Dante Alighieri vertaald door Frans van Dooren

599 Pages·2010·62.52 MB·Dutch

De
Piet Meeuse over Cornets de Groot
Nico van Rossen over Botho Strauss
Harold van Dijk over Vestdijk
Revisor
Proza +fir
P.F. Thomese
Dirk Ayelt Kooiman '~
Jerome Gommers d ; r
c,
Frans Kingma
Poezie +- == .
Christine D haen t y
B. Zwaal
H•H• ter Balkt =-
F van Dixhoorn
Jan Kuijper
Detlef Kni ver
Herman Coenen
Staf de Wilde '
;.
Marcel Koopman
f
Stefano Dal Bianco
Thomas Mann
Klassieke essays ix
Vertaallaboratorium
Dante Alighieri vertaald door Frans van Dooren
Bijdragen, in vijfvoud, enkelzijdig getvpt en
voorzicn pan antwoordporto, dienen gczonden to
14 Is'orden naar het redactieadres.
Redactie en uitgev-er aanvaarden geen
verantwoording voor ongevraagde Bijdragen.
Abonnementen f 86,5o/Bfrs 1730 per jaar
(buitenland f IoS,-, (,JP / 72,50)
Abonnernenten kunnen op elk gelcenst tijdstip
De Revisor ingaali cn wordcn autoll) atisch verlengd, tenzij
opgezegd cell maand your het aflopen van ]let
Tsveemaandelijks tijdschrift abonnement.
Tssintigste,jaargang ill-. 1, fehruari Id93
Administratie en abonnementcn :
Redactie: Maria pan Daalcn, Christien Kok, En1. Querido's uitgeverij B.A'.,
Dirk Avelt Kooiman,,Jan Kuijper Singel 262, 1016 AC Amsterdam.
Tvpograhe: jacques Janssen Afdcling ahonnementell: 020-5,5 15420
(B.N'. Wcekbladpers)
Redactie:Singel262, 1o16AC Amsterdam,
Lose nu10tO Is via de boekhandel 0f
tel. [phone] rechtstreeks hij de uitgever, tel. [phone].
Citgegeven door Em. Querido's Uitgeverij B..A Oude numnlers heperkt leverhaar.
in opdracht van Stichting Dc Rcv-isor iSSy 0302-5552
W E R E L D B I B L I O T H E E K W E R E L D B I B L I O T H E E K W E R E L D B I B L I O T H E E K
Eduard Limonov Sebastiano Vassalli Gonzalo Torrente
De kus van de De heksenschim Ballester
kakkerlak Een ontroerende recon- Don Juan
structie van de lotgevallen
Russische auteur parodieert De literaire herontdekking
van de beeldschone
de New Yorkse jet set in een van de jaren negentig: een
Antonia: ze wordt van
erotische roman. meeslepende roman over de
hekserij beschuldigd en
legendarische verleider.
Bij de boekhandel, f 39, 9,50 belandt op de brandstapel.
Bij de boekhandel, f 39, 9,50
Bekroond met de
Premio Strega
y
X1 '4 Bij de boekhandel, f 39,50
r A r i
RO,N.1 1
Inhoud 1993/1
P.F ThomeseStille wateren 2
Christine D'haen Lectuur 7
B. Zwaalgedichten 8
Dirk Ayelt Kooiman Passages 3 10
H.H. ter BalletLaaglandse hYmnen 1 7
F van Dixhoorn Rust in de tent 18
erome Gommers Korte teksten 26
Ian Kui' ersonnetten 32
~
Frans KingmaGaten van koAer 34
Detle Knuvergedichten 33 8
KLA5s I E K E EssAv s Ix Thomas Mann DostoJ'ewski - met mate 40
Herman Coenen gedichten ~ .~o
Sta de Wilde edichten 1
Piet Meeuse Een anarchist in de letteren ~ 2
VERTAALLABORATORIUM
DanceAlz hzeraLa Dlvina CommediaInferno canto 1 ,• vertaald en in eleid door Frans van Dooren 59
Nzco van RossenEen tragisch geval van enezin . Over Botho Strauss 68
Marcel Koo man edichten 77
Ste ano Dal Biancogedichten 78
Harold van DzJk Troosteloze riJ'kdom, het `ik' in de Poetica van VestdiJ'k 81
Omsla Illustratle en Illustratles pp. 12, 15, 29, ~67273 86 en g1 van Frank Lodeizen
u1t. Adriaan Morrlen- Frank I odeizen Passie 19.91 ,• uitgegeven door Western Market Art Press in een oP-
1age van 80 genummerde exemplaren, gesigneerd door de kunstenaars.
Deze uitgave kwam merle tot stand dankziJ' een subsidie van het Nederlands Produktie- en
a
Vertalingenfonds.
1
P. F. Thomese
Stille wateren
Er volgde een tJi'd dat Herman Visch zich Probeerde en verzinsels meegeslibd aanstellerigheden en groot-
to bekwamen in het zwiJ'g en. Praten kwam hem nut- sprack toezegglngen die hJi noon zou kunnen waar-
teloos en zelfs schadelJi'k voor. Wasr 1eidde het alle- maken en laffe vleierJ~ en. En omdat ze gezegd waren
maal toe de woorden die hJi', onachtzaam, had laten bleven ze van hem ze kleefden hem aan en zogen zich
slipgeren in cafes bJi' vrienden en kennissen, m wm- in hem vast.
kels zelfs of midden op str aat, ergens bJi een deur?. HJi Bovendien was hJi bang dat hJi zelf m zJ~ n eigen
kon razend worden van machto1oosheld wanneer hiJ PraJat es zou gaan geloven. Ze klonken sours zo over-
besefte dat hiJ' die woorden niet meer kon terughalen tuigend dat hJi' Per ongeluk kon gasn denken dat hi'J
en erger nogzich niet meer kon herinneren wat hiJ ze meende. BJi nawas hiJ klePPerdekleP door het Duit-
daar of daar nu eigenlJi'k had gezegd. Ze waren los van se romantische landschaPzich verPozend oP oude
hem geraakt ze dobberden nu ergens rond m ie- buitens en zich vermeiend mbeneveldevergezichten
mands hoofd ze werden misschienwet doorgegeven verliefd geworden op een meisJ'e dat hem, als hJi zJi n
van bet ene hoofd in het andere s1ordig en onver- mond hadgehouden en zich tot de feiton had bePerkt,
schillig, zodat ze op den duur vermengd raakten met volslagen onverschillig lies. En als hJi zich togenover
woorden van anderen van vreemden zonder dat ie- Henkie had laten meeslepen in zJi n lust tot im pope-
mand echter op het idee zou komen dat h et allang rep, waren zJi'n eigenr aaPtJ'es hem wellicht zelfs fataal
niet meerour hem~'ng. Er ontstond op die manier een geworden: zo'n wonder van borst en bil, zoals hJi' zoe-
beeldvan hem dat niets met hem had uit to staan maar yen beschreven had dat liesJ'e toch niet gaan? Her-
waar hJi' toch niet van of kon komen aange zien men man walgde ervan. Voor een ogenbhk gof hJ i Ida de
als bewiJ's zou aanvoeren: `Ik heb het hem zelf horen schuld en zelfs Henkie maarvooral haar. HiJ'z ou haar
zeggen. willen straffen vernederen. In een oPwelling zag hJi'
In feite had Herman Visch helemaal geen reden voor zich hoe hJ i' zJi'n broekriem zou loshalen our hasr
our zich over zulke zaken druk to maken want hJl gold of to ranselen. Teef! Sloerie! Wat denkJ'e wel! D e ge-
bePaald nietals een veelbesProken fguur. HiJ was zo'n dachte luchtte hem nlet op. Integendeel want de wa1-
onoPvallende verschJ i'ning van w'ie hoogsteps wordt g''ngdie hiJ' voelde gold niet haar. HJi' walgde van zich-
oPgemerkt: `0J'a die was er ook.' Dat hiJ' zi chaange- zelf. HiJ' walgde van zJi'n eigen praatJjes, waar hJi' 'In ver-
trokken voelde tot de stilte haddap ook niet zozeer strikt raakte die hem msnoerden tot hJi bJi na stikto
to maken met mogelJ i'ke PraatJ'es die over hem de ron- van schaamte.
de zouden doen maar veeleer met zJi n eigen verwar- Daarom moest hJl voortaan zJl n mond houden. Als
ring. Door to zwiJ'gen hooPto hJi' de onrust m zJi n koP hJi stil zou zJi n, zou meendehJl,de beklemmmg yap-
to onderdrukken de kolkende maalstroom van ach- zelf weggaan.
terafgedachten die op gang kwam nadat hJi zich er- Maar behalve de eigen woorden waren er die van
gens had laten gaan er op los had zitten Praten, en anderen die nagonsden in ziJn hoofd en die bleven
daarna was gaan vrezen zich to hebben verloochend, hangen als de bedomPto luchtJ'es van voorbJ i'e seizoe-
zich to hebben vergooid iets to hebben verraden. De pen in een weggeborgenoverJ'as- zinloze flarden van
woorden waren to gemakkelJi'k gekomen hJi had ze een gesPrek, terlooPs uitgesProken maar noon meer
niet eerst kunnen wikken en wegen erwaren leugens kwJi't to raken. Het leek een naargeestig gekonkelfoes:
2
al die Pratende mensen die als bezetenen hun woor- witte vlak en kuntJ'e niet herinneren was er heeft ge-
den uitsPuwden in het oPenbaar, die elkaar Probeer- hangen. Zo was Schut enige tiJ'd weggeweest zonder
den to overtroeven met meer en meer woorden el- dat iemand daar erg in had gehad, en toen hJi' er weer
kaar niet lieten uitsPreken elkaar bedolven onder was kwam niemand op het idee hem to begroeten.
hun woorden terwJi'l het hun onverschillig lies was er HiJ' had zJi'n lege Plek weer ingenomen en was door-
bleef hangen; het kon hun niet schelen dat een voor- gegaan met zwJi'gen.
bJi'g anger zomaar een stel woorden in zJi'n koP gekie- Ook Herman had er geen aandacht aan besteed
Perd kreeg, het kon hun evenmin schelen dat ze zelf noch aan Schuss afwezigheid noch aan diens aanwe-
volgeProPt werden met woorden waar ze niets aan zigheid.
hadden, tweedehands rommel die als oud vuil over Pas toen hJi' vernam dat Schut ziJ'n vader was dood-
hun werd uitgestort al dachten ze zelf in hun ver- gegaan, bekeek hiJ' deJ'ongen eens goed. En het was
dwazing misschien dat ze een en ander ooit nog eens doordat hJi' zich voor het geval ging interesseren dat
konden gebruiken- het was, alsJ' e het allemaal biJ'el- hem to binnen schoot dat Schut inderdaad een tJi'dJ'e
kaaroPtelde, eenoorverdovend gekleP en geratel het weg was geweest. Misschien had het to maken met ziJ'n
was een lawine van woordklanken die niemand kon eigen zwiJ'gen, in ieder geval trof het hem ineens dat
beheersen, die overJ'e werd uitgestort, een monster- Schut altiJ'd zweeg, en wel zodanig, dat hJi' zich niet
liJ'kewoordenzwendel, maar dat merkte niemand nog, eens kon voorstellen dat hiJ' ooit sPrak. Vroeger had
want de zielen waren reeds to zeer vervuild. hJi' hem waarschiJ'nliJ'k ookwel eens zien zwJi'gen maar
Herman schaamde zich dat hJi' hieraan had mee- omdat dat toen op de achtergrond gebeurde~ had hJi'
gedaan. Geen wonder dat hiJ' zich zo bedrukt en be- er niet op gelet, zoalsJ'e in bet algemeen het meeste
klemd voelde. Maar van nu of aan zou hJi' zich er niet van was zich voorJ'e ogen afsPeels niet ziet. Hoewel hJi'
meer mee inlaten. Voortaan zou hJi' zwJi'gen. dus niet west hoe Schut vroeger had gezwegen, was hi'J
GemakkeliJ'k viel hem dit niet, aangezien er in hem ervan overtuigd dat hJi' nu, na zJi'n terngkeer, antlers
een groot verlangen leefde zichzelf en de wereld to zweeg, diePer, dacht hJi', grondiger.
verklaren en hJi' al Pratend als het ware naar deJ'uis- De flood van ziJ'n vader gof aan de stilleJ'ongen een
to woorden zocht. Maar hiJ'west flat hiJ' moest afwach- waardigheid die Hermangraagzou bezitten. Hoewel
ten, want er leefde in hem een nog groter verlangen ziJ'n ouders zonder hem naar Amerika waren vertrok-
naar het ogenblik flat alles ineens in een flits, duide- ken hem verlaten hadden als het ware, in de steek ge-
liJ'k zou worden, flat hem alles op een dag, als een laten desnoods als J'e het zo wou zien kon hJi' toch
woordloze verklareng, op goddelJ i'ke wiJ'ze geoPen- niet bogen op een reden die zJi'n zwJi'gen zo'n dieP-
baard zou worden en ziJ'n ziel alsof er een vlies werd gang zou geven.
weggetrokken, zou oPenwaaien en hJi' het hele uni- Toch meende hJi' flat er, ondanks de grotere allure
versum die geweldige ruimte van het volledige, als van de ander, een nauwe verwantschap tussen hen be-
heldere vrieslucht in de ochtend kon voelen. stond. HiJ' zag die in de afzJi'digheid, waar hiJ' naar
Hoe flat in zJi'n werk zou gaan, west hJi' niet. HiJ' had streefde en die Schut in zJi'n ogen reeds bereikt had -
er echter wel een vermoeden van. Sends kort had hi'J een suPerieure afzJi'digheid die alleen de allerbesten
namelJi'k bewondering oPgevat voor een stilleJ'ongen zich kunnen veroorloven aangezien zJi' eroP vertrou-
genaamd Schut. wen flat hun tiJ'd nog zal komen.
AanvankelJi'k was diens zwJi'gen hem niet oPgeval- Het bewiJ's flat ze een innerlJi'k, dus onuitgesProken
len. HiJ' was voor hem zo'nJ'ongen op de achtergrond en in zekere zin geheim bondgenootschaP vormden
geweest, zo een die er altJi'd is en dieJ'e pas oPmerkt was volgens Herman Visch geleverd door hun ge-
als hiJ' er een keer niet is-zonder hem flan to missen meenschaPPelJi'ke leefde voor de schriJ'ver die hJi' sends
ovengens, want daarvoor lJ i'kt de lege Plek die hJi' ach- enkele weken tot ziJ'n PersoonliJ'k eigendom had ver-
terlaat to zeer op de in zekere zin eveneens lege Plek klaard: Stendhal. HiJ' had hem door Schut leren ken-
van zJi'n aanwezigheid. Zoals wanneer er een onbe- nen. Die lieP altJ i'd met Le rouge et lenoiroP zak in de
duidend PrentJ'e van de muur is gehaald: J'e ziet het Folio-uitgave, flee! een in de linkerzakvan ziJ'n colbert
3
deel twee in de rechterzak. Nadat ziJ'n bewondering hJi' eigenliJ'k van ziJ'n zwJi'gende voorbeeld ter navol-
voor Schut begonnen was, was hJi' het meteen gaan le- ~'ng? HJi' wist nauweliJ'ks meer dan wat hJi' van afstand
zen-en hJi' had het verslonden want ulien Sore!, dat zag.
was hJi'>of tenminste zo ging hJi' worden. Ook was hJi' Slechts een keer had hiJ' hem gesProken maar toen
in navolging van Schut colberts gaan dragen zwarte had Schut vrJi'wel de hele tiJ'd gezwegen. Het paste in
Pakken zelfs, die hJi' biJ' overgrootvader Eenhoorn die het beeld dat hiJ' van hem had dat wel. Toch had Her-
immers geen verdediging meer kon voeren had los- man zich ongemakkelJi'k gevoeld, en toen hiJ' er op te-
getroggeld. HJi' moest erg aan zJi'n nieuwe uiterliJ'k rugkeek, voelde hiJ' zich teleurgesteld en zelfs geklei-
wennen zeker nadat Henkie hem hadver eleken met neerd alsof hiJ'een wedstrJi'd in zwJi'gen met groot ver-
een boer op zondag'. Er ontbrak iets. Eerst dacht hJi' schil verloren had.
dat het de stukgelezen deeltJ'es Stendhal waren en dat HJi' had achteraf bovendien de indruk gekregen dat
stelde hem meteen voor een Probleem: hJi' had de ro- Schut zich lastiggevallen had gevoeld.
man in vertaling leren kennen en vond het ongePast De ontmoeting was namelJi'k door Herman gear-
om terwJi'l ziJ'n Frans ontoereikend was, twee gloed- rangeerd. Schut fietste op vrJi'e dagen altiJ'd langs de
nieuwe Folio's in zJ i'n zak to steken. Maar de vertaling, Waal en Herman had er op een van die dagen voor
een dikke lelJi'ke turf met een vetromantischl aPaJt'e gezorgd dat ze elkaar `toevallig' togenkwamen. Den-
op de voorkant, kon hiJ' er onmogelJi'k voor gebrui- keliJ'k om hem kwJi't to raken was Schut een heel eind
ken. HJi' Probeerde bet nog met enkele interessante doorgefietst bJi'na tot Loevestein maar Herman, die
boeken die hJi' van Wisselaar had geleend maar dat anders nooit zo ver ging hJi' ging trouwens meestal
werkte niet: hiJ' leek we! zo'n figuur van de huweliJ'ks- de andere kant op, stroomoPwaarts waar meer ho-
advertenties die met een roos in zJi'n knooPsgat op de men waren en zelfs een eeuwenoud bos fietste mee
ofgesProken Plek staat to wachten zo nonchalant mo- naar het westen dat, hoe verderJ'e ging, steeds leger
gelJi'k, terwiJ'1 iedereen kan zien dat hJi' zielig is en werd.
`langs deze onsYmPathieke weg' contact zoekt. Herman vroeg zich of waarom Schut zo ver ging.
Al snel staakte hJi' het gegoochel met boeken-in-zak- Een hele Poos had hJi' het vermoeden dat Schut er-
ken. HiJ' begreeP dat zelfs de Franse editie van Stend- gens naar toe ~'ng, naar een of andere geheime Plek
hal hem niet zou brengen wat hJi' beoogde. Wat hJi' maar dat scheen niet het geva! to zJi'n. Schut fietste ge-
hoe dan ook miste was tragiek. Het werd biJ' hem niet lJi'kmatig voort zonder ergens in het bJ i'zonder op to
meer dan een verkleedPartJi', terwJi'1 het bJi' Schut een letten. BliJ'kbaar zocht hJi' hier niets, kenneliJ'k was het
ritueel van grote schoonheid was: hiJ' droeg de kleren hem voldoende hier to zi n. Dit was voor Herman on-
van zJi'n overledenvader. BiJ' Herman rookJ'e de mot- voorstelbaar. Als hJ i' eroP uit trok, was het altJi'd om er-
tenballen uit oPa's klerenkast, in deJ'asJ'es van Schut gens heen to gaan. HJi' hield weliswaar van de ruimte
zweeg de flood. Herman Probeerde het nog een Paar die er was, maar hiJ' moest toch een doe! hebben. In
dagen, maar de Pakken waren doods op een verkeer- ziJ'n rusteloosheid zocht hJi' steeds naar Plekken om to
de manier. Tenslotte hing hiJ' ze terug op de knaaP- bliJ'ven -al was het maar voor even, want hiJ' wist flat
J'es, waar ze er meteen biJ'hingen als altJi'd doods als hJi', als hiJ' ergens was, ahijd liever ergens anders wilde
de bedrJi'fskleding van een begrafenisonderneming. zJi'n. SchuilPlaatsen zocht hiJ': een verlaten dJi'khuisJ'e
Tegen Henkie vertelde hiJ' niets over ziJ'n bewon- flat half ingestort was en waarvan hJi' dacht flat het in
deringvoor Schut. HiJ' zou er toch niets van begrJi'Pen. de oorlog was gebombardeerd, zodat hiJ' zich er de
`Die dooie? Die graftak die nooit iets zegt? Laat me laatste overlevende kon wanen een geredde in een
niet lachen!' HJ i' hoorde het hem al zeggen, zoge- voor het ovenge verwoeste wereld~• een verborgen
naamd onverschillig, maar met een ondertoon vanJ'a- landJ'e midden in het net bJi' het verdronken land ge-
loezie. Bovendien wilde hJi' Schut voor zichzelf hou- naamd de Hurnse Kil - Plekken kortom die ook bJi'
den: hJi' beschouwde hem als ziJ'n PersoonlJi'ke ont- geliefden in tel ziJ'n, en daar zat hJi' dan als een een-
dekking. En trouwens, al had hiJ' Henkie over hem wil- zame minnaar, verscholen onder het flak van de he-
len vertellen, hJi' had het niet gekund, want wat wist me!, to wachten tot ziJ'n liefde beantwoord werd.
4
Misschien had Schut ook zulke Plekken bedacht mess en oud water, op de laatste rustPlaatsen achter-
Herman en wilde hiJ' ze alleen niet verraden. lieten. Uit angstvoor zulke stilte en uit haar tegen God
Wat Herman niet wist was dat Schut anders was zo Probeerden de mensen zich teweer to stellen ze maak-
anders dat het hem nooit zou lukken hem to begriJ'- ten zoveel kabaal als ze konden ze Probeerden uit al-
Pen. HJi' kon Proberen hem to volgen maar Schut zou le macht overal taal en betekenis uit to slaan -zoals
altiJ'd verder gaan dan hJi' kon komen. Voor Herman een smid met ziJ'n voorhamer op bet aambeeld tekeer
was de afzondering een zich bewaren, zich letterliJ'k gaat, als een sloPer op het autokerkhof, als een slager
bewaren voor later,• hiJ' wilde niet besmet raken met die de biJ'1 zet in een homP vlees... er words wat ge-
het toevallige en het willekeurige, hiJ' wilde onaange- ramd en geJ'ensd en geslacht, ze sloegen de boel aan
raakt en onaangedaan zJi'n totdat het lot hem zou roe- barrels,• en daarna zetten ze de brokstukken weer in
Pen, totdat hiJ' ziJ'n lotsbestemming zou vinden. Schut elkaar, zo goed en zo kwaad als dat ging, waardoor de
had dergelJi'ke hoogdravende verwachtingen niet' ~hi'J wereld althans dat deel waar de mens met ziJ'n han-
wees de wereld of, hiJ' wilde er niet zJi'n. Of eerder: hi'J den aan had gezeten, er nogal mislukt uit was gaan
kon er niet ziJ'n. HiJ' kon haar niet verdragen, want hi'J zien. Zodat er nog woedender werd ingebeukt op al-
kon zichzelf niet verdragen . les was los en vast zat, en het er al met al alleen maar
Daarom hield hiJ'van het rivierenlandschaP, al was miserabeler op werd. Dit werd de vooruitgang ge-
dat to sterk uitgedrukt: hiJ' was er op ziJ'n gemak. Het noemd.
was in die geweldige ruimte, alsof hiJ' er niet was als- Schut week daarom terng, hJi' week terng van de we-
of apes was anders door ziJ'n koP maalde er niet toe reld der mensen en zocht toevlucht op Plekken waar
deed. Alsof hiJ' er zelf niet toe deed. Het land en de ri- ziJ' niet kwamen.
vierwaren onverschillig. Ze bleven onaangedaan zelfs Het leek of Schut in zJi'n verlangen weg to zJi'n,
alsJ'e schreeuwde datJe het niet meer uithield, bewoog steeds diePer de stilte in to gaan, de uitgang zocht die
er noggeen blad aan de boom. Een regendruPPel was ziJ'n vader genomen had.
machoger. Soms beangstigde hem dat maar meestal Toch kon zelfs hiJ', deze stilste derJ'ongens bet al-
vond hiJ'dat rustgevend~•het was alsof hiJ'de wereld zag leers ziJ'n, of zoals hiJ'bet zelf noemde: bet zwJi'gen van
zonder zichzelf erin, die wereld die er was geweest God niet altiJ'd verdragen. Het was biJ' hem echter, an-
voordat hJi' geboren was en die er nog zou ziJ'n als hi'J ders dan biJ' Visch, geen keuze: Visch moest moeite
gestorven was, die er altJi'd zou ziJ'n. En was hiJ' in die doers om to zwiJg' en, voor Schut was bet onmogeliJ'k
tussentiJ'd ook deed, was hiJ' verzaakte, hoezeer hi'J bet zwiJg' en to verbreken. ZJi'n stem beyond zich zo
P0ogde en tekortschoot, deze wereld zou altiJ'd het- dieP in ziJ'n binnenste dat hJi' hem niet kon tern~n-
zelfde bliJ'ven, onaangedaan door ziJ'n tiJ'deliJ'ke aan- den. Soms dacht hiJ' dat hJi' in ziJ'n keel zat, verborgen
wezigheid. onder een kuchJ'e, maar als hJi' z.il'n keel had ge-
Hier, in deze verse, heerste de stilte. Alle dingen schraaPt, zelfs als hJi' zich een luidruchtige blafhoest
zwegen als God. Wanneer de wind of de regen of het had gePermitteerd, kwam er nog steeds niets. ZiJ'n
water geluid maakten, was dat alleen om bet zwiJ'gen stem zat diePer, voorbiJ'bet hart, dat zwaar moest Pom-
dateJ er altiJ'd doorheen hoorde beter to kunnen ver- Pen alsof bet grote weerstand ondervond, voorbJi' de
staan zoals bet pas echt stil is wanneerJ'eJ'e bloeds- longen ook die hiJ ' zo vol kon zuigen als hiJ' wou zo-
omlooP inJ'e oren hoort suizen. als iemand doer die moed verzamelt zoals ook hi'J
De mensen haatten deze stilte die teveel op die van deed om moed to verzamelen zonder dat bet hem
de flood leek. Ze haatten haar omdat ziJ ' haar niet be- hielP. ZiJ'n stem beyond zich diePer, ergens in de buurt
grePen, zomin als ze God begrePen die immers ook waar ook de angst zetelt, in de maag of in de Barmen
zweeg, die het zwJi'gen deed over alle dingen ,die zweeg waar apes verkramPt van niet weten was to doers waar
als een dole, en die in hun ogen een God van de do- ook bet verlangen zetelt weg to ziJ'n, weg van de ver-
den was geworden, vereerd op begraafPlaatsen en in drukking en de bedruktheid, om to zwerven of to drJi'-
crematoria vereerd met dezelfde plichtmatigheid yen of to slaPen om zichzelf niet meer to hoeven voe-
waarmee ze de rouwboeketten stinkend naar kunst- len om er niet to hoeven ziJ'n.
5
Het was de angst die hem verhinderde to sPreken, aanstalten om weg to gaan.
hJi' was bang de waarheid to moeten zeggen, de waar- BJi het afscheid Meld hiJ Hermans hand heel lapg
heid die hiJ' vermoedde masr niet kende, die echter, vast veel to lapg eigenlJi k,• naar het scheenwaren zJin
als zJi' gezegd zou ziJ'n niet meer vergeten kon wor- gedachten al elders en het leek also ff hJ" Per ongeluk
den. zJi n hand had achtergelaten. DaardoorhadVisch, ook
Wat hJi' zocht als hJi' de stitto niet meer verdroeg, toen Schut daadwerkelJi k vertrokken was, nog steeds
was de stem van een ander. HiJ' zoch niet het lawaai het gevoel dat hJi thens hand vasthield.
der mensen dat in cafes to vinden is of op straat, hJi Visch moest er eerst even over nadenken maar toen
zocht een stem die hiJ' kon vers taan. hJi zJi n verwarring had overwonnen, raakte hiJ zo 01r
Het was in zo'n gemoedstoestand dat hJ i naar het getogen over het bezoek van Schut, en niet alleen
Pakhuis gigng om Visch to zien. daarover, over alles was hJi de laatste tJi d ontdekt had:
Herman was blJi' verrast en togelJi'kookverlegen zJi n de zwJgi zaamheid ulien Sore1 de ondoorgronde-
bewonderde voorbeeld zomaar op bezoek to krJigen lJi kheid en diePgang die hiJ achtoral die dingen ver-
zeker na die gezamenlJi'ke fietstocht die hJi als voile- moedde hJi was er zo enthousiastover, dat hJi er het
dig mislukt beschouwde. EerstwisthJi niets to zeggen, liefst honderduit over had gesProken. Maar togen wie.
aangezien Schut zo grondig zwJi'gend v0or hem stond. Henkie zou er niets van begrJi'Pen die viel meteen af.
HJi' ging hem voor naar de defecte lift en heelP hem, Wisselaar? Die gebruikte hiJ' alleen voor de boeken.
onhandig sJ'orrend aan zJi'n arm naar boven. Omdat Schut In'ng ook niet over hem wildehJJi uist vertellen.
er, behalve een matras op de grond niets was omoP Ida dan? Nee Ida niet. Haarbroer misschien die zou
to gaan zitten bleven ze staan of eigenlJi'k b1eef Her- het begrJiPen. Maar hem kende hJ i helaas niet. Wat
man staan besluiteloos rondkJi'kend en i peens be- zou hJi' graag een nieuw iemand ontmoeten, om hem
seffend dat het bJi'zonder armetier'ig met hem was ge- alles maar dan ook alles to vertellen iemand als Kor
steld terwiJ'1 Schut naar de geopende luiken lileP en Korver, de brilJante schilder die overal was geweest en
naar buiten keek. Om iets to zeggen begon Herman die alles wist en die hem meteen zou begrJiPen. Maar
over Stendhal in de hoop Schut tot spreken to ver- die was in Duitsland. Er was helemaal niemand die
leiden. Deze reageerde echter nauweliJ'ks, hiJ draaide naar hem kon luisteren.
zich niet eens om. Herman hield toen masr ziJ"n mond Plosteling wilt hJi' zich geheel onbegrepen en tra-
bang iets doors to hebben gezegd. H et scheen hem ~'sch miskend. HiJ' zou zich daarover bedroefd m oe-
hierna onmogelJi'k nog iets anders torsPrake to bren- ten voelen, hJi vond het vreemd dat dit niet gebeur-
gen. Er zat nu niets anders op dan iets to drinken aan de. Integendeel hJi voelde zich er noga1 gewichtig
to bieden. Maar zelfs daarover durfed hiJ "niet to be- door. OnbegrePen. Miskend. HiJ' was er zeertevreden
'nnen omdat Schut een dergelJi'k onderwerP vast en over. Nog even en hJi' zou iemand zJi'n iemanddie>
zeker to banaal voor woordenvond. HiJ ging daarom omdat hJ i niet begrePen kan worden zich onttrekt
zonder iets to zeggen naar beneden om bJi Henkie aan alle beoordelingdie van alles nietis . HJi , zou ie-
twee flesJ'es bier uit het krat to ha1en. Tussen de vuile mand zJi n die anders was. Iemand anders zou hJi zJi n,
vaat grabbelde hJi' naar een opener en bleef vervol- iemand dieJe alleen uit de verse kept.
gens staan, aangezien hJi' er tegen op zag meteen te- Het onbegrePene oPende zich als een geweldige
rug to moeten gaan. ruimte, een onafzienbare verse waar niets Precies to
Toen hJi' weer boven kwam zei Schut, z onder het onderscheiden was en de dingen zich voordeden als
bier aan to Pakken: ` a Stendha1.' Herman stond er luchtsPiegelfingen en dromen: onbereikbaar, onaan-
met die twee flesJ'es in ziJ'n hand en antwoordde tastbaar zelfs voor de dromer. Binnenkort zou hJi' de
schaaPachtig met een lapggerekt: ` aa...,'alsof er lets benauwenis van het hier en nu van zich ofschudden.
heel diePzinniggs was gezegd. Zo stoped nze daar alle- Dan zou hiJ' louter uit verse bestaan en viel hem een
bei over Stendhal na to denken zonder er woorden leven toe dat hJi' zich had gedroomdhet leven dat
voor to kunnen vinden. `TJa ' zei Herman ten slotte. ginds en straks to gebeuren stond.
Daarna dronken ze het bier op en maakte Schut fragment
6
Christine D 'haen
Lectuur
Nog eens de gulden toom, de toom van goud, de toom -
hoe prangt een toom, naar welke wet, welk ros? en dan
van goud! de dageraadshengsten stijgend van de zoom
der aarde; wie zag het, toen paard nog was en span
duizenden jaren her, de gouden staf en boog,
op gouden troon, met gouden vleugel, gesp en kam,
de gouden beker, urn met doodsas uit de vlam
(goudader, erts van goud), zie ik ze ginds omhoog,
de gulden toomen van Hoofts Vorst des Lichts, nog maar
luttele jaren her (het toompje, waar? hem, haar) -
lees ik wanneer de dag ondraaglijk overvaart.
Hoe mooi de tiJ'd waarin 't voorbJ i' is; gulden toom
de prang op lip van dit onzichtbaar lichtend Paard:
lees voor 't eerst bJi' dovend licht verboden Broom.
B. Zwaal
z1J is een vacsJe zeerot
vers ijlende
zeil
winde mijn kind
breekt ver over baaiwijd
in de gaap der zeewijde benen
zeerot
zeil
maar ik tast niet aan de werkehJke wereld weer
ik verstrak breek takken vul tumen n nit
vermeerder de smarten zonder tal van wJi sheid
belo en keer ik somberheld uit
verstikt van onbekeerdheid
weini uitzicht wJi dte van het vochtigo 0g
streel miJ'
de tafel, het kleed, de bloem, van de stam in ruwe weelde
latyrus, de gelukzalige
de heldere sterre in verse mag uw tJi d wel groeien
de bloei is hier
onvattelijk mu
mijd dan ook de bloeze die zich volt met vertrek
verzocht haar schor
weg to gaan
8