ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Zekeriya KOÇAK ... PDF
Preview ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Zekeriya KOÇAK ...
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Zekeriya KOÇAK DOĞU AKDENİZ’DE HARNUP VE ZEYTİN KÖK BÖLGESİ TOPRAKLARININ KİMİ KALİTE PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ ARKEOMETRİ ANABİLİM DALI ADANA, 2011 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOĞU AKDENİZ’DE HARNUP VE ZEYTİN KÖK BÖLGESİ TOPRAKLARININ KİMİ KALİTE PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ Zekeriya KOÇAK YÜKSEK LİSANS TEZİ ARKEOMETRİ ANABİLİM DALI Bu Tez ……/ /2011 Tarihinde A şağıdaki Jüri Üyeleri Taraf ından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmi ştir. ….………..……...…......... ….…..……..……...…….. ……….…..……...…..……... Prof. Dr. Selim KAPUR Prof. Dr. Zülküf KAYA Yrd. Doç. Dr. Erhan AKÇA DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Arkeometri Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No: Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL Enstitü Müdürü Bu Çalışma Ç.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No:ZF2010YL3 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullan ımı, 5846 say ılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir. ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZİ DOĞU AKDENİZ’DE HARNUP VE ZEYTİN KÖK BÖLGESİ TOPRAKLARININ KİMİ KALİTE PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ Zekeriya KOÇAK ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ARKEOMETRİ ANABİLİM DALI Danışman: Prof. Dr. Selim KAPUR : Yıl: 2011, Sayfa: 125 Jüri: Prof. Dr. Selim KAPUR Prof. Dr. Zülküf KAYA Yrd. Doç. Dr. Erhan AKÇA Bu çal ışmada amaç, maki alanlar ında, harnup ve zeytinin kök bölgesi topraklarının fiziksel, kimyasal ve süb-mikroskopik (mikromorfolojik) özelliklerini araştırmaktır. Bu çalışma için koruma alt ında olan ve ekolojik yap ının doğal ortamının bozulmadığı, Tarsus Dedeler Köyü , Eshab-ı Kehf mevkii seçilmiş ve alandaki zeytin ve harnup türlerinin, toprak kalite parametreleri incelenmiştir. Bu amaçla toprakların pH, EC, CaCO , katyon değişim kapasitesi, organik madde, humin maddeleri, toplam 3 N, yararlı P, yararlı mikro elementler (Fe, Mn, Zn ve Cu) , Agregat stabilitesi (yap ı dayanıklılığı indeksi) belirlenmi ştir. Topraklarda agregatla şmanın daha iyi incelenebilmesi için, horizonlardan al ınan bozulmam ış toprak örnekleri tarama elektron mikroskobu (SEM) altında incelenmiştir. Zeytin ve harnup topraklar ının yüzey horizonlar ında (A1) organik madde, makro besin elementleri (N,K,P, Ca, Mg) içerikleri ile K.D.K de ğerleri yüksek bulunmuştur. Mikro besin elementlerinin (Zn, Cu, Fe, Mn) profillerdeki düzeyleri ise organik madde içeri ği (ağaçların yaprak ve di ğer organlar ı ile yüzey örtüsünün oluşturduğu organik madde) ve ana kayan ın özelliğine göre de ğişim göstermiştir. Çalışma alanı toprakları humus özellikleri bakımından endemik bir form olu şturmuş ve MULL-MODER geçi ş formu yap ılarının ortaya ç ıktığı saptanm ıştır. Yayg ın bitkisel materyallerin yerinde (in-situ) humifikasyona u ğradıkları saptanm ıştır. Toprakların agregatlaşmasında kil kolloidlerinin yan ında mantar hiflerinin/organik filamentlerin de etken oldu ğu belirlenmi ştir. Bu ara ştırma ile zeytin - harnup alanlarının toprak özelliklerinin, incelenen kalite parametreleri açısından iyi durumda olduğu saptanmıştır. Çalışma, maki alanlarının düşünüldüğü gibi verimsiz topraklar olmadığını ve bu alanlarla ilgili olarak yapılan bilimsel çalışmaların, özellikle organik maddenin huminleşmesi konusunda, arttırılmasının gerekliliğini ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler: Zeytin-Keçiboynuzu Toprakları, Organik Madde, Toprak Özellikleri, Humin maddeleri. MULL-MODER I ABSTRACT MSc THESIS IDENTİFYİNG SEVERAL SOIL QUALITY PARAMETERS OF CAROB AND OLIVE ROOT FİELD SOIL İN EAST MEDITERRANEAN Zekeriya KOÇAK ÇUKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF ARCHAEOMETRY Supervisor: Prof. Dr. Selim KAPUR : Year : 2011, Pages: 125 Jury: Prof. Dr. Selim KAPUR Prof. Dr. Zülküf KAYA Asst. Prof. Dr. Erhan AKÇA The objective of this study was to examine a number of physical, chemical and sub-microscopic (micromorphological) soil quality parameters of the root-zones of carob and olive trees. The study site was located in the Eshab- ı Kehf location, Dedeler village (Tarsus town) and represented an undisturbed ecosystem in a protected area. The soil quality parameters, namely as the pH, EC, CaCO , cation exchange capacity (CEC), 3 organic matter, humified compounds, total N, extractable phosphorus, available micronutriemts (Fe, Mn, Zn and Cu) and aggregate stability were determined on the collected soil samples. Samples were also examined under the scanning electron microscope to determine soil aggregate properties. The amounts of organic matter, the contents of macronutrients (N, K, P, Ca, Mg), and CEC was high in the soil surface (A1 horizons) of the carob and olive trees sites. The micronutrient (Zn, Cu, Fe, Mn) contents of the soils varied upon the differences of organic matter contents supplied by the leaves, other parts of the trees and the canopy as well as the parent material. Humic properties of the soils of the study site manifest an endemic character with MULL- MODER humus forms. Soil aggregating was affected by both clay colloids and fungi filaments. This study revealed that carob and olive tree root ecosystems contributed high quality parameters to the soils they anchor. The maquis study site was, thus, a productive soil environment in need of further scientific studies to be conducted on especially the humification mode of organic matter. Key Words: Carob and Olive Soils, Organic Matter, Soil Properties, Humic compounds, MULL-MODER II TEŞEKKÜR Tez çal ışmam sırasında bana bilimsel ve sosyal alanda rehberlik eden, değerli bilgi ve deneyimlerinden yararland ığım, yakın ilgi ve deste ğini gördüğüm hocam Prof. Dr. Selim KAPUR’a sonsuz teşekkürler ederim. Ayrıca jürimde yer alan ve yine bilgi ve deneyimlerinden yararland ığım hocam Prof. Dr. Zülküf KAYA’ya ve Yrd. Doç. Dr. Erhan AKÇA’ya, yine arazi çal ışmamızda de ğerli bilgi ve deneyimlerinden yararlandığım Dr. Mahmut DİNGİL’e şükranlarımı sunarım. Çalışmanın yürütülmesinde her türlü deste ği sağlayan, çalıştığım kurum olan Doğu Akdeniz Ormanc ılık Ara ştırma Müdür V. Dr. Ersin YILMAZ’a, çal ışma arkadaşım Dr. Celalettin DURAN’ ile arazi ve laboratuar çal ışmalarımda yardımcı olan Müdürlüğümüzdeki tüm çal ışma arkadaşlarıma emeklerinden dolay ı teşekkür ederim. Labratuvar çalışmalarımda bana yard ım eden ve bilgilerini payla şan Tarsus Toprak ve Su Kaynaklar ı Ara ştırma Enstitüsü Müdürlü ğü çal ışanlarından Yusuf TÜLÜN ve Havva AKÇA’ya, yardımlarından dolayı içtenlikle teşekkür ederim. III İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ………………………………………………………………………….. I ABSTRACT………………………………………………………………... II TEŞEKKÜR………………………………………………………………... III İÇİNDEKİLER….…………………………………………………………. IV ÇİZELGELER DİZİNİ...…………………………………….…...………... VI ŞEKİLLER DİZİNİ..………………………………………………………. VIII 1.GİRİŞ……………………………………………………………………... 1 2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR……………………………………………….. 5 2.1. Akdeniz İklimi Toprakları ………………………………………… 5 2.2. Vejetasyon - Toprak Özellikleri İlişkisi ………………………....... 7 2.3. Toprakta Organik Madde …………………………………………. 13 2.3.1. Organik Maddenin Toprak Özelliklerine Etkisi ……………. 16 2.4. Humin Maddeleri ……………………………………………………. ... 19 3. MATERYAL ve METOD………………………………………………. 23 3.1. Materyal…………………………………………………………….. 23 3.1.1. Çalışma Alanının Coğrafi Özellikleri ……………………….. 23 3.1.2. Araştırma Alanının Tarihçesi ……………………………....... 24 3.1.3. Araştırma Alanının Jeolojik Yapısı ………………………….. 27 3.1.4. Araştırma Alanının Toprak Özellikleri ……………………… 28 3.1.5. Araştırma Alanının Vejetasyon Örtüsü……………………….. . 30 3.1.5.1. Zeytin ve Harnup’ un özellikler ………………………. 31 3.1.6. Araştırma Alanının İklim Özellikleri………………………… 35 3.2. Metod……………………………………………………………….. 40 3.2.1. Örnek Alanların Seçimi……………………………………… 40 3.2.2. Toprak Profillerinin Tanımlanması ve Örneklerinin Alınması. 40 3.2.3. Toprak ve Ölü Örtü Örneklerinin Laboratuvardİan celenmesi 41 3.2.3.1. Ölü Örtü Örneklerinde Organik Madde Analizi ….…... ......4.1 3.2.3.2.Toprak Örneklerinin Hazırlanması…….……………….... 41 3.2.3.3. Toprak Örneklerinde Yıalpan Fiziksel ve Kimyasal IV Analizler ……………..................................................................................... ...... 41 4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA………………………….. 45 4.1. Profil Tanımlamaları ve Makromorfolojik Özellikler ...…………… 45 4.1.1. Zeytin – Keçiboynuzu Toprak Profilleri ………….................. 46 4.2. Keçiboynuzu Ağacında Ölü Örtüde Organik Madde Analizi .. 51 4.3. Topraklarının Kimi Fiziksel ve Kimyasal Analiz Sonuçları ……...... 51 4.3.1 Topraklarının Organik Madde İçeriği ……………………….. 62 4.3.2 Topraklar ın Total Azot ve Karbon, Al ınabilir Fosfor ve Değişebilir Kalsiyum ve Mağnezyum İçerikleri …………………………... 67 4.3.3 Toprakların Mikro Element İçerikleri ………………………... 79 4.3.4 Toprakların Humin Maddeleri İçeriği ..……………………… 83 4.3.5. Toprakların Yapı Dayanıklılığı (Strüktür Stabilitesi) ……….. 86 4.3.6 Keçiboynuzu ve Zeytin Toprak Profilinin Mikromorfolojik (Süb-Mikroskopik-SEM) Özellikleri …………………………………….... 89 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER…………………………………...……… 107 KAYNAKLAR……………………………………………….……………. 113 ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………………... 125 V ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA Çizelge 3.1. Tarsus 1950–2008 yılları arası ortalama iklim verileri………… 37 Çizelge 4.1. Çalışma alanı kök bölgesi toprakları sınıflaması..……….…….. 45 Çizelge 4.2. Zeytin ağacı toprak profilinin tanımlaması ……………………. 48 Çizelge 4.3. Keçiboynuzu ağacı profilinin tanımlaması ……………………. 50 Çizelge 4.4. Toprakların kimyasal analiz sonuçları ………………..……….. 52 Çizelge 4.5. Toprakların fiziksel analiz sonuçları ….……………..………… 52 Çizelge 4.6. Toprakların organik madde içerikleri ………………………….. 63 Çizelge 4.7. Toprakların total azot ve karbon, alınabilir fosfor, değişebilir kalsiyum ve mağnezyum değerleri…………………………….. 67 Çizelge 4.8. Yapraklar ın ortalama %N içerikleri ……………...……………. 68 Çizelge 4.9. Dallar ın ortalama %N içerikleri …………………..………….... 69 Çizelge 4.10. Ölü örtünün ortalama %N içerikleri ………………..…………. 69 Çizelge 4.11. Toprakların ortalama %N içerikleri …………………...………. 69 Çizelge 4.12. Keçiboynuzu meyve pekmezi analizleri ………………...…….. 73 Çizelge 4.13. Toprakların mikro element içeriği ……………………….……. 79 Çizelge 4.14. Toprakların humin maddeleri içeriği …………………….……. 84 Çizelge 4.15 Toprakların strüktür stabilite indeksi …………………….……. 87 VI VII ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 3.1 Çalışma alanı topoğrafik yapısı……………………………………......23 Şekil 3.2 Çalışma alanının genel görünümü……………………………………...24 Şekil 3.3 Eshab-ı Kehf mağarasının girişi………………………………………...26 Şekil 3.4 Eshab-ı Kehf mağarasının içerisinden bir kesit………………………..26 Şekil 3.5 Tarsus çayı havzasının topoğrafik,oro-hidrografik haritası ve Tarsus ovasının lokasyonu……………………………...………………………27 Şekil.3.6. Çalışma alanı jeoloji haritası……………………………………………..29 Şekil 3.7. Zeytin( Olea Europae )……………………………………………………………3.3 Şekil 3.8. Keçiboynuzu (Ceratonia siliqua)………………………………………...35 Şekil 3.9. 1950 – 2008 yılları arasında ölçülen ortalama sıcaklık ve yağış değerlerine göre Tarsus iklim diyagramı……………………………………………38 Şekil.3.10. 1998–2008 Yılları arasında ölçülen değerlere göre Tarsus iklim diyagram ı (ortalama sıcaklık)………………………………………….39 Şekil 3.11. 1998–2008 Yılları arasında ölçülen değerlere göre Tarsus iklim diyagram ı (ortalama sıcaklık)………………………………………….39 Şekil 4.1. Zeytin ve keçiboynuzu a ğaçlarının toprak profili .................................. 47 Şekil 4.2. Zeytin a ğacı toprak profili .................................................................... 49 Şekil 4.3. Keçiboynuzu ağacı toprak profili .......................................................... 51 Şekil 4.4. Toprak pH’s ına bağlı olarak bitki besin maddelerinin alınabilirliği ....... 55 Şekil 4.5. Zeytin ve keçiboynuzu kök bölgesi toprak profillerinin katyon değişim kapasiteleri .............................................................................. 60 Şekil 4.6. Zeytin ve keçiboynuzu kök bölgesi topraklar ının azot içerikleri ............ 70 Şekil 4.7. Zeytin ve keçiboynuzu kök bölgesi toprak profillerinde potasyum içerikleri ............................................................................................... 72 Şekil 4.8. Zeytin ve keçiboynuzu kök bölgesi toprak profillerinde fosfor içeriği ................................................................................................... 74 Şekil 4.9. Zeytin ve keçiboynuzu kök bölgesi toprak profillerinde de ğişebilir kalsiyum içeriği .................................................................................... 76 VIII
Description:The list of books you might like
