Table Of Content

Cahit Saffet Irgat (Lüleburgaz, 1916-İstanbul, 1971) Şair, yazar ve oyuncu. Edir65ne Öğretmen Okulu’nu bitirdi. Ankara Devlet Konservatuvarı’nda son sınıfa kadar okudu. Ödenekli ve özel tiyatrolarda ve sinema alanında oyunculuk yaparak yaşamını kazandı. Kendini geliştirmek için kısa süreler Paris ve Londra’da yaşadı. İlk şiirlerini 1935’te yayımladı. Tiyatro için eleştirel ve kültürel yazılar; hikâye ve romanlar yazdı. 1940 Kuşağı şairleri arasında yer aldı. Yapıtları: Şiir: Bu Şehrin Çocukları (1945), Rüzgârlarım Konuşuyor (1947), Ortalık (1952), Irgatın Türküsü (1969), Seçme Şiirler (1999). Roman: Geri Dönemezsin (1948), “İnsan Kafesi” (Milliyet-Tefrika, 1971). Anı: “Çok Yaşasın Ölüler” (Akşam- Tefrika, 1968). Cahit Irgat Çok Yaşasın Ölüler No tos Ki tap 056 Tavanarası Kitaplığı 001 ©Cahit Irgat, Çok Yaşasın Ölüler, 2011 ©No tos Ki tap Ya yı ne vi, 2010 Bi rin ci Ba sım Kasım 2011 ISBN 978-605-5904-36-4 Ser ti fi ka 16343 Derleyen ve Yayına Hazırlayan Turgut Çeviker Ka pak Ta sa rı mı Çağla Turgul Ka pak Fotoğrafı Gültekin Çizgen Fotoğraflar Ara Güler, Gültekin Çizgen Çizgiler Agop Arad, Avni Arbaş, Etem Çalışkan, Metin Eloğlu, Muvaffak İhsan Garan, Ramiz Gökçe, Zahir Güvemli, Bedri Koraman, Fikret Muallâ, Kozma Togo, No tos Ki tap Ya yı ne vi İnö nü Cad de si, Emek tar So kak, 18/1 Gü müşsu yu, Beyoğlu 34427 İs tan bul 0212 243 49 07 notoskitap.blogspot.com Bas kı ve Cilt Pasifik Ofset Baha İş Merkezi, Haramidere İs tan bul 0212 412 17 77 Cahit Irgat Çok Yaşasın Ölüler ÖNSÖZ Özdemir Nutku Cahit Irgat’ı, kişi olarak, ne yazık ki hiç tanımadım; ama ellili yıllarda şiire hevesli bir genç olarak, Bu Şehrin Çocukları, Rüzgârlarım Konuşuyor ve Ortalık adlı şiir kitapları ile onu şair olarak biliyordum. Sonra da sahne ve beyazperdeden... Onun ilk şiirlerini otuzbeşli yıllarda Cahit Saffet adıyla yayımladığını daha sonra öğrendimdi. Biz, birkaç arkadaş, Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet hayranları olarak zaman zaman Beyoğlu Çiçek Pasajı’nda bu şairlerin toplandığını bilir ve onları, uzaktan da olsa, görmek için fırsat kollardık. Arada Cahit Irgat da onlara katılırdı. Cahit Irgat’ı ilk gördüğümde, onun hırçın, öfkeli ve gülerken bile saldırmaya hazır bir tavrı olduğu duygusuna kapılmıştım. Belki doğru belki yanlış. Onun şiirlerindeki huzursuzluk, çevresini iyi gözlemleyip her şeyi dert etmesinden kaynaklanıyordu sanırım. Şiirleri yalın ve gerçekçiydi. Onun ilk kitabındaki “Yapı” adını verdiği şiiri hep belleğimde kalmıştır: Alınteri var temellerinde Merhametine girdiğin yapıların Ve avuç sıcaklığı Ayrı ayrı her taşında İnsanların. Bu kadar yalın ve anlamlıydı onun şiirleri. Ama onun en belirgin özelliği insana ve insan adaletine olan yaklaşımıydı. Sanırım, onu duygusal yapan ondaki adalet duygusuydu; çünkü o, şair sorumluluğu içinde, ezilenlerin, sıkıntı içinde olanların, topraksız köylülerin, haksızlığa uğrayan insanların yanındaydı. Dostluğun değerini vurgulayan, savaşa karşı barış sevgisini işleyen Cahit Irgat, duygularını oldukça kızgın ve alaycı bir anlatımla ortaya koymuştur. Şiirleri daha çok toplumcu sanat dergilerinde çıktığı için tutucu dergilerde ona “karamsar” şair sıfatını yakıştırmışlardı. Oysa o karamsar değil, umut kapısını aralık bırakan huzursuz bir şairdi. Ankara Devlet Konservatuvarı’nda son sınıfa kadar okuduktan sonra orayı bırakıp Paris’e gitmesi, farklı şairleri ve edebiyatçıları tanımasına vesile oldu, onda yeni ufuklar açtı. Yurda dönünce, 1940 yılında İstanbul Şehir Tiyatrosu’na girdi, 1951’de, Muhsin Ertuğrul’un kurduğu İstanbul’un ilk ciddi özel tiyatrosu olan Küçük Sahne’ye geçti. 1957’de Devlet Tiyatrosu’nda bir süre çalıştı. 1959’da İstanbul Oda Tiyatrosu’nu kurdu. 1962-1963 döneminde Cahide Sonku ile Cahitler Tiyatrosu’nu kurduysa da bu tiyatro kısa sürede dağıldı. Cahit Irgat’ın son tiyatro serüveni Dormen Tiyatrosu’nda başladı ve Yaygara 70 müzikali sırasında Ankara’da sona erdi. Onu tiyatrodaki son yılını Haldun Dormen’in Sürç-ü Lisan Ettikse adını verdiği anı kitabından öğreniriz: “Bir gece Cahit sabaha karşı hastalandı. Hep birlikte koridorlara doluşup doktorun kararını bekledik. O gün doktorun teşhisinin ne olduğunu bilmiyorum, ama İstanbul’a döner dönmez muayene olması gerektiğini söylediğini hatırlıyorum. ... İstanbul’a döner dönmez Cahit tiyatrodan ayrıldı. Ayrıldıktan iki gün sonra korkunç gerçeği öğrendik. Cahit akciğer kanseriydi ve birkaç yıllık ömrü kalmıştı. Bunu duyar duymaz Erol Günaydın’la arabaya atladık, Cahit’in Şişli’deki apartmanına gittik. “Cahit yatıyordu yatakta. Karısı Neriman başucundaydı. Bizi görünce sevindi. Yüzü aydınladı birden, ‘Meğer Ankara’da çok hastaymışım, bu yüzden seri kırdım,’ dedi çocuk gibi kızarak. ... O gün Erol’la orada uzun süre kalıp neşelendirdik onu. Bir iki hafta dinlendikten sonra tekrar sahneye çıkacağına inanıyordu. “Bir daha sahneye çıkamadı koca Cahit. Eridikçe eridi ve bir yıl sonra, Haziran ayında göçüp gitti.” 1968 yılında Akşam gazetesinde tefrika edilen Çok Yaşasın Ölüler başlığını verdiği anılarını büyük bir hazla okumuştum. Üslubundaki sıcaklık ve ince duyguları beni etkilemişti. Şimdi Turgut Çeviker’in girişimiyle bu anıların bir kitap haline getirilmesi gerçekten çok yerinde bir karar. Yazınımızın ve tiyatromuzun önemli kişiliklerini Cahit Irgat duyarlılığı içinde bizlere yaşatan bu anıların çok sevileceği kanısındayım. 2006 CAHİT IRGAT’IN 1 HAYATINDAN ÇİZGİLER 1 Bu yaşamöyküsel kronoloji, Cahit Irgat’ın 35. sanat yılı jübile broşürü için hazırlandı. Üsluptan da anlaşılacağı gibi, metnin Cahit Irgat tarafından yazıldığı anlaşılıyor. Metin güncellenerek yayına hazırlandı. 1916– 21 Mart gecesi Lüleburgaz’da dünyaya geldi. 1918– Birinci Dünya Savaşı’nın sonu. Subay olan babasının doğuya tayiniyle okul çağına kadar oralarda kaldı. 1923– Annesinin memleketi olan Lüleburgaz’da ilkokula başladı. 1927– Orta eğitimi için İstanbul Vefa Lisesi’ne girdi. 1929– İstanbul Muallim Mektebi’ne geçti, Edirne’ye nakledildi. 1930– Edebiyata yöneldi. Okul temsillerinde oynarken öğrenci müfettişi romancı Reşat Nuri Güntekin ve resim öğretmeni heykelt›raş Ratip Âşir tarafından oyunculuğa teşvik edildi. 1934– Edirne’ye uğrayan Raşit Rıza Tiyatrosu’na başvurdu. Raşit Rıza tarafından çok sevildi, ama “Okulunu bitir, sonra gel” tavsiyesiyle karşılaştı. Aynı yıl mektuplaştığı Ertuğrul Muhsin’den de aynı cevapları aldı. 1935– Raşit Rıza Tiyatrosu, İstanbul Şehir Tiyatrosu’ndan ayrılanlarla kuvvetlenmişti. Gene Raşit Rıza’ya başvurdu. Tiyatroya kabul edildi. Saray Sineması’ndaki O Gece piyesiyle galasını yapan Raşit Rıza Tiyatrosu’nda bir uşak rolüyle profesyonel oldu. Kötü yola saptı diye ailesi tarafından reddedildi. 1936– Altı ay kadar süren Raşit Rıza Tiyatrosu’ndan sonra İstanbul Şehir Tiyatrosu’na girdi. Muhsin Ertuğrul kırk figüran arasından onu kadroya almıştı. Bir yandan sahneye çıkıyor, diğer yandan İstanbul Konservatuvarı’na devam ediyordu. İlk şiirini bu yıl “Cahit Saffet” imzasıyla Varlık’ta yayımladı. Eleştirmen –ve şiir konusunda çok duyarlı, yeni şairlerin kokusunu almakta üstün bir yeteneği olan– Nurullah Ataç tarafından beğenildi. Ankara Devlet Konservatuvar’ı açtığı sınavlara girdi, kazandı. Üç yıl en gözde öğrencilerinden biri olarak okudu. Üçüncü yıl sonu konservatuvardan ayrılıp İstanbul Şehir Tiyatrosu’na döndü. 1939– İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda önemli roller oynamaya başladı. 1940– Faruk Kenç’in yönettiği Yılmaz Ali filmiyle sinema oyunculuğuna başladı. 1941– Sesli çekilen ve üç ayda biten –rol aldığı ikinci filmi– Kahveci Güzeli’nde oynadı. Muhsin Ertuğrul yönetiminde Hâzım Körmükçü, Münir Nurettin, Nevin Seval gibi seçkin oyuncularla birlikte çalıştı. 1945– İlk şiir kitabı Bu Şehrin Çocukları yayımlandı. İlk karısı Mîna Urgan’ı bu devrede asistanken tanıdı. 1946– İlk romanı, Halide Edip Adıvar’ın tavsiyesiyle Geri Dönemezsin [Necatigil 1948; YKY 1947 olarak veriyor] yayımlandı. 1947– İkinci şiir kitabı Rüzgârlarım Konuşuyor yayımlandı. Ferdi Tayfur’un yönetiminde İstiklâl Madalyası, Senede Bir Gün, Üçüncü Selim filmlerinden dolgunca paralar aldı. Avrupa hasreti vardır.