ÇİN-ABD REKABETİNDE GELİŞEN ÇİN-AB İLİŞKİLERİ Özet Abstract

44 Pages·2016·0.72 MB·Turkish

ÇİN-ABD REKABETİNDE GELİŞEN ÇİN-AB İLİŞKİLERİ
Murat ÇĠÇEK*

Özet
Bu çalıĢmada Avrupa Birliği (AB) ve Çin arasındaki iliĢkileri incelenmiĢtir. Çin –ABD
küresel rekabetinin yanı sıra Soğuk SavaĢtan sonra oluĢan yeni düzenin iliĢkilere yansıması
ile ilgili değerlendirmelerde bulunulmuĢtur. Diğer çalıĢmaların aksine AB ile Çin arasındaki
iliĢkilerin sadece ekonomik boyutla sınırlı olmadığı düĢünülmektedir. Çin‟in ABD ile
yarıĢacağı varsayımına dayalı analizler doğrultusunda bu yarıĢın bir cephesi olarak AB
görülmektedir. Ayrıca AB‟nin Çin ile iliĢkilerini ilerletmesi AB‟nin hedeflediği liberal
ilkelerin dıĢında mevcut ekonomik krizin oluĢturduğu ortam neticesinde meydana geldiği ve
Çin‟in ise bundan yararlanarak AB üzerindeki, ABD‟nin ekonomik ve siyasi üstünlüğünü
kendi merkezine kaydırmak istediği düĢünülmektedir. Bu iliĢkileri oluĢturmaya yönelten
ekonomik faktörler ile birlikte Çin‟in hedeflerinin incelendiği alternatif bir yaklaĢım
oluĢturulmaya çalıĢılmıĢtır. Bu yaklaĢımın sonucunda Çin‟in ABD‟ye karĢı AB üzerindeki
siyasi ve ekonomik üstünlüğünü sağlayıp sağlamadığına yönelik analizler elde edilmiĢtir. Bu
üstünlüğün veya AB ile olan iliĢkilerin seyri hakkında değerlendirmeler yapılmıĢtır.

Anahtar Kelimeler: Küresel Rekabet, Ekonomik ĠliĢkiler/Hedefler, Stratejik Ortaklık, Çin,
AB, Siyasi Hedefler

Abstract
This study examined relations between European Union (EU) and China. New order has
made the evaluations of the reflection on the relationship after Cold War as well as China –
US global rivalry. Unlike other studies are considering relationship between China and EU
not to be limited only to the economic dimension. It has seen EU as an area of this rivalry
that China is in line with analysis based on the assumption that compete with US. Also the
EU's relationship with China to advance except the EU's objective of liberal principles as a
result of the current economic crisis occurred and China‟s advantage is that on the EU, Its
thought to want to get own center US‟s economic and political superiority. An alternative
approach which China‟s goals examines has been tried to be created that aim to build these
relationships with economic factors. Analysis as a result of this approach was obtained that
China‟s against US whether confer political and economic superiority on EU. This
superiority or about progress of relationship with EU evaluations are made.
Key Words: Global Rivarly, Economic Relationship/Goals, Strategic Partnership, China,
EU, Political Goals

* Yalova Üniversitesi Uluslar arası İlişkiler Bölümü Yüksek Lisans Öğrencisi

BARIŞ ARAŞTIRMALARI VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMLERİ DERGİSİ
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/yalovabaccd/
Murat ÇĠÇEK

Giriş
AB – Çin iliĢkileri 1975 yılından beri süregelmektedir. 1978‟de Çin – AET Ticaret
ve ĠĢbirliği AnlaĢması imzalanmıĢ ve aynı yıl Çin, Açık Kapı politikası çerçevesinde
öncelikli olarak tarım sektöründe reformlar yapacağını beyan ederken, 12 Ģirkete de
dıĢ ticaret izni vermiĢtir. Avrupa Birliği Çin‟in 1995‟te kurulan Dünya Ticaret
Örgütü‟ne üye olması amacıyla geçiĢ süreci uygulanması yönünde bir proje sunmuĢ
ve aynı yıl Brüksel, AB – Çin iliĢkileri ile ilgili olarak ilk uzun vadeli stratejisini
“Çin – Avrupa ĠliĢkileri Ġçin Uzun Vadeli Bir Politika” baĢlığı ile açıklamıĢtır.
1998‟de açıklanan “Çin Ġle Kapsamlı Bir Ortaklık ĠnĢa Etme” bildirisi 15 Mayıs
2001‟de AB‟nin daha etkili bir Çin politikası geliĢtirmesi amacıyla “AB‟nin Çin
Stratejisi” olarak güncellenmiĢ ve kabul edilmiĢti. Bu belge AB‟nin bugünkü Çin
politikasının ana çerçevesini çizmekteydi. 13 Ekim 2003‟te oluĢturulan yeni belgede
2
1998 ve 2001 bildirileri tekrar gözden geçirilerek “AB – Çin ĠliĢkilerinde PaylaĢılan
Çıkarlar ve Meydan Okumalar” adı altında güncellendi. Çin, AB ile iliĢkilerle ilgili
ilk politika belgesini 13 Ekim 2003‟te açıkladı. Bu belgede Çin ile Avrupa arasındaki
iĢbirliği alanlarının geniĢletilerek yoğunlaĢtırılması gerektiği üzerinde
durulmaktaydı. Bu belgeler ve politikalar iliĢkilere yeni bir aĢama getirmiĢtir. Son
yıllarda ise bazı aksamalara rağmen iliĢkilerin artan eğilimi devam etmektedir ve bu
iliĢkilerin artan eğilimi hakkında yapılan çalıĢmaların çoğu, liberal argümanlar
kullanılarak açıklama getirilmiĢtir. Çünkü Soğuk SavaĢın bitmesinden sonra gücün
anlamı silah ve askeri harcamalardan çok ekonomiye ve sermayeye kaydığı
gözlemlenmiĢtir.12

1 Martin Jacques, When China Rules The World: The Rise of the Middle Kingdom and the End
of the Western World, London, Penguin Books, 2012, pp. 300-380
2 Andrew Heywood, Küresel Siyaset, Çev.Nasuh Uslu – Haluk Özdemir, Ankara, Adres Yayınları,
ġubat 2013, s. 605

BARIŞ ARAŞTIRMALARI VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMLERİ DERGİSİ
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/yalovabaccd/
ÇİN-ABD REKABETİNDE GELİŞEN ÇİN-AB İLİŞKİLERİ

Bu minvalde AB – Çin iliĢkilerinin seçilme amacı; bahsedilen etkenlerle birlikte
iliĢkileri anlamak adına daha geniĢ bir çerçeve çizmektir. Bu ise realist paradigma ile
değerlendirilecektir. Bu çalıĢmadaki araĢtırma konusu Ģudur ki; Çin‟in AB ile olan
iliĢkilerinde ekonomik gücünü kullanarak siyasi hedeflerine ulaĢma isteği3 ve 2002
yılından sonra geliĢen bu iliĢkileri; karĢılıklı olarak yeni pazarlara açılma, 2008 yılı
itibariyle AB‟yi de etkileyen ekonomik kriz ve Çin‟in ABD ile olan küresel rekabeti
gibi faktörlerle açıklamaktır. Bu çerçevede AB – Çin iliĢkileri; ekonomik iliĢkilerle
ve elde edilen ekonomik güç ile bir arada değerlendirilerek analiz edilmeye
çalıĢılacaktır. Elde edilecek analizle AB – Çin iliĢkilerinin hangi düzeyde
sürdürüleceği ve Çin‟in siyasi amacının gerçekleĢebilme olasılığı üzerinde
durulacaktır.

Bu çalıĢma üç temel bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde AB ve Çin‟in
iliĢkilerinden elde edilmek istediği ekonomik çıkarlar hakkında inceleme
yapılacaktır. Ġkinci bölümde bu çıkarlar doğrultusunda Çin‟in iktisadi gücünü
kullandığı durumun incelemesi yapılacak ve 2008 Ekonomik Krizin AB‟ye etkisinin
3
iliĢkilerdeki derinliği hakkında iktisadi veriler ile durum desteklenmeye
çalıĢılacaktır. Üçüncü bölümde Çin – ABD rekabetinin AB –Çin iliĢkilerine olan
etkisi incelenecektir. Sonuç bölümünde ise; Çin‟in iliĢkilerden beklentisinin ya da
amacının gerçekleĢip gerçekleĢmeyeceği hakkında değerlendirme yapılacak ve AB –
Çin iliĢkilerinin önümüzdeki yıllarda ne seviyede devam edeceği ile ilgili görüĢler
ortaya konulacaktır.

“Çin uykudan uyandığı zaman dünyayı sarsacak”
Napoleon Bonaparte – Fransa Ġmparatoru (1804 – 1815)

3 Jacques, a.g.e s. 250-255
Cilt.2 No.2 2014
Murat ÇĠÇEK

1. Literatür İncelemesi
Ekonomik güç yapısı devletlerarası iliĢkilerin önemli bir kısmını oluĢturur. Bu konu
hakkında literatürde geniĢ bir araĢtırma söz konusudur. Avrupa Birliği (AB) – Çin
iliĢkileri hakkında incelemeler liberal teorinin bakıĢ açısıyla değerlendirilmiĢtir. Bu
konu hakkında realist bakıĢ açısı ise yeterli düzeyde değildir. AB – Çin iliĢkileri
2002 yılından sonra ciddi bir ivme kazanmıĢ ve iliĢkilerin seyri genellikle ekonomik
kazanımlarla devam ettiği literatürde gözlenmiĢtir. (EU 2002-2006; 2007-2013;
Shambaugh-Yahuda 2008: 127-145) Siyasi kazanımlar elde etme amacının yine
4
ekonomik bir bağlanmıĢlıkla söz konusu olacağı belirtilmiĢtir. Ekonomik kazanımlar
sayesinde Çin‟in AB‟ye bağımlı olacağı ve Çin‟in Batı normlarına uygun hale
geleceği söylenmiĢtir.(Örmeci 2013:9; Casarini 2013: 1-4; Bersick, v.d. 2006: 7-12)
Aynı düĢünce Çin açısından da düĢünüldüğü, literatürde bahsedilmiĢtir. Çin‟in Batıyı
kendisine bağımlı yaparak siyasi merkezi Asya‟ya kaydıracağı düĢünülmektedir.
(Jacques 2012: 250-255; Karaca 2008: 25-30; Örmeci 2013: 2-4; Yılmaz 2008: 75-
90)
KarĢılıklı pazarlara açılma isteği ile ilgili literatürde AB açısından iki değerlendirme
mevcuttur. Liberal bakıĢ açısıyla değerlendirmek gerekirse; AB, Çin pazarına girerek
ekonomik gelir elde etmek ve bu pazarda önemli bir aktör olmak istemektedir.
(Medeiros 2009:114; Karaca 2008: 48-54) Ayrıca AB, Çin için düĢündüğü
demokratikleĢtirme ve insan haklarına saygı gibi liberal değerlerin ekonomik ve
siyasi diyalog oluĢturarak Çin‟e yayılacağını düĢünmektedir. ( EU 2002-2006; 2007-
2013; Shambaugh-Yahuda 2008: 127-145; Snyder 2009: 55-76) AB, karĢılıklı

BARIŞ ARAŞTIRMALARI VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMLERİ DERGİSİ
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/yalovabaccd/
ÇİN-ABD REKABETİNDE GELİŞEN ÇİN-AB İLİŞKİLERİ

bağımlılık oluĢturma adına - bazı kısıtlamalara koysa bile - Çin mallarını kendi
pazarında olmasına izin vermektedir. (Casarini 2013:1-4; Bersick, v.d. 2006: 7-12;
Cabestan 2006: 11-38; Edmons 2002: 1-9)
Güvenlik açısından değerlendirenler ise Ģunlar söylemektedir; AB daha doğrusu Batı,
Çin‟i potansiyel bir güç merkezi olarak görmektedir. Bu gücü silahlı bir güce
çevirerek Batı‟yı tehdit etmemesi için ticaret yaparak Çin‟in potansiyel silahlı güç
olma durumunu engellenebileceği düĢünülmektedir. Çünkü oluĢacak karĢılıklı
bağımlılık sayesinde Çin, Batı‟yı tehdit edemeyecek duruma geleceği
düĢünülmektedir. (Kissinger 2002: 243; Jacques 2012: 250-255; Karaca 2008: 25-30)
Çin açısından değerlendirenler Ģunları söylemektedir; Çin de Avrupa pazarından
faydalanmak istemektedir. Ayrıca Çin, bu ticaret iliĢkisinin kendisi açısından bir
önemi daha vardır. AB Çin serbest piyasa ekonomisini tanımamaktadır. (Mederios
2009:116; Casarini 2013:1-4; Snyder 2009:767) Daha doğrusu Çin‟in Dünya
Ticaret Örgütü (DTÖ)‟nün tüm koĢullarını sağlamadığını bunun için Çin‟e
kısıtlamalar getirildiği dile getirilmektedir. (Örmeci 2013:9; Casarini 2013: 1-4;
5
Bersick, v.d. 2006: 7-12) Çin bunu aĢmak adına AB‟nin bölünmüĢ yapısını
kullandığı öne sürülmüĢtür. (Özay-Lumbur 2014; CRI online 2012) AB üye
ülkeleriyle ikili ticaret iliĢkileri geliĢtirmeye daha meyilli olduğu söylenmektedir.
(Dinç 2011: 100; Medeiros 2009:114; Karaca 2008: 23-54; Shambaugh-Yahuda
2008: 127-132)
BaĢka bir görüĢte ise Ģu varsayımlar yapılmaktadır; Çin AB‟yi ya da üye ülkeleri
ticaret yaparak kendine bağımlı hale getirmeye çalıĢmaktadır. (Örmeci 2013: 9-11;
Jacques 2012: 250-290) Bu sayede Avrupa pazarında söz sahibi olabilecek ve
AB‟nin kısıtlamalarına rağmen siyasi bir figür olarak Avrupa‟da kendine yer
edinecektir. (Jacques 2012: 301-320; Moderios 2009: 116; Dinç 2011: 100-101;
Yılmaz 2008: 77-98) Çin kendini ekonomik ve siyasi bir güç olarak görmektedir.
(Örmeci 2013: 2-4; Yılmaz 2008: 75-90; Jacques 2012: 275-280) AB‟ye ise sadece
ekonomik bir pazar ya da ekonomik bir bütünleĢme olarak bakmaktadır. (Dinç 2011:
100-105) Bu pazardan ise faydalanmak ve AB‟nin kısıtlamalarına karĢın kendini
ispatlamak niyetinde olduğu düĢünülmektedir.
Cilt.2 No.2 2014
Murat ÇĠÇEK
AB‟deki ekonomik kriz literatürde Çin için bir fırsat yarattığından ve AB‟nin
kısıtlayıcı tavırları, ekonomik krizle birlikte yumuĢama gözlendiğinden
bahsedilmiĢtir. (Örmeci 2013: 9; Evenett, v.d. 2013:395; Vogt 2012: 219-228)
Bunun nedenine bakıldığında AB‟nin dıĢ politikaya liberal argümanlarla yaklaĢtığı
için bu yumuĢama eğiliminin olduğu varsayılmaktadır. (Dinç 2011: 100; Salmon
2004: 447-468; Sangiovanni: 2011; 193-206)
BaĢka bir görüĢ ise Ģunları belirtmektedir; AB‟nin Çin‟in ekonomik gücünden
yararlanarak ekonomik krizin etkilerini azaltmaya çalıĢtığı ve bu yüzden Çin ile olan
diyaloglarını sıklaĢtırdığı belirtilmiĢtir. AB üye ülkelerinin Çin ile ikili iliĢkileri bu
dönemlerde daha arttığı ve ekonomik krizle beraber Çin‟in ikili iliĢkilerdeki
yaklaĢımlarının da arttığı vurgulanmıĢtır. (Tüysüzoğlu 2014; Örmeci 2013: 9;
Jacques 2012: 275-280; Özay-Lumbur: 2012)
Ekonomik verilere bakıldığında AB – Çin iliĢkilerinin ekonomik kriz sonrası
geliĢimini destekleyen göstergeler mevcuttur. Çin‟in 2012 yılında AB‟ye yaptığı
6
yatırım 2008 yılına göre artıĢ göstermiĢtir.
Literatür incelendiğinde günümüzün güç anlayıĢı silahlanma yarıĢından çok
ekonomik güce kaydığı varsayılmaktadır. (Jacques 2012: 300-380; Heywood 2013:
605; Yılmaz 2008: 82-92; Dinç 2011: 115-121) Çin – ABD rekabeti bu açıdan AB
ile iliĢkilerde önemli bir boyut kazandığı düĢünülmektedir. Zira literatürde Çin –
ABD rekabeti çokça bahsedilmektedir.
Çin – ABD rekabetini güvenlik açısından değerlendirenler Ģunları söylemektedir;
Batı‟nın, Çin‟in potansiyel gücünü dengelemek için Çin‟in kendilerine bağımlı
olmasına çalıĢtıklarını belirtilmiĢtir. (Huntington 2002: 246-256; 267-271; 322-356;
Jacques 2012: 250-255; Karaca 2008: 25-30) Literatürde potansiyel olarak büyük
devletler içinde en fazla yükselen ve 21. yüzyılın süper güç adayı ülkenin Çin
olduğunu ifade etmektedir. 2015 yılında süper güç olacak Çin‟in ekonomisinin
büyüklüğü ya ABD‟ninkine eĢitlenecek ya da onu geçeceği düĢünülmektedir. Bu

BARIŞ ARAŞTIRMALARI VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMLERİ DERGİSİ
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/yalovabaccd/
ÇİN-ABD REKABETİNDE GELİŞEN ÇİN-AB İLİŞKİLERİ

ihtimalden dolayı literatürde Çin‟i durdurmak için ticaret yapılması gerektiği
vurgulanmıĢtır. (Kissinger, 2002: 241)
AB üye ülkelerinin bir kısmının Çin‟den çekindikleri ve AB ile olan iliĢkilerini
sakıncalı buldukları belirtilmektedir. (Cabestan 2006: 11-38; AB Haber 2012;
Medeiros 2009:114) Bunun nedeni ise ABD ile AB arasında olan kültürel ve siyasi
bağlar olduğudur. (Huntington 2002: 246-256) Yani ABD – Çin rekabeti bazı AB
üyesi ülkeleri için Çin‟in eylemlerinin sakıncalı bulunmasına ve rekabetin sıcak
çatıĢmaya dönememesi adına ticari iliĢkilerin geliĢmesine neden olduğu
düĢünülebilir.
Çin açısından değerlendirmede bulunanlar Ģunları belirtmektedir; ABD‟nin Asya-
Pasifik bölgesindeki varlığı Çin‟i rahatsız ettiği düĢünülmektedir. (Yılmaz 2008: 77-
98; Mearsheimer 2013; Mearsheimer 2012; Huntington 2002: 246-256) Çin – ABD
rekabetinin AB ile olan iliĢkilerine yansımasını siyasi bir amaç olarak
değerlendirenler (ABD‟nin Asya‟daki varlığına karĢı, Çin‟in Avrupa‟daki varlığı)
(Jacques 2012: 600-820) ve Çin‟in ABD‟nin elinden Avrupa pazarını almak gibi
7
değerlendirmeler mevcuttur. (Jacques 2012: 90-98; Moderios 2009: 116; Yılmaz
2008: 77-98) Bunun dıĢında Çin, Batı‟nın (AB ve ABD) zamanında kendisini küçük
düĢürdüğünü unutmayarak hareket ettiği vurgulanmıĢtır. (Huntington 2002: 322-356)
Bu çalıĢmada AB – Çin iliĢkilerini karĢılıklı pazarlara açılma, AB‟deki ekonomik
kriz ve Çin – ABD rekabeti gibi etkenlerin nasıl Ģekillendirdiğini inceleyecektir.
Ancak bu konu hakkındaki çalıĢmalar sadece ekonomik perspektiften yaklaĢılmıĢ
siyasi boyutu pek irdelenmemiĢtir.

2. Metodoloji
ÇalıĢmamızda kavramları ile birlikte uluslararası iliĢkiler teorilerinden olan
realist/neorealist yaklaĢım etkili olacaktır. Bu yaklaĢımın güç ve güvenlik
konusundaki tespitleri ve söylem analizleri AB – Çin iliĢkilerinde karĢılığını
bulabilmektedir. Bu noktada Çin‟in politikalarında siyasi ve ekonomik güç elde etme
çabası ve bu gücü kullanmak için girdiği arayıĢlar ile makaleler, kitaplar, raporlar,
ekonomik veriler, görsel ve yazılı basın ile internet kaynaklı haberler incelenmiĢtir.
Cilt.2 No.2 2014
Murat ÇĠÇEK

Bu incelemeden sonra Çin Halk Cumhuriyeti‟nin dıĢ politikaya realist yaklaĢtığı
görülmektedir. Bu yaklaĢımla çalıĢmanın ilk bağımsız değiĢkeni karĢılıklı pazarlara
açılma isteği incelenmiĢtir. Akademisyenler ve yazarlar, savunma harcamaları gibi
ölçümlerin dıĢında ekonomik gücün, siyasi güç olarak nasıl kullandığına bakılarak da
değerlendirilebileceğini söylemiĢtirler. Bu tür değerlendirilmelerin ölçülmesinde
yöntem olarak ekonomik veriler (Observatory of Economic Complexity, Eurostat,
OECD), internet kaynaklı haber siteleri ve siyasi söylemler incelenmiĢtir.

Çin‟in hegemonik güç olma arzusu ve siyasi güç politikalarının temel göstergesi
sahip olduğu ekonomik güçten kaynaklandığı gözlenmiĢtir. Bu gücü kullanmada
baĢarılı olduğu durumlar da görülmüĢtür. Bununla birlikte çalıĢmanın diğer bir
bağımsız değiĢkeni 2012 Ekonomik Krizinin, Çin‟in AB üzerindeki siyasi ve
ekonomik gücü incelenmiĢtir. Bu gücün ölçülmesinde yöntem olarak ekonomik
veriler (World Bank, IMF, Euromonitor, Eurostat, European Commission) ile devlet
8
yetkililerin söylemleri ve internet kaynaklı haber siteleri incelenmiĢtir. Elde edilen
veriler ve değerlendirmeler ile ilgili analizde bulunulmuĢtur.

Bu analizden sonra ise çalıĢmanın son bağımsız değiĢkeni Çin‟in ABD ile olan
rekabetinin AB ile olan iliĢkisine yansıması incelenmiĢtir. Öncelikle ABD ile Çin‟in
sıcak çatıĢma riski ile ilgili akademisyenlerin değerlendirmeleri incelenmiĢtir. Bunun
için bu ülkelerin birbirlerine karĢı ekonomik bağlanmıĢlıkları veriler (Congressional
Research Service, U.S. International Trade Commission DataWeb, Global Trade
Atlas) ile elde edilmiĢtir. Bu veriler ıĢığında çatıĢmanın veya rekabetin hangi boyutta
ilerleyeceği üzerine analizde bulunulmuĢtur. Bununla birlikte ABD‟nin Çin‟i
çevreleme/güvenlik politikası incelenmiĢtir. Bu analizleri yaparken realist/neorealist
boyutta yaklaĢan akademisyenlerin ve yazarların görüĢleri ve söylemleri ile internet
kaynaklı haberler ölçüt olmuĢtur. Bu analizle birlikte Çin‟in, AB ile olan iliĢkilerin

BARIŞ ARAŞTIRMALARI VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMLERİ DERGİSİ
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/yalovabaccd/
ÇİN-ABD REKABETİNDE GELİŞEN ÇİN-AB İLİŞKİLERİ

sürekliliği ile ilgili ve AB üzerindeki siyasi ve ekonomik gücünün nasıl bir politikada
ilerleyeceği üzerine değerlendirmelerde bulunulmuĢtur.

3. Karşılıklı Pazarlara Açılma İsteği
Soğuk SavaĢtan sonra yeni bir dünya sistemi oluĢmaya baĢlamıĢ; iki kutuplu yapı
sona ermiĢ ve “küreselleĢme” dediğimiz olgu ortaya çıkmıĢtır. KüreselleĢme ile
9
birlikte devletler arasındaki etkileĢim hızlanmıĢtır. Bu etkileĢimle ve yeni düzen ile
birlikte ülkeler ekonomileri liberalleĢtirilmeye baĢlanmıĢ ve yeni pazarlara girme
ihtiyacı duyulmuĢtur. Bu sayede ikili ve\veya çok taraflı iliĢkiler geliĢme
göstermiĢtir.456

Buradan hareketle AB – Çin iliĢkileri bu duruma örnek gösterilebilir. AB – Çin
iliĢkilerinin Ģekillenmesinde önemli bir faktör olarak “karĢılıklı pazarlara açılma
isteği” rol oynamaktadır. Bu durum küreselleĢme ile birlikte ortaya çıktığı düĢünülse
de iliĢkiler 1975 yılından beri süregelmektedir. Soğuk SavaĢ döneminde Çin
Sovyetler Birliği‟nin baskısından kaynaklı ABD ve Avrupa ile iliĢkilerini
geliĢtirmeye yönelmiĢtir. AB (O zaman için Avrupa Topluluğu) ve Avrupa devletleri

4Andrew Heywood, Küresel Siyaset, Çev.Nasuh Uslu – Haluk Özdemir, Ankara, Adres Yayınları,
ġubat 2013, s. 133-134
5 Ertan Efegil – Neziha Musaoğlu, “Soğuk SavaĢ Sonrası Dönemin Uluslararası Sisteminin Yapısına
ĠliĢkin GörüĢler Üzerine Bir EleĢtiri”, Gazi Akademik Bakış, Cilt: 2, Sayı: 4, Yaz 2009, s. 8-9
6 Muzaffer Ercan Yılmaz, “Soğuk SavaĢ Sonrasında Yeni Dünya Düzeni”, Akademik Bakış, No: 17,
Temmuz-Ağustos-Eylül 2009, s.10
Cilt.2 No.2 2014
Murat ÇĠÇEK
ile iliĢkiler kurmuĢtur. Lakin 2002 yılında karĢılıklı stratejik partnerlik kurulması
iliĢkilere yeni bir ivme kazandırmıĢtır. 78910 Bunun sonucunda her ikisi de ekonomik
ve siyasi diyaloglarını üst seviyelere çıkarmayı hedeflemiĢlerdir.

Çin dünyaya kendini kabul ettirmek adına Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)‟ne 2001
yılında üye olmuĢ ve nispeten serbest piyasa koĢullarını kabul etmiĢtir. 2002 yılında
ise AB ile stratejik partnerlik kurmuĢ ve ekonomik iliĢkilerin yanı sıra siyasi diyalog
oluĢturulmaya çalıĢılmıĢtır. 11

3.1. AB’nin Çin Pazarındaki Konumu ve Hedefi
AB ve Çin‟in ekonomik iliĢkilerinde AB‟nin Çin pazarından önemli bir pay alma
güdüsü yatmaktadır. Bu güdüyü AB‟nin Çin pazarında önemli bir aktör olma hevesi
tetiklemektedir.12 Nitekim 2002 yılından sonra AB‟nin Çin pazarında önemli bir
aktör konumuna eriĢtiği görülmüĢtür. AB üyesi ve lider ülkesi konumunda olan
Almanya, Çin‟in gerçekleĢtirdiği ihracat ve ithalatta ilk beĢte yer alarak önemli bir
10
aktör olduğunu göstermektedir.

7Evans S. Medeiros, China’s International Behavior: Activism, Opportunism and Diversification,
Santa Monica/Los Angeles, RAND Corparation, 2009, pp. 115-118
8 Immanuel Wallerstein, Bildiğimiz Dünyanın Sonu, Çev.Tuncay Birkan, Ġstanbul, Metis Yayınları,
Nisan 2012, s.44-46
9 Bkz.: European Comission; (2001), “Country Strategy Paper on China, 2002-2006”
10 Bkz.: Francis Snyder, The European Union and China: 1949-2008, Portland/Oregon, Hart
Publishing, 2009, pp. 8-54
11 A.g.e s. 54-275
12 Medeiros, a.g.e., s.116

BARIŞ ARAŞTIRMALARI VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMLERİ DERGİSİ
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/yalovabaccd/