Table Of Content

Bu ürünün bütün hakları ÇÖZÜM DERGİSİ YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ.’ne aittir. Tamamının ya da bir kısmının ürünü yayımlayan şirketin önceden izni olmaksızın fotokopi ya da elektronik, mekanik herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Çözüm Yayınları Grafik Birimi Çözüm Yayınları Dizgi Birimi 2018 Ankara Cem Veb - Ofset Sevgili Öğrenciler ve Saygıdeğer Meslektaşlarım, “Fizik dersi denilince aklınıza ne geliyor?” sorusu yöneltilen çoğu insanın cevabı “zor” olurdu sanırım. Haksız da sayılmazlar aslında. Çünkü fizik konularını anlamak çoğu zaman analitik düşünme, matematiksel bağıntıları yorumlama, geometri bilgisi, üç boyutlu düşünebilme yeteneklerini gerektirir. Bir de fizik sorularını sınırlı sürede çözmenizin beklenmesi işin tuzu biberi olur. Ancak bütün bunların ötesinde fizik doğanın sırlarına açılan kapının anahtarıdır. Anahtarı çevirip, kapıyı araladığınızda evrendeki kusursuz işleyişin büyüleyici güzelliğine tanık olursunuz. Fizik dersine ezberlemeniz gereken formüller, çözmeniz gereken sorular olarak bakmanız ise “fizik = zor” eşitliğini kaçınılmaz kılar. Peki, bir parçası olduğumuz Evrendeki işleyişi anlamak için öğreniyorsak, işte o zaman fizik tutkuya dönüşür. Bunun için sizlere naçizane bir tavsiyem olacak. “Ezberlemeyin, düşünün ve yorumlayın.” Albert Einstein’ın dile getirdiği gibi: “Hayal gücü bilgi dağarcığından çok daha önemlidir, çünkü bilgi dağarcığı bildiklerimizi tanımlar. Hayal gücü ise gelecekte bilebileceğimiz her şeydir.” 1600’lü yıllarda yaşıyor olsaydık, Dünyanın Güneş etrafında döndüğünü bilmiyor olurduk veya bunu iddia ettiğimiz için kellemizi uçurabilirlerdi. 1900’lü yılların başında yaşıyor olsaydık, Samanyolu haricindeki gökadaları bilmiyor olurduk. “Şuan neleri bilmiyoruz?” sorusu fiziğin muazzam güzelliğinin kanıtıdır. Üniversiteye hazırlık sürecinde AYT sınavına yönelik hazırladığımız bu kitap yeni müfredata uygun, farklı zorluk derecesinde, özgün soruların bulunduğu testler içermektedir. Siz değerli adayların konulara tamamen hakim olmasının, muhakeme kabiliyetinin gelişmesinin, ÖSYM tarzında sorularla hazırlanmasının amaçlandığı bu kitabın size maksimum katkı sağlamasını diliyorum. Öğretmenlik kariyerim boyunca yazmak istediğim bu kitabın ortaya çıkması sürecinde pek çok insanın katkısı oldu. Bu kitabın yazılmasına vesile olan değerli arkadaşım ÖZGÜR BALCI’ya, kitaba çok önemli katkılarından dolayı Cemal BAGİROV ve Yasin ŞENER’e, verdikleri öneri ve desteklerden dolayı arkadaşlarım Osman GÜÇLÜ, Savaş KARMİL, Levent ÇELEBİ, İbrahim Alp SANCAK ve Ahmet Levent MUTLUCAN’a, kitabın dizgisinde her zaman beklediğimden daha iyisini ortaya çıkaran Zehra YEDEK’e, değerli katkılarından dolayı EMRE ERDOĞAN’a teşekkür ediyorum. Kitabın hazırlanması sürecinde yeterince zaman ayıramadığım sevgili eşim ve oğullarıma, varlıklarıyla bana her zaman güç veren anne ve babama teşekkür ediyorum. Hayallerinin peşinden koşmak adına ilham verebilmek için Kıvanç, Kerem ve Kağan’a .... Alper Emrah GÜMÜŞ İÇİNDEKİLER 01. BÖLÜM: 05. BÖLÜM: Fiziğin Doğası ................................................................................7 Aydınlanma ................................................................................189 Kuvvet Denge ................................................................................9 Gölge .........................................................................................191 Tork ............................................................................................15 Düzlem Ayna .............................................................................193 Ağırlık Merkezi .............................................................................23 Küresel Ayna .............................................................................197 Basit Makineler ............................................................................29 Kırılma .......................................................................................203 Bire Bir ÖSYM ............................................................................35 Mercekler ...................................................................................209 TÜMEVARIM - I ............................................................................39 Bire Bir ÖSYM ..........................................................................215 TÜMEVARIM - V .........................................................................219 02. BÖLÜM: Madde Özellikleri .........................................................................43 06. BÖLÜM: Basınç..........................................................................................45 Dalgaların Genel Özellikleri .......................................................223 Kaldırma Kuvveti .........................................................................49 Ses Dalgaları .............................................................................225 Isı ve Sıcaklık ..............................................................................53 Yay Dalgaları .............................................................................227 Genleşme ....................................................................................57 Su Dalgaları ...............................................................................233 Bire Bir ÖSYM ............................................................................59 Elektromanyetik Dalgalar...........................................................241 TÜMEVARIM - II ...........................................................................61 Işıkta Girişim ve Kırınım ............................................................245 Bire Bir ÖSYM ..........................................................................249 03. BÖLÜM: TÜMEVARIM - VI ........................................................................253 Doğrusal Hareket.........................................................................67 Bağıl Hareket ...............................................................................73 07. BÖLÜM: Dinamik........................................................................................77 Fotoelektrik - Compton ..............................................................257 Yeryüzünde Hareket ....................................................................85 Atom Modelleri...........................................................................263 İş - Güç Enerji ..............................................................................93 Görellik ......................................................................................269 Çembersel Hareket....................................................................101 Atomaltı Parçacıkları .................................................................275 Basit Harmonik Hareket.............................................................107 Radyoaktivite .............................................................................279 Evrensel Çekim ve Kepler .........................................................113 Büyük Patlama ve Hubble Yasası .............................................283 İtme ve Momentum ....................................................................115 Elektronik Devre Elemanları ......................................................285 Bire Bir ÖSYM ..........................................................................123 Modern Fiziğin Uygulama Alanları .............................................287 TÜMEVARIM - III ........................................................................127 Bire Bir ÖSYM ..........................................................................289 TÜMEVARIM - VII .......................................................................293 04. BÖLÜM: Elektrostatik ...............................................................................133 Elektriksel Alan - İş - Enerjisi .....................................................137 Paralel Levhalar.........................................................................143 Kondansatörler ..........................................................................149 Elektrik Akımı .............................................................................151 Üreteçler ....................................................................................161 Manyetik Alan - Kuvvet ..............................................................165 İndüksiyon - Özindüksiyon.........................................................173 Alternatif Akım - Transformatör ..................................................177 Bire Bir ÖSYM ..........................................................................181 TÜMEVARIM - IV ........................................................................185 01 BÖLÜM 01 Test Fiziğin Doğası 1. Aşağıda verilen ölçüm araçlarından hangisi türetilmiş bir 6. büyüklüğü ölçer? A) Fotometre B) Eşit kollu terazi K L M N C) Dinamometre D) Termometre E) Kronometre A + – Şekil-1 Üretecin Reostanın Akım Ortam 2. I. Işık şiddeti - Candela Gerilimi Konumu Şiddeti Sıcaklığı II. Isı - Kelvin V K 1A 20°C III. Kuvvet - Newton V L 2A 20°C Yukarıda verilen büyüklük - birim eşleştirmelerinden V M 3A 20°C hangileri doğrudur? Şekil-2 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III Bir öğrenci Şekil-1’deki elektrik devresini kurup, devre ile ilgili D) II ve III E) I, II ve III Şekil-2’deki tabloya elde ettiği değerleri yazıyor. Buna göre, I. Sıcaklık ve üretecin gerilimi kontrollü değişkenlerdir. 3. I. Kararsız bir atom altı parçacığın bozunma hızının tespit II. Reostanın direnci bağımsız değişkendir. edilmesi III. Akım şiddeti bağımlı değişkendir. II. Bir yalıtım malzemesinin ısı aktarım hızının tespit edilmesi yargılarından hangileri doğrudur? III. Bir katalizörün tepkime hızına etkisinin tespit edilmesi A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Yukarıda verilenlerden hangileri fiziğin uğraş alanının arı D) I ve III E) I, II ve III kapsamındadır? nl yı A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Ya m D) I ve II E) I, II ve III ü z ö Ç 4. Aşağıda verilenlerden hangisi bilimsel bilginin 7. Bilimsel yöntem basamaklarının önemli aşamalarından biri özelliklerinden değildir? de deney ve gözlem yapmaktır. Gözlemci, ilgilendiği olaylar A) Mutlaklık B) Nesnellik C) Tutarlılık sürecinin dışında kalıp, doğanın değişimleri üretmesini bekler, D) Evrensellik E) Tekrarlanabilirlik gidişatı yönlendiremez. Deneyci ise, doğal sürece etkin bir şekilde müdahale eder. Bir anlamda doğa olayları deney süreci ile “sorguya çekilir.” Doğada gerçekleşen olaylar, çok sayıda farklı değişkenin birleşimi ile ortaya çıktığından doğa olaylarının işleyiş mantığının anlaşılması için mümkünse 5. Fizik bilimi çok büyük boyutlu galaksilerden, çok küçük boyutlu bütün nedensel süreçler incelenmelidir. atomaltı parçacıklara kadar oldukça geniş bir uğraş alanında inceleme yapar. Dolayısıyla ile fiziksel bir olaya ait ölçümlerde, Yukarıda bilimsel bilgiye ulaşmak için bilim insanlarının olayın gerçekleştiği boyuta uygun birimlerin kullanılması faydalandığı deney ve gözlemin bazı özelliklerinden söz gerekir. edilmiştir. I. Samanyolu Galaksisinin merkezine yakın bir noktada Buna göre; 7 bulunan karadeliğin dünyaya uzaklığını ışık yılı birimi ile I. Gözlem faaliyeti, bağımsız ve bağımlı değişkenlerin ifade etmek. ortaya çıkarılması ve bunların yönlendirilmesi ile II. Dünyadan uzaklaşan uzay mekiğinin hızını ışık hızı gerçekleştirilir. birimi ile ifade etmek. II. Gök cisimlerinin hareketini inceleyen bir astronom III. Helyum çekirdeğinin ortalama yarıçapını km birimi ile deneyciden çok gözlemcidir. ifade etmek. III. Gözlem sürecini gerçekleştirecek bilim insanının Yukarıdakilerden hangilerinde tanımlanan büyüklük kavramsal bir ön hazırlık yapmasına gerek yoktur. boyutuna uygundur? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III Test 01 1. C 2. C 3. D 4. A 5. A 6. E 7. B 8. A 9. D 10. E 11. E 8. İnişi sırasında, saatte yaklaşık 250 km yol alacak şekilde piste 10. Fizikçiler bir olayı gözlerken çoğu zaman duyu organları yaklaşan 200 tonluk bir Boeing 777’yi durdurabilmek için uzun yetersiz kalır; çünkü evrende meydana gelen olaylar gözle görülebilir boyutta olabileceği gibi, gözle görülemeyecek bir piste ihtiyaç olduğu düşünülebilir. Ancak modern yolcu kadar küçük boyuttaki cisimler arasında da gerçekleşir. Aynı uçaklarının yüksek teknolojiye sahip frenleri, uçakların kısa zamanda somut olarak göremeyeceğimiz ama varlığını mesafelerde durmasına imkan sağlar. Boing 777’nin piste meydana getirdiği sonuçlardan anladığımız bazı olaylarda konup, duruncaya kadar geçen süreçte, frenlerinin sıcaklığı fiziğin inceleme alanına girer. Doğrudan gözlenemeyen 1400 °C’yi aşar. Boeing 777’lerin güçlü motorları kalkış olayların daha iyi anlaşılmasını sağlamak, zihnimizde bu sırasında dakikada ortalama 5630 milyon litre havayı emer olaylar ile ilgili bir resim veya sembol oluşmasını sağlamak ki bu miktar 44 gün boyunca insan tarafından solunan hava için modellemeler meydana getirilir. miktarından fazladır. Buna göre; I. Elektromıknatısın oluşturduğu manyetik alan çizgileri Yukarıda Boeing 777’lerini bazı özellikleri sayısal verilerle ifade edilmiştir. Buna göre, metinde aşağıdaki II. Dinamiğin temel yasasının F = m.a olarak niceliklerden hangisine ait sayısal veri yoktur? formüllendirilmesi III. Bohr atom modeli A) Ağırlık B) Hacim C) Kütle yukarıdakilerden hangileri fizikte kullanılan modelleme D) Sürat E) Sıcaklık örnekleridir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 9. “Nükleer enerji santrallerindeki reaktörlerde kararsız atom nları çekirdeklerinin fisyon tepkimesine girmesiyle elde edilen yı a Y enerji ile su buharının çok yüksek sıcaklıklara kadar m ü ısıtılması sağlanır. Yüksek enerjili buhar, türbünleri çevirir ve z ö jenaratörlerde elektrik üretilir. Türbünlerden çıkan buhar ise Ç yoğunlaştırıcıya girer.” Döndürülen türbünler sayesinde jenaratörde Buhar elektrik üretilir. türbini 11. Jamex Clark Maxwell, önceden birbiri ile ilişkisiz olarak görülen elektrik ve manyetizma alanlarını Maxwell Denklemleri ile ilişkilendirilmiştir. Yüksek Erwin Schrödinger, elektronun davranışını Schrödinger Reaktör basınçlı Yüksek basınçlı çekirdeği buhar buhar türbinlerin Denklemleri ile matematiksel olarak ifade etmeye çalışmıştır. elde çevrilmesini sağlar. Oluşturduğu dalga mekaniği Planck’ın kuantum kuramının edilir. temelini oluşturmuştur. Joseph Henry, elektrikli motorların en ilkel halini tasarladı. Yalıtılmış tel kullanarak elektromıknatısın sarım sayısını artırmış Fisyon böylece zamanın en güçlü elektromıknatısını yapmıştır. tepkimesi gerçekleşir. Michael Faraday, elektroliz yasalarını ortaya koymuş, 8 elektromanyetik indüksiyonu keşfederek elektrik motorunun Yukarıda nükleer enerji santrallerinin çalışma aşamaları yapımını sağlayan temel bilgiyi ortaya çıkarmıştır. sırasında gerçekleşen bazı fiziksel olaylardan söz edilmiştir. Yukarıda verilen bilim adamlarından hangilerinin temel çalışma alanları, elektromanyetizma alt dalı Buna göre, bu aşamalar sırasında gerçekleşen fiziksel kapsamındadır? olaylar, aşağıda verilen fiziğin alt dallarından hangisinin A) Yalnız Faraday kapsamına en uzaktır? B) Henry ve Schrödinger A) Termodinamik B) Mekanik C) Maxwell ve Faraday C) Elektromanyetizma D) Katıhal fiziği D) Schrödinger, Henry ve Faraday E) Çekirdek fiziği E) Henry, Maxwell ve Faraday 02 BÖLÜM 01 Test Kuvvet Denge - 1 1. 4. düşey düşey düşey K L 30° FK FL 45° FM M N Eş kare bölmeli düzlem üzerindeki K, L, M, N vektörleri düşey düşey düşey şekildeki gibidir. Şekil-1 Şekil-2 Şekil-3 Buna göre; K, L, M cisimleri sürtünmesiz düzeneklerde FK, FL, FM I. K + L + M + N = 0 kuvvetleri ile Şekil-1, Şekil-2, Şekil-3’deki gibi dengede II. N – L = 3M tutulmak isteniyor. III. K + L = –N Buna göre, K, L, M cisimlerinden hangileri şekillerdeki eşitliklerinden hangileri doğrudur? gibi dengede kalabilir? (Makaralar ağırlıksızdır.) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M D) I ve II E) I, II ve III D) K ve L E) K ve M 2. Kütlesi m olan bir cisim, sürtünmesiz masa üzerinde durmakta iken üç farklı kuvvetin etkisinde K doğrultusunda harekete 5. başlamıştır. Cisme etki eden kuvvetlerden iki tanesi, koordinat " " sisteminde F1 ve F2 kuvvet vektörleriyle gösterilmiştir. T1 T2 T3 +y K F1 α α α 3 K doğrultusu N 2 L M 1 arı Şekil-1 Şekil-2 Şekil-3 -3 -2 -1 0 1 2 3 +x yınl Özdeş K, L, M ve N cisimleri sürtünmesiz sistemlerde Şekil-1, a -1 F2 m Y Şekil-2, Şekil-3’teki gibi dengelenmiştir. ü -2 Çöz Buna göre, T1, T2, T3 ip gerilmeleri arasındaki ilişki -3 aşağıdakilerden hangisidir? A) T1 = T2 = T3 B) T1 = T3 > T2 Buna göre; koordinat sisteminin merkezinde yer alan cisme uygulanan üçüncü kuvvet vektörünün bitiş C) T2 > T1 = T3 D) T1 > T2 > T3 noktasının koordinatı (x, y); E) T3 = T2 > T1 I. (0, –1) II. (2, 0) III. (–1, –1) 6. Ağırlığı P olan, eş bölmeli kalas sürtünmesiz sistemde koordinatlarından hangileri olabilir? şekildeki gibi dengede iken kalasa bağlı iplerdeki gerilme A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II kuvvetlerinin büyüklükleri T1 ve T2 dir. D) II ve III E) I ve III " " " " 3. Eş kare bölmeli düzlem üzerinde bulunan F +F , F -F , " " 1 2 1 2 F +F vektörleri şekildeki gibidir. 1 3 T1 T2 F1+F2 Yatay 9 F1+F3 F1−F2 Buna göre; I. Adamın ipe uyguladığı kuvvetinin büyüklüğü P’ye eşittir. " " " Buna göre, F1,F2,F3 kuvvetlerinin büyüklükleri F1, F2 ve II. T2 > T1 III. Kalas türdeştir. F3 arasındaki ilişki nedir? yargılarından hangileri doğrudur? A) F1 > F2 > F3 B) F1 = F2 > F3 C) F3 > F1 > F2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) F3 > F2 > F1 E) F2 > F1 > F3 D) II ve III E) I, II ve III Test 02 1.D 2. C 3. C 4. C 5. E 6. A 7. C 8. C 9. D 10. D 11. B 7. A 10. P ağırlıklı yük şekildeki sistemde gerilme kuvvetleri T1, T2 ve T3 olan iplerle dengelenmiştir. T2 gerilmeli ipin ucu K noktasındaki çengelden sökülüp, L noktasındaki bağlı çengele L ekseni bağlanıyor. β θ α K L yatay T T 1 2 K ekseni T A vektörünün aynı düzlem üzerindeki K ve L eksenleri 3 üzerindeki bileşenleri AK ve AL dir. b > a > θ olduğuna göre, A, AK, AL vektörlerinin Buna göre, T1, T2 ve T3 ip gerilme kuvvetlerinden büyüklükleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir? hangileri artar? A) lAl > lAKl > lALl B) lAKl > lAl > lALl A) Yalnız T1 B) Yalnız T2 C) Yalnız T3 D) T1 ve T2 E) T2 ve T3 C) lALl > lAl > lAKl D) lAl > lALl > lAKl E) lALl > lAKl > lAl 8. Aynı düzlem üzerinde bulunan K, L, M, N vektörleri şekildeki gibidir. M arı nl yı a K P Y m ü L N öz Ç Buna göre, vektörlerin bileşkesinin sıfır olabilmesi için hangi vektörün büyüklüğü 2 katına çıkarılmalıdır? A) K B) L C) M D) N E) P 11. P ağırlıklı yük şekildeki sistemde gerilme kuvvetleri T1 9. yatay ve T2 olan iplerle dengelenmiştir. T2 gerilmeli ipin ucu K K L noktasındaki çengelden sökülüp, L noktasındaki bağlı çengele T 3 bağlanıyor. K L T1 yatay T 10 2 T1 T2 P ağırlıklı yük şekildeki gibi dengededir. Gerilme kuvvetleri T 3 T1 ve T2 olan iplerin doğrultuları değişmeyecek şekilde K noktasına bağlı ip sökülüp, L noktasına bağlı iple yeniden denge sağlanıyor. Buna göre, T1, T2 ve T3 ip gerilmelerinden hangileri artar? Buna göre, T1, T2 ve T3 ip kuvvetlerinden hangileri artar? A) Yalnız T1 B) Yalnız T2 C) Yalnız T3 A) Yalnız T1 B) Yalnız T2 C) Yalnız T3 D) T1 ve T3 E) T2 ve T3 D) T1 ve T2 E) T2 ve T3