermayenin değişir parçasındaki increment, öyle ki ∆C ya da
sermayenin değişir parçasındaki change = 0. Öyleyse değişmez sermaye,
∆C ya da ∆v üzerine olan bu araştırmada = 0 olarak alındığı için göz ardı
edilmelidir.
v’nin büyüme orantısı = ∆v/v (artık değer oranı). C’nin büyüme
orantısı = ∆v/C = ∆v/(c + v) (kâr oranı).
Öyleyse sermaye olarak sermayenin asıl, özgül işlevi artık değer
üretimidir ki daha sonra gösterileceği üzere artık emek üretiminden,
gerçek üretim süreci içinde ödenmemiş emeğin mülk edinilmesin-
den başka bir şey değildir. Bu emek artık değer olarak kendini ortaya
koyar, nesnelleşir.
Ayrıca şu ortaya çıktı ki x’in sermayeye, x + ∆x’e dönüşmesi için x ka-
dar değer ya da para tutarının üretim sürecinin etmenlerine, ilk ola-
rak gerçek emek sürecinin etmenlerine dönüşmesi gereklidir. Üretim
araçlarının bir bölümünün –emek nesnesinin– gerçi bir kullanım de-
ğeri olması, ama değerinin olmaması, meta olmaması belli sanayi dal-
larında mümkündür. Bu durumda x’in bir bölümü salt üretim araçları-
na dönüşür ve emek nesnesi, x’in dönüşümü, yani emek sürecine giren
metaların x ile satın alınması söz konusu olduğunda, üretim araçlarının
satın alınmasıyla sınırlanır. Emek sürecinin bir etmeni olan emek nes-
nesi burada, değer söz konusu olduğu ölçüde = 0. Ama biz, konuyu,
emek nesnesinin de = meta olduğu tam biçimi içinde irdeliyoruz. Bunun
olmadığı durum için bu etmen, as far as value is concerned6, = 0 olarak
kabul edilmelidir ki hesap doğru olsun.
Nasıl meta kullanım değeri ile mübadele değerinin dolaysız birliğiyse,
meta üretme süreci olan üretim süreci de emek ve değerlenme süreçle-
rinin dolaysız birliğidir. Nasıl metalar, yani kullanım değeri ile mübadele
değerinin dolaysız birlikleri, sonuç olarak, ürün olarak süreçten çıkıyorsa,
birer kurucu öge olarak da onun içine girerler. Üretim koşulları biçiminde
üretim sürecine girmemiş hiçbir şey yoktur ki o süreçten çıkabilsin.
Öndelenmiş para tutarının, değerlenecek ve sermayeye dönüştürüle-
6 değer söz konusu olduğu ölçüde
Dolaysız Üretim Sürecinin Sonuçları 747
cek para tutarının, üretim sürecinin etmenlerine dönüşmesi meta do-
laşımının, mübadele sürecinin, bir edimi olup bir dizi alıma ayrışır. Öyley-
se bu edim şimdilik dolaysız üretim sürecinin dışına düşer. Onu sadece
başlatır; ama onun zorunlu ön koşuludur ve dolaysız üretim süreci yeri-
ne kapitalist üretimin tümünü ve sürekliliğini irdeleyecek olursak paranın
üretim sürecinin etmenlerine bu dönüşümü, üretim araçları ile emek
yetisinin satın alınışı, bizzat toplam sürecin içkin bir uğrağını oluşturur.
{461} Şimdi dolaysız üretim sürecinin içerisinde sermayenin biçimini
irdeleyecek olursak basit meta gibi o da kullanım değeri ile mübadele
değerinin ikiz biçimine sahiptir. Ancak her iki biçimde, bağımsız olarak
irdelenen basit metanınkilerden değişik olan ek belirlenimler, daha geliş-
kin belirlilikler işin içine girer.
İlkin kullanım değerini ele alacak olursak bunun özel içeriği, ek be-
lirliliği, metanın tanımıyla tamamen ilgisizdi. Meta, dolayısıyla mübadele
değerinin taşıyıcısı olması gereken maddenin herhangi bir toplumsal ih-
tiyacı karşılaması, bu nedenle işe yarar birtakım özelliklere sahip olması
gerekiyordu. Voilà tout.7 Üretim süreci içinde işlev gören metaların kul-
lanım değerine gelince işler değişir. Emek sürecinin doğası, ilk olarak
üretim araçlarını emek nesnesi ile emek araçlarına ya da daha yakından
belirlenmiş olarak bir yanda ham madde, öbür yanda araçlar, yardım-
cı malzemeler vb.ne ayırır. Bunlar kullanım değerinin, emek sürecinin
kendisinin doğasından kaynaklanan biçim belirlenimleridir ve böylece
kullanım değeri –üretim araçları bakımından– daha öte belirlenmiş olur.
Kullanım değerinin biçim belirlenimi, burada bizzat iktisadi ilişkinin,
iktisadi kategorinin geliştirilmesi için gerekli hâle gelir.
Dahası emek sürecinde, onun içine giren kullanım değerleri, kavramsal
olarak sıkı ayrılmış iki uğrak ve karşıtlığa ayrılır (tıpkı demin nesnel üretim
araçları örneğinde yapmış olduğumuz gibi) – bir yanda nesnel üretim araç-
ları, objektif üretim koşulları, öbür yanda faal emek yetileri, kendini amaca
uygun olarak ifade eden emek gücü, öznel üretim koşulu. Dolaysız üre-
tim süreci içerisinde kullanım değerinin sub specie8 göründüğü ölçüde
bu, sermayenin ek bir biçim belirliliğidir. Basit metada amaca uygun belirli
emek, eğirme, dokuma vb. iplikte, kumaşta cisimlenmiş, nesnelleşmiştir.
Ürünün amaca uygun biçimi, amaca uygun emeğin geride bırakmış olduğu
tek iz olup bu izin kendisi, ürün hayvan, buğday vb. gibi bir doğa ürününün
biçimini aldığında silinebilir. Kullanım değeri, emek süreci içinde sadece
ürün olarak görünürken metada doğrudan doğruya mevcuttur. Tek meta,
gerçekte, arkasında ortaya çıkış süreci yatan hazır bir üründür ve bu süreçte,
7 Hepsi bu.
8 alt tür
748 Kapital
özel yararlı emeği onda cisimlendiren, nesnelleştiren süreç fiilen aşılmıştır.
Meta üretim süreci içinde olur. Ürün olarak boyuna sürecin dışına itilir; öyle
ki ürünün kendisi sadece sürecin bir uğrağı olarak görünür. Sermayenin
üretim süreci içerisinde büründüğü kullanım değerinin bir bölümü canlı
emek yetisinin kendisidir. Ama bu emek yetisinin, üretim araçlarının özel
kullanım değerine denk düşen belirli özellikleri vardır; faal emek yetisi,
kendini amaca uygun olarak ifade eden emek gücü olarak, üretim araç-
larını faaliyetinin nesnel uğrakları yapıp bunları kullanım değerlerinin ilk
biçiminden ürünün yeni biçimine dönüştürür. Dolayısıyla kullanım de-
ğerlerinin kendileri, emek sürecinin içerisinde, ister mekanik ister kimyasal
ister fiziksel nitelikte olsun gerçek bir dönüşüm sürecinden geçer. Meta
içindeyken kullanım değeri, belirli özellikleri olan belli bir şeydir. Oysa şim-
di, ham madde ve emek aracı olarak işlev gören şeylerin, kullanım değer-
lerinin, değişik biçimli bir kullanım değerine –ürüne– dönüşmesidir. Bunu
meydana getiren, onlar aracılığıyla ve onların içinde harekete geçen canlı
emektir ki actu9 emek yetisinden başka bir şey değildir. Böylece kullanım
değeri olarak sermayenin emek süreci içinde aldığı biçim, birinci olarak,
kavramsal olarak ayrılmış ve birbiriyle bağıntılı üretim araçları; ikinci ola-
rak, {462} nesnel üretim koşulları (üretim araçları) ile öznel üretim koşulla-
rı, amaca uygun olarak faal olan emek yetisi, yani emeğin kendisi arasında
kavramsal, emek sürecinin doğasından kaynaklanan bir ayrım hâlinde par-
çalanır. Ama üçüncü olarak, sürecin bütününe bakıldığında sermayenin
kullanım değeri, burada, kullanım değeri üreten ve üretim araçlarının bu
özgül belirlilik uyarınca, amaca uygun olarak faaliyet gösteren, kendilerinin
belirli niteliğine denk düşen, özgül emek yetisinin üretim araçları olarak
işlev gördüğü bir süreç olarak görünür. Ya da başlı başına toplam emek sü-
reci, nesnel ve öznel uğraklarının canlı etkileşimi içinde, kullanım değeri-
nin toplam biçimi olarak, yani üretim sürecinde sermayenin gerçek biçimi
[olarak] görünür.
Sermayenin üretim süreci, her şeyden önce, gerçek yanından bakıldı-
ğında –ya da kullanım değerleriyle yararlı emek harcayarak yeni kullanım
değerleri oluşturan bir süreç olarak irdelendiğinde– gerçek emek süre-
cidir. Bu hâliyle onun uğrakları, kavramsal olarak belirlenmiş bileşenleri
– hangi iktisadi gelişme aşamasında ve hangi üretim tarzı temelinde yer
alırsa alsın, genel olarak emek sürecinin, her emek sürecinin uğrak-
ları, bileşenleridir. Öyleyse bu gerçek biçim ya da sermayeyi oluşturan
nesnel kullanım değerlerinin gerçek biçimi, onun maddi dayanağı, ister
istemez, yeni ürünlerin üretilmesine yarayan üretim araçlarının –emek
araçları ve emek nesnesi– biçimi olduğu için; ayrıca bu kullanım değerleri,
9 gerçek
Dolaysız Üretim Sürecinin Sonuçları 749
özgül amaçlarına uygun olarak emek süreci içinde işlev görmeden önce
dolaşım sürecinde, metalar biçiminde, yani meta sahibi olarak sermayeci-
nin mülkiyetinde zaten var olduğu (piyasada) için –yani sermaye– nesnel
üretim koşulları içinde kendini ortaya koyduğu ölçüde – kullanım değeri
itibarıyla üretim araçlarından, ham maddelerden, yardımcı malzemeler
ve emek araçlarından, aletlerden, binalardan, makineler vb.nden oluştu-
ğu için bundan şu sonuç çıkarılır ki bütün üretim araçları, δυνάμει ve
üretim aracı olarak işlev gördükleri ölçüde de actu s e r m a y e dir; do-
layısıyla sermaye, almış olduğu tarihî biçime bakmaksızın, genel olarak
insani emek sürecinin zorunlu bir uğrağı, dolayısıyla da öncesiz sonrasız
ve insan emeğinin niteliğince koşullanmış bir şeydir. Aynı şekilde, genel
olarak sermayenin üretim süreci emek süreci olduğu için başlı başına
emek süreci, bütün toplumsal biçimlerdeki emek süreci zorunlu olarak
sermayenin emek sürecidir. Böylece sermaye, bir şey olarak ele alınmış
ve belli bir ayni rolü, kendisine bir şey olarak düşen bir rolü üretim süreci
içinde oynamış olur. Para altın olduğu için altının bizatihi para olduğu,
ücretli emek emek olduğu için her türlü emeğin zorunlu olarak ücretli
emek olduğu sonucunu çıkaran da aynı mantıktır. Özdeşlik, özgül fark-
ları ihmal edilerek, bütün üretim süreçlerinde özdeş olana sarılınarak ka-
nıtlanır. Özdeşlik, farktan soyutlanarak kanıtlanır. Bu kesimin devamında
bu can alıcı noktaya daha ayrıntılı olarak döneceğiz. Şimdilik şu kadarını
kaydedelim:
Birincisi: Üretim süreci ya da emek sürecinde üretim aracı olarak
tüketmek için sermayecinin satın almış olduğu metalar kendi mülkiye-
tindedir. Bunlar aslında kendisinin metalara dönüştürülmüş parasından
başka bir şey değildir ve nasıl para sermayesinin varoluşu idiyse bunlar
da öyledir; hatta gerçekten sermaye olarak, yani değer yaratma, değerin
değerlenmesi, yani çoğaltılması aracı olarak işlev gördükleri biçim için-
de bulundukları ölçüde daha da yoğun bir şekilde öyledirler. Demek ki
bu üretim araçları sermayedir. Öte yandan sermayeci, öndelenmiş para
tutarının öteki parçasıyla emek yetisini, işçileri ya da öyle göründüğünü
Ch. IV’te göstermiş olduğumuz gibi canlı emek satın almıştır.iii Bu da, en
az emek sürecinin nesnel koşulları kadar ona aittir. Ama gene de burada
şu özgül fark hükmünü geçirir:
Gerçek emek, sermayenin işçi ücretine dönüştürülmüş parçasının,
{463} emeğin alış fiyatının eş değeri olarak, işçinin capitalist10’e gerçek-
ten verdiği şeydir. Yaşama gücünün harcanması, üretken yeteneklerinin
gerçekleşmesi işçinin hareketidir, sermayecinin değil. Kişisel işlev olarak,
iii Marx Kapital’in birinci cildinin, elimize geçmemiş müsveddesine işaret ediyor. Bu ba-
sımda muhtemelen 6. kısım, s. 513-42.
10 sermayeci
750 Kapital
gerçekliği içinde bakıldığında emek işçinin işlevidir, sermayecinin değil.
Mübadele açısından bakıldığında, sermayecinin ondan emek süreci için-
de aldığı şeydir, sermayecinin onun karşısına emek süreci içinde çıktığın-
da büründüğü şey değil. Öyleyse bu durum, emek sürecinin kendisi içeri-
sinde, sermaye ve o ölçüde de sermayecinin varoluşu olarak nesnel emek
koşulları ile öznel emek koşulu, emeğin kendisi, daha doğrusu çalışan işçi
arasında bir karşıtlık oluşturur. Bu sayededir ki, gerek sermayeci gerek işçi
açısından bakıldığında üretim aracı, sermayenin varoluşu olarak, emi-
nently11 capital12 olarak emeğin, yani öndelenmiş sermayenin dönüşmüş
olduğu öteki ögenin karşısına çıkar ve bu nedenle üretim sürecinin dışın-
da da δυνάμει sermayenin özgül varoluş tarzı şeklinde görünür. Bu ayrı-
ca, ileride görüleceği gibi kısmen kapitalist değerlenme sürecinin (onun
içinde canlı emeğin soğurucusu olarak üretim araçlarının oynadığı rolün),
kısmen (makineler vb.nin canlı emeğin gerçek egemeni hâline geldiği)
özgül-kapitalist üretim tarzının gelişmesinin uzantısıdır. O nedenle ka-
pitalist üretim süreci temelinde karşımıza, sermayenin üretim araçları
biçiminde var olduğu kullanım değerleri ile bu üretim araçlarının, bu
şeylerin sermaye olarak belirlenmesi arasında ayrılmaz bir kaynaşma
çıkar ki bu da belirli bir toplumsal üretim ilişkisidir; tıpkı bu üretim tarzı
içerisinde, onun ön yargılarından kopamayanların bizatihi ürünü meta
saymaları gibi. Bu, ekonomi politikçilerin fetişizmi için bir temel oluşturur.
İkinci olarak: Üretim araçları, belirli metalar hâlinde, örneğin pa-
muk, kömür, mil vb. olarak dolaşımdan çıkıp emek sürecine girer. Bu sı-
rada hâlâ, henüz birer meta olarak dolaşımda bulundukları sürece almış
oldukları kullanım değeri biçimindedirler. Sürece girince, kullanım
değerlerine denk düşen, pamuk olarak pamuk vb. gibi kendilerine ayni
birer şey olarak düşen özelliklerle işlev görmeye başlarlar. Sermayenin,
değişir dediğimiz, ama ancak emek yetisi ile mübadelesi yoluyla ser-
mayenin değişir parçasına gerçekten dönüşen parçasının ise konu-
mu farklıdır. Gerçek biçimi açısından bakıldığında para –sermayecinin
emek yetisi satın alırken harcadığı bu sermaye parçası– piyasada bulu-
nabilir (ya da oraya within certain terms13 sürülmüş) ve işçinin bireysel
tüketimi içine giren geçim araçlarından başka bir şey değildir. Para
sadece bu geçim araçlarının dönüşmüş ve işçinin, eline geçer geçmez
gerisin geri geçim araçlarına dönüştürdüğü biçimidir. Gerek bu dönü-
şüm gerek bu metaların daha sonra birer kullanım değeri olarak tüke-
tilmesi, dolaysız üretim süreci, daha doğrusu emek süreciyle dolaysızca
11 açıkça
12 sermaye
13 belirli koşullarda