çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü işletme anabilim dalı aile şirketleri

123 Pages·2006·0.72 MB·Turkish

ÇUKUROVA ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SOSYAL B(cid:1)L(cid:1)MLER ENST(cid:1)TÜSÜ
(cid:1)(cid:2)LETME ANAB(cid:1)L(cid:1)M DALI

A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1): ADANA VE ÇEVRES(cid:1)NDE FAAL(cid:1)YET GÖSTEREN
A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1)NDE NEPOT(cid:1)ZM UYGULAMASININ
TESP(cid:1)T(cid:1)NE YÖNEL(cid:1)K B(cid:1)R ARA(cid:2)TIRMA

Salih Cem (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU

YÜKSEK L(cid:1)SANS TEZ(cid:1)

Adana / 2006
ÇUKUROVA ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SOSYAL B(cid:1)L(cid:1)MLER ENST(cid:1)TÜSÜ
(cid:1)(cid:2)LETME ANAB(cid:1)L(cid:1)M DALI

A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1): ADANA VE ÇEVRES(cid:1)NDE FAAL(cid:1)YET GÖSTEREN
A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1)NDE NEPOT(cid:1)ZM UYGULAMASININ
TESP(cid:1)T(cid:1)NE YÖNEL(cid:1)K B(cid:1)R ARA(cid:2)TIRMA

Salih Cem (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU

Danı(cid:4)man: Doç Dr. Azmi YALÇIN

YÜKSEK L(cid:1)SANS TEZ(cid:1)

Adana / 2006
i
ÖZET

A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1): ADANA VE ÇEVRES(cid:1)NDE FAAL(cid:1)YET
GÖSTEREN A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1)NDE NEPOT(cid:1)ZM UYGULAMASININ
TESP(cid:1)T(cid:1)NE YÖNEL(cid:1)K B(cid:1)R ARA(cid:2)TIRMA

Salih Cem (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU

Yüksek Lisans Tezi, (cid:1)(cid:4)letme Anabilim Dalı
Danı(cid:4)man: Doç. Dr. Azmi YALÇIN
(cid:2)ubat 2006, 112 sayfa

Firmalarda anket yöntemi kullanılarak 98 aile (cid:4)irketleri yöneticisine
uygulanan bu çalı(cid:4)ma, aile (cid:4)irketlerinde nepotizmi ara(cid:4)tırmakta ve bu
do(cid:5)rultuda aile (cid:4)irketlerin izleyebilece(cid:5)i politikaların ve stratejilerinin
geli(cid:4)tirilmesine katkıda bulunmaktır.
Bu çalı(cid:4)manın sonuçları genel olarak aile (cid:4)irketlerinde personel
temininde, performans de(cid:5)erleme sürecinde, ücret politikalarında ve çalı(cid:4)ma
ko(cid:4)ullarında nepotizmin olmadı(cid:5)ını göstermektedir. Çalı(cid:4)ma iki kısım ve be(cid:4)
bölümden olu(cid:4)maktadır. Çalı(cid:4)manın ilk kısmında aile (cid:4)irketleri ile ilgili kapsamlı
bir literatür ara(cid:4)tırılması yer almaktadır. Çalı(cid:4)manın ikinci kısmında Adana ilinde
faaliyet gösteren aile (cid:4)irketlerine aile (cid:4)irketleri hakkında bilgiler ve nepotizm
durum analizine ili(cid:4)kin bilgiler yer almaktadır. Ara(cid:4)tırma sonucunda elde edilen
bulgulara dayanılarak test edilen hipotezlerin sonuçları, literatür göz önüne
alınarak de(cid:5)erlendirilmekte, daha sonra bu çalı(cid:4)manın literatüre katkısı, kısıtları
ortaya konarak sonraki ara(cid:4)tırmalara yönelik önerilerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Aile (cid:4)irketleri, Nepotizm (Akraba Kayırmacılı(cid:5)ı),
Kurumsalla(cid:4)ma, Yeniden Yapılanma, Aile Anayasası ve Aile Meclisi
ii
ABSTRACT

FAMILY COMPANIES: A SURVEY EMPHASIZING ON
FINDING NEPOTISM APPLICATION IN THE FAMILY COMPANIES WHICH
ARE ACTIVE AROUND ADANA

Salih Cem (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU

Departman of Business Administration
Supervisor: Doç. Dr. Azmi YALÇIN
February 2006, 112 pages

Using the method of inquiry, this survey performed on 98 family company
managers, investigates nepotism and contributes to enhance the politics and
strategies which family companies can follow.
The results of this survey generally shows that no nepotism exists in
finding labour, performance measurement, fee politics and working conditions in
family companies. The survey consists of two simple parts. The first part which
includes family companies is constituted by making a general literature study.
The second part of the survey is constitued by making inquiry study on family
companies which are in Adana asking about family companies and nepotism's
domain analysis. In the end of the survey, taking into consideration the findings
and hypothesises, literature is analised, then proposals are made after showing
the contributions and damages of this survey.

Keywords: Family Companies, Nepotism, Institutioning, Recovery, Family
Constitution and Family Council.
iii
ÖNSÖZ

Aile (cid:4)irketlerinin bir çok kavramı ile ilgili birçok ara(cid:4)tırma bulunmasına
ra(cid:5)men aile (cid:4)irketlerinde nepotizme yönelik ara(cid:4)tırmalar yetersiz oldu(cid:5)u
belirlenmi(cid:4)tir. Bu amaç çerçevesinde aile (cid:4)irketlerinin nepotizm uygulama
alanları ara(cid:4)tırılmakta ve bu do(cid:5)rultuda aile (cid:4)irketlerinin izleyebilecekleri
politikaların geli(cid:4)tirilmesine katkıda bulunulmaktadır.
Bu çalı(cid:4)manın yürütülmesinde yakın ilgi ve deste(cid:5)ini esirgemeyen de(cid:5)erli
hocam Doç. Dr. Azmi YALÇIN’a sonsuz te(cid:4)ekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.
Çalı(cid:4)manın tamamlanmasında yardımını, ilgisini ve deste(cid:5)ini sonuna kadar
gösteren ve çalı(cid:4)manın tüm adımlarında eme(cid:5)i geçen Ar(cid:4). Gör. Dr. Kemal Can
KILINÇ’a, çalı(cid:4)manın çe(cid:4)itli a(cid:4)amalarında göstermi(cid:4) oldukları katkılar için Ar(cid:4).
Gör. Dr. Bahattin KANDEM(cid:1)R ve Ar(cid:4). Gör. Konuralp SEZG(cid:1)L(cid:1)’ye, anketin
uygulanma a(cid:4)amasında göstermi(cid:4) oldukları destek ve yardımlar için AG(cid:1)AD
(Adana Genç (cid:1)(cid:4) Adamalrı Derne(cid:5)i) üyelerine, TOSYÖV (Türkiye Küçük ve Orta
Ölçekli (cid:1)(cid:4)letmeler, Serbest Meslek Mensupları ve Yöneticiler Vakfı) üyelerine,
TOSYÖV Adana yönetim kurulu ba(cid:4)kanı Mehmet EREL’e, çevirileri ile
çalı(cid:4)mada büyük yardım aldı(cid:5)ım de(cid:5)erli arkada(cid:4)ım Eyüp TASAS(cid:1)Z’a ve
çalı(cid:4)madaki grafikler ve tablolar için de(cid:5)erli dostum Hasan YAPICI’ya
te(cid:4)ekkürlerimi sunarım.
Ayrıca çalı(cid:4)manın tüm a(cid:4)amalarında manevi destekleriyle yanımda olan
K(cid:1)NAY, SAVCI, SARI, A(cid:3)BA(cid:2) ve ORHAN ailelerinin de(cid:5)erli aile bireylerine, en
zor anlarımda güler yüzü ve sonsuz anlayı(cid:4)ı ile bana hep destek olan halam
Zahide K(cid:1)NAY’a, verilerin toplanmasında ve çalı(cid:4)manın tamamlanmasında
yardımlarını esirgemeyen tüm arkada(cid:4)larıma ve anketimize katılan tüm aile
(cid:4)irketleri yöneticilerine te(cid:4)ekkür ediyorum.
Son olarak, üniversite e(cid:5)itimimi ve yüksek lisans e(cid:5)itimimi
tamamlanmasında çok büyük eme(cid:5)i geçen aziz hatırasını hep içimde
ya(cid:4)ayaca(cid:5)ım ve asla unutmayaca(cid:5)ım dedem merhum (PATRON) Mehmet
ORHAN’a, bana kar(cid:4)ı desteklerini ve sevgilerini hiç bir zaman esirgemeyen
sevgili annem Serap (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU’na, babam Necati (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU’na ve
karde(cid:4)im I(cid:4)ıl (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU’na sonsuz te(cid:4)ekkürlerimi sunarım.

Salih Cem (cid:1)Y(cid:1)(cid:1)(cid:2)LERO(cid:3)LU (cid:2)ubat 2006, Adana
iv
(cid:1)Ç(cid:1)NDEK(cid:1)LER
Sayfa No:

ÖZET ...................................................................................................................i
ABSTRACT.........................................................................................................ii
ÖNSÖZ..............................................................................................................iii
TABLOLAR L(cid:1)STES(cid:1)..........................................................................................vi
(cid:2)EK(cid:1)LLER L(cid:1)STES(cid:1)...........................................................................................iix

BÖLÜM 1

G(cid:1)R(cid:1)(cid:2)

1.1. Çalı(cid:4)manın Amacı........................................................................................1
1.2. Çalı(cid:4)manın Önemi .......................................................................................1
1.3. Çalı(cid:4)manın Yöntemi.....................................................................................3
1.4. Çalı(cid:4)manın Planı..........................................................................................4

BÖLÜM 2

A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1) ve NEPOT(cid:1)ZM

2.1. Aile (cid:2)irketlerinin Kavramı ve Kapsamı........................................................5
2.1.1. Aile (cid:2)irketinin Tanımı..........................................................................5
2.1.2. Aile (cid:2)irketlerinin Özellikleri..................................................................7
2.1.3. Dünya’da ve Türkiye’de Aile (cid:2)irketlerinin Durumu............................10
2.1.4. Aile (cid:2)irketlerinin Kar(cid:4)ıla(cid:4)tı(cid:5)ı Sorunlar...............................................13
2.1.4.1. Aile (cid:2)irketlerinin Kar(cid:4)ıla(cid:4)tı(cid:5)ı Temel Sorunlar ............................13
2.1.4.2. Aile (cid:2)irketlerinin Yönetim Sorunları...........................................15
2.2. Aile (cid:2)irketlerinin Di(cid:5)er (cid:2)irketlerden Farklılıkları........................................18
2.2.1. Aile (cid:2)irketi Olmanın Avantajları .........................................................18
2.2.2. Aile (cid:2)irketi Olmanın Dezavantajları....................................................21
2.2.3. Aile (cid:2)irketlerinin Kapanma Nedenleri.................................................26
2.3. Aile (cid:1)(cid:4)letmelerinin Gelece(cid:5)i.......................................................................28
v
2.3.1. Aile (cid:1)(cid:4)letmelerinde Yeniden Yapılanma.............................................28
2.3.2. Aile (cid:2)irketlerinde Kurumsalla(cid:4)ma......................................................31
2.3.2.1. Aile Anayasası...........................................................................37
2.3.2.2. Aile Meclisi ................................................................................38
2.4. Nepotizm...................................................................................................43
2.4.1. Nepotizm Kavramı.............................................................................43
2.4.2. Nepotizmin Sakıncaları......................................................................44
2.4.3. Nepotizmin Faydaları.........................................................................47
2.4.4. Nepotizmin Uygulama Nedenleri .......................................................48
2.4.5. Nepotizm (cid:1)çin Alınacak Önlemler.......................................................50

BÖLÜM 3

ADANA VE ÇEVRES(cid:1)NDE FAAL(cid:1)YET GÖSTEREN
A(cid:1)LE (cid:2)(cid:1)RKETLER(cid:1)NDE NEPOT(cid:1)ZM UYGULAMASININ
TESP(cid:1)T(cid:1)NE YÖNEL(cid:1)K B(cid:1)R ARA(cid:2)TIRMA

3.1. Ara(cid:4)tırmanın Amacı ..................................................................................51
3.2. Ara(cid:4)tırmanın Kapsamı ve Sınırları............................................................51
3.3. Ara(cid:4)tırmanın Dayandı(cid:5)ı Hipotezler...........................................................51
3.3.1. Aile (cid:1)(cid:4)letmelerinde Personel Temin Etme Sürecinde Nepotizme
(cid:1)li(cid:4)kin Hipotezler ...............................................................................52
3.3.2. Aile (cid:1)(cid:4)letmelerinde Performans De(cid:5)erlendirme Sürecinde Nepotizme
(cid:1)li(cid:4)kin Hipotezler................................................................................52
3.3.3. Aile (cid:1)(cid:4)letmelerinde Ücretlendirme Politikalarının Belirlenmesinde
Nepotizme (cid:1)li(cid:4)kin Hipotezler..............................................................52
3.3.4. Aile (cid:1)(cid:4)letmelerinde Çalı(cid:4)ma (cid:2)artları Bakımından Nepotizme (cid:1)li(cid:4)kin
Hipotezler..........................................................................................52
3.3.5. Aile (cid:2)irketlerinde Nepotizm (cid:1)le (cid:1)lgili Genele (cid:1)li(cid:4)kin Hipotezler ............53
3.4. Ara(cid:4)tırma Metodu ve Analizi.....................................................................53
3.4.1. Verilerin Toplanması ve Örnekleme Seçimi.......................................53
3.4.1.1. Ara(cid:4)tırma Yapılan Firmalar .......................................................53
3.4.1.2. Anket Sorularının Niteli(cid:5)i ve Da(cid:5)ıtılması...................................53
3.4.2. Güvenilirlik Analizi..............................................................................54
vi
BÖLÜM 4

ARA(cid:2)TIRMANDAN ELDE ED(cid:1)LEN
BULGULAR ve DE(cid:3)ERLEND(cid:1)RMELER

4.1. Katılımcıların ve Katılımcıların Aile (cid:2)irketlerine (cid:1)li(cid:4)kin Bulgular..................55
4.1.1.Katılımcıların Demografik Özellikleri...................................................55
4.1.2. Katılımcıların (cid:2)irketlerinin Genel Özellikleri.......................................59
4.1.3. Katılımcıların (cid:2)irketlerinin Yönetim (cid:1)le (cid:1)lgili Özellikleri........................63
4.1.4. Katılımcıların Aile Yapıları..................................................................66
4.1.5. Katılımcıların (cid:2)irket (cid:1)çindeki Durumları..............................................68
4.2. Aile (cid:2)irketlerinde Personel Temin Etme Süreci ile (cid:1)lgili Bulgular................71
4.3. Aile (cid:2)irketlerinde Performans De(cid:5)erleme Süreci ile (cid:1)lgili Bulgular.............75
4.4. Aile (cid:2)irketlerinde Ücret Politikaları ile (cid:1)lgili Bulgular ...................................80
4.5. Aile (cid:2)irketlerinde Çalı(cid:4)ma Ko(cid:4)ulları ile (cid:1)lgili Bulgular .................................84
4.6. Aile (cid:2)irketlerinde Di(cid:5)er Konularla (cid:1)lgili Bulgular.........................................87

BÖLÜM 5

SONUÇ

5. SONUÇ.........................................................................................................90
KAYNAKÇA.......................................................................................................93
EK:..................................................................................................................107
ÖZGEÇM(cid:1)(cid:2).....................................................................................................112
vii
TABLOLAR L(cid:1)STES(cid:1)
Sayfa No:
Tablo 2.1: Aile (cid:1)(cid:4)letmelerinin Aile Sahipli(cid:5)i ve Aile Yönetiminde Olup
Olmamasının Farklılıkları..................................................................9
Tablo 2.2: En Büyük Türk Aile (cid:2)irketlerinde Kalabalık Aile Sorununu A(cid:4)ma
Stratejileri .....................................................................................13
Tablo 2.3: Profesyonel Yönetim ile Aile (cid:1)(cid:4)letmelerindeki Yönetim Biçimlerinin
Kar(cid:4)ıla(cid:4)tırılması..............................................................................16
Tablo 2.4: Aile Konseyi ve Yönetim Kurulunun Ayırt Edici Temel Özellikleri..40
Tablo 2.5: Türkiye’deki Büyük Aile (cid:2)irketlerinin Konsey ve Anayasa Stratejileri41
Tablo 3.1: Aile (cid:2)irketlerinde Nepotizm Durum Analize Yönelik (cid:1)fadeler..........54
Tablo 3.2: Ölçek Güvenilirli(cid:5)i Tablosu ve Tanımlayıcı (cid:1)statistikler...................54
Tablo 4.1: Aile (cid:2)irketlerinde Yönetim Kurulunu Olu(cid:4)turan Üyeler...................65
Tablo 4.2: Aile (cid:2)irketlerinin Personel Temin Etme Yöntemleri.......................72
Tablo 4.3: Aile (cid:2)irketlerinin (cid:1)(cid:4) Ba(cid:4)vurularını De(cid:5)erlendirirken Göz Önüne
Aldıkları Kriterler.............................................................................72
Tablo 4.4: Aile (cid:2)irketlerinde Performans De(cid:5)erlendirilmesi Sonucunda
Ba(cid:4)arılı Bulunan Çalı(cid:4)anlar (cid:1)çin Uygulanan Ödüllendirme
Yöntemleri......................................................................................76
Tablo 4.5: Aile (cid:2)irketlerinde Performans De(cid:5)erlemesi Sonucunda Ba(cid:4)arısız
Bulunan Çalı(cid:4)anlar (cid:1)çin Uygulanan Yöntemler...............................78
Tablo 4.6: Aile (cid:2)irketlerinde Performans De(cid:5)erlemesi Sonucunda Ba(cid:4)arısız
Bulunan Aile Üyeleri (cid:1)çin Uygulanan Yöntemler.............................79
Tablo 4.7: Aile (cid:2)irketlerinde Uygulanan Ücret Politikasında Uygulanan
Ücretlendirme Kriterleri...................................................................80
Tablo 4.8: Aile (cid:2)irketlerinde Çalı(cid:4)an Personel (cid:1)çin Uygulanan Ücret Sistemleri 82
Tablo 4.9: Aile (cid:2)irketlerinde Çalı(cid:4)an Aile Üyeleri (cid:1)çin Uygulanan Ücret
Sistemleri........................................................................................82
Tablo 4.10: Aile (cid:2)irketlerinde Çalı(cid:4)an Personelin Ücret Düzeyinin
Belirlenmesinde Kullanılan Ücretleme Düzeni.............................83
Tablo 4.11: Aile (cid:2)irketlerinde Çalı(cid:4)an Aile Üyelerinin Ücret Düzeyinin
Belirlenmesinde Kullanılan Ücretleme Düzeni.............................84
viii
Tablo 4.12: Aile (cid:2)irketlerinde Çalı(cid:4)an Aile Üyeleri ile Di(cid:5)er Çalı(cid:4)anlar
Arasında Çalı(cid:4)ma Ko(cid:4)ulları Bakımından Farklılıklar....................86
Tablo 4.13: Tanımlayıcı (cid:1)statistikler................................................................87
Tablo 4.14: Aile (cid:2)irketlerinde Nepotizm Analizine (cid:1)li(cid:4)kin (cid:1)fadeler Arasındaki
(cid:1)li(cid:4)ki (Pearson Korelasyon Analizi)...............................................88
Tablo 4.15: Korelasyon Analizi (cid:1)fadeleri........................................................ 88