Codeerhandboek ICD-9-CM 2013

452 Pages·2013·5.26 MB·English

Federale OverheidsDienst Directoraat-generaal Organisatie van
VOLKSGEZONDHEID, de Gezondheidszorgvoorzieningen
VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN Dienst Datamanagement

EN LEEFMILIEU

HANDBOEK ICD-9-CM-CODERING

2013

Handboek ICD-9-CM Codering
2013 officiële versie
Voorwoord

Het Handboek ICD-9-CM codering, officiële versie 2013 en de drie volumes van ICD-9-CM 2011
moeten samen gebruikt worden om de medische gegevens van de MZG (MG-MZG) optimaal te code-
ren. Dit moet een harmonieuze codering op nationaal niveau en de vergelijking van de gegevens op
internationaal niveau mogelijk maken.

Dit Handboek, dat in samenwerking met de ICD-9-CM experts van de ziekenhuizen gerealiseerd werd,
vervangt alle publicaties in verband met de codering die eerder door de FOD Volksgezondheid uit-
gegeven werden

Het Codeerhandboek ICD-9-CM, officiële versie 2013, vormt de referentie voor het coderen van
de medische gegevens van de MZG vanaf 1 januari 2013. Het integreert in een enkel document
de verbeteringen van de errata van het codeerhandboek 2011/2012 en de meest relevante punten
uit de FAQ 2011 en 2012.

De belangrijke wijzigingen ten opzichte van de vorige versie zijn weergegeven op een grijze achtergrond

De versie 2009/2010 van het handboek blijft van toepassing voor de registratie van de jaren 2009,
2010 en 2011 en de versie 2011/2012 voor de registratie van het jaar 2012.

Handboek ICD-9-CM Codering 2
2013 officiële versie
Handboek ICD-9-CM-codering

Algemeen
A. ICD-9-CM classificatie : inleiding 5
B. Conventies ICD-9-CM 8
C. Medische Gegevens van de Minimale Ziekenhuis Gegevens 15
D. Het medisch dossier als brondocument 26
E. Basisstappen van codering 29
F. Basiscodeerrichtlijnen 31
Conclusies 38
Classificatie van aandoeningen en trauma’s
1. Infectieuze en parasitaire ziekten 41
2. Neoplasmata 57
3. Endocriene, nutritionele, metabole en immunologische aandoeningen 73
4. Aandoeningen van bloed en hematopoietische organen 104
5. Mentale aandoeningen 111
6. Aandoeningen van zenuwstelsel en zintuiglijke organen 131
7. Aandoeningen van het circulatoir systeem 156
8. Aandoeningen van het respiratoir stelsel 225
9. Aandoeningen van spijsverteringssysteem 243
10. Aandoeningen van urogenitaal systeem 265
11. Complicaties van zwangerschap, bevalling en post-partum 281
12. Aandoeningen van huid en subcutaan weefsel 307
13. Aandoeningen van musculoskeletale systeem en bindweefsel 314
14. Congenitale anomalieën 327
15. Pathologieën van de perinatale periode 333
Handboek ICD-9-CM Codering 3
2013 officiële versie
16. Symptomen, tekens en slecht gedefinieerde pathologieën
a) Symptomen en tekens 347
b) Syndromen 351
17. Trauma’s en vergiftigingen
a) Trauma’s en ongevallenletsels 355
b) Brandwonden 380
c) Vergiftigingen en bijwerkingen van geneesmiddelen 391
d) Complicaties van heelkunde en medische zorgen 396
Aanvullende classificaties
Codes V en E 402
E – codes 422
Procedures: systematische en alfabetische lijst 427
BIJLAGEN 441

Handboek ICD-9-CM Codering 4
2013 officiële versie
Algemeen

A

ICD-9-CM classificatie : inleiding

De “Internationale Classification of Diseases, 9th Revision, Clinical Modification (ICD-9-CM)” is geba-
seerd op de negende herziening van de “Manual of the International Classification of Diseases” van de
Wereld GezondheidsOrganisatie (WGO). De letters CM staan voor “Clinical Modification”, wat aangeeft
dat deze classificatie vooral bedoeld is voor gebruik in ziekenhuizen (ziekenhuismorbiditeit).
ICD-9-CM wordt uitgegeven in drie volumes. Volume 1 is een systematische lijst van diagnoses, volume
2 is een alfabetische index van diagnoses en volume 3 is een systematische lijst en alfabetische index
van procedures.

De codes worden ingedeeld per categorie: van 3 cijfers voor diagnosecodes en van 2 cijfers voor pro-
cedurecodes. Zowel de diagnosecodes als de procedurecodes kunnen verder gespecificeerd worden
door één of twee bijkomende cijfers.

De ICD-9-CM is een gesloten classificatie. Voor elke aandoening of procedure wordt door de classifi-
catie één enkele plaats voorzien. Omwille van de beheersbaarheid werd er niet aan alle diagnoses of
procedures een code toegekend. Onbelangrijke en zeldzame diagnoses of procedures zijn gegroepeerd
onder codes met de omschrijving “other” of “not elsewhere classified” (NEC). Daarnaast zijn er nog co-
des voorzien indien de medische gegevens onvoldoende en aspecifiek zijn. Soms worden beide groe-
pen gecombineerd in één code.
Het is heel belangrijk dat mensen die werken met ICD-9-CM de basis van de classificatie goed begrij-
pen om hiermee te kunnen werken.

Bij het hanteren van ICD-9-CM-codes dient men rekening te houden dat op regelmatige basis bepaalde
codes wijzigen: nieuwe (meestal specifiekere codes) worden toegevoegd en andere zijn niet meer van
toepassing. De overheid bepaalt het tijdstip van deze wijzigingen.

1. Systematische lijst van aandoeningen en verwondingen
Het systematische classificatiesysteem van aandoeningen en verwondingen bestaat uit 17 hoofdstuk-
ken. De hoofdstukken classificeren de aandoeningen in functie van het aangetaste orgaanstelsel of in
functie van de etiologie.
Bijvoorbeeld : Hoofdstuk 2 “Neoplasms” : alle tumoren
Hoofdstuk 8 “Diseases of the Respiratory System” : alle aandoeningen van het adem-
halingsstelsel (behalve de tumoren van de luchtwegen).
De opbouw van ieder hoofdstuk is gebaseerd deels op etiologie, anatomie en bepaalde omstandighe-
den (evolutie van een aandoening).

Begrippen

Sectie : categorieëngroepen met driecijfer codes, die betrekking hebben op een zelfde lokalisatie of
orgaan.
Categorie : een categorie of basiscode bestaat uit codes met dezelfde drie eerste cijfers.
Subcategorie en vijfcijfer onderverdelingen : dit is een specificering van basiscode.

Voorbeeld A 1 :
3. Endocrine, nutritional and metabolic diseases, and immunity disorders (240-279) (hoofdstuk)
Diseases of other endocrine glands (250-259) (sectie)
252 Disorders of parathyroid gland (Aandoeningen van de glandulae parathyreoideae) (categorie)
252.0 Hyperparathyroidism (Hyperparathyreoidie) (subcategorie)
252.00 Hyperparathyroidism, unspecified (vijfcijfer onderverdeling)
(Niet gespecificeerde hyperparathyreoidie)
Handboek ICD-9-CM Codering 5
2013 officiële versie
In de systematische lijst staan de codes en de respectievelijke omschrijvingen vet gedrukt. Instructies
betreffende het gebruik van bepaalde codes staan ook in de systematische lijst.

Naast de hoofdclassificatie zijn er aanvullende classificaties in de ICD-9-CM :
- Factoren die invloed hebben op de gezondheidstoestand en contacten met gezondheidsdien-
sten : V-codes
- Bijkomende informatie over omstandigheden van verwonding of vergiftiging : E-codes.

Volume 1 omvat enkele bijlagen :
- Morfologie van de tumoren (M-codes)
- Classificatie van de geneesmiddelen volgens “American Hospital Formulary Service” (AHFS)
- Classificatie van de industriële ongevallen
- Lijst van categorieën.

2. Alfabetische index van aandoeningen en verwondingen
De alfabetische lijst van aandoeningen en verwondingen omvat alle hoofd- en subtermen (of modifi-
catoren). De hoofdtermen identificeren de omstandigheden van de aandoeningen of verwondingen. De
subtermen bevatten informatie over de lokalisatie, het type of de etiologie.

2.1. Begrippen

Hoofdtermen
De alfabetische lijst is georganiseerd in functie van de hoofdtermen. Deze staan alfabetisch gerang-
schikt, beginnen met een hoofdletter en zijn vet gedrukt.

Voorbeeld A 2 : Anorexia 783.0 (Anorexie)
hysterical 300.11 (Conversie hysterie)
nervosa 307.1 (Anorexia nervosa)

Modificatoren of subtermen
Een hoofdterm kan één of meerdere subtermen hebben. Deze termen staan standaard onder de
hoofdterm en verder naar rechts ingesprongen.

Voorbeeld A 3 :
Obesity (constitutional)(exogenous)(familial)
(nutritional)(simple) 278.00 (Obesitas, niet gespecificeerd)
adrenal 255.8 (Andere gespecificeerd aandoeningen van de
bijnieren)
complicating pregnancy, childbirth, or the 649.1 (Obesitas als complicatie van de zwangerschap,
puerperium de geboorte, het puerperium)
due to hyperalimentation 278.00 (Obesitas, niet gespecificeerd)
endocrine NEC 259.9 (Niet gespecificeerd endocriene stoornis)
endogenous 259.9 (Niet gespecificeerd endocriene stoornis)
Frölich’s (adiposogenital dystrophy) 253.8 (Andere aandoening van de hypofyse en andere
syndromen van diencefaal-hypofyse oorsprong)
glandular NEC 259.9 (Niet gespecificeerd endocriene stoornis)
hypothyroid (See also Hypothyroidism) 244.9 (Niet gespecificeerd hypothyreoïdie)
morbid 278.01 (Morbide obesitas)
of pregnancy 649.1 (Obesitas als complicatie van de zwangerschap,
de geboorte, het puerperium)
pituitary 253.8 (Andere aandoening van de hypofyse en andere
syndromen van diencefaal-hypofyse oorsprong)
severe 278.01 (Morbide obesitas)
thyroid (See also Hypothyroidism) 244.9 (Niet gespecificeerd hypothyreoïdie)

Volgende regel (Carryover lines)
Lange uitdrukkingen worden voortgezet op de volgende regel (‘’carryover lines’’), en springen twee
standaardspaties in tov de vorige regel, om hen te onderscheiden van de essentiële modificatoren.
Handboek ICD-9-CM Codering 6
2013 officiële versie
Voorbeeld A 4 : Decompensation
Cardiac (acute)(chronic)(see also Disease,
Heart) 429.9 (Niet gespecificeerd hartaandoening)
Failure – see Failure, heart

Verbindingswoorden
Verbindingswoorden zoals bijvoorbeeld “with”, “in”, “due to” en “associated with” drukken de relatie uit
tussen hoofdterm en subterm. De verbindingswoorden “with of “without” worden onmiddellijk onder de
hoofdterm geplaatst en dus niet in alfabetische volgorde. De andere verbindingswoorden worden wel in
alfabetische volgorde weergegeven onder de hoofdterm.

2.2. Werkwijze

- Bij het opzoeken hanteert men in de alfabetische lijst de hoofdtermen.

Voorbeeld A 5 : Acute appendicitis staat onder ‘’Appendicitis, acute’’
Stressfractuur staat onder ‘’Fracture, stress’’

- Soms is het noodzakelijk om te werken met alternatieve termen.

- Voor men een code weerhoudt dient men de instructies in de systematische lijst te verifiëren of de
code toepasselijk is.

- Er zijn uitzonderingen op de hoofdregel, zoals :
1. Congenitale afwijkingen : zie “Anomaly”
2. Aandoeningen betreffende zwangerschap, bevalling en postpartumperiode : zie “Delivery”, “La-
bor”, “Pregnancy” of “Puerperal” (ook soms bij de aandoening terug te vinden)
3. Complicaties of verwikkelingen : zie “Complications”
4. Restletsels of sequelen: zie “Late, effect(s) (of)”

3. De systematische en alfabetische lijst van de procedures
Volume 3 bestaat uit de systematische lijst onderverdeeld in 16 hoofdstukken en de alfabetische index
van de procedures.
De indeling van de systematische lijst en de alfabetische index van procedures is gelijkaardig aan die
voor de diagnosen, maar een code bestaat hier uit twee (in plaats van drie) cijfers voor het decimaal-
teken. De bijkomende cijfers (na decimaal punt) specificeren de procedure : lokalisatie, techniek, enz.
De systematische lijst van procedures is verdeeld in 16 hoofdstukken hoofdzakelijk volgens het orgaan-
systeem. Ingrepen die betrekking hebben op eenzelfde lokalisatie staan meestal onder eenzelfde sectie
gerangschikt.
De alfabetische lijst is op vlak van opbouw gelijkaardig aan de alfabetische lijst van aandoeningen en
letsels (volume 2) behalve de woorden “as”, “by”, en “for” die soms onmiddellijk volgen op de hoofd- of
subtermen en de woorden “with” en “without”.

Voorbeeld A 6 :
Laparoscopy 54.21 (Laparoscopie)
with
biopsy (intra-abdominal) 54.24 [Biopsie (introabdominaal)]
uterine ligaments 68.15 (Uterusligamenten)
uterus 68.16 (Uterus)
destruction of fallopian tubes – See Destruction, fallopian
tube (Vernietigen van eileiders)

Laparotomy NEC 54.19 (Laparotomie)
as operative approach – omit code
exploratory (pelvic) 54.11 (Exploratieve laparotomie)
reopening of recent operative site (for control of 54.12 (Heropenen van een recente
hemorrhage)(for exploration) (for incision of hematoma) laparotomie)

Handboek ICD-9-CM Codering 7
2013 officiële versie
B

Conventies ICD-9-CM

De ICD-9-CM classificatie bevat bepaalde conventies die bedoeld zijn om beknopte informatie te ver-
schaffen. De belangrijkste categorieën van deze conventies zijn de volgende :

(cid:1) Instructies
(cid:1) Crossreferenties
(cid:1) Leestekens
(cid:1) Afkortingen
(cid:1) Verbindingswoorden
(cid:1) Symbolen
(cid:1) Andere conventies

1. Instructies
De onderverdelingen van de classificatie zijn onderling exclusief, zonder overlapping van de inhoud.
Soms moet worden gepreciseerd of bepaalde pathologieën al dan niet vervat zitten in een bepaalde
categorie. Door de inclusies en exclusies kan worden gepreciseerd of dit het geval is.
De plaats van deze instructies is van belang. In het begin van de sectie of de categorie is ze van toe-
passing op alle codes ervan. Als de instructie in een subcategorie wordt geplaatst, zijn alleen de onder-
liggende codes erbij betrokken.

Voorbeeld B 1 :
Sectie : “Diseases of other endocrine glands” (Ziektes van andere endocriene klieren) (249-259)
Categorie : 250 “Diabetes mellitus” (Suikerziekte)
Excludes : “Gestational diabetes” (648.8) (Zwangerschap en stoornissen in het
koolhydraatmetabolisme)
“Hyperglycemia NOS” (790.29) (Hyperglycemie, zonder andere
precisering)
“Neonatal diabetes mellitus” (775.1) (Suikerziekte bij pasgeborenen)
“Nonclinical diabetes’’ (790.29) (Andere abnormale glucose)
‘’Secondary diabetes’’ (249.0-249.9) (Secundaire Diabetes)
Subcategorie : 250.3x ‘’Diabetes with other coma’’ (Diabetes met coma, andere)
‘’Diabetic coma (with ketoacidosis)” (Diabetisch coma met ketoacidose)
“Diabetic hypoglycemic coma” (Diabetisch hypoglycemisch coma)
“Insulin coma NOS” (Insulinecoma, zonder andere specificering)
Excludes: ‘’Diabetes with hyperosmolar coma’’ (250.2) (Diabetes met hyperosmolair
coma)
In dit voorbeeld geldt de eerste exclusie dus voor alle codes van de categorie, maar de tweede heeft al-
leen betrekking op de codes die zijn opgenomen in subcategorie 250.3.

1.1. De term ‘’includes’’ of ‘’includeert’’
Deze term wijst op pathologieën of ingrepen die vervat zitten in een categorie of een hoofdstuk met als
bedoeling om de inhoud ervan uit te leggen. De genoemde lijst is echter niet exhaustief : hij dient als
gids of voorbeeld wanneer de titel van de classificatie niet toepasbaar lijkt.

Voorbeelden B 2 & 3 :
Categorie : 555 “Regional enteritis” (Regionale enteritis)
Includes: “Crohn’s disease” (Ziekte van Crohn)
“Granulomatous enteritis” (Granulomateuze enteritis)
Categorie : 685 “Pilonidal cyst” (Pilonidale cyste)
Includes: “Fistula, coccygeal or pilonidal” (Coccygeale of pilonidale fistula)
“Sinus, coccygeal or pilonidal” (Coccygeale of pilonidale sinus)

In deze voorbeelden richt de inclusie onder de categorie zich dus tot alle codes in deze categorie.

Handboek ICD-9-CM Codering 8
2013 officiële versie
1.2. De term ‘’excludes’’ of ‘’excludeert’’
Een exclusieopmerking onder een code wijst erop dat er een andere code bestaat die de te coderen pa-
thologie (of de ingreep) beter beschrijft ; deze code wordt tussen haakjes vermeld.

(cid:2) De exclusie wijst erop dat een andere code moet worden gebruikt als een bijkomende bijzonderheid
wordt verschaft.

Voorbeeld B 4:
Categorie : 584 “Acute renal failure” (Acute nierinsufficiëntie)
Excludes : “Following labor and delivery” (669.3) (Na de bevalling)
“Posttraumatic” (958.5) (Posttraumatisch)
that complicating:
abortion (634-638 with.3, 639.3)
ectopic or molar pregnancy (639.3)
(Abortus, ectopische of molaire zwangerschap complicerend)

In dit voorbeeld is de acute nierinsufficiëntie opgetreden in specifieke omstandigheden. Derhalve dient
men die code te gebruiken die de grootste precisering met zich mee brengt.

(cid:2) Ook stelt de exclusie pathologieën in het licht die gelijkaardig lijken, maar een andere etiologie heb-
ben. Een identieke pathologie kan anders worden gecodeerd naargelang zij aangeboren of verwor-
ven zijn en al dan niet van traumatische aard zijn. Dit betekent dat deze informatie uitgesloten is of
zich niet in de code bevindt.

Voorbeeld B 5 :
Subcategorie : 753.1 “Cystic kidney disease” (Aangeboren kystische nierziekte).
Excludes: “Acquired cyst of kidney” (593.2) (Niercyste, verworven)

De code van de uitgesloten term kan niet tegelijkertijd gebruikt worden met code waarvan ze uitgesloten
is. Een congenitale pathologie kan niet tegelijkertijd gecodeerd worden met een verworven pathologie.
Het is het ene of het andere.

(cid:2) Exclusie wordt ook gebruikt wanneer de code de ziekte niet volledig beschrijft, dit wil zeggen wan-
neer een deel van de beschrijving ervan niet vervat zit in de titel van de code. Als een aandoening
uitgesloten is uit een code of er niet thuishoort, dan dient men een andere code of een additionele
code te gebruiken.

Voorbeeld B 6 :
Sectie : “Pneumonia and Influenza” (Pneumonie en griep) (480-487)
Excludes: ”Pneumonia” (Pneumonie)
“allergic or eosinophilic’’ (518.3) (Pulmonaire eosinofilie )
“aspiration”, (aspiratie) :
NOS (507.0)
newborn (770.18)(Andere aspiratie door fœtus en
pasgeborene)
solids and liquids (507.0-507.8)(Pneumonie door inhalatie van
voedsel of braaksel)
“congenital” (770.0) (Congenitale pneumonie)
“lipoid” (507.1) (Pneumonie door inademing van olie en essences)
“passive” (514) (Pulmonaire hypostatische congestie)
‘’rheumatic’’ (390) (Acute gewrichtsreuma, zonder cardiale
complicaties) ‘’ventilator-associated’’ (997.31) (Geassocieerd met
beademingstoestel)
ALERT! For personal history of pneumonia (recurrent) see V12.61

Een uitsluiting is dus niet noodzakelijk een verbod, maar ze vermijdt redundantie !

Voor de definitie van een ALERT!, cf. infra.

Handboek ICD-9-CM Codering 9
2013 officiële versie
AANVULLENDE INFORMATIE

1. De opmerking ‘’excludes’’ onder categorieën 723 en 724
AHA Coding Clinic 1989, 2de kwartaal, pagina 14

Vraag : betekent deze opmerking ‘’excludes’’ dat de pathologieën die te wijten zijn aan een aantasting
van de tussenwervelschijf of aan een spondylose zijn opgenomen in de codes 721.0–722.9 of dat beide
pathologieën moeten worden gecodeerd?

Antwoord : de symptomen en tekenen die te wijten zijn aan of horen bij spondylose of de aantasting van
de disci zijn opgenomen in codes 721–722

Voorbeelden

- Ischias (724.3) door het verschuiven of degeneratie van een discus zit vervat in categorie 722
- Pijn of neuritis door spondylose of door de aantasting van een discus zitten vervat in categorieën 721–
722
- Spinale stenose door een degeneratie van een discus wordt geklasseerd in categorie 722, terwijl spi-
nale stenose NOS wordt geklasseerd in categorieën 723-724. Voor de aangeboren spinale stenose, zie
hoofdstuck 13, 4 Aandoeningen van de rug.

2. Opmerking ‘’excludes’’
AHA Coding Clinic 1994, 4de kwartaal, pagina 39

De definitie van een opmerking ‘’excludes’’ in de ICD-9-CM conventies is ‘’elders coderen’’. Dit betekent
dat de informatie is ‘’uitgesloten’’ of dat ze zich niet in deze code bevindt. In dat geval vereist de
pathologie een andere code of een bijkomende code.

In vele gevallen wijst de opmerking ‘’excludes’’ erop dat de geëxcludeerde code niet specifiek genoeg is
om de pathologie volledig te beschrijven en dat een bijkomende code nodig is. Deze opmerking is dus
voorbehouden voor morbiditeit waarbij de codering meer specifiek moet gebeuren.
Deze definitie van de opmerking ‘’excludes’’ dekt soms de definitie ‘’use additional code’’.

Het hebben van twee verschillende betekenissen voor eenzelfde coderingsinstructie, kan tot grote
verwarring leiden. Om dit te corrigeren werd een groot aantal opmerkingen ‘’excludes’’ verwijderd en
vervangen door de opmerking ‘’use additional code’’. Het doel van deze wijziging is een opmerking
‘’excludes’’ te hebben met slechts één betekenis ‘’elders coderen’’ en de opmerking ‘’use additional
code’’ te gebruiken wanneer meer dan één code nodig is om de pathologie te beschrijven. Omdat er
veel instructieopmerkingen zijn in ICD-9-CM, zal het enkele jaren duren om de gepaste correcties aan te
brengen.

1.3. Algemene nota’s
Deze term wijst op het gebruik van een bijkomend cijfer voor de codes van de overeenstemmende ca-
tegorie of om preciezere definities te geven van de inhoud van deze categorie.

Voorbeeld B 7 :
Sectie : Ischemic heart disease, (Ischemische cardiopathieën ) (410-414)
Categorie : 410 Acute myocardial infarction, (Acuut myocardinfarct)

De subclassificatie van 5 cijfers wordt gebruikt bij categorie 410 om de zorgepisode te preciseren :

0 ‘’episode of care unspecified’’ (Zorgepisode niet gespecificeerd)
1 ‘’initial episode of care’’ (Initiële zorgepisode). De eerste zorgepisode wijst op de initiële zor-
gepisode van het infarct zonder rekening te houden met de plaats van de behandeling, en bevat
transfers naar andere instellingen tijdens de eerste zorgepisode.
2 ‘’subsequent episode of care”(latere zorgepisode). De zorgepisode die volgt na de initiële zor-
gepisode (maar binnen 8 weken) wanneer de patiënt is opgenomen voor grondigere observatie,
evaluatie of behandeling van het myocardinfarct dat reeds werd behandeld.

Handboek ICD-9-CM Codering 1 0
2013 officiële versie