Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Ana Bilim Dalı ÇOCUK OYUN VE OYUNCAKLARI BAĞLAMINDA TOPLUMSAL CİNSİYET İNŞASI Yüksek Lisans Yeterlilik Tezi Sezgi Aytekin Sivas Temmuz - 2015 Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Ana Bilim Dalı ÇOCUK OYUN VE OYUNCAKLARI BAĞLAMINDA TOPLUMSAL CİNSİYET İNŞASI Yüksek Lisans Yeterlilik Tezi Sezgi Aytekin Danışman Yrd. Doç. Dr. Çağdaş DEMREN Sivas Temmuz-2015 TEŞEKKÜR Çalışma boyunca, danışmanım Yrd. Doç. Dr. Çağdaş Demren’in soru, eleştiri ve yönlendirmeleriyle sağladığı katkı, Ankara’daki alan araştırmam sürecinde, telefon ve e-mail ile çalışmamı takip edip ve tüm çalışmam süresince de gösterdiği sabır ve hoşgörü için teşekkürlerimi sunarım. Bu süreçte yanımda olan ve fikirleriyle katkı sağlayan bütün değerli hocalarıma da yürekten teşekkür ederim. Ayrıca bu çalışmayı yapmaya dair farkında olmadan bana fikir sağlamış olan canım yeğenim Batu’ya, her anımda, maddi manevi yanımda olan, sabır ve desteklerini benden esirgemeyen canım aileme ve dostlarıma da teşekkürü borç bilirim. i ii İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR .................................................................................................................. i İÇİNDEKİLER ............................................................................................................ iii KISALTMALAR DİZİNİ .......................................................................................... vii ÖZET ........................................................................................................................... ix ABSTRACT ................................................................................................................ xi GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 BÖLÜM I KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE 1.1.Antropolojik Açıdan Çocukluk Kavramı .......................................................... 5 1.2.Çocukluğa Kuramsal Yaklaşımlar ................................................................... 10 1.2.1. Tarihsel Bakış Açısı ............................................................................. 10 1.2.2. Deterministik Model ............................................................................. 12 1.2.3. Ahlaksal Gelişim Kuramları ................................................................. 13 1.2.3.1. Piaget’in Ahlaksal Gelişim Kuramı .................................... 14 1.2.3.2. Lawrence Kohlberg’ in Ahlaksal Gelişim Kuramı .............. 14 1.2.4. Sosyokültürel Teori .............................................................................. 15 1.2.4.1. Vygotsky’in Sosyokültürel Görüşü ...................................... 15 1.2.4.2. Rogoff’ un Çıraklık Kuramı ................................................. 15 1.2.5. Toplumsal Gelişim Kuramları .............................................................. 16 1.2.5.1. Arnett: Dar ve Geniş Toplumsallaşma ................................ 16 1.2.5.2. Bronfenbrenner: Ekolojik Model ........................................ 16 1.2.5.3. Harkneess: Toplumsal Çevre Modeli .................................. 17 1.2.5.4. Super ve Harkness Gelişim Yuva Modeli ............................ 17 iii 1.2.6. Yorumlayıcı Perspektif ........................................................................ 17 1.2.6.1. Corsaro ve Yorumlayıcı Yeniden Üretim Modeli ................ 17 1.2.7. Psikanalitik Kuramlar ........................................................................... 18 1.2.7.1. Freud ve Psikanalitik Kuram .............................................. 18 1.2.7.2. Erikson ve Psikososyal Gelişimi ......................................... 18 BÖLÜM II TOPLUMSAL DEĞİŞİM SÜRECİNDE OYUN VE OYUNCAK KÜLTÜRÜ 2.1. Oyun ve Oyuncakların Antropolojik Analizi ................................................. 21 2.1.1. Oyun Kavramı ...................................................................................... 21 2.1.2. Oyun Kuramları Ve Çocuk Oyunları Sınıflandırması .......................... 25 2.1.2.1. Klasik Kuramlar .................................................................. 25 2.1.2.1.1. Yetişkin Hayatına Hazırlık-Alıştırma Kuramı ................ 25 2.1.2.1.2. Tekrarlama Kuramı (Rekopitülasyon) ........................... 26 2.1.2.1.3. Rahatlama ve Eğlenme Kuramı ...................................... 26 2.1.2.1.4. Fazla Enerji Kuramı ....................................................... 27 2.1.2.2. Modern Kuramlar ............................................................... 27 2.1.2.2.1. Uyarımsal Geçiş Kuramları ........................................... 27 2.1.2.2.2. Psiko-dinamik Oyun Kuramları ..................................... 27 2.1.2.2.3. Bilişsel Gelişime Dayalı Oyun Kuramları ..................... 28 2.1.2.2.4. Sosyo-Kültürel Oyun Kuramları .................................... 28 2.1.3. Oyuncak Kavramı ................................................................................ 28 2.1.4 Toplumsallaşma/Kültürleme ve Kültürleşme Kapsamında Oyun ve Oyuncak .................................................................................. 32 2.1.5. Sanayileşme, Kentleşme, Gecekondulaşma, Kapitalizm ve Küreselleşme Kapsamında Oyun ve Oyuncak ............................ 35 iv
Description: