ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ Gökhan GÖKÇE ...

124 Pages·2011·1.14 MB·Turkish

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKTORA TEZİ

Gökhan GÖKÇE

ÇUKUROVA BÖLGES İ ENTANS İF SÜT SI ĞIRI İŞLETMELERİNDEKİ
İLKİNE DOĞURAN SİYAH ALACALARDA SOMATİK HÜCRE SAYISINA
ETKİ EDEN BAZI TİP, SAĞIM VE AMENAJMAN ÖZELL İKLERİ ARASI
İLİŞKİLER

ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2011
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ÇUKUROVA BÖLGESİ ENTANSİF SÜT SIĞIRI İŞLETMELERİNDEKİ
İLKİNE DOĞURAN SİYAH ALACALARDA SOMATİK HÜCRE SAYISINA
ETKİ EDEN BAZI TİP, SAĞIM VE AMENAJMAN ÖZELLİKLERİ ARASI
İLİŞKİLER

Gökhan GÖKÇE

DOKTORA TEZİ

ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI

Bu Tez 18/03/2011 Tarihinde A şağıdaki Jüri Üyeleri Taraf ından
Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmi ştir.

……………….................... ………………………….. ……................................
Doç. Dr. Serap GÖNCÜ Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ Doç. Dr. İbrahim TAPKI
DANIŞMAN ÜYE ÜYE

...………………............... ...………………………..
Prof. Dr. Nazan DARCAN Yrd. Doç. Dr. U ğur SERBESTER
ÜYE ÜYE

Bu Tez Enstitümüz Zootekni Anabilim Dalında hazırlanmıştır.
Kod No:

Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL
Enstitü Müdürü

Bu Çalışma Ç. Ü. Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir.
Proje No: ZF2007D12

Not: Bu tezde kullan ılan özgün ve ba şka kaynaktan yap ılan bildirişlerin, çizelge ve foto ğrafların
kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere
tabidir.
ÖZ

DOKTORA TEZİ

ÇUKUROVA BÖLGESİ ENTANSİF SÜT SIĞIRI İŞLETMELERİNDEKİ
İLKİNE DOĞURAN SİYAH ALACALARDA SOMATİK HÜCRE
SAYISINA ETKİ EDEN BAZI TİP, SAĞIM VE AMENAJMAN
ÖZELLİKLERİ ARASI İLİŞKİLER

Gökhan GÖKÇE

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI

Dan ışman : Doç. Dr. Serap GÖNCÜ
Y ıl: 2011, Sayfa: 109
Jüri : Doç. Dr. Serap GÖNCÜ
: Prof.Dr. Murat GÖRGÜLÜ
: Doç. Dr. İbrahim TAPKI
: Prof. Dr. Nazan DARCAN
: Yrd. Doç. Dr. U ğur SERBESTER

Somatik hücreler sütte bulunan bakteriyel hücrelerden farkl ı olarak vücut
hücrelerinin bir göstergesidir. Genel olarak subklinik enfeksiyonlardan dolay ı
önemli ölçüde süt verim kayb ına neden olmayan 200000 veya alt ındaki hücre
sayısı sürüde kabul edilebilir bir de ğerdir. Bu çal ışmada, Adana ilinde bulunan
entansif süt sığırı işletmesinde yetiştirilen ilkine doğurmuş Siyah-Alaca ineklerde
somatik hücre say ı ile ili şkili baz ı tip özellikleri, sa ğım ve amenajman
karakteristikleri incelenmiştir. Çukurova bölgesindeki 3 entansif işletmede 88 baş
ilk laktasyondaki Siyah Alaca ine ğin somatik hücre say ısı, süt verimi ve tip
özellikleri tespit edilmiştir. İşletmeler arasında somatik hücre say ısı bakımından
farklılık tespit edilmemi ş, aylar ın ise somatik hücre say ısı üzerinde istatistiki
olarak önemli bir etkisi oldu ğu tespit edilmi ştir (P<0.01). İşletmeler arasında
doğrusal tip özellikleri bakımından istatistiki olarak önemli bir farkl ılık olmadığı
tespit edilmiştir (P>0.05). Arka meme yüksekliği ile somatik hücre sayısı arasında
negatif yönde ve istatistiki olarak önemli bir korelasyon tespit edilmiştir (P<0.05).

Anahtar Kelimeler:Siyah Alaca, Somatik Hücre Sayısı, Doğrusal Tip Özellikleri

I
ABSTRACT

PhD THESIS

THE RELATIONSHIP BETWEEN SOMATIC CELL COUNT AND SOME
LINEAR TYPE TRAITS OF FIRST LACTATION BLACK AND WHITE
COW MILKING, MANAGEMENTAL CHARACTERISTICS OF
INTENSIVE DAIRY FARM AT ÇUKUROVA REGION

Gökhan GÖKÇE

ÇUKUROVA UNIVERSITY
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DEPARTMENT OF ANIMAL SCIENCE

Supervisor :Assoc. Prof. Dr. Serap GÖNCÜ
Year: 2011, Pages: 109
Jury :Assoc. Prof. Dr. Serap GÖNCÜ
:Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ
:Assoc. Prof. Dr. İbrahim TAPKI
:Prof. Dr. Nazan DARCAN
:Asst. Prof. Dr. U ğur SERBESTER

The somatic cell count (SCC), is the number of cells present in milk
”body” cells as distinguished from invading bacterial cells. It is generally
accepted that herds with a cell count of 200.000 or less will have no significant
production losses due to sub clinical infection. In this study, the relationship
between somatic cell count and some linear type traits of first lactation Black and
White Cow milking and managemental characteristics of intensive dairy farm at
Çukurova region were studied. Test-day records of somatic cell count (SCC), milk
yield and linearly type traits of 88 first lactation cows from 3 herds at Çukurova
region were included in this study. There were no significant differences between
the average SCC of dairy farms while the differences between the parity and
months of year groups were determined statistically significant (P<0.01). Linear
type traits of the farms also were not statistically differ between the farm
(P>0.05). There were significant negative correlation between hind udder height
and SCC.

Key Words: Holstein Friesian, Somatic Cell Count, Linear Type Traits

II
TEŞEKKÜR

Çalışmamın her a şamasında yard ımlarını esirgemeyen ve “Çukurova
Bölgesi Entansif Süt S ığırı İşletmelerindeki İlkine Doğuran Siyah Alacalarda
Somatik Hücre Say ısına Etki Eden Baz ı Tip, Sa ğım ve Amenajman Özellikleri
Arası İlişkiler” başlıklı doktora tezini veren, yap ıcı ve yönlendirici fikirleri ile
bana daima yol gösteren dan ışman hocalarım Sayın Doç. Dr. Serap GÖNCÜ ve
Prof. Dr. Kemal ÖZKÜTÜK’e teşekkür ederim.
Çalışmamın tüm aşamalarında yönlendirici ve olumlu katkılarından dolayı
Doktora Tez İzleme Komitesi üyesi Say ın Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ ve Doç.
Dr. İbrahim TAPKI’ya teşekkür ederim. Doktora tezi jüri üyelerinden Sayın Prof.
Dr. Nazan DARCAN ve Say ın Yrd. Doç Dr. U ğur SERBESTER’e yap ıcı ve
yönlendirici fikirleriyle katkıda bulundukları için teşekkürlerimi sunarım.
Doktora çal ışmalarım esnas ında Zootekni bölüm olanaklar ından
yararlanmamı sa ğlayan Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölüm Ba şkanlığı’na,
maddi destek veren Ç.Ü. Bilimsel Ara ştırma Projeleri Birimi’ne (Proje no:
ZF2007D12) içten teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca uzun ve zorlu Doktora e ğitim sürecinde bana her türlü manevi
desteği veren aileme ve özellikle eşim Bilge Nur GÖKÇE’ye sonsuz teşekkürler.

Sevgili Babam
Emekli Öğretmen Cuma GÖKÇE’ye

III
İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ ........................................................................................................................ I
ABSTRACT ........................................................................................................ II
TEŞEKKÜR ...................................................................................................... III
İÇİNDEKİLER ............................................................................................ …..IV
ÇİZELGELER DİZİNİ .................................................................................... VIII
ŞEKİLLER DİZİNİ .............................................................................................X
SİMGELER VE KISALTMALAR ................................................................... XII
1. GİRİŞ .............................................................................................................. 1
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ................................................................................ 9
2.1. Somatik Hücre Say ısı ............................................................................... 9
2.2. Siyah Alaca İneklerde Doğrusal Tip Özellikleri ...................................... 10
2.3. Do ğrusal Tip Özellikleri ve Somatik Hücre Sayısı Arası İlişkiler ............ 14
2.4. Somatik Hücre Say ısı Üzerine Etkili Faktörler ....................................... 21
2.5. Do ğrusal Tip Özellikleri ile Süt Verimi Arasındaki İlişkiler ................... 23
2.6. Süt Verimi .............................................................................................. 29
2.7. Süt Verimi ile Somatik Hücre Say ısı Arası İlişkiler ................................ 30
3. MATERYAL VE METOD ............................................................................ 33
3.1. Materyal ................................................................................................. 33
3.1.1. Irk ................................................................................................. 33
3.1.2. İşletmeler ...................................................................................... 33
3.1.2.1. İşletme 1 ............................................................................. 33
3.1.2.2. İşletme 2 ............................................................................. 34
3.1.2.3. İşletme 3 ............................................................................. 34
3.1.3. Süt Örneklerinin Al ınması ............................................................. 35
3.2. Metot ..................................................................................................... 35
3.2.1. Do ğrusal Tip Özellikleri ................................................................ 35
3.2.1.1. Sağrı Yüksekliği ................................................................ 35

3.2.1.2. Göğüs Genişliği ................................................................. 36

3.2.1.3. Vücut (Beden) Derinliği ..................................................... 37

IV
3.2.1.4. Sütçülük Özelli ği (karakteri) .............................................. 38
3.2.1.5. Sa ğrı Eğimi ........................................................................ 38
3.2.1.6. Sağrı Genişliği ................................................................... 39

3.2.1.7. Arka Bacak Duruşu ............................................................ 40

3.2.1.8. Arka Bacak Açısı ............................................................... 41

3.2.1.9. Tırnak Yüksekliği .............................................................. 42

3.2.1.10. Diz Yapısı ........................................................................ 43

3.2.1.11. Ön Meme Ba ğlantısı ........................................................ 44
3.2.1.12. Ön Meme Ba şı Yerleşimi ................................................. 44
3.2.1.13. Ön Meme Ba şı Uzunluğu ................................................. 45
3.2.1.14. Meme Taban ı (derinliği) .................................................. 46
3.2.1.15. Arka Meme Yüksekli ği .................................................... 47
3.2.1.16. Meme Merkez Ba ğı ......................................................... 48
3.2.1.17. Arka Meme Ba şı Yerleşimi .............................................. 49
3.2.2. Puanlamada Dikkat Edilecek Hususlar .......................................... 50
3.2.3. 305 Gün Süt Veriminin Hesaplanmas ı ........................................... 51
3.2.4. Somatik Hücre Say ısının Belirlenmesi .......................................... 51
3.2.5. İstatistiksel Yöntemler .................................................................. 52
4. BULGULAR VE TARTIŞMA ...................................................................... 53
4.1. İşletme ve Aylara Göre Somatik Hücre Sayısı ........................................ 53
4.2. Somatik Hücre Say ısı Üzerine Ay Etkisi ................................................ 56
4.3. Tip Özellikleri ........................................................................................ 59
4.3.1. Sa ğrı Yüksekliği ........................................................................... 61
4.3.2. Sütçülük Karakteri ........................................................................ 61
4.3.3. Vücut Derinli ği ............................................................................. 62
4.3.4. Gö ğüs Genişliği ............................................................................ 63
4.3.5. Sa ğrı Genişliği .............................................................................. 63
4.3.6. Sa ğrı Eğimi ................................................................................... 64
4.3.7. Arka Bacak Aç ısı .......................................................................... 65
4.3.8. T ırnak Yüksekliği ......................................................................... 66
4.3.9. Arka Diz Yap ısı ............................................................................ 66
V
4.3.10. Arka Bacak Duru şu ..................................................................... 67
4.3.11. Ön Meme Ba ğlantısı ................................................................... 68
4.3.12. Arka Meme Yüksekli ği ............................................................... 69
4.3.13. Meme Merkez Ba ğı ..................................................................... 70
4.3.14. Meme Taban ı .............................................................................. 70
4.3.15. Meme Ba şı Yerleşimi .................................................................. 71
4.3.16. Meme Ba şı Uzunluğu .................................................................. 72
4.3.17. Arka Meme Ba şı Yerleşimi ......................................................... 73
4.4. Süt Verimi .............................................................................................. 74
4.5. Tip Özellikleri ve SHS Aras ı İlişkiler ..................................................... 76
4.6. Tip Özellikleri, SHS ve Süt Verimi Aras ı Korelasyonlar ........................ 79
4.6.1. Somatik Hücre Say ısı ve Süt Verimi Arası Korelasyon ................. 80
4.6.2. Somatik Hücre Say ısı ve Tip Özellikleri Arası Korelasyonlar........ 80
4.6.3. Tip Özellikleri ve Süt Verimi Aras ı Korelasyonlar ........................ 82
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ...................................................................... 85
5.1. İşletme ve Aylara Göre Somatik Hücre Sayısı ........................................ 85
5.2. Somatik Hücre Say ısına Ay Etkisi .......................................................... 85
5.3. Tip Özellikleri ........................................................................................ 86
5.4. Süt Verimi .............................................................................................. 90
5.5. Tip Özellikleri, Süt verimi ve Somatik Hücre Say ısı Arası İlişkiler ......... 90
5.6. Tip Özellikleri, SHS ve Süt Verimi Aras ı Korelasyonlar ........................ 91
5.6.1. Somatik Hücre Say ısı ve Süt Verimi Arası Korelasyon ................. 91
5.6.2. Somatik Hücre Say ısı ve Tip Özellikleri Arası Korelasyon ............ 91
5.6.3. Tip Özellikleri ve Süt Verimi Aras ı Korelasyon ............................ 92
KAYNAKLAR .................................................................................................. 93
ÖZGEÇMİŞ .....................................................................................................109

VI
VII
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 3.1. Değerlendirmeye alınan ineklerin işletmelere göre dağılımı .................. 34
Çizelge 4.1. İşletme ve aylara göre ortalama somatik hücre sayısı ............................ 53
Çizelge 4.2. İşletme ve aylara göre logshs verilerine ait ortalama ve standart
sapmalar ............................................................................................... 55
Çizelge 4.3. Tekrarlı ölçümlerde variyans analizi ile somatik hücre say ısı
değerleri üzerinde ay etkisi ................................................................... 57
Çizelge 4.4. İşletmelere göre tip özellikleri ve işletmeler arası farklılıklar ................ 60
Çizelge 4.5. İşletme ve aylara göre süt verimi .......................................................... 75
Çizelge 4.6. Tip özelliklerinin somatik hücre sayısı üzerine etkileri ......................... 76
Çizelge 4.7. Farklı süt karakterlerinin çoklu karşılaştırma ile belirlenmesi ............... 77
Çizelge 4.8. Farklı arka meme yüksekliklerinin çoklu kar şılaştırma ile
belirlenmesi .......................................................................................... 77
Çizelge 4.9. Farklı meme tabanlarının çoklu karşılaştırma ile belirlenmesi ............... 78
Çizelge 4.10. Somatik Hücre Say ısı, tip özellikleri ve süt verimi aras ı
korelasyonlar ........................................................................................ 79

VIII